Kutsal Kitaptaki Sırası 25​—Ağıtlar

Yazarı: Yeremya

Yazıldığı Yer: Yeruşalim dolayları

Tamamlanma Tarihi: MÖ 607

 1. Ağıtlar kitabına verilen ad neden yerindedir?

TANRI ilhamı Kutsal Yazıların bu kitabına çok yerinde bir ad verilmiştir. Kitap, Tanrı’nın seçtiği halkın tarihindeki en korkunç olaylardan birinin, yani Babil kralı Nabukadnezar’ın MÖ 607’de Yeruşalim’i harap etmesinin yol açtığı büyük acıyı dile getiren bir ağıttır. İbranicede kitaba ilk sözcüğü olan Eha (“Nasıl”) adı verilmiştir. Yunanca Septuagint çevirisinin tercümanları, kitabı “Ağıtlar, Mersiyeler” anlamında Threnoi olarak adlandırdılar. Babil Talmudu’nda ise “Ağıtlar, Yas Ezgileri” anlamına gelen Kinot terimi kullanılır. Latince yazan Hieronymus da kitaba yine “Ağıtlar” anlamına gelen Lamentationes adını vermiştir.

 2. Ağıtlar kitabının Kutsal Yazılardaki yeri hakkında ne denebilir?

² Pek çok Kutsal Kitap tercümesinde Ağıtlar kitabı Yeremya kitabından hemen sonra gelir. Fakat İbranice kanonda kitap Hagiographa ya da Ketuvim (“Yazılar”) olarak adlandırılan kısımda, beş Megila (“Tomar”) diye bilinen grubun içinde yer alır. Bu gruptaki diğer kitaplar Ezgiler Ezgisi, Rut, Vaiz ve Ester’dir. Ağıtlar kitabı Kutsal Yazıların bazı çağdaş İbranice baskılarında da Rut veya Ester ile Vaiz kitabının arasında bulunur. Eski kopyalarda ise –bugünkü Kutsal Kitaplarımızda olduğu gibi– Yeremya kitabından sonra geldiği düşünülmektedir.

3, 4. Ağıtlar’ı Yeremya’nın yazdığını gösteren hangi kanıtlar var?

³ Kitap yazarının adını belirtmese de genelde kabul edilen görüş Yeremya tarafından yazıldığıdır. Yunanca Septuagint çevirisinde kitabın şöyle bir önsözü vardır: “İsrail tutsak alındıktan ve Yeruşalim ıssız bırakıldıktan sonra, Yeremya oturup ağladı ve Yeruşalim’e bu ağıdı yaktı.” Gerçi Hieronymus bu sözlerin gerçek olmadığını düşünerek kendi çevirisinden çıkarmıştır. Ancak Yahudiler Ağıtlar kitabının Yeremya tarafından yazıldığına inanmaktadır ve Süryanice Peşitta çevirisi, Latince Vulgata çevirisi, Yonatan Targumu ve Babil Talmudu gibi birçok çeviri bu inanışı desteklemektedir.

⁴ Bazı eleştirmenler Ağıtlar’ı Yeremya’nın yazmadığını kanıtlamaya çalışmıştır. Ancak bir kaynak, kitabın yazarının Yeremya olduğu konusunda şunları demektedir: “2 ve 4. bölümlerde bulunan Yeruşalim’le ilgili canlı betimlemelerin bir görgü tanığının kaleminden çıktığı bellidir. Şiirlerin tümüne, peygamberlerin yazılarındaki hava ve duygudaş bir ruh hâkimdir. Aynı zamanda kitapta tamamen Yeremya’ya özgü bir üslup, sözcük seçimi ve düşünceler görülür.”a Ağıtlar ile Yeremya kitaplarında pek çok ortak ifade vardır. Derin keder belirten, gözyaşı dökmekle ilgili sözler (Ağıt. 1:16; 2:11; 3:48, 49; Yer. 9:1; 13:17; 14:17) ve yozlaşan peygamberler ile kâhinlere duyulan güçlü tiksintinin dile getirilmesi (Ağıt. 2:14; 4:13, 14; Yer. 2:34; 5:30, 31; 14:13, 14) bunlara örnektir. Yeremya 8:18-22 ve 14:17, 18’deki sözler peygamberin bu kitaptaki ağıtları yazabilecek nitelikte bir yazar olduğunu gösterir.

 5. Kitabın yazılma zamanı hakkında ne denebilir?

⁵ Kitabın Yeruşalim’in MÖ 607’de düşüşünden kısa süre sonra yazıldığı kabul edilir. Şehrin kuşatılmasının ve ateşe verilmesinin yarattığı dehşet Yeremya’nın zihninde hâlâ tazeydi ve o duyduğu acıyı çok canlı bir biçimde dile getirdi. Bir yorumcuya göre yazar, kitaptaki her şiirde kederin belli bir yönünü ele almamış, farklı yönlerini tekrarlayarak işlemiştir. “Bu düşünce karmaşası . . . . yazarın kitabı, aktarmaya çalıştığı duygu ve olaylar henüz yeni yaşanmışken yazdığını gösteren en güçlü kanıtlardan biridir.”b

 6. Ağıtlar kitabının yapısı hangi açıdan ilginçtir?

⁶ Kutsal Kitap bilginleri için Ağıtlar kitabının yapısı çok ilgi çekicidir. Kitap her biri lirik şiir olan beş bölümden oluşur. İlk dört şiir akrostiştir; her ayet sırasıyla İbrani alfabesinin 22 harfinden biriyle başlar. Üçüncü bölüm 66 ayettir. Bu bölümde ardı ardına gelen her üç ayet aynı harfle başlar, sonra diğer harfe geçilir. 22 ayetten oluşan beşinci şiir akrostiş değildir.

 7. (a) Yeremya’nın dile getirdiği acının nedeni neydi? (b) Hâlâ ne tür insanlar vardı?

⁷ Ağıtlar kitabı Nabukadnezar’ın Yeruşalim’i kuşatması, ele geçirmesi ve yıkması nedeniyle duyulan çok büyük kederi dile getirir. Hiçbir edebi eser bu kitabın canlı ve dokunaklı diliyle boy ölçüşemez. Yazar tanık olduğu çaresizlik, sefalet ve karmaşa karşısında ne kadar derin bir acı duyduğunu anlatır. Kıtlık, savaş ve yaşanan diğer korkunç şeyler şehir halkını perişan etmiştir. Fakat bunların hepsi de halkın, peygamberlerin ve kâhinlerin günahı yüzünden Tanrı’dan gelen cezalardır. Bununla birlikte hâlâ Yehova’ya iman eden, O’na ümit bağlayıp eski durumlarına dönmek için dua edenler vardır.

AĞITLAR KİTABININ İÇERİĞİ

 8. (a) İlk şiirde ne anlatılır? (b) Şiirde kişileştirilen Yeruşalim neler söyler?

⁸ “Ah o şehir ki insan doluydu, nasıl da tek başına çöküp kaldı!” (1:1). Ağıtlar’daki ilk şiir işte bu sözlerle başlar. Eskiden bir kraliçe olan Sion kızını âşıkları terk etti, halkı sürgüne gitti. Kapıları ıssız kaldı. İşlediği suçların çokluğundan dolayı Yehova onu cezalandırdı. Sion kızı görkemini kaybetti. Düşmanları onun çöküşüne güldüler. Düşüşü korkunç olmuştur; teselli edecek kimsesi yoktur, hayatta kalan halkı açtır. Şiirde kişileştirilip bir kadına benzetilen Yeruşalim, “Başıma gelen bu amansız derdin bir benzeri var mı?” diye sorar (1:12). Ellerini açıp şöyle der: “Yehova adildir, ben O’nun ağzından çıkan söze isyan ettim” (1:18). Sevinçten coşan düşmanlarının başına tıpkı kendi başına getirdiği gibi bela getirmesi için Yehova’ya yakarır.

 9. (a) Yeruşalim’in başına gelen felaketin kaynağı kimdi? (b) Yeremya Yeruşalim’in korkunç durumu ve maruz kaldığı alaylar hakkında neler söyledi?

⁹ “Yehova öfkelenince, Sion kızını nasıl da kara bulutla örttü!” (2:1). İkinci şiir İsrail’in güzelliğini göklerden yere savuranın Yehova olduğunu gösterir. Yehova bayramı sona erdirmiş, Sebt gününü unutturmuştur. Sunağını ve kutsal mekânını reddetmiştir. Yeremya bu acı manzara karşısında şöyle der: “Yaş dökmekten gözlerimin feri söndü. İçim huzursuz. Halkım kızının başına gelen yıkım ciğerimi dağlıyor” (2:11). Peygamber, ‘Neyi sana benzeteyim ey Yeruşalim kızı? Seni nasıl teselli edeyim Sion kızı?’ diye sorar (2:13). Yeruşalim’in peygamberleri değersiz ve boş kişiler olduklarını göstermiştir. Artık oradan gelip geçenler onunla alay ederek şöyle demektedir: “Güzelliğin doruğu, tüm yeryüzünün kıvancı denilen şehir bu mu?” (2:15). Düşmanları ona diş göstermektedir. Islık çalıp diş gıcırdatarak ‘İşte beklediğimiz gün geldi çattı! Onu yutacağız’ derler (2:16). Şehirdeki çocuklar açlıktan bayılır, kadınlar kendi çocuklarını yer. Sokaklarda cesetler vardır. Yeremya, “Yehova’nın gazap gününde kaçıp kurtulan olmadı” der (2:22).

10. Yeremya Yehova’nın hangi niteliklerine ümit bağladığını söyledi?

¹⁰ Üçüncü şiir, Sion’un tek ümidinin Tanrı’nın merhameti olduğunu vurgular. 66 ayetten oluşan bu şiirde Yeremya çeşitli benzetmelerle halkı sürgüne gönderen ve ülkeyi ıssız bırakanın aslında Yehova olduğunu gösterir. Bu feci durum karşısında Tanrı’ya çektiği eziyeti anması için yalvarır, O’nun vefalı sevgisine ve merhametine imanını dile getirir. Bu bölümde, her biri “iyidir” sözüyle sona eren 25 ila 27. ayetler Yehova’nın sağlayacağı kurtuluşu beklemenin uygun olduğunu vurgular. Yehova kederlendirse de merhamet gösterir. Fakat bu sefer halk isyanlarını itiraf ettiği halde Yehova bağışlamamıştır. Dualarına set çekmiş, onları “döküntü ve süprüntü” yapmıştır (3:45). Yeremya gözyaşları içinde düşmanlarının onu bir kuş gibi avladığını söyler. Fakat o en derin çukurdan seslendiğinde Yehova yaklaşıp “Korkma” demiştir (3:57). Yeremya şu sözlerle Yehova’dan kendisine hakaret eden düşmanlara cevap vermesini diler: “Öfkeyle peşlerine düş Yehova, göklerinin altından silip at onları” (3:66).

11. Yehova yakıcı öfkesini nasıl ve neden Sion’un üzerine boşalttı?

¹¹ “Işıldayan altın, saf altın nasıl da matlaştı!” (4:1). Dördüncü şiir Yehova’nın mabedinin görkemini yitirmesi nedeniyle duyulan acıyı dile getirir. Mabedin taşları sokaklara saçılmıştır. Sion’un değerli oğulları toprak küpler gibi değersiz hale gelmiştir. Ne su ne de ekmek vardır. Refah içinde büyüyenler ‘kül yığınlarına sarılmak’ zorunda kalmıştır (4:5). Yeruşalim’e verilen ceza Sodom’unkinden de büyüktür. Bir zamanlar “kardan temiz, sütten ak” olan Nezirler “kömürden de kara” olmuş, açlıktan kuruyup kalmıştır (4:7, 8). Kılıçla telef olanların hali açlıktan ölenlerden iyidir. Bu öyle bir zamandır ki kadınlar kendi çocuklarını pişirmiştir. Çünkü Yehova yakıcı öfkesini üzerlerine boşaltmıştır. Oysa düşmanın Yeruşalim kapılarına dayanacağına kimse inanmazdı. Tüm bunlar, doğru kişilerin kanını döken “peygamberlerin günahları, kâhinlerin kötülüğü yüzünden” oldu (4:13). Yehova onların yüzüne bakmıyor. Ne var ki Sion kızının suçunun cezası sona erdi, o bir daha sürgüne götürülmeyecek. Yehova’nın acı kâsesinden içme sırası Edom kızına geldi.

12. Beşinci şiirde hangi alçakgönüllü yakarış yer alır?

¹² Beşinci şiir yetim kalmış halkını hatırlaması için Yehova’ya yakarışla başlar. Şiirde Yeruşalim halkı konuşur. Günah işleyenler atalarıdır, onların suçunu halk yüklenmiştir. Başlarında köleler saltanat sürmektedir, açlıktan kıvranmaktadırlar. Sevinçleri tükenmiş, dansları yasa dönmüştür, adeta yürekleri hastalanmıştır. Alçakgönüllülükle şunu kabul ederler: “Sen ey Yehova, tahtında devirlerce oturursun, saltanatın nesillerce sürer.” Ve şöyle yalvarırlar: “Bizi yine Kendine döndür ey Yehova, biz dönmeye hazırız. Eski günlerimizi geri getir. Fakat Sen bizi tamamen reddettin. Bize karşı çok öfkelisin” (5:19-22).

KİTABIN YARARLARI

13. (a) Ağıtlar’da Yeremya hangi konudaki güvenini dile getirir? (b) Kitap hangi açıdan çok yararlıdır?

¹³ Yeremya Ağıtlar kitabında Tanrı’ya duyduğu büyük güveni dile getirir. Acı içinde ve perişan halde olan, hiçbir insandan teselli beklemeyen peygamber, evrenin yüce Tanrısı Yehova’nın elinden gelecek kurtuluşa ümit bağlamaktadır. Ağıtlar kitabı, en büyük isme ve bu ismin temsil ettiği şeylere saygısızlık edenlere ciddi bir uyarı görevi görürken, Yehova’nın tüm kullarını itaat etmeye ve sadık kalmaya teşvik etmeli. Tarihte yıkımı üzerine böylesine etkileyici ve dokunaklı bir ağıt yakılmış başka şehir yoktur. Tanrı’nın tövbe etmeyen, asi ve dik başlı tutumunu sürdüren kişilere ne kadar sert davrandığını öğrenmemiz kesinlikle yararımızadır.

14. (a) Ağıtlar, Tanrı’nın hangi uyarılarının ve peygamberlik sözlerinin gerçekleştiğini gösterir? (b) Bu kitapla Tanrı ilhamı diğer yazılar arasında nasıl bir bağ vardır?

¹⁴ Ağıtlar, Tanrı’nın uyarılarının ve peygamberlik sözlerinin gerçekleştiğini göstermesi açısından da yararlı bir kitaptır (Ağıt. 1:2—Yer. 30:14; Ağıt. 2:15—Yer. 18:16; Ağıt. 2:17—Lev. 26:17; Ağıt. 2:20—Tekr. 28:53). Bu kitap Tekrar 28:63-65’teki sözlerin gerçekleştiğine dair etkileyici bir tanıklık da sunar. Ayrıca Kutsal Yazıların başka kısımlarına göndermeler yapar (Ağıt. 2:15—Mezm. 48:2; Ağıt. 3:24—Mezm. 119:57). Daniel 9:5-14’teki sözler Ağıtlar 1:5 ve 3:42’yi destekleyerek, halkın yaşadığı felaketin sebebinin kendi suçları olduğunu gösterir.

15. Ağıtlar kitabı nasıl bir geleceğe işaret eder?

¹⁵ Yeruşalim’in durumu gerçekten yürek paralayıcıdır. Fakat Ağıtlar kitabı Yehova’nın vefalı sevgi ve merhamet göstereceğine, Sion’u hatırlayıp onu eski durumuna kavuşturacağına duyulan güveni dile getirir (Ağıt. 3:31, 32; 4:22). Davut ve Süleyman’ın Yeruşalim’de saltanat sürdüğü o ‘eski günlerin’ geri geleceğine dair ümidi dile getirir (5:21). Yehova’nın sonsuz bir krallık için Davut’la yaptığı ahit hâlâ yürürlüktedir. “O’nun merhametleri asla son bulmaz. Onlar ki her sabah yenilenir.” Yehova’nın adil Krallığının yönetimi altında yaşayan herkes “Benim payım Yehova’dır” diyene dek, O Kendisini sevenlere merhamet göstermeye devam edecek (3:22-24).

[Dipnotlar]