Buk Bilong Baibel Namba 21—Saveman
Man Bilong Raitim: Solomon
Ples Em i Bin Raitim: Jerusalem
Raitim Pinis: Paslain long 1000 B.C.E.
1. Solomon i raitim Buk Saveman bilong mekim wanem gutpela wok?
SOLOMON i raitim Buk Saveman bilong mekim wanpela gutpela wok. Em i hetman bilong lain i dediket long Jehova na em i gat wok long helpim ol long pas wantaim na stap gut long Jehova. Em i laik mekim dispela wok long rot bilong ol tok bilong Buk Saveman i gat gutpela tingting na save long en.
2. Olsem wanem nem bilong buk long tok Hibru i kamapim gut wok bilong dispela buk na i stret moa, winim nem long tok Grik na tok Inglis na tok Pisin?
2 Long Saveman 1:1 em i kolim em yet olsem “saveman.” Long tok Hibru dispela tok em Qo·heʹleth, olsem “man bilong singautim ol i kam bung,” na long Baibel Hibru ol i kolim dispela buk olsem Qo·heʹleth. Baibel Grik Septuagint i kolim olsem Ek·kle·si·a·stesʹ, insait bilong en i olsem “wanpela man insait long eklesia (kongrigesen; bung),” em ol i bin kisim nem Inglis, Ecclesiastes, long en (tok Pisin, Eklisiastis). Tasol i stret moa long tanim dispela tok Qo·heʹleth olsem “Man Bilong Singautim Ol i Kam Bung,” na dispela nem i stret moa long Solomon. Em i kamapim klia as na Solomon i bin raitim dispela buk.
3. Olsem wanem Solomon em i man bilong singautim ol i kam bung?
3 Olsem wanem King Solomon em i man bilong singautim ol i kam bung? Em i singautim husat ol i kam bung? Em i singautim lain bilong em, ol Israel, na ol man bilong ol narapela ples i stap wantaim ol. Em i singautim olgeta i kam bung bilong lotuim God bilong em, Jehova. Em i bin wokim haus lotu bilong Jehova long Jerusalem, na taim em i laik givim dispela haus long God, em i bin singautim olgeta i kam bung bilong lotuim God. (1 Kin. 8:1) Orait nau, long rot bilong Buk Saveman, em i singautim ol long mekim ol gutpela wok na lusim ol wok bilong dispela graun i no gat as bilong en na i no kamapim gutpela kaikai.—Sav. 12:8-10.
4. Olsem wanem yumi save Solomon i raitim dispela buk?
4 Tru, nem bilong Solomon i no stap long dispela buk, tasol sampela tok bilong en i makim olsem Solomon yet i bin raitim. Long kirap bilong buk, dispela saveman i kolim em yet olsem “pikinini bilong Devit” na em ‘i stap king bilong ol Israel long Jerusalem.’ Dispela tok inap makim King Solomon tasol, long wanem, ol narapela king i stap long Jerusalem bihain long em ol i bosim lain Juda tasol. Na tu, dispela saveman i tok: “Mi bin kisim bikpela save tru, na i winim save bilong olgeta man bipo i bin i stap king long Jerusalem. Mi kisim pinis gutpela save, na mi save tru long olkain gutpela tingting.” (1:1, 12, 16) Dispela i makim stret Solomon. Saveman 12:9 i tok, “em i skelim gut olkain gutpela tok na tok piksa, na sapos em i ting ol dispela tok i tru, orait em i raitim long buk.” King Solomon i kamapim 3,000 gutpela sotpela tok i gat gutpela tingting long en. (1 Kin. 4:32) Long Saveman 2:4-9, man bilong raitim dispela buk i kolim ol bikpela wok em i bin mekim, olsem wokim ol haus, na ol gaden wain na gaden kaikai, na ol raunwara, na stretim wok bilong ol wokboi na wokmeri, na kisim planti silva na gol; na em i mekim ol narapela wok tu. Ol dispela wok i makim stret Solomon. Taim kwin bilong Seba i kam lukim bikpela save bilong Solomon na ol planti planti samting bilong em, kwin i tok: “Ol samting mi lukim nau i winim tru ol samting mi bin harim tok long en.”—1 Kin. 10:7.
5. Solomon i stap we na em i raitim Buk Saveman? Em i mas raitim long wanem taim?
5 Buk i kamapim olsem Jerusalem em ples Solomon i bin raitim dispela buk, long wanem, buk i tok dispela saveman i stap king “long Jerusalem.” Em i mas raitim paslain long yia 1000 B.C.E., klostu long pinis bilong 40 yia bilong Solomon i stap king na em i mekim pinis ol bikpela wok olsem buk i kolim na em i no kirap yet long lotuim ol god giaman. Long dispela taim Solomon i kisim save pinis long planti wok samting ol man bilong graun i save mekim na long pasin bilong ol long wok strong long kisim mani kago. Long dispela taim em i stap gutpela yet long ai bilong God na spirit bilong God i givim tingting long em.
6. Bilong wanem sampela man i tok, spirit bilong God i no bin kamapim ol tok bilong Buk Saveman? Tasol wanem samting i makim olsem tok bilong ol i no stret?
6 Olsem wanem yumi inap save tru olsem “spirit bilong God yet i bin kamapim olgeta tok” bilong Buk Saveman? Ating sampela i ting spirit bilong God i no bin kamapim, long wanem, buk i no kolim nem bilong God, em Jehova. Tasol buk i kirapim ol man long lotu tru long God, na planti taim em i kolim God olsem ha·ʼElo·himʹ, olsem “God tru.” Na sampela i tingim narapela samting, olsem: Ol narapela buk bilong Baibel i no kamapim wanpela tok bilong Buk Saveman. Tasol ol tok na lo bilong stiaim tingting i stap long dispela buk i stret tru wantaim tok bilong ol narapela buk bilong Baibel. Wanpela buk i stori olsem: “Oltaim ol Juda wantaim Sios Kristen i bin bilip olsem buk Koheleth, o Eklisiastis, em i wanpela buk em spirit bilong God i Gat Olgeta Strong i bin kamapim; na ol i bilip olsem em i hap tru bilong buk bilong God.”—Commentary, bilong Clarke, Volium III, pes 799.
7. Solomon i bin mekim wanem na yumi save em inap tru long raitim Buk Saveman?
7 Ol saveman bilong graun i laik daunim Baibel ol i tok, Solomon i no bin raitim Buk Saveman na em i no hap tru bilong “buk bilong God,” long wanem, ol pasin bilong mekim tok, na ol tingting em i kamapim, em i bilong taim bihain long Solomon. Ol i no laik tingim bikpela save Solomon inap kisim long ol kain kain samting taim em i mekim wok bisnis wantaim ol narapela kantri, na taim em i bungim ol bikman bilong ol narapela lain em ol i raun i go long ol narapela hap, na save em i kisim taim em i bungim sampela lain moa. (1 Kin. 4:30, 34; 9:26-28; 10:1, 23, 24) Wanpela man bilong raitim buk em i tok: “Ol wok dispela bikpela king Hibru i mekim long olgeta de na ol samting em i bin tingim na mekim, dispela i mekim na sindaun na toktok na tingting bilong em i winim tru tingting na pasin bilong toktok na i stap bilong ol man nating bilong lain Hibru long taim bilong em.”—F. C. Cook, long buk Bible Commentary, Volium IV, pes 622.
8. Wanem bikpela samting tru i makim olsem Buk Saveman em i hap tru bilong Baibel?
8 Tasol olsem wanem? Yumi mas kisim tok bilong ol saveman bilong graun bilong save olsem Buk Saveman i hap tru bilong Baibel? Sapos yumi skelim ol tok bilong Buk Saveman bai yumi save, ol dispela tok yet i stret wantaim na i stret wantaim tok bilong ol narapela buk bilong Baibel na em i hap tru bilong buk bilong God.
HELPIM YUMI OLSEM WANEM?
15. Olsem wanem Solomon i makim ol wok i hatwok nating na ol gutpela wok?
15 Buk Saveman i no wanpela buk i kamapim ol tok i gat hevi tasol, nogat. Em i kamapim planti gutpela tingting i kam long God. Solomon i kolim planti wok samting ol man i mekim na em i tok ol dispela wok i no gat as bilong en, tasol em i no tok wok bilong sanapim haus lotu bilong Jehova long maunten Moria long Jerusalem o wok bilong lotu tru long Jehova i no gat as bilong en. Em i no tok, laip God i givim long yumi olsem presen i no gat as bilong en; em i tok em bilong yumi ken amamas na mekim gutpela pasin. (Sav. 3:12, 13; 5:18-20; 8:15) Ol wok i save lus nating, em wok bilong ol man i givim baksait long God. Ating papa i bungim mani bilong givim long pikinini, tasol bagarap i kamap na olgeta mani bilong em i lus na em i no gat wanpela samting bilong givim long pikinini. Mobeta em i givim ol samting bilong spirit long pikinini, em samting i no inap lus. Sapos man i gat planti samting na em i no inap amamas long en, hatwok bilong em i lus nating. Wok bilong ol maniman bilong dispela graun i lus nating taim ol i dai, long wanem, ol i no inap karim wanpela samting i go.—5:13-15; 6:1, 2.
16. Olsem wanem ol tok bilong Buk Qo·heʹleth, olsem Saveman, i stret wantaim ol tok bilong Jisas?
16 Long Matyu 12:42, Krais Jisas i tok em i “winim tru Solomon.” Solomon i makim Jisas, orait olsem wanem long ol tok bilong em long Buk Qo·heʹleth? Ol dispela tok i stret wantaim ol tok bilong Jisas? Planti tok i wankain! Olsem: Jisas i stori long bikpela wok God i mekim na em i tok: “Papa bilong mi em i save wok oltaim i kam inap long nau. Na mi tu mi save wok.” (Jo. 5:17) Solomon tu i stori long ol wok bilong God, em i tok: “Mi lukim olgeta samting God i bin mekim na mi save, yumi no inap painimaut as bilong ol dispela samting i kamap long graun. Maski yumi taitim bun na yumi hatwok long painimaut, yumi no inap. Na maski sapos ol saveman i tok ol i save pinis long as bilong ol dispela samting, tok bilong ol i no tru. Ol i no inap save long en.”—Sav. 8:17.
17. I gat wanem ol narapela tok bilong Jisas na Solomon i wankain?
17 Jisas wantaim Solomon i laik kirapim ol manmeri i lotu tru long God long bung wantaim. (Mt. 18:20; Sav. 4:9-12; 5:1) Tok bilong Jisas long pasin bilong “dispela graun i laik pinis” na taim bilong ‘ol man bilong ol arapela lain,’ dispela i stret wantaim tok bilong Solomon, em i tok: “Olgeta samting i kamap long dispela graun, i save kamap long taim bilong em yet.”—Mt. 24:3; Lu. 21:24; Sav. 3:1.
18. Jisas na ol disaipel i mekim wanem tok lukaut i wankain olsem Solomon i bin mekim?
18 Na Jisas wantaim ol disaipel i mekim tok lukaut wankain olsem Solomon long pasin bilong laikim tumas mani. Solomon i tok, gutpela tingting na save i winim mani, long wanem, em inap helpim yumi long “stap gut olgeta.” Jisas i tok, “Yupela i mas wok pastaim long painim kingdom bilong God wantaim stretpela pasin bilong em. Na bihain bai em i givim dispela olgeta arapela samting tu long yupela.” (Sav. 7:12; Mt. 6:33, Nupela Testamen na Ol Sam) Saveman 5:10 i tok: “Sapos bel bilong man i skrap long kisim planti mani, orait oltaim bai em i ting em i sot long mani. Sapos man i tingting long kamap maniman, orait olgeta samting em i kisim i no inapim em. Olsem na dispela pasin bilong laikim tumas mani samting, em i no gat as bilong en.” Pol i mekim wankain tok long 1 Timoti 6:6-19: “Pasin bilong laikim tumas mani em i as bilong olgeta pasin nogut.” I gat sampela tok moa long Buk Saveman i wankain olsem tok i stap long ol narapela hap bilong Baibel.—Sav. 3:17—Ap. 17:31; Sav. 4:1—Jems 5:4; Sav. 5:1, 2—Jems 1:19; Sav. 6:12—Jems 4:14; Sav. 7:20—Ro. 3:23; Sav. 8:17—Ro. 11:33.
19. Yumi ken bung wantaim na lotuim Jehova long nau na wetim wanem gutpela samting?
19 Kingdom bilong Jisas Krais, em Pikinini Bilong God em i bin kamap man long graun na i kamap long lain bilong saveman King Solomon, em bai kamapim nupela pasin long graun. (KTH 21:1-5) Wok king bilong Solomon em i piksa bilong Kingdom bilong God, na ol manmeri bilong nau i wetim Kingdom bilong God i stap long han bilong Jisas Krais ol i mas tingim gut ol tok Solomon i raitim bilong stiaim lain bilong em. Taim Kingdom i bosim graun, ol manmeri i stap aninit long en bai ol i bihainim ol gutpela lo bilong stiaim tingting olsem saveman i kamapim, na bai ol i amamas oltaim long gutpela laip God i givim long ol. Nau em i taim bilong bung na lotuim Jehova bambai yumi ken pilim tru amamas bai yumi kisim aninit long Kingdom bilong em.—Sav. 3:12, 13; 12:13, 14.