Buk Bilong Baibel Namba 41​—⁠Mak

Man Bilong Raitim: Mak

Ples Em i Bin Raitim: Rom

Raitim Pinis: 60–65 C.E. samting

Taim: 29–33 C.E.

TAIM ol man i holim Jisas long gaden Getsemani na ol aposel i ranawe, “wanpela yangpela man i bin bihainim Jisas i kam,” na em i pasim waitpela laplap tasol. Taim ol man i laik holim em tu, “em i lusim waitpela laplap na i ranawe as nating tasol.” Planti man i ting dispela yangpela man em Mak. Buk Aposel i kolim em “Jon em i gat narapela nem Mak,” na ating famili bilong em i gat gutpela sindaun long Jerusalem, long wanem, ol i gat haus na ol wokboi na wokmeri bilong ol. Mama bilong em, Maria, em tu i Kristen, na ol Kristen bilong pastaim i save bung long haus bilong em. Taim ensel i kisim bek Pita long kalabus, Pita i go long dispela haus na em i lukim ol brata i bung i stap.​—⁠Mk. 14:​51, 52; Ap. 12:​12, 13.

² Misineri Barnabas em i wanpela Livai bilong ailan Saiprus, na em i kasen brata bilong Mak. (Ap. 4:36; Kl. 4:⁠10) Taim Barnabas tupela Pol i kisim mani i go long Jerusalem bilong helpim ol brata long hap i gat bikpela hangre, nau Mak tu i kisim save long Pol. Mak i bung wantaim kongrigesen na ol dispela narapela strongpela wokman bilong God na dispela i mas kirapim laik long bel bilong em long mekim wok misineri. Olsem na em i poromanim Pol na Barnabas long namba wan raun bilong ol. Tasol taim ol i kamap long Perga long Pamfilia, Mak i lusim tupela na em i go bek long Jerusalem. Yumi no save bilong wanem em i mekim olsem. (Ap. 11:​29, 30; 12:25; 13:​5, 13) Long dispela as, Pol i no laik kisim Mak i go long namba 2 raun, olsem na Pol tupela Barnabas i bruk. Pol i kisim Sailas, na Barnabas i kisim kasen brata bilong em Mak na tupela i go long Saiprus.​—⁠Ap. 15:​36-​41.

³ Tasol Mak i mekim gutpela wok na em i helpim gut Barnabas, na bihain em i helpim aposel Pita na aposel Pol tu. Mak i stap wantaim Pol (60-​61 C.E.) taim Pol i kalabus namba wan taim long Rom. (Fm. 1, 24) Na em i stap wantaim Pita long Babilon namel long yia 62 na 64 C.E. (1 Pi. 5:13) Pol i kalabus gen long Rom, olsem long yia 65, na em i raitim pas long Timoti na tokim em long bringim Mak i kam. Pol i tok: “Em i gutpela man bilong helpim mi long wok.” (2 Ti. 1:8; 4:11) Dispela em i laspela tok Baibel i mekim long Mak.

⁴ Ol man i tok, Mak i bin raitim dispela sotpela Gutnius. Em i bin wok wantaim ol aposel bilong Jisas na em yet i givim bel long mekim wok bilong gutnius. Tasol em i no wanpela bilong ol 12-pela aposel, na em i no bin raun wantaim Jisas. Em i kisim we save na em i stori gut long olgeta liklik liklik samting Jisas i bin mekim? Long pastaim tru Papias na Origen na Tetulian ol i tok Pita i givim dispela save long Mak, long wanem, Mak i poroman gut wantaim Pita.a Pita i kolim em olsem “pikinini bilong mi.” (1 Pi. 5:13) Planti samting Mak i stori long en, em Pita yet i bin lukim, olsem na yumi save Pita inap tokim em long planti liklik samting ol narapela Gutnius i no stori long en. Olsem: Mak i stori long Sebedi i gat “ol wokman,” na lepraman i “brukim skru” na askim Jisas long helpim em, na long man i gat spirit nogut i save “katim skin bilong em yet long ston,” na long “Jisas i sindaun long maunten Oliv na i lukim tempel” taim em i tok profet olsem ‘Pikinini Bilong Man bai kam wantaim bikpela strong na bikpela lait.’​—⁠Mk. 1:​20, 40; 5:5; 13:​3, 26.

⁵ Pita yet em i man bilong pilim tru ol samting long bel, olsem na em inap pilim tingting bilong Jisas na kamapim long Mak. Planti taim Mak i stori long Jisas i pilim olsem wanem. Em i tok: “Jisas i lukluk raun long ol, na em i belhat,” na em i “bel hevi,” na Mak i tok Jisas i “pilim olsem em i laik krai na em i pulim win strong,” na “Jisas i pilim hevi long spirit bilong en.” (3:5; 7:34; 8:12) Mak tasol i kamapim tingting bilong Jisas long yangpela maniman, em i tok, Jisas “i laikim em tumas.” (10:21) Na em i kamapim sori bilong Jisas taim em i stori olsem Jisas i sanapim liklik pikinini namel long ol na em i “holim pikinini,” na long narapela taim tu em i bin “holim ol pikinini long han bilong en”!​—⁠9:36; 10:​13-​16.

⁶ Sampela pasin bilong Pita i kamap klia long pasin bilong Mak long mekim stori, olsem bel bilong em i kirap tru na em i stori gut, na stori i gat strong. I olsem em i no gat taim long kolim ol samting em i laik stori long en. Planti taim em i kolim tok olsem “kwiktaim,” na “wantu,” olsem na stori i kirapim tru tingting bilong man.

⁷ Mak inap lukim Gutnius Matyu i raitim, na em i stori long planti samting ol narapela Gutnius i kolim; liklik hap stori tasol (inap 7 pesen) bilong Mak i narapela kain. Tasol yumi no ken ting Mak i sotim na raitim gen stori bilong Matyu na skruim liklik hap stori bilong em yet. Nogat. Matyu i stori olsem Jisas em i Mesaia na King, tasol Mak i stori olsem Jisas em i Pikinini Bilong God, em i wokim ol mirakel na em i winim pait na kisim bek yumi. Mak i stori planti long wok bilong Jisas; em i no stori planti long ol toktok Jisas i bin mekim bilong skulim ol manmeri. Em i kamapim wan wan tok piksa tasol na wanpela longpela tok bilong Jisas; em i no kamapim tok Jisas i mekim antap long maunten. Olsem na Gutnius Mak i raitim em i sotpela stori, tasol em i stori long planti samting Jisas i mekim, wankain olsem ol narapela Gutnius. Em i kamapim 19 mirakel bilong Jisas.

⁸ Matyu i raitim Gutnius bilong helpim ol Juda, tasol Mak i raitim bilong helpim ol Rom. Olsem wanem yumi inap save long dispela? Taim ol man i toktok long Lo Bilong Moses, long dispela taim tasol em i stori long en​—⁠ol narapela taim nogat, na em i no stori long lain tumbuna bilong Jisas. Em i kamapim klia olsem gutnius bilong Krais em i bikpela samting bilong olgeta lain man. Em i kamapim as bilong pasin na bilip bilong ol Juda bambai ol man i no bilong lain Juda ol inap kisim gut. (2:18; 7:​3, 4; 14:12; 15:42) Em i kamapim insait bilong ol hap tok Aram. (3:17; 5:41; 7:​11, 34; 14:36; 15:​22, 34) Em i stori klia long ol ples na diwai samting bilong Palestain. (1:​5, 13; 11:13; 13:⁠3) Taim em i stori long mani Juda em i tok em hamas long mani bilong ol Rom. (12:​42, NW, sta daunbilo) Em i kolim planti tok Rom, winim ol narapela man i raitim Gutnius, olsem speculator (soldia), praetorium (haus gavman), centurio (kepten bilong ol soldia).​—⁠6:27; 15:​16, 39.

⁹ Mak i raitim stori bilong helpim ol Rom, olsem na yumi ken ting em i bin raitim long Rom. Stori bilong lotu Kristen bilong pastaim na ol tok bilong Buk Mak yet i makim olsem em i bin raitim long Rom long namba wan o namba 2 taim Pol i kalabus, olsem namel long yia 60 na yia 65 C.E. Insait long dispela hap taim, Mak i bin stap long Rom wanpela o tupela taim. Ol bikpela buk bilong yia 150 i go inap yia 250 ol i tokaut olsem Mak i bin raitim dispela Gutnius. Ol Kristen long yia 150 samting i kisim pinis dispela Gutnius. Buk Mak i stap long ol lista bilong Ol Skripsa Grik bilong pastaim tru na dispela i kamapim klia olsem yumi inap bilip tru long Gutnius Bilong Mak.

¹⁰ Long sampela Baibel ol i skruim longpela o sotpela tok bihain long sapta 16 ves 8, tasol yumi ken ting olsem Mak yet i no raitim. Dispela tok i no i stap long ol olpela rait tru, olsem rait Sinaitic na Vatican Namba 1209. Yusibius na Jerom, tupela saveman bilong yia 350 samting, ol i wanbel long tok olsem stori tru bilong Mak i pinis long hap tok olsem, “ol i pret.” Ating ol man i pilim olsem stori i pinis wantu tasol na ol i laik pinisim gut, olsem na ol i skruim hap tok moa.

¹¹ Yumi ken save stori bilong Mak i stret, long wanem, em i stret tru wantaim stori bilong ol narapela Gutnius na olgeta tok bilong Baibel kirap long Buk Stat i kam inap long Buk Kamapim Tok Hait. Na tu, inap planti taim Mak i kamapim klia strong na namba bilong Jisas Krais long skulim ol manmeri, na long bosim win na si, na long daunim Satan na ol spirit nogut, na pinisim sik na i dai tu. Olsem na Mak i kirapim stori bilong em olsem: “Dispela em i gutnius bilong Jisas Krais.” Stori bilong Jisas i kam long graun na ol wok em i mekim, dispela em i wanpela “gutnius,” olsem na olgeta man i ritim na stadi long Gutnius Mak i raitim, dispela inap helpim ol. Mak i stori long ol samting i bin kamap long kirap bilong yia 29 C.E. i kam inap long kirap bilong yia 33 C.E.

HELPIM YUMI OLSEM WANEM?

³¹ Kirap long taim bilong ol Kristen bilong pastaim na i kam inap long nau, gutpela stori bilong Jisas Krais em Mak i raitim, em i bin helpim olgeta man i ritim dispela stori na ol i kisim save long truim bilong planti tok profet long Ol Skripsa Hibru i makim Mesaia. Namba wan tok bilong Ol Skripsa Hibru Mak i kolim, em olsem: “Harim. Bai mi salim wanpela man bilong autim tok bilong mi, na em i go paslain long yu.” Orait kirap long dispela tok na i kam inap long laspela tok em i kolim, em singaut bilong Jisas long diwai, “God bilong mi, God bilong mi, bilong wanem yu lusim mi?” olgeta tok bilong Mak i kamapim klia olsem bikpela wok Jisas i mekim long graun i truim ol tok profet bilong Ol Skripsa Hibru. (Mk. 1:2; 15:34; Mal. 3:1; Sng. 22:⁠1) Jisas i wokim ol mirakel, na mekim ol strongpela wok, na skulim ol man long ol stretpela tok, na bekim gut tok, na larim tok na spirit bilong Jehova tasol i stiaim em, na em i sori long ol sipsip na lukautim gut ol​—⁠dispela olgeta samting i kamapim klia olsem em i gat bikpela namba na em i Pikinini Bilong God. Em i skulim ol man “olsem man i gat namba,” em dispela namba em i kisim long Jehova. Em i tokaut klia olsem bikpela wok bilong em long graun em “wok long autim gutnius bilong God,” em tok bilong “Kingdom bilong God em i kam klostu pinis.” Ol tok em i skulim ol man long en i helpim tru olgeta man i putim gut yau long dispela tok.​—⁠Mk. 1:​22, 14, 15.

³² Jisas i tokim ol disaipel: “God i soim yupela pinis long as bilong tok hait bilong kingdom bilong God.” Mak i kolim dispela tok “kingdom bilong God” inap 14 taim na em i kolim planti tok bilong stiaim ol man i laik kisim laip long rot bilong Kingdom. Jisas i tok: “Man i ting long mi na long gutnius bilong mi, na em i lusim laip bilong en, orait laip bilong en bai i stap gut.” Olgeta samting i laik pasim yu long kisim laip, em yu mas rausim: “Mobeta yu gat wanpela ai tasol na yu go insait long kingdom bilong God. Nogut yu gat tupela ai na ol i tromoi yu i go long [“Gehena,” NW ].” Na Jisas i tok: “Sapos wanpela man i no kisim kingdom bilong God olsem ol liklik pikinini i save kisim, em i no inap i go insait long en,” na ol maniman ol bai hatwok tru long “go insait long kingdom bilong God.” Em i tok, man i save olsem pasin bilong bihainim namba wan na namba 2 bikpela lo i winim olgeta kain ofa, dispela man i “no i stap longwe long kingdom bilong God.” Ol dispela gutpela tok na ol narapela tok bilong Kingdom i stap long Gutnius Mak i raitim, ol i lainim yumi long gutpela tok yumi ken bihainim long olgeta de.​—⁠4:11; 8:35; 9:​43-​48; 10:​13-​15, 23-​25; 12:​28-​34.

³³ Insait long wanpela o tupela aua tasol yu inap ritim olgeta tok bilong “Gutnius Mak i raitim,” na bai yu kisim kwik na yu klia gut long stori bilong ol wok Jisas i bin mekim. Sapos yu ritim na yu stadi gut long en na tingim gut long bel, dispela bai helpim yu. Dispela Gutnius inap helpim ol Kristen tru bilong nau em ol man i mekim nogut long ol, wankain olsem em i bin helpim ol Kristen bilong pastaim, long wanem, ol Kristen tru long nau ol i stap long taim bilong “planti hevi nogut tru” na ol i mas i gat ol gutpela tok bilong God bilong soim rot long ol, olsem i stap long dispela stori bilong Man i stap olsem gutpela piksa yumi ken bihainim, em Jisas Krais. Ritim dispela stori, na amamas long ol samting em i stori long en, na larim stori i kirapim yu long bihainim lek bilong Jisas, em i As bilong bilip bilong yumi na Man bilong inapim tru bilip bilong yumi, na yumi mas amamas long mekim, olsem em yet i bin amamas long mekim. (2 Ti. 3:1; Hi. 12:⁠2) Tingim em olsem man bilong wok, na wok strong olsem em, na stap gut long God olsem em i bin mekim, maski i gat traim na birua. Larim dispela gutpela stori long Baibel i strongim bel bilong yu na helpim yu long bihainim rot bilong kisim laip oltaim!

[Ol Futnot]