Bikpela King Konstantin—Em Wanpela Helpim Bilong Lotu Kristen?

Dispela tok “Bikpela King” em wanpela biknem ol man i bin givim long Konstantin, king bilong Rom​—⁠i no planti man i holim wankain biknem olsem, wan wan tasol. Lotu i gat nem Kristen i bin givim sampela biknem moa long em olsem “santuman,” “namba 13 aposel,” “man i holim wankain namba olsem ol aposel,” na ‘man God i makim bilong kamapim wanpela bikpela senis winim ol narapela senis i bin kamap long graun.’ Tasol sampela man i stori long Konstantin olsem em i man bilong “kilim man i dai, na mekim planti bikpela bikpela rong na pasin giaman, . . . na mekim hatpela wok bos, na man i gat asua long planti pasin i nogut tru.”

PLANTI man i gat nem Kristen ol i bin skul olsem Bikpela King Konstantin i bin mekim bikpela wok tru bilong helpim lotu Kristen. Ol i tok em i bin helpim ol Kristen na bai ol Rom i no ken mekim nogut moa long ol, na em i bin tekewe tambu long ol na bai ol ken stap fri long ol samting bilong lotu. Na tu, planti man i bilip olsem em i bihainim gut lek mak bilong Krais Jisas na em i gat bikpela laik long helpim lotu Kristen. Misin Isten Otodoks na Misin Koptik i bin tokaut olsem Konstantin na mama bilong em, em Helena, ol i “santuman.” Ol man i save mekim bikpela bung bilong tupela long Jun 3, o olsem kalenda bilong misin i makim, long Me 21.

Bikpela King Konstantin em i husat tru? Em i mekim wanem wok bilong helpim lotu Kristen bihain long taim bilong ol aposel? Sapos yumi larim ol saveman na ol stori ol man i bin raitim long ol samting i bin kamap bipo i bekim ol dispela askim, dispela bai givim save long yumi.

Konstantin

Konstantin em i pikinini man bilong Konstantius Klorus, na mama i karim em long Naisus long Serbia long yia 275 C.E. samting. Taim papa bilong em i kamap king bilong ol distrik long hap bilong wes em Rom i bosim long yia 293 C.E., em i mekim olsem King Galerius i bin tok na em i insait long wanpela pait i kamap long hap bilong wara Danyub. Konstantin i go bek lukim papa bilong em, em klostu em i laik dai, long Briten long yia 306 C.E. Papa bilong em i dai pinis, na bihain liklik, ami i mekim na Konstantin i kisim wok king.

Long dispela taim, 5-pela narapela man i tok ol i king. Long ol yia namel long 306 C.E. na 324 C.E. pait i kamap insait long lain Rom, na bihain long dispela, Konstantin wanpela tasol em i kamap king. Em i winim tupela pait, na dispela i givim biknem tru long em na em wanpela tasol i kamap king bilong olgeta kantri em Rom i bosim.

Long 312 C.E., Konstantin i daunim birua bilong em, em Maksentius, long pait i bin kamap long hap bilong Milvian Bris ausait long Rom. Ol man i mekim sampela tok bilong helpim ol Kristen ol i tok, long taim bilong dispela pait, wanpela kruse i paia i kamap aninit long san na i gat tok Latin long en, In hoc signo vinces, olsem “Long strong bilong dispela mak winim pait.” Na sampela i tok moa, long wanpela driman, Konstantin i kisim tok olsem em i mas putim namba wan na namba 2 leta bilong nem bilong Krais long tok Grik, long hap plang bilong ol soldia bilong em. Tasol planti samting bilong dispela stori em i no stret. Buk A History of Christianity i tok: “I gat stori i pait wantaim long ol liklik liklik samting bilong dispela driman, na wanem taim na ples stret driman i bin kamap.” Taim Konstantin i kamap long Rom, wanpela lain bilong gavman, em ol i haiden, ol i tok amamas long em i kam na ol i tokaut em i nambawan king na Pontifeks Maksimus, olsem nambawan pris bilong lotu haiden bilong dispela gavman.

Long 313 C.E., Konstantin i stretim rot bilong wok wantaim King Lisinius, em king bilong ol distrik long hap bilong is. Long rot bilong Pepa Bilong Milan, tupela wantaim i larim olgeta man i stap fri long mekim lotu bilong ol na long mekim wankain samting olsem ol man bilong Rom inap mekim. Tasol planti man bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, ol i tok dispela pepa em pepa nating tasol na i no wanpela bikpela pepa bilong king bilong makim olsem lo long lotu Kristen i senis.

Insait long tenpela yia bihain, Konstantin i daunim laspela birua bilong em, Lisinius, na em i kamap nambawan king bilong ol kantri em Rom i bosim. Long 325 C.E., taim em i no baptais yet, em i bosim namba wan bikpela bung bilong lotu bilong misin “Kristen,” na long dispela bung ol i daunim tingting bilong Arius na wokim wanpela pepa i kamapim ol bikpela tok bilong bilip, nem bilong dispela pepa em Tokaut Bilong Naisia.

Konstantin i kisim bikpela sik long yia 337 C.E. Taim em i slip long bet na em i laik dai, em i kisim baptais. Em i baptais pinis, na nau em i dai. Bihain ol memba bilong gavman i putim em i stap namel long ol god bilong ol Rom.

Wok Bilong Lotu Long Ol Samting Konstantin i Laik Mekim

Buk Istoria tou Ellinikou Ethnous (Stori Bilong Ol Grik) i stori long ol king bilong Rom bilong yia 200 i go inap 300 C.E. samting, na i tok tingting bilong ol long ol samting bilong lotu i olsem: ‘Maski ol king i man bilong lotu o nogat, ol i save olsem, tru, lotu i mas stap aninit long gavman, tasol bilong amamasim ol man, ol i mas litimapim lotu na givim biknem na namba long en.’

Konstantin i save pilim tingting na hevi bilong ol man i stap long taim bilong em. Taim em i kirap mekim wok king, em i save em i mas kisim helpim long narapela kain strong, tasol em i no inap kisim long ol god bilong ol Rom em strong bilong ol i wok long pinis. Gavman bilong Rom, na ol lain na lotu tu bilong en, ol i wok long bagarap, na i mas i gat wanpela nupela samting bilong strongim bek dispela gavman. Buk Hidria i tok: “Konstantin i laik tru long save long lotu Kristen, long wanem, lotu Kristen i orait long em i stap king na i save helpim ol wok em i mekim long stretim gut gavman bilong em. Ol misin Kristen i stap long olgeta hap ol i helpim wok politik bilong em. . . . Em i prenim ol pris i gat namba . . . , na em i tokim ol long ol i mas wok long stap wanbel wantaim.”

Maski lotu “Kristen” i lusim pinis trupela bilip na ol tok giaman i bin kam insait long en, Konstantin i pilim olsem em inap mekim wok long dispela lotu bilong mekim olgeta manmeri i kamap wanbel na bai em i no hatwok long bosim olgeta lain. Em i kisim lotu Kristen giaman bilong helpim wok politik bilong em, na bilong mekim ol manmeri i kamap wanbel, em i kamapim wanpela lotu tasol, em bilong olgeta man, ol i save kolim “katolik.” Ol i givim ol nem “Kristen” long ol pasin na de holi bilong ol haiden. Na ol i givim namba na pe na strong long ol pris “Kristen,” wankain olsem bilong ol pris haiden.

Bilong helpim wok politik bilong em, Konstantin i laik bai ol man i stap wanbel long lotu, olsem na taim wanpela tok pait i kamap, kwiktaim em i save daunim. Tasol em i no mekim long wanem em i laik lukautim ol tok i tru, nogat; em i skelim hamas manmeri i bihainim dispela tok i kamap na long dispela as em i daunim o nogat. Misin “Kristen” i bruk na i bihainim ol narapela narapela bilip na dispela i givim rot long em​—⁠olsem wanpela namelman God i bin salim i kam​—⁠long helpim dispela misin. Em i bin wok wantaim lain bilong Donatis long Not Afrika na lain bilong Arius long hap bilong is, na kwiktaim em i kisim save olsem, toktok bilong em, dispela tasol em i no inap long kirapim ol man long kamap wanbel long lotu.a Em i laik stretim dispela tok pait i bin kamap long bilip bilong Arius, olsem na em i kamapim namba wan kibung bilong lotu em misin i bin mekim.​—⁠Lukim blok “Konstantin na Kibung Bilong Naisia.”

Wanpela man bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, em Paul Johnson, em i stori long Konstantin olsem: “Ating wanpela as na em i larim lotu Kristen i stap i olsem: Dispela i givim rot long em na long Gavman long bosim tingting bilong Misin long ol samting Misin i bilip long en.”

Em i Kamap Kristen o Nogat?

Johnson i tok: “Konstantin i no lusim pasin bilong lotuim san, na em i larim piksa bilong san i stap long mani bilong em.” Buk Catholic Encyclopedia i tok: “Konstantin i mekim wankain pasin long tupela lotu [lotu “Kristen” na lotu haiden]. Em i pontifeks maksimus, olsem na em i mekim wok bilong lukautim na helpim lotu haiden.” Buk Hidria i tok: “Konstantin i no kamap Kristen.” Na buk i tok moa: “Yusibius bilong Sisaria, em i raitim stori bilong Konstantin, na em i tok Konstantin i kamap Kristen long taim em i laik dai. Tasol yumi save em i no kamap Kristen tru, long wanem, em i holim yet dispela nem Pontifeks Maksimus na wanpela de paslain long em i kisim baptais em i mekim ofa long god Sus.”

Tru tumas, i kam inap long taim stret em i dai long 337 C.E., Konstantin i holim yet dispela biknem bilong ol haiden, em Pontifeks Maksimus, em olsem nambawan hetman bilong ol samting bilong lotu. Long ol samting bilong baptais bilong em, i stret yumi kamapim ol dispela askim: Taim em i no baptais yet, em i tanim bel tru na senisim pasin bilong em olsem Baibel i tok yumi mas mekim? (Aposel 2:​38, 40, 41) Konstantin i go insait tru long wara bilong makim olsem em i dediket long God Jehova?​—⁠Skelim wantaim Aposel 8:​36-​39.

Em i Wanpela “Santuman”?

Buk Encyclopædia Britannica i tok: “Konstantin i gat dispela nem, Bikpela King, bilong makim ol bikpela wok em i bin mekim​—⁠i no makim pasin bilong em olsem em i wanem kain man. Sapos yumi skelim em long pasin bilong em olsem em inap tru long kisim dispela nem o nogat, bai em i las tru bilong ol man i bin winim mak na kisim dispela nem.” Na buk A History of Christianity i tok: “Taim em i yangpela, em i man bilong belhat na i save mekim nogut tru long ol narapela na givim pen long ol. . . . Em i no tingim laip bilong man . . . Taim em i wok long go lapun, em i mekim nogut tru long famili bilong em.”

Pasin bilong Konstantin i nogut tru. Wanpela man bilong kisim save long ol samting i bin kamap bipo, em i tok, “pasin bilong em i save senis senis, na planti taim dispela em i as na em i mekim ol pasin nogut.” (Lukim blok “Em i Kilim i Dai Famili Bilong Em.”) Wanpela man bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, em H. Fisher, em i raitim wanpela buk, History of Europe, na em i tok, Konstantin i no save “bihainim pasin Kristen.” Ol samting em i mekim i no makim em olsem wanpela Kristen tru i bin kisim “nupela pasin” na ol gutpela pasin spirit holi bilong God i save kamapim​—⁠laikim tru ol arapela, amamas, stap bel isi, i no belhat kwik, helpim ol man, mekim gutpela pasin long ol, bilip, pasin isi, bosim skin.​—⁠Kolosi 3:​9, 10; Galesia 5:​22, 23.

Ol Samting Wok Bilong Em i Kamapim

Haiden man Konstantin em Pontifeks Maksimus, olsem na em i bikpela bos bilong ol lotu long ol kantri Gavman Rom i bosim. Olsem na bilong pulim ol bisop bilong lotu Kristen giaman i kam bihainim em, em i tok em bai givim bikpela wok bos long ol insait long lotu bilong Gavman Rom, na namba na biknem na mani kago long ol. Buk Catholic Encyclopedia i tok: “Sampela bisop, em ol i amamas tru long ol dispela gutpela samting ol i kisim, ol i larim ol dispela samting i pasim tingting bilong ol na ol i kirap na tokaut olsem dispela king em i wanpela ensel bilong God, na wanpela man holi, na ol i tok profet, wankain olsem Pikinini bilong God, em bai mekim wok king long heven.”

Gavman i wok long orait long lotu Kristen giaman, olsem na dispela lotu i go insait moa moa yet long ol samting bilong dispela graun na isi isi dispela lotu i lusim ol tok bilong Krais Jisas. (Jon 15:19; 17:​14, 16; KTH 17:​1, 2) Dispela i mekim na lotu “Kristen” i kisim ol bilip na pasin giaman​—⁠God Triwan, man i gat tewel i no save dai, bikpaia, klinpaia, beten bilong helpim man i dai pinis, korona, ol imis, na kain samting olsem.​—⁠Skelim wantaim 2 Korin 6:​14-​18.

Na tu, kirap long taim bilong Konstantin, misin i strong long ol man i mas bihainim ol lo bilong en. Tupela saveman em Henderson na Buck ol i tok: ‘Misin i paulim ol tok bilong Baibel na kisim ol bilaspasin bilong lotu, na ol bos bilong graun i givim ol biknem na pe long ol tisa bilong lotu Kristen, na Kingdom bilong Krais i kamap olsem wanpela kingdom bilong graun.’

Lotu Kristen Tru i Stap We?

Em nau, ol stori bilong ol samting i bin kamap bipo i kamapim “bikpela” man Konstantin em i husat tru. Krais Jisas, em Het bilong kongrigesen Kristen tru, em i no as bilong dispela lotu i holim nating nem Kristen. Samting i helpim dispela lotu long kamap, em ol wok wanpela king haiden i mekim bilong helpim wok politik bilong em. Olsem na saveman Paul Johnson i kamapim dispela askim: “Gavman Rom i daun long lotu Kristen, o lotu Kristen i kamap pren bilong dispela gavman?”

I gat rot long helpim olgeta man i laik tru long bihainim lotu Kristen tru long ol i ken luksave na bung wantaim kongrigesen Kristen tru long nau. Ol Witnes Bilong Jehova long olgeta hap ol i laik helpim ol man i gat gutpela bel long save husat ol i bihainim lotu Kristen tru, na ol i laik helpim ol long lotuim God long pasin em i laikim.​—⁠Jon 4:​23, 24.

[Futnot]

[Blok long pes 28]

Konstantin Na Kibung Bilong Naisia

King Konstantin i no baptais yet em i mekim wanem wok long Kibung Bilong Naisia? Buk Encyclopædia Britannica i tok: “Konstantin yet i bosim dispela bung, na em i stiaim ol tok . . . Ol bisop i pilim olsem em i bikpela man tru, olsem na maski planti i ting olsem dispela tokaut bilong kibung i no stret, olgeta i raitim nem bilong ol bilong orait long dispela tok. Tupela tasol i no raitim nem.”

Inap tupela mun ol bisop i paitim tok i go i kam, na bihain dispela haidenman Konstantin, em yet em i stretim tok na helpim ol bisop ol i tok Jisas em i God. Bilong wanem em i mekim olsem? Buk A Short History of Christian Doctrine i tok: “Konstantin i no save liklik long ol tok Grik bilong Baibel ol bisop i paitim tok long en.” Tasol em i save, sapos ol bisop i bruk, dispela bai bagarapim wok bilong gavman bilong em, olsem na em i tingting strong long stretim dispela tok bambai ol lain em i bosim i ken i stap wanbel.

Buk Stori Bilong Ol Grik i stori long laspela pepa ol i wokim long Naisia em Konstantin i bin stiaim tok bilong en, olsem: “Dispela pepa i kamapim klia olsem [Konstantin] i no tingim ol samting bilong bilip em i bikpela samting, . . . em i strong long ol bisop i mas kamap wanbel gen, maski em i mas mekim wanem, na las tru em i bilip olsem ‘em i bisop bilong ol man i no Kristen,’ olsem na em i gat namba long pasim tok long olgeta kain samting bilong lotu.” Yu ting spirit bilong God i bin stiaim ol samting i bin kamap long dispela kibung? Nogat, a?​—⁠Skelim wantaim Aposel 15:​28, 29.

[Blok long pes 29]

Em i Kilim i Dai Famili Bilong Em

Aninit long dispela het-tok, buk Stori Bilong Ol Grik i stori long “ol samting nogut tru Konstantin i bin mekim long famili bilong em.” Bihain liklik long famili bilong em i kamap strong pinis, em i no kisim amamas moa long ol samting i kamap long ol wok bilong em​—⁠em i tingim tasol ol samting inap bagarapim em. Em i man bilong tingting nogut long ol narapela na dispela samting wantaim sampela tok ol grisman i mekim, dispela i kirapim em na em i kisim tingting nogut long kandere bilong em, Lisinianus​—⁠nogut em i kisim wok king bilong em​—⁠papa bilong Lisinianus em wanpela man i bin mekim wok king wantaim Konstantin, em longtaim em i dai pinis long han bilong Konstantin. Bihain long Konstantin i kilim Lisinianus i dai, namba wan pikinini man bilong Konstantin, em Krispus, em i dai long han bilong wasmama bilong em Fausta, long wanem, i olsem em bai pasim rot long pikinini bilong Fausta yet i ken kamap nambawan king.

Dispela samting Fausta i mekim em i as na Fausta yet em i dai. Kwin Helena i gat strong long bosim pikinini bilong em, Konstantin, i go inap long taim em i dai, na ating em i insait long wok bilong kilim i dai Fausta. Tingting na bel bilong Konstantin i no stap isi, na dispela tu i mekim na em i kilim i dai planti pren bilong em na sampela man moa em i save long ol. Buk History of the Middle Ages i tok: “Em i kilim i dai pikinini man bilong em yet na meri bilong em, na dispela i makim olsem lotu Kristen i no bin stiaim em liklik.”

[Piksa long pes 30]

Ol i wokim wanpela banis ston long Rom bilong givim biknem long Konstantin

[Piksa Kredit Lain long pes 26]

Musée du Louvre, Paris