Yupela Papamama, Kisim Amamas Long Ol Pikinini
“Bai papamama bilong yu i belgut tru na i amamas.”—SINDAUN 23:25.
EM I gutpela tru taim yumi lukim wanpela yangpela diwai i wok long go bikpela na bihain em i kamap wanpela bikpela diwai i gutpela tru bilong lukim na i gat gutpela ples kol aninit long en. Na sapos yu yet yu bin planim na lukautim, em bai gutpela moa yet long ai bilong yu! Na olsem tasol, ol papamama i save lukautim gut ol pikinini na ol i go bikpela na kamap strongpela wokman bilong God, ol dispela papamama i save kisim bikpela amamas long ol, olsem wanpela savetok bilong Baibel i tok: “Sapos man i gat gutpela tingting na i bihainim stretpela pasin, orait papa bilong en i save amamas tru. Yu mas bihainim ol dispela gutpela pasin, na bai papamama bilong yu i belgut tru na i amamas.”—Sindaun 23:24, 25.
2 Tasol pikinini i no save kirap nating long bihainim “stretpela pasin” na “gutpela tingting,” nogat. Papamama i mas wok strong tru bambai ol yangpela i no ken givim bikpela “bel hevi tru” long ol na ol i “bel nogut,” olsem man i mas wok strong bambai yangpela diwai i ken kamap wanpela naispela bikpela diwai. (Sindaun 17:21, 25) Olsem: Sapos yu pasim yangpela diwai long wanpela longpela stik, orait taim em i go bikpela, em bai sanap stret na i gat strong. Na man i mas wok long givim wara long en, na em i mas was gut, nogut sampela binatang i bagarapim. Na narapela wok, em man i mas katim na rausim sampela han bilong diwai na bai em i ken kamap wanpela naispela diwai.
3 Baibel i kamapim klia olsem papamama i mas skulim ol pikinini long bihainim pasin bilong God, na ol i mas kisim bikpela wara, olsem tok i tru bilong Baibel, na lukautim ol bambai sampela man i no ken mekim pasin sem long ol, na long pasin sori papamama i mas stretim ol bambai ol i ken rausim ol pasin long skin bilong ol i no gutpela, olsem man i katim na rausim ol han bilong diwai na bai diwai i kamap gutpela. Bilong helpim ol pikinini olsem, ol papa i gat bikpela wok long “stretim gut ol pikinini bilong [ol] na skulim ol long tok bilong Bikpela.” (Efesus 6:4) Olsem wanem ol inap mekim dispela wok?
Tingim Gut Tok Bilong Jehova
4 Dispela tok “skulim ol long tok bilong Bikpela,” i olsem mekim tingting bilong ol i stret wantaim laik bilong Jehova. Olsem na ol papamama i mas wok long putim tingting bilong Jehova long bel bilong ol pikinini bilong ol. Na papamama i mas bihainim pasin bilong God long stretim ol pikinini long pasin sori, olsem stretim pasin bilong ol. (Song 103:10, 11; Sindaun 3:11, 12) Tasol bilong mekim dispela samting, pastaim papamama yet i mas wok long kisim tok bilong Jehova na putim long bel bilong ol, olsem profet Moses i bin tokim ol Israel bilong bipo long mekim, em i tok: “Ol dispela tok [bilong Jehova] nau mi givim long yupela, yupela i mas putim long bel bilong yupela.”—Lo 6:6, NW.
5 Oltaim papamama i mas stadi long Baibel, na tingim tingim ol dispela tok, na beten, na dispela bai inapim ol long mekim narapela samting Moses i tokim ol Israel long mekim: “Yupela i mas lainim ol pikinini bilong yupela long ol dispela lo [olsem tok bilong Jehova]. Na tokim ol long taim yupela i stap long haus na long taim yupela i wokabaut long rot, na long taim yupela i malolo na long taim yupela i wok.” Long tok Hibru, dispela tok “lainim” i olsem “kolim kolim planti taim,” bilong “putim strong long tingting bilong man.” Tingim narapela tok bilong Moses, em i kamapim klia olsem yumi mas wok long tingim ol tok bilong Jehova: “Yupela i mas raitim ol long pepa na pasim ol long han bilong yupela na long pes bilong yupela, olsem na bai yupela i no ken lusim tingting long ol. Na raitim ol long pos bilong ol dua bilong haus bilong yupela na long ol dua bilong banis bilong yupela.” Em nau, Jehova i laik bai ol papamama i mas mekim pasin sori na skulim ol pikinini bilong ol long olgeta taim!—Lo 6:7-9.
6 Wanem “ol dispela tok” bilong Jehova ol papamama i mas lainim ol pikinini long en? Paslain long dispela tok, Moses i bin kolim gen ol lo em ol man i save kolim olsem Tenpela Lo, olsem no ken kilim man i dai, no ken pamuk, no ken stil, no ken mekim tok giaman long kot, no ken mangal. Ol dispela stretpela lo, na dispela lo olsem “yupela i mas laikim tumas God, Bikpela bilong yumi . . . long bel bilong yupela na long tingting bilong yupela na long strong bilong yupela,” em ol bikpela tok ol papamama Israel i mas wok long skulim ol pikinini bilong ol long en. (Lo 5:6-21; 6:1-5) Ol pikinini bilong nau tu ol i mas lainim ol dispela kain tok, a?
7 Jehova i tokim ol papa long lain Israel: “Meri bilong yu bai i stap olsem diwai oliv i karim planti kaikai. Na ol pikinini bilong yu bai i raunim tebol bilong yu olsem ol yangpela diwai oliv.” (Song 128:3) Tasol bilong ol papamama i ken kisim amamas long ol “yangpela diwai” bilong ol na ol i no ken kisim hevi long ol, ol i mas wok long tingim na helpim ol pikinini bilong ol long olgeta wan wan de. (Sindaun 10:1; 13:24; 29:15, 17) Orait nau yumi ken skelim olsem wanem ol papamama inap skulim, na givim wara bilong spirit, na lukautim, na stretim ol pikinini bilong ol bambai ol inap kisim bikpela amamas long ol dispela pikinini long bihain.
Kirap Skulim Ol Taim Ol i Liklik Yet
8 Yumi ken tingim Timoti, em i bin kisim helpim long tupela stik i sanap strong—em mama na bubu meri bilong em. Papa bilong Timoti em wanpela Grik, na ating em i wanpela man i no bilip. Olsem na mama bilong em bilong lain Juda, em Yunis, na mama bilong Yunis, em Lois, ol i bin skulim dispela manki long ol buk i gat tok bilong God, na ol i kirap mekim ‘long taim em i stap liklik pikinini yet.’ (2 Timoti 1:5; 3:15; Aposel 16:1) Tupela i wok strong long skulim Timoti—taim em i stap bebi tu—long “ol strongpela wok [Jehova] i bin mekim,” na tupela i kisim gutpela pe tru long wok bilong ol. (Song 78:1, 3, 4) Ating taim em i yangpela yet, Timoti i kamap misineri na em i go long ol longwe hap bilong graun, na em i mekim bikpela wok bilong strongim ol kongrigesen Kristen bilong pastaim.—Aposel 16:2-5; 1 Korin 4:17; Filipai 2:19-23.
9 Yupela ol papamama, yupela i mekim wanem kain wok bilong skulim ol pikinini bilong yupela, olsem stik ol i pasim yangpela diwai long en na bai em i ken kamap gutpela? Olsem: Yupela laik bai ol pikinini bilong yupela i ken kisim stretpela tingting long ol samting bilong skin? Orait yupela yet i mas i stap olsem gutpela piksa na no ken wok strong long kisim ol nupela nupela samting ol i save wokim, o kisim ol narapela samting em yupela i no gat wok tru long en. Sapos yupela i laik painim mani samting na bai yupela i gat planti samting bilong skin, yupela no ken kirap nogut taim ol pikinini i bihainim pasin bilong yupela. (Matyu 6:24; 1 Timoti 6:9, 10) Tru tumas, sapos stik yet i no sanap stret, olsem wanem bai yangpela diwai i ken sanap stret taim em i go bikpela?
10 Ol papamama i save kisim amamas long ol pikinini bilong ol, oltaim ol bai askim Jehova long helpim ol long skulim ol pikinini, na oltaim bai ol i tingim wanem ol samting bai helpim tru ol pikinini long ol samting bilong spirit. Wanpela mama i gat 4-pela pikinini em i tok: “Taim ol pikinini bilong mipela i stap yet long bel bilong mi, oltaim mipela i save beten askim Jehova long helpim mipela long i stap gutpela papamama, na larim tok bilong em long Baibel i soim rot long mipela, na bihainim long olgeta taim.” Na em i tok moa: “Mipela i no save tok nating olsem ‘mipela putim Jehova i stap namba wan,’ nogat; mipela i bihainim dispela tok long olgeta samting bilong i stap bilong mipela.”—Hetman 13:8.
Givim “Wara” Long Olgeta Taim
11 Taim ol diwai i yangpela yet, ol i mas kisim wara long olgeta taim; yumi inap save long dispela taim yumi lukim ol diwai i save kamap gutpela tru taim ol i stap long arere bilong wara. (Skelim wantaim Kamapim Tok Hait 22:1, 2.) Ol liklik pikinini tu bai kamap gutpela long ol samting bilong spirit sapos ol i kisim wara, olsem tok i tru bilong Baibel, long olgeta taim. Tasol papamama i mas tingim skel bilong pikinini—olsem em inap kisim ol tok i go inap hamas minit samting. Ating i gutpela sapos ol i skulim em inap sotpela taim tasol na mekim planti taim, nogut ol i skulim em i go longpela taim na mekim wan wan taim tasol. Yupela no ken ting ol dispela sotpela stadi i no inap helpim pikinini. Hap taim papamama i lusim bilong bung wantaim pikinini, em i bikpela samting bilong helpim papamama na pikinini long pas gut wantaim, na planti taim Baibel i tokim ol papamama long mekim olsem.—Lo 6:6-9; 11:18-21; Sindaun 22:6.
12 Wanpela gutpela taim bilong skulim ol liklik pikinini, em taim bilong slip. Wanpela yangpela meri i tingim taim em i liklik yet, na em i tok: “Long olgeta nait papamama i save sindaun long arere bilong bet bilong mipela na harim beten mipela i mekim bilong mipela yet.” Narapela meri i kamapim klia olsem dispela pasin papamama i mekim i bikpela samting. Em i tok: “Dispela i mekim na mi kisim pasin bilong beten long Jehova long olgeta nait taim mi laik slip.” Taim ol pikinini i harim papamama i stori long Jehova na ol i beten long em long olgeta de, em nau, long tingting bilong ol pikinini Jehova i kamap olsem wanpela man i stap tru. Wanpela yangpela man i tok: “Taim mi pasim ai na beten long Jehova, i olsem mi inap lukim wanpela man i gat pasin olsem wanpela lapun bubu man. Papamama i bin helpim mi long save, Jehova i insait long olgeta samting na olgeta tok mipela i mekim.”
13 Bilong helpim liklik pikinini long kisim gut wara, olsem tok i tru bilong Baibel, i gat planti samting papamama inap skulim em long en taim ol i stadi wantaim em. Papamama bilong tupela pikinini i no winim yet 13 krismas ol i tok: “Kirap long taim ol pikinini i gat sampela wik tasol, mipela i bin wok long skulim ol long sindaun isi long Haus Kingdom.” Wanpela papa i stori long samting famili bilong em i mekim, em i tok: “Mipela i raitim nem bilong olgeta buk bilong Baibel long ol liklik hap strongpela pepa, na mipela i lain long bungim stret, olsem: wanem buk i mas go bihain long narapela buk, na mipela olgeta wan wan i mas traim mekim. Oltaim ol pikinini i amamas long wetim dispela taim.” Planti famili i save mekim liklik stadi paslain o bihain long kaikai. Wanpela papa i tok: “Taim mipela i kaikai long apinun, em gutpela taim bilong mipela i toktok long skripsa bilong Baibel bilong dispela de.”
14 Na ol liklik pikinini i save amamas long harim ol stori bilong Baibel i stap long buk Baibel Stori Buk Bilong Mi.a Tupela marit i tok: “Taim ol pikinini i liklik yet, mipela i save skulim ol long wanpela stori bilong buk Baibel Stori, na bihain ol pikinini bai putim ol bilas na ol i mekim wanpela pilai na makim ol samting i kamap insait long stori, olsem wanpela pilai bilong Baibel. Ol i amamas tru long mekim olsem, na planti taim ol i no laik mekim wanpela pilai tasol long ol wan wan stadi—ol i laik mekim sampela moa.” Yu no ken ting pikinini bilong yu i no inap kisim planti save! Sampela pikinini i gat 4-pela krismas tasol ol inap kolim olgeta tok bilong sampela sapta bilong buk Baibel Stori, na ol i bin lain tu long kaunim Baibel! Wanpela yangpela i tok, taim em i gat 3 na hap krismas, oltaim em i popaia long kolim wanpela tok [“judicial decisions”], tasol papa i wok long kirapim em long lain long kolim stret.
15 Taim yu skulim ol liklik pikinini bilong yu, dispela em i gutpela taim tu bilong redim ol long givim wara, olsem tok i tru, long ol narapela, olsem bekim tok long miting. (Hibru 10:24, 25) Wanpela yangpela meri i tingim taim em i pikinini yet, na em i tok: “Taim papamama i skulim mi long pasin bilong bekim tok long miting, mi mas bekim long tok bilong mi yet. Ol i no larim mi i kaunim nating na i no pilim tok bilong en.” Na tu, papamama inap skulim ol pikinini na bai ol i ken mekim wok bilong autim tok long ol man. Wanpela meri i go bikpela long han bilong papamama i save stap aninit long God, em i tok: “Mipela i no save bihainim nating papamama olsem em i wok bilong ol yet, nogat. Mipela i save, mipela tu i mas mekim sampela wok, maski em bilong paitim belo bilong dua tasol o givim wanpela liklik nius long man bilong haus. Long ol de paslain long taim bilong autim tok long Sarere Sande, mipela i save redi gut, olsem na mipela i save long ol tok mipela i mas mekim. Long Sarere mipela i no save kirap long moningtaim na askim papamama olsem mipela bai go autim tok o nogat. Mipela save pinis mipela bai go.”
16 Em i bikpela samting tru long papamama i mas givim wara, olsem tok i tru bilong Baibel, long ol pikinini long olgeta taim, olsem na papamama i mas mekim Baibel-stadi wantaim famili long olgeta wik. Wanpela papa i gat tupela pikinini em i tok: “Wanpela bikpela samting i save skrapim bel bilong pikinini, em pasin bilong mekim stadi long sampela taim tasol na sampela taim nogat.” (Efesus 6:4) Em i tok: “Mitupela meri bilong mi i save makim de na taim bilong mekim famili-stadi, na mipela i save mekim long dispela taim stret olsem mipela i bin makim. I no longtaim na ol pikinini i save, stadi i mas kamap long dispela taim stret.” Pasin bilong kirap skulim pikinini taim em i liklik yet, em i bikpela samting, na i stret wantaim wanpela savetok i tok: “Taim diwai i liklik yet, yu inap pasim long stik na bai em i bihainim dispela stik na go antap.”
17 Em i bikpela samting long papamama i mas givim ol tok i tru bilong Baibel long ol pikinini, tasol em i bikpela samting tu long papamama i mas i stap olsem gutpela piksa. Olsem wanem? Ol pikinini i save lukim yupela i stadi, na go oltaim long miting, na autim tok? Ol i lukim olsem yupela i kisim amamas long mekim laik bilong Jehova? (Song 40:8) Ol i mas lukim yupela i mekim olsem. Wanpela meri, em man bilong em i bin biruaim em na em i karim planti hevi long dispela, em i bin mekim bikpela long 6-pela pikinini na olgeta i kamap gutpela Witnes. Pikinini meri bilong dispela meri i stori long mama bilong em olsem: “Wanpela samting i bin kirapim tingting bilong mi, em mama yet i stap olsem gutpela piksa—dispela i winim pasin bilong toktok.”
Lukautim Gut Ol Pikinini
18 Taim diwai i liklik yet, ol i mas lukautim gut, nogut ol binatang nogut i bagarapim. Na i olsem tu long ol liklik pikinini bilong yumi—long dispela taim nogut yumi mas lukautim gut ol, nogut “ol man nogut” i bagarapim ol. (2 Timoti 3:1-5, 13) Olsem wanem ol papamama inap lukautim ol olsem? Ol i mas helpim ol pikinini long kisim gutpela tingting na save bilong God! (Saveman 7:12) Jehova i bin tokim ol Israel, na “ol pikinini” bilong ol tu, long ol i mas putim yau na harim ol Livai i kaunim Lo bilong em, em sampela bilong dispela Lo i kolim klia wanem pasin i stret na wanem pasin i no stret long ol samting bilong maritpasin. (Lo 31:12; Wok Pris 18:6-24) Planti taim dispela Lo i kolim ol hap bilong skin i gat wok long kamapim pikinini, olsem “bol” na “kok” samting. (Wok Pris 15:1-3, 16; 21:20; 22:24; Namba 25:8; Lo 23:10) Long nau pasin nogut bilong graun i go bikpela moa yet, olsem na ol pikinini i mas save, wanem pasin i stret na wanem pasin i no stret long mekim long ol dispela hap bilong skin i insait long ol samting Jehova i bin wokim na em i tok ol i “gutpela.”—Stat 1:31; 1 Korin 12:21-24.
19 I gutpela sapos papa na mama wantaim, o waspapa o wasmama, i kamapim klia long liklik pikinini wanem hap bilong skin i olsem sem bilong em. Orait nau ol i mas tokim pikinini, i tambu long wanpela man i holim ol dispela hap skin bilong em. Ol man bilong mekim pasin sem long ol pikinini, planti ol i save traim liklik pikinini—em bai larim ol i pilai long em o nogat. Olsem na yu mas skulim pikinini long sakim ol strong na tokim ol: “Bai mi kotim yu long papamama!” Skulim ol pikinini bilong yu olsem: Sapos wanpela man i laik holim ol na em i mekim long pasin ol i pilim olsem i no stret, long olgeta taim ol i mas i kam tokim yu long dispela samting, maski man i tok long bagarapim ol sapos ol i mekim olsem.
Stretim Ol Long Pasin Sori
20 Taim papamama i stretim pikinini long pasin sori, dispela i save helpim gut pikinini, olsem wanpela diwai i save kamap gutpela taim ol i katim na rausim sampela han bilong en. (Sindaun 1:8, 9; 4:13; 13:1) Taim ol i katim ol han nogut bilong diwai, dispela i mekim na ol narapela han bilong en ol inap i go bikpela. Olsem na sapos ol pikinini bilong yu i save tingting oltaim long kisim ol samting bilong skin, o yu lukim olsem ol i gat tingting long poromanim ol manki nogut, o kisim ol amamas i no gutpela, ol dispela kain tingting kranki ol i olsem ol han nogut bilong diwai yu mas katim na rausim. Sapos yu rausim ol dispela kain tingting long bel bilong ol pikinini, dispela bai helpim ol long bihainim rot bilong spirit taim ol i wok long i go bikpela. Tru, taim yu stretim ol, ating pastaim ol i no ken amamas long en, olsem long taim ol i katim sampela han bilong diwai—pastaim diwai bai kisim liklik hevi long dispela. Tasol pasin bilong stretim pikinini bai kamapim gutpela samting—pikinini bai bihainim rot yu laik bai em i bihainim taim em i wok long go bikpela.—Hibru 12:5-11.
21 Yumi save, taim papamama i mas stretim pikinini, ol i no amamas long mekim, na pikinini tu i no amamas long ol i stretim em. Wanpela papa i tok: “Pikinini man bilong mi i bin poroman wantaim wanpela yangpela em ol elda i bin toksave long mi olsem em i no gutpela poroman. Sori, mi no kirap kwik long stretim dispela samting. Tru, pikinini bilong mi i no go insait long sampela pasin nogut, tasol em i hatwok long stretim ol tingting kranki em i bin kisim.” Na dispela pikinini man bilong em i tok: “Taim mi no inap poroman moa wantaim dispela nambawan gutpela pren bilong mi, bel bilong mi i bagarap stret.” Tasol em i tok moa olsem: “I gutpela tru mi mas mekim olsem, long wanem, i no longtaim na kongrigesen i rausim em.”
22 Baibel i tok: “Taim [ol] i stretim yu, [ol] i soim yu gutpela pasin yu mas bihainim long laip bilong yu.” Olsem na maski yu hatwok tru long stretim ol pikinini bilong yu, yu no ken surik long mekim. (Sindaun 6:23; 23:13; 29:17) Bihain ol bai amamas long yu bin stretim ol. Wanpela yangpela i tok: “Mi tingim taim papamama i bin stretim mi na mi belhat tru long ol. Tasol nau bai mi belhat moa yet sapos ol i no bin stretim mi.”
Gutpela Pe Yu Kisim Long En
23 Tru tumas, ol pikinini em papamama na ol narapela i amamas long ol, em ol pikinini papamama i bin lusim bikpela hap taim long olgeta de bilong helpim na stretim ol long pasin sori. Tasol hatwok bilong ol long helpim ol pikinini—maski ol i pikinini tru bilong ol o pikinini bilong ol long spirit—i gat gutpela pe ol i kisim long dispela wok. Lapun aposel Jon i kamapim klia dispela samting, em i tok: “Taim mi harim tok long ol pikinini bilong mi i bihainim tok tru, orait mi save amamas tru, na dispela amamas i winim ol arapela kain amamas bilong mi.”—3 Jon 4.
[Futnot]
a Sosaiti Wastaua bilong Nu Yok i wokim.
Yu Tingim Yet?
◻ Ol yangpela diwai na ol pikinini tu i mas i gat wanem samting bambai ol man i ken amamas long ol?
◻ Olsem wanem ol papamama i ken i stap olsem stik ol i pasim yangpela diwai long en na bai em i kamap gutpela?
◻ Taim papamama i skulim ol liklik pikinini, ol i ken toktok tu long wanem ol samting? Papamama i mas skulim ol long sakim wanem samting?
◻ Olsem wanem pasin bilong stretim pikinini i save helpim em, olsem pasin bilong katim sampela han bilong diwai i save helpim diwai?
[Askim Bilong Stadi]
1. Wanem samting i mekim na bai ol papamama i kisim amamas long ol pikinini bilong ol?
2, 3. (a) Ol papamama i ken mekim wanem na bai ol i no kisim bikpela bel hevi long ol pikinini bilong ol? (b) Ol yangpela diwai na ol pikinini tu, ol i mas i gat wanem samting bambai ol i ken kamap samting bilong kisim amamas long en?
4. Ol papamama i gat wanem wok ol i mas mekim long ol pikinini bilong ol? Tasol ol i mas mekim wanem pastaim na bai ol inap mekim dispela wok?
5. Ol papamama Israel i mas skulim ol pikinini bilong ol long wanem taim na long wanem pasin? Dispela tok “lainim” i gat wanem insait bilong en long tok Hibru?
6. Ol papamama i mas lainim ol pikinini long wanem samting? Dispela bai helpim ol olsem wanem?
7. (a) Baibel i tok ol pikinini i kain olsem wanem samting? (b) Nau bai yumi skelim wanem samting?
8. (a) Husat ol i stap olsem stik bilong lainim Timoti? (b) Wanem taim ol i bin kirap lainim em? Wanem samting i kamap long dispela wok?
9. Olsem wanem ol yangpela inap lain long abrusim pasin bilong tingting tumas long kisim ol samting bilong skin?
10. Long olgeta taim ol papamama i mas askim husat long soim rot long ol? Ol i mas i gat wanem kain tingting?
11. Ol yangpela diwai na ol pikinini tu i mas i gat wanem samting bambai ol i ken go bikpela na kamap strong?
12. Taim papamama i beten wantaim liklik pikinini, dispela i save helpim pikinini olsem wanem?
13. Taim papamama i skulim liklik pikinini, ol i ken mekim wanem ol samting?
14. (a) Papamama inap mekim wanem wantaim ol liklik pikinini na bai ol i kisim ol gutpela samting bilong spirit long en? (b) Ol pikinini inap lain long mekim wanem?
15. Taim papamama i skulim ol pikinini, ol i ken toktok tu long wanem ol samting? Olsem wanem yumi ken save, taim ol i toktok long ol dispela samting, dispela i save helpim gut ol pikinini?
16. Bilong wanem em i bikpela samting long mekim famili-stadi wantaim ol pikinini long olgeta taim?
17. Papamama i mas givim ol tok i tru bilong Baibel long ol pikinini, tasol wanem narapela samting tu i bikpela samting?
18. (a) Olsem wanem ol papamama inap lukautim gut ol pikinini? (b) Long Israel ol i bin skulim ol pikinini olsem wanem long ol hap bilong skin i gat wok long kamapim pikinini?
19. Papamama i mas givim wanem tok long ol pikinini long ol hap bilong skin olsem sem bilong ol?
20. (a) Olsem wanem pasin bilong stretim pikinini i kain olsem wok bilong katim han bilong diwai? (b) Taim papamama i stretim pikinini, pastaim dispela i save mekim wanem? Tasol wanem samting i save kamap long en?
21, 22. (a) Wanem samting i makim olsem taim papamama i mas stretim pikinini, ol i no amamas long mekim, na pikinini tu i no amamas long ol i stretim em? (b) Bilong wanem papamama i no ken surik long stretim pikinini?
23. Bilong wanem papamama i ken amamas long bikpela wok ol i mekim bilong helpim na lukautim gut ol pikinini?
[Piksa Kredit Lain long pes 10]
Kisim long Green Chimney’s Farm