Kutsal Kitaptaki Sırası 42​—Luka

Yazarı: Luka

Yazıldığı Yer: Sezariye

Tamamlanma Tarihi: MS y. 56–58

Kapsadığı Dönem: MÖ 3–MS 33

 1. Luka nasıl bir incil yazmıştır?

LUKA İNCİLİ iyi yürekli zeki bir adam tarafından kaleme alınmıştır. Yazarın bu güzel nitelikleri Tanrı’nın ruhunun rehberliğiyle birleşince ortaya titiz, sıcak ve duygulu bir kayıt çıkmıştır. Yazar ilk ayetlerde şöyle der: “Başından itibaren tüm olayları titizlikle araştırdığımdan, sana bunları mantıklı bir sırayla yazmaya karar verdim” (Luka 1:3). Bu iddiasının ne kadar doğru olduğu ayrıntılı ve özenli kaydından görülebilir.

2, 3. Bu incili hekim Luka’nın yazdığına dair çeşitli kaynaklardan ve Kutsal Kitaptan hangi kanıtlar var?

² Kaydın hiçbir yerinde Luka ismi geçmese de eski devirlere ait yetkili kaynaklar yazarın o olduğu konusunda aynı görüştedirler. Muratori Fragmanında (MS y. 170) bu incilin Luka’ya ait olduğu belirtilir; Irenaeus ve İskenderiyeli Clemens gibi ikinci yüzyıl yazarları da bunu kabul eder. Ayrıca Kutsal Kitapta yazarın Luka olduğunu gösteren güçlü kanıtlar vardır. Örneğin Pavlus Koloseliler 4:14’te ondan “sevgili hekim Luka” diye söz eder. Gerçekten de bu incil ancak bir hekim gibi eğitimli birinin yazabileceği, akademik değer taşıyan bir eserdir. Luka’nın dili ve (diğer üç incil yazarınınkinin toplamından daha geniş olan) sözcük dağarcığı, işlediği çok önemli konuyu büyük bir titizlikle ve kapsamlı şekilde ele almasını mümkün kılar. Örneğin müsrif oğulla ilgili kayıt şimdiye dek yazılmış en güzel kısa öykü olarak nitelenmiştir.

³ Luka’da geçen tıbbi terim ve sözcüklerin sayısı 300’ü aşar. Bu sözcüklerden bazılarını Yunanca Kutsal Yazıları kaleme alan diğer kişiler de kullanmış olsa bile, yalnızca Luka bunları tıbbi anlamlarıyla kullanır.a Örneğin cüzamdan söz ederken her zaman diğer yazarlarla aynı ifadeleri kullanmaz. Diğer yazarlara göre cüzam cüzamdır; oysa bir hekim için cüzamın farklı evreleri vardır. Bu nedenle Luka, İsa’ya gelen bir adamı “cüzamlı” yerine “her tarafını cüzam sarmış” olarak tarif eder (5:12). Lazar’ın ‘bütün vücudunun yaralarla kaplı’ olduğunu söyler (16:20). Ondan başka hiçbir incil yazarı Petrus’un kaynanasının “yüksek ateşle” yattığını söylemez (4:38). Luka gibi diğer üç yazar da Petrus’un başkâhinin hizmetkârının kulağını kestiğini söyler; ancak İsa’nın onu iyileştirdiğini sadece Luka ekler (22:51). Yine, kayıttaki şu sözler bir hekimin konuştuğu izlenimini yaratır: “Cinin etkisiyle on sekiz yıldan beri rahatsız olan bir kadın vardı. Kadın iki büklüm olmuştu ve doğrulamıyordu” (13:11). Benzer şekilde, kayıt merhametli Samiriyelinin bir adamın ‘yaralarına yağ ve şarap döküp onları sararak’ ilkyardım uyguladığını anlatır; böyle ayrıntılı bir kayıt “sevgili hekim Luka”dan başka kime ait olabilir? (10:34).

 4. Luka, incilini muhtemelen ne zaman yazdı? Bu sonuca nasıl varıyoruz?

⁴ Peki Luka incilini ne zaman yazdı? Luka, Elçilerin İşleri kitabının başında daha önce yazdığı ‘ilk kayıttan’, yani incil kaydından söz eder (Elçi. 1:1). Elçiler kitabı büyük olasılıkla MS 61’de tamamlandı; o sırada Luka, davasına Sezar’ın bakmasını bekleyen Pavlus’la birlikte Roma’daydı. Bundan önce Luka, üçüncü vaizlik turunun sonuna yaklaşan Pavlus’la birlikte Filipi’den Sezariye’ye gelmişti. Pavlus davasını Sezar’a sunmadan önce orada hapis yatarak iki yıl beklemişti. Luka incilini o sırada, yani MS 56-58 yılları arasında Sezariye’de yazmış olmalı. Filistin’de bulunduğu bu dönem boyunca, İsa’nın yaşamı ve hizmeti sırasındaki ‘tüm olayları başından itibaren titizlikle araştırabildi.’ Dolayısıyla Luka, incilini Markos’tan önce yazmış olmalı.

 5. Luka İsa’nın yaşamındaki olayları ‘titizlikle araştırırken’ muhtemelen hangi kaynaklara başvurdu?

⁵ Luka 12’lerden biri değildi, hatta muhtemelen İsa’nın ölümünden sonra iman etmişti; bu yüzden de incilinde kaydettiği tüm olayların görgü tanığı olamazdı. Bununla birlikte, vaizlik işinde Pavlus’la çalıştı ve aralarında çok yakın bir ilişki vardı (2. Tim. 4:11; Filim. 24). Bunun doğal bir sonucu olarak yazılarında Pavlus’un etkisi fark edilir, örneğin Efendimizin Akşam Yemeği ile ilgili Luka 22:19, 20 ve 1. Korintoslular 11:23-25 ayetleri karşılaştırıldığında bu görülebilir. Luka, kaydını yazarken Matta İncili’ni de kaynak olarak almış olabilir. ‘Her şeyi titizlikle araştırırken’ İsa’nın yaşamındaki olayların görgü tanıklarıyla, örneğin annesi Meryem’le ve o sırada hayatta olan öğrencilerle konuşma fırsatı bulmuş olmalı. Luka’nın ayrıntılı ve doğru bilgileri toplayabilmek için elindeki tüm olanakları kullandığından emin olabiliriz.

 6. (a) Luka İncili’ndeki bilginin ne kadarı diğer incillerde bulunmaz? (b) Luka kaydını kimler için yazdı? Açıklayın.

⁶ Dört incil kaydı incelendiğinde, yazarların amacının sırf diğerinin anlattıklarını tekrarlamak ya da Kutsal Kitaptaki en önemli kişinin yaşamı hakkında birden fazla tanıklık sağlamak olmadığı görülür. Luka’nın olayları ele alırken kendine özgü bir tarzı vardır. İncilindeki bilginin yüzde 59’u diğer incillerde bulunmaz. Örneğin, diğer incil kayıtlarında değinilmeyen en az altı mucizeyi ve bunun iki katından fazla örneği kaydına dahil eder. İncilinin üçte birini anlatıya, üçte ikisini de konuşmalara ayırır. Luka’nın kaydı dört incilin en uzunudur. Matta, incilini öncelikle Yahudiler için, Markos ise Yahudi olmayanlar, özellikle de Romalılar için yazmıştır. Luka’ya gelince, o kaydına “saygıdeğer Teofilos” hitabıyla başlar ve onun şahsında Yahudi ya da diğer milletlerden olan herkes için yazar (Luka 1:1, 4). Böyle genel bir okuyucu kitlesini düşündüğünden, İsa’nın soy kaydını verirken “Tanrı’nın oğlu” Âdem’e kadar gider; oysa Matta özellikle Yahudileri düşünerek yazdığından soy kaydında İbrahim ve sonrakilere yer verir (3:38). Yine, Şimeon’un İsa hakkında söylediği, “milletlerin gözündeki perdeyi kaldıracak” ve “tüm insanlar Tanrı’nın sağladığı kurtuluş yolunu görecek” gibi sözlere de özel olarak yer verir (2:29-32; 3:6).

 7. Luka İncili’nin doğruluğuna dair hangi sağlam kanıtlar var?

⁷ Luka, tüm kitap boyunca iyi düzenlenmiş titiz bir kayıt oluşturarak usta bir anlatıcı olduğunu gösterir. Yazılarında görülen titizlik, kaydının doğruluğuna dair sağlam bir kanıttır. Hukukçu bir yazar şöyle dedi: “Romanlar, efsaneler ve sahte tanıklar, uzak bir yere ve belirsiz bir zamana ait olaylar anlatır ve bu şekilde, biz hukukçuların iyi bir savunma konusunda öğrendiği şu ilk kuralı bozarlar: ‘İfadeler zaman ve yer belirtmelidir.’ Öte yandan Kutsal Kitapta olayların tarihi ve yeri tam bir kesinlikle belirtilir.”b Bu yazar, sözlerine kanıt olarak Luka 3:1, 2 ayetlerini gösterdi: “Sezar Tiberius’un saltanatının on beşinci yılında, Pontius Pilatus Yahudiye valisiyken ve Herodes Celile’nin, kardeşi Filipos İturea ile Trahonitis’in ve Lisanyas Abilene bölgesinin yöneticileriyken, Kayafa’nın ve yüksek kâhin Hanna’nın zamanında, çölde Zekeriya oğlu Yahya’ya Tanrı’dan bir bildiri geldi.” Bu ayetlerde zaman ve yer konusunda hiçbir belirsizlik yoktur; aksine Luka, Yahya ile İsa’nın hizmetlerinin başlangıcını saptayabilmemiz için tam yedi yetkilinin ismini verir.

 8. Luka İsa’nın doğduğu zamanı nasıl “titizlikle” belirtir?

⁸ Luka İsa’nın doğduğu zamanı saptayabilmemiz için de iki ipucu verir. Luka 2:1, 2 ayetleri şöyle der: “O günlerde Sezar Augustus tüm yeryüzünde nüfus sayımı yapılması için bir buyruk çıkardı. (Bu ilk nüfus sayımı Kirinius Suriye valisiyken yapıldı.)” Yusuf ve Meryem bu sayım sırasında kütüğe yazılmak için Beytlehem’e gitti ve İsa orada doğdu.c Şu yorumcunun sözlerine katılmamak elde değil: “Luka’nın bir tarihçi bilincine sahip olduğunun en belirgin kanıtlarından biri, kaydını her zaman kusursuz bir doğrulukla kaleme almış olmasıdır.”d Evet, Luka’nın ‘başından itibaren tüm olayları titizlikle araştırdığı’ iddiasını kabul etmemiz gerekir.

 9. İsa’nın Luka kaydında yer alan hangi sözleri MS 70’te çarpıcı şekilde gerçekleşti?

⁹ Luka aynı zamanda İbranice Kutsal Yazılardaki peygamberlik sözlerinin İsa Mesih’in yaşamında tüm ayrıntılarıyla gerçekleştiğine dikkat çeker. O, İsa’nın bu konudaki tanıklığını da aktarır (24:27, 44). Ayrıca, ileride olacaklarla ilgili bizzat İsa’nın bildirdiği peygamberlik sözlerini de titizlikle kaydeder. Bunlardan birçoğu zaten göze çarpan şekilde, tüm ayrıntılarıyla gerçekleşti. Örneğin tıpkı İsa’nın bildirdiği gibi, Yeruşalim çepçevre kazıklar çakılarak kuşatıldı ve halk MS 70’te korkunç bir soykırım sonucu yok edildi (Mat. 24:2; Luka 19:43, 44; 21:20-24). Tarihçi Flavius Josephus olayları Roma cephesinden izleyen bir görgü tanığıydı. O, Yeruşalim’in çevresindeki 16 kilometrelik bir alanda bulunan tüm ağaçların kesildiğini, bunlardan yapılan kazıklarla yaklaşık 7 kilometre uzunluğunda bir kuşatma duvarı oluşturulduğunu anlattı. Ayrıca çok sayıda kadın ve çocuğun açlıktan öldüğünü, 1.000.000’dan fazla Yahudinin yaşamını kaybettiğini, 97.000 Yahudinin de sürgün edildiğini yazdı. Bugün bile Roma’daki Titus Takı’nın kabartmalarında Yeruşalim’deki mabetten alınmış ganimeti taşıyan bir Roma zafer alayı görülebilir.e Luka’nın kaydettiği diğer peygamberlik sözlerinin de tam olarak gerçekleşeceğinden emin olabiliriz.

LUKA KİTABININ İÇERİĞİ

10. Luka ne yapmıştır?

¹⁰ Luka’nın giriş sözleri (1:1-4). Luka baştan beri tüm olayları titizlikle araştırmış ve ‘saygıdeğer Teofilos’a hepsini mantıklı bir sırayla yazmaya karar vermiştir’; amacı ‘bunların doğruluğundan emin olmasına’ yardım etmektir (1:1, 3, 4).

11. Luka’nın ilk bölümünde hangi sevinçli olaylar anlatılır?

¹¹ İsa’nın yeryüzündeki ilk yılları (1:5–2:52). Yaşlı kâhin Zekeriya’ya bir melek görünür ve sevindirici haberi verir: Zekeriya’nın bir oğlu olacak ve adını Yahya koyacaktır. Ancak bebek doğana dek Zekeriya konuşamayacaktır. Vaat edildiği gibi, karısı Elizabet “çok yaşlanmış” olmasına rağmen hamile kalır (1:7). Altı ay kadar sonra melek Cebrail Meryem’e görünür ve ona “Yüceler Yücesinin gücü” sayesinde hamile kalacağını, bir oğlu olacağını ve çocuğun adının İsa olacağını söyler (1:35). Sonra Meryem Elizabet’i ziyarete gider, sevinçli bir selamlaşmanın ardından şu coşku dolu sözleri söyler: “Canım Yehova’yı yüceltir. Ruhum Tanrımla, kurtarıcımla coşar” (1:46, 47). Meryem Yehova’nın kutsal isminden ve Kendisinden korkanlara gösterdiği büyük merhametten söz eder. Yahya doğunca Zekeriya’nın dili çözülür; o da Tanrı’nın merhametinden söz eder ve Yahya’nın Yehova’nın yollarını hazırlayacak peygamber olacağını bildirir.

12. İsa’nın doğumu ve çocukluğu hakkında neler okuruz?

¹² İsa Beytlehem’de doğar ve bir melek ‘büyük sevinç’ nedeni olan bu olayı geceleyin sürülerine bakan çobanlara müjdeler (2:10). Anne babası Kanuna uyarak İsa’yı sünnet ettirir ve onu “Yehova’ya sunmak için” mabede gelirler (2:22). Orada yaşlı Şimeon ve peygamber Anna bebek hakkında bazı şeyler söylerler. Sonra Yusuf ve Meryem Nasıra’ya döner ve kayıt şöyle der: “Çocuk giderek büyüyor, güçleniyor, hikmetle doluyordu. Tanrı’nın lütfu da üzerindeydi” (2:40). İsa 12 yaşındayken ailece Nasıra’dan Yeruşalim’e gittikleri bir seferde, oradaki öğretmenler İsa’nın anlayışı ve cevapları karşısında hayretler içinde kalır.

13. (a) Yahya neyi duyurdu? (b) İsa’nın vaftizi sırasında ve hemen sonra neler oldu?

¹³ İsa’nın hizmete başlamasından hemen önceki olaylar (3:1–4:13). Sezar Tiberius’un saltanatının 15. yılında Zekeriya’nın oğlu Yahya’ya Tanrı’dan bir bildiri gelir. O zaman Yahya ‘günahların bağışlanması için gereken tövbe vaftizini duyurmaya başlar’; böylece herkes ‘Tanrı’nın sağladığı kurtuluş yolunu görecektir’ (3:3, 6). İnsanlar Ürdün Irmağı’nda vaftiz edilirken İsa da vaftiz edilir ve dua ettiği sırada kutsal ruh onun üzerine iner, Babası da gökten seslenerek ondan memnun olduğunu belirtir. İsa Mesih o sırada yaklaşık 30 yaşındadır. (Luka onun soy kaydını da verir.) Vaftizinden sonra kutsal ruhun yönlendirmesiyle 40 gün çölde dolaşır. Orada İblis onu ayartmaya çalışırsa da başarılı olamaz. Bunun üzerine ‘onun peşini bırakıp başka bir fırsat kollamaya başlar’ (4:13).

14. (a) İsa’nın görevi neydi ve bunu net şekilde nerede dile getirdi? (b) Onu dinleyenlerin tepkisi ne oldu?

¹⁴ İsa hizmetine başlıyor, çoğunlukla Celile’de dolaşıyor (4:14–9:62). İsa, memleketi olan Nasıra’daki havrada İşaya 61:1-3 ayetlerini okuyup bunların kendisi için geçerli olduğunu göstererek görevini net şekilde dile getirir: “Yehova’nın ruhu üzerimdedir. Çünkü O beni, yoksullara müjdeyi vermem için meshetti; tutsaklara özgürlük, körlere gözlerinin açılacağı haberini bildirmek; ezilenleri kurtarmak ve Yehova’nın kabul yılını duyurmak için gönderdi” (4:18, 19). Onu başta zevkle dinleyenler sonraki sözlerini duyunca öfkelenir ve öldürmeye kalkar. Bunun üzerine İsa Kefernahum şehrine gider ve orada birçok kişiyi iyileştirir. Şehir halkı İsa’nın peşinden ayrılmaz ve orada kalması için kendisini ikna etmeye çalışır. Fakat İsa onlara şöyle der: “Tanrı’nın krallığı hakkındaki iyi haberi diğer şehirlere de bildirmeliyim, çünkü ben bunun için gönderildim” (4:43). Sonra Yahudiye’ye gidip oradaki havralarda iyi haberi duyurur.

15. İsa Petrus’u, Yakup’u ve Yuhanna’yı, sonra da Matta’yı takipçisi olmaya nasıl davet etti?

¹⁵ İsa, Celile’deyken bir mucize yaparak Simun (diğer adı Petrus), Yakup ve Yuhanna’nın olağanüstü miktarda balık yakalamasını sağlar. Ardından Simun’a “Bundan sonra insan yakalayacaksın” der (5:10). Onlar da her şeyi bırakıp İsa’nın ardından giderler. İsa dua etmeyi hiçbir zaman ihmal etmeden Tanrı’nın Sözünü öğretmeye devam eder; ‘insanlara şifa vermesi için Yehova’nın gücü onunladır’ (5:17). Hor görülen vergi tahsildarı Levi’yi (Matta) ardından gelmeye davet eder. Levi İsa’nın onuruna büyük bir ziyafet verir; bu ziyafete “aralarında vergi tahsildarlarının da bulunduğu büyük bir kalabalık” katılır (5:29). Bunun üzerine İsa ile Ferisiler arasında geçen tartışmaların ilki yaşanır. Bu yüzden Ferisiler öfkeden deliye döner ve ona kötülük etmek için aralarında anlaşırlar.

16. (a) İsa 12 elçisini seçmeden önce ne yaptı? (b) Luka, İsa’nın Dağdaki Vaazından hangi noktalara dikkat çekti?

¹⁶ İsa bütün gece dua ettikten sonra öğrencileri arasından 12 elçi seçer. Bundan sonra da birçok kişiyi mucizevi şekilde iyileştirir. Ardından Luka 6:20-49’da kayıtlı vaazını verir; bu, Matta 5-7. bölümlerde yer alan Dağdaki Vaazın daha kısa bir versiyonudur. İsa vaazında şu zıtlığa dikkat çeker: “Ne mutlu size, ey yoksullar! Çünkü Tanrı’nın krallığı sizlerindir. Fakat vay halinize, ey zenginler! Çünkü alacağınızı almış, teselli bulmuşsunuz” (6:20, 24). Sonra kendisini dinleyenlere düşmanlarını sevmelerini, merhametli olmalarını, vermeyi alışkanlık edinmelerini ve yüreklerindeki iyilik hazinesinden iyi şeyler çıkarmalarını öğütler.

17. (a) İsa daha sonra hangi mucizeleri yaptı? (b) İsa, kendisinin Mesih olup olmadığını soran Vaftizci Yahya’ya ne cevap verdi?

¹⁷ İsa Kefernahum’a dönerken bir yüzbaşı ondan hasta hizmetkârını iyi etmesini ister. Yüzbaşı İsa’yı çatısının altına kabul etmeye layık olmadığını düşündüğünden, yalnızca bulunduğu yerden ‘bir söz söylemesini’ rica eder. Hizmetkâr iyileşir ve İsa şunu söyleme gereği duyar: “İsrail’de bile böyle büyük bir iman görmedim” (7:7, 9). Sonra İsa ilk kez bir ölüyü diriltir; bu, Nain şehrinden dul bir kadının biricik evladıdır. Kayıt İsa’nın kadına acıdığı için bu mucizeyi yaptığını belirtir (7:13). İsa’yla ilgili haberler tüm Yahudiye’ye yayılmaktadır. Bunun üzerine hapiste olan Vaftizci Yahya ona haberciler göndererek “Gelecek olan sen misin?” diye sorar. İsa şöyle cevap verir: “Gidin, gördüklerinizi ve işittiklerinizi Yahya’ya anlatın: Körlerin gözleri açılıyor, topallar yürüyor, cüzamlılar arınıyor, sağırlar duyuyor, ölüler diriltiliyor ve yoksullara iyi haber bildiriliyor. Ne mutlu benim hakkımda çelişkiye düşmeyene” (7:19, 22, 23).

18. İsa Krallığı duyurmaya devam ederken başka hangi örnekleri ve öğütleri verdi, neler yaptı?

¹⁸ İsa 12’lerle birlikte ‘şehir şehir, köy köy dolaşmaya başlar; Tanrı’nın Krallığını müjdeleyip duyurmaktadır’ (8:1). Ekinci örneğini verir ve bu örnek üzerine konuştuktan sonra şöyle der: “Bu nedenle, nasıl dinlediğinize dikkat edin. Kimde varsa, ona daha çok verilecek; kimde yoksa, kendisinde var sandığı bile elinden alınacak” (8:18). İsa olağanüstü işler ve mucizeler yapmaya devam eder. Cinlere hükmetme, hastalıkları iyileştirme gücü ve yetkisini 12 elçisine de vererek onları “Tanrı’nın krallığını duyurmak ve şifa vermek üzere” gönderir (9:2). Beş bin kişiyi mucizevi şekilde doyurur. Sonra dağda, görünüm değişimi olarak bilinen olay yaşanır. Ertesi gün İsa cinlerin etkisinde olan ve öğrencilerinin iyileştiremediği bir çocuğu iyileştirir. Kendisini izlemek isteyenlere şu gerçeği hatırlatır: “Tilkilerin inleri, gökteki kuşların tüneyecek yerleri var; fakat İnsanoğlunun başını yaslayacak bir yeri yok” (9:58). Biri Tanrı’nın Krallığına layık olmak istiyorsa, sabana el vurduktan sonra geriye bakmamalıdır.

19. İsa gerçek komşu sevgisini hangi örnekle anlattı?

¹⁹ İsa tekrar Yahudiye’de hizmet ediyor (10:1–13:21). İsa başka 70 öğrencisini “hasat” işi için gönderir, bu öğrenciler hizmetlerini başarıyla yerine getirmiş olmaktan sevinç duyarlar (10:2). İsa duyuru faaliyetindeyken, bir adam doğru biri olduğunu gösterme isteğiyle, “Peki benim komşum kim?” diye sorar (10:29). İsa da ona merhametli Samiriyeli örneğini verir: Bir adam haydutlar tarafından dövülerek yarı ölü durumda yol kenarına bırakılmıştır. Yoldan geçen bir kâhin ve bir Levioğlu onu görmezden gelir. Hor görülen bir Samiriyeli ise onu görünce durur, şefkatle adamın yaralarıyla ilgilenir, onu kendi hayvanına bindirip bir hana götürür ve bakılması için para verir. Evet, o adama komşusu gibi davranan, “merhamet gösteren” Samiriyelidir (10:37).

20. (a) İsa Marta ve Meryem’le konuşurken hangi noktaya dikkat çekti? (b) Dua konusunda neyi vurguladı?

²⁰ İsa Marta’nın evindeyken, ev işleriyle ilgili fazla kaygı çektiği için onu nazikçe uyarır ve oturup kendisini dinleyerek daha iyi bir seçim yaptığı için Meryem’i över. Öğrencilerine örnek bir dua öğretir ve dua konusunda sebat etmenin gereğini anlatarak şöyle der: “İstemeye devam edin, size verilecektir. Aramaya devam edin, bulacaksınız” (11:9) Ardından bir adamı cinin etkisinden kurtarır. Sonra da “Tanrı’nın sözünü dinleyip tutanlara ne mutlu” der (11:28). Bir yemekte Ferisilerle Kanun konusunda tartışır ve “Bilginin anahtarını alıp götürdünüz” diyerek onları mahkûm eder (11:52).

21. (a) İsa açgözlülük konusunda hangi uyarıda bulundu? (b) Öğrencilerini neye teşvik etti?

²¹ İsa’nın yanına yine kalabalık toplanmıştır, aralarından biri ona, “Kardeşime söyle, mirası benimle bölüşsün” der (12:13). İsa adama cevap verirken sorunun kökenine parmak basarak şöyle der: “Gözünüzü dört açın, her türlü açgözlülükten sakının. Çünkü bir insanın çok malı mülkü olsa bile, hayatı bunlara bağlı değildir” (12:15). Ardından bir örnek verir: Zengin bir adam ambarlarını yıkıp daha büyüklerini yapmayı düşünür; oysa o gece ölecektir ve tüm serveti başkalarına kalacaktır. İsa öz noktayı şu sözlerle ortaya koyar: “İşte, kendisi için servet biriktiren, fakat Tanrı’nın gözünde zengin olmayan adamın durumu böyledir” (12:21). Öğrencilerini Tanrı’nın Krallığına yaşamlarında ilk yeri vermeye teşvik ettikten sonra şöyle der: “Ey küçük sürü, korkma! Çünkü Babanız krallığı size vermeyi uygun gördü” (12:32). Muhalifleri, 18 yıldır rahatsız olan bir kadını Sebt günü iyileştirmesi üzerine İsa’yla tekrar tartışırlar ancak sonunda utanan kendileri olur.

22. İsa Krallık hakkında öğretim verirken hangi örnekleri kullandı?

²² İsa hizmetini Perea’da sürdürüyor (13:22–19:27). İsa, dinleyicilerinin dikkatini Tanrı’nın Krallığına çekmek için birbirinden güzel canlı örnekler anlatır. Ün ve itibar peşinde olan kişilerin küçük düşürüleceklerini gösterir. Biri ziyafet verdiğinde buna karşılık veremeyecek yoksul insanları çağırırsa mutlu olacak ve karşılığını “doğruların dirilmesinde” alacaktır (14:14). Sonra bir örnek verir: Bir adam büyük bir akşam yemeği vermektedir. Ancak davetlilerin hepsi birbiri ardına mazeret gösterirler: Biri tarla satın almıştır, diğeri birkaç öküz almıştır, bir başkası da yeni evlenmiştir. Ev sahibi öfkelenir ve hizmetkârına “Yoksulları, kötürümleri, körleri ve topalları buraya getir” der, ardından şunu ekler: “İlk davet edilenlerden hiç kimse akşam yemeğimden tatmayacak” (14:21, 24). Ardından İsa, kaybolduktan sonra bulunan koyun örneğini vererek şöyle der: “Şunu bilin ki, tövbe eden bir günahkârın gökte yarattığı sevinç, tövbeye ihtiyacı olmayan doksan dokuz doğru kişi için duyulandan daha fazla olacaktır” (15:7). Aynı noktayı vurgulamak üzere, kaybettiği gümüş parayıf bulmak için evini süpüren bir kadını da örnek verir.

23. Müsrif oğul meselinde ne anlatılır?

²³ Daha sonra İsa müsrif oğul meselini verir. Bu meselde, bir adamın küçük oğlu babasına “Malının payıma düşen kısmını bana ver” der, sonra da “zevk ve eğlenceye dalarak” hepsini çarçur eder (15:12, 13). Muhtaç duruma düşünce nihayet aklı başına gelir ve babasının merhametine sığınmak için eve döner. Babası ona acıyarak ‘koşup boynuna sarılır ve onu şefkatle öper’ (15:20). Sonra oğluna giymesi için güzel giysiler verir ve onuruna bir ziyafet düzenler; herkes ‘eğlenmeye başlar’ (15:24). Ancak büyük oğlu bu duruma itiraz eder. Babası onu nezaketle düzelterek şöyle der: “Oğlum, sen her zaman benim yanımdaydın ve neyim varsa zaten senindir. Fakat sevinip eğlenmek gerekliydi, çünkü senin bu kardeşin ölmüştü hayata döndü; kaybolmuştu bulundu” (15:31, 32).

24. İsa zengin adam ve Lazar örneğiyle, ayrıca Ferisi ve vergi tahsildarı örneğiyle hangi gerçekleri vurguladı?

²⁴ İsa başka bir örnekte doğru davranmayan bir kâhyadan söz edince para canlısı Ferisiler onunla alay eder, fakat İsa şöyle der: “Siz insanların önünde kendisini doğru gösteren adamlarsınız, fakat Tanrı yüreğinizi biliyor. İnsanların gözünde değerli olan, Tanrı’nın gözünde tiksindiricidir” (16:15). Sonra, Tanrı’nın onayını kazanan ve kazanmayan insanlar arasında ne büyük bir uçurum olduğunu göstermek için zengin adam ve Lazar örneğini anlatır. İnsanları tökezletecek şeyler olacağını söyleyerek öğrencilerini uyarır, “Ancak, bunlara neden olanın vay haline!” der (17:1). “İnsanoğlunun ortaya çıkacağı” zaman yaşanacak zorluklardan söz eder ve “Lût’un karısını hatırlayın” uyarısında bulunur (17:30, 32). Başka bir örnekle, Tanrı’nın “gece gündüz Kendisine feryat eden” kulları için mutlaka harekete geçeceği konusunda güvence verir (18:7). Yine bir örnek vererek, doğru kişiler olduklarına inananları eleştirir: Bir Ferisi mabette dua etmektedir; ötede de bir vergi tahsildarı vardır. Ferisi, ‘Ey Tanrım, sana şükrederim ki, ben başkaları gibi değilim’ demektedir. Uzakta duran vergi tahsildarı ise gözlerini göğe kaldırmak bile istemeyerek “Ey Tanrım, ben günahkâra merhamet et” diye yakarır. İsa vergi tahsildarının Ferisiden daha doğru sayıldığını belirtir ve şöyle açıklar: “Kim kendini yüceltirse alçaltılacak, kendini alçaltan ise yüceltilecektir” (18:11, 13, 14). İsa Eriha’da vergi tahsildarı Zakkay’ın konuğu olur. Oradayken on mına örneğiyle, kendilerine emanet edilen şeyleri gerektiği gibi kullanan sadık hizmetkârlar ile onları bir kenara saklayan hizmetkârın efendiden aldığı farklı karşılığı anlatır.

25. (a) İsa, hizmetinin son dönemine nasıl başladı? (b) Gelecekle ilgili hangi uyarılarda bulundu?

²⁵ İsa son olarak Yeruşalim ve çevresinde hizmet ediyor (19:28–23:25). İsa bir sıpa üzerinde Yeruşalim’e girer ve öğrencilerinden oluşan bir kalabalık tarafından “Yehova’nın adıyla Kral olarak gelen” kişi olarak selamlanır. Bunun üzerine Ferisiler ondan öğrencilerini azarlamasını ister. İsa şöyle karşılık verir: “Eğer onlar sussaydı taşlar bağırırdı” (19:38, 40). Sonra Yeruşalim’in yıkımıyla ilgili unutulmaz açıklamasını yapar. Şehrin kazıklarla kuşatılacağını, büyük bir sıkıntı yaşanacağını, şehrin ve çocuklarının yere çalınacağını, içinde taş üstünde taş bırakılmayacağını bildirir. İsa mabette halka Tanrı’nın Sözünü öğretmekte ve iyi haberi duyurmaktadır. Bu arada yüksek kâhinlerin, yazıcıların ve Sadukilerin yönelttiği sinsi sorulara, örnekler kullanıp mantık yürüterek ustalıkla cevap verir. İsa sonla ilgili büyük alameti etkili bir şekilde betimler ve ordugâh kurmuş orduların Yeruşalim’i kuşatacağından bir kez daha söz eder. İnsanlar yaşanacak olayların korkusuyla baygınlık geçirecektir. Takipçileriyse bu şeyler olmaya başlayınca ‘doğrulup başlarını yukarı kaldırmalıdır, çünkü kurtuluşları yaklaşmaktadır’ (21:28). Tüm bu olaylar sırasında kurtulabilmeleri için uyanık kalmaları gerekmektedir.

26. (a) İsa hangi ahitleri anlattı ve onlarla bağlantılı olarak neyi başlattı? (b) İsa’yı yaşadığı sınavda ne güçlendirdi? (c) Tutuklanırken neden öğrencilerini azarladı?

²⁶ MS 33 yılının 14 Nisan günüdür. İsa Fıshı kutlar. Sonra sadık elçilerine “yeni ahdi” anlatır. Bununla bağlantılı olarak sembolik bir yemek başlatır ve kendisini anmak için bu kutlamayı yapmaya devam etmelerini emreder (22:20). Ayrıca şunu söyler: “Babam benimle bir krallık için ahit yaptığı gibi, ben de sizlerle bir ahit yapıyorum” (22:29). Aynı gece İsa Zeytinlik Dağı’nda dua ederken ‘gökten bir melek görünür ve onu güçlendirir. Büyük bir ıstırap içinde daha da hararetle duasına devam eder, teri toprağa kan damlaları gibi düşmektedir’ (22:43, 44). Hain Yahuda peşinde bir kalabalıkla İsa’yı tutuklatmaya geldiğinde ortam iyice gerginleşir. Öğrenciler İsa’ya “Efendimiz, kılıçla vuralım mı?” diye seslenir (22:49). İçlerinden biri başkâhinin hizmetkârının kulağını keser. Fakat İsa onları azarlar ve yaralı adamı iyi eder.

27. (a) Petrus nasıl bir hata yaptı? (b) İsa’ya ne tür suçlamalar yöneltildi? (c) Hangi koşullarda yargılanıp mahkûm edildi?

²⁷ İsa sorgulanmak üzere başkâhinin evine götürülür; Petrus orada, gecenin soğuğunda ateşin etrafına toplanmış kalabalığa karışır. Üç kez İsa’nın takipçisi olmakla suçlanır ve üçünde de bunu inkâr eder. Sonra horoz öter. Efendimiz dönüp Petrus’a bakar ve Petrus İsa’nın bunu önceden bildirdiğini hatırlayarak dışarı çıkar, acı acı ağlar. İsa Sanhedrin salonuna götürülür, ardından Pilatus’un önüne çıkarılır ve Yahudi halkını saptırmak, vergi ödenmesini yasaklamak ve “kendisinin Mesih olduğunu, kral olduğunu” söylemekle suçlanır (23:2). Pilatus, İsa’nın Celileli olduğunu öğrenince onu o sırada Yeruşalim’de bulunan Herodes’e gönderir. Herodes ve muhafız askerleri İsa’yla alay ederler, sonra da onu geri gönderirler. İsa kışkırtılmış bir kalabalığın önünde yargılanır ve Pilatus ‘İsa’ya onların istediğinin yapılmasına karar verir’ (23:25).

28. (a) İsa kendisine iman eden suçluya hangi vaatte bulundu? (b) Luka İsa’nın ölümü, gömülmesi ve diriltilmesi hakkında neler yazdı?

²⁸ İsa’nın ölümü, diriltilmesi ve göğe çıkması (23:26–24:53). İsa iki suçlunun ortasında direğe gerilir. Onlardan biri İsa’yla alay eder, diğeriyse iman eder ve kral olduğunda kendisini hatırlamasını ister. İsa şu vaatte bulunur: “Gerçekten de bugün sana diyorum ki, sen benimle birlikte Cennette olacaksın” (23:43). Sonra olağandışı şekilde bir karanlık çöker, kutsal mekânın perdesi ortadan yırtılır ve İsa yüksek sesle, “Baba, ruhumu ellerine teslim ediyorum” der ve son nefesini verir (23:46). İsa’nın bedenini alıp kayaya oyulmuş bir mezara koyarlar. Celile’den onunla birlikte gelmiş olan kadınlar haftanın ilk günü mezara gider, ancak İsa’nın bedeni orada değildir. İsa önceden bildirdiği gibi, üçüncü gün diriltilmiştir!

29. Luka, incilinin sonunda hangi sevinçli olayları anlatır?

²⁹ İsa, Emmaus’a doğru yolculuk eden iki öğrencisine görünür ancak onu tanıyamazlar. Onlara çektiği acılardan söz eder ve Kutsal Yazılardan açıklamalar yapar. Onu tanıdıkları anda gözden kaybolur. O zaman öğrencileri şöyle der: “Yolda bizimle konuşurken ve Kutsal Yazıları açıklarken yüreğimiz ateş almamış mıydı?” (24:32). Olanları diğer öğrencilere anlatmak için aceleyle Yeruşalim’e geri dönerler. Henüz bunları diğerleriyle konuşurlarken İsa ortalarında belirir. Öğrenciler sevinç ve şaşkınlık içinde, gördüklerine inanamaz haldedirler. İsa olanların anlamını Kutsal Yazılardan ‘tam olarak kavramaları için zihinlerini açar’ (24:45). Luka, İsa’nın göğe yükselişini anlatarak inciline son verir.

KİTABIN YARARLARI

30, 31. (a) Luka, İbranice Kutsal Yazıların Tanrı ilhamı olduğuna güvenimizi nasıl pekiştirir? (b) İsa’nın Luka kitabındaki hangi sözleri bunu destekler?

³⁰ Luka İncili Tanrı’nın Sözüne olan güvenimizi pekiştirir ve bu dünyadan gelen saldırılara dayanabilmemiz için imanımızı güçlendirir. Luka İbranice Kutsal Yazılardaki sözlerin nasıl tam olarak gerçekleştiğine ilişkin birçok örnek verir. Kaydında İsa’nın İşaya kitabındaki belirli ifadeleri kullanarak görevini nasıl anlattığına yer verir; anlaşılan bu Luka’nın kitabı boyunca işlediği bir tema olmuştur (İşa. 61:1, 2; Luka 4:17-19). İsa İbranice Kutsal Yazıların Peygamberler kısmından birçok alıntı daha yapmıştır. Bundan başka, örneğin İblis’in üç ayartıcı teklifini reddederken Kanundan, düşmanlarına “Nasıl oluyor da, Mesih Davut’un oğludur diyorlar” diye sorduğunda da Mezmurlardan alıntılar yapmıştır (Luka 4:4, 8, 12—Tekr. 8:3; 6:13, 16; Luka 20:41-44—Mezm. 110:1). Luka kaydı İbranice Kutsal Yazılardan daha birçok alıntı içerir.

³¹ İsa Zekeriya 9:9’da önceden bildirildiği gibi sıpa üzerinde Yeruşalim’e girdiğinde kalabalık bir topluluk Mezmur 118:26’daki sözleri onun için söyleyerek kendisini sevinçle karşılamıştı (Luka 19:35-38). Luka, incilinde peş peşe iki ayete, İbranice Kutsal Yazılardan İsa’nın utanç verici şekilde öldürüleceği ve sonra diriltileceğine ilişkin altı nokta sığdırmıştır (Mezm. 22:7; İşa. 50:6; 53:5-7; Yun. 1:17; Luka 18:32, 33). İsa diriltilmesinden sonra öğrencilerinin tüm İbranice Kutsal Yazıların önemini kavramalarına yardım etti. “Sonra onlara şöyle dedi: ‘Bunları sizinle birlikteyken de söylemiştim: Musa kanununda, Peygamberlerin yazılarında ve Mezmurlarda benimle ilgili tüm yazılanlar gerçekleşmelidir.’ O zaman Kutsal Yazıların anlamını tam olarak kavramaları için zihinlerini açtı” (24:44, 45). İsa Mesih’in o ilk öğrencileri gibi biz de İbranice Kutsal Yazılarda bildirilen şeylerin nasıl gerçekleştiğine dair Luka İncili’nde ve Yunanca Kutsal Yazıların diğer kısımlarında açıklananlara dikkat ederek aydınlanabilir ve sağlam bir imana sahip olabiliriz.

32. (a) Luka İncili’nde Krallık nasıl vurgulanır? (b) Krallık konusundaki tutumumuz ne olmalı?

³² Luka, kaydı boyunca okurunun dikkatini sürekli Tanrı’nın Krallığına çeker. Kitabın başında meleğin Meryem’e çocuğuyla ilgili bildirdiği “Yakup evi üzerinde kral olarak sonsuza dek hüküm sürecek ve onun krallığı son bulmayacak” vaadi yer alır. Bu sözlerden başlayıp İsa’nın elçilerini Krallık ahdine dahil ederken söylediklerini anlatan son bölümlere dek, tüm incilde Krallık ümidi vurgulanır (1:33; 22:28, 29). Luka ayrıca İsa’nın Krallığı duyurma işine önderlik ettiğini, önce 12 elçiyi sonra da 70 öğrencisini bu işi yapmak üzere gönderdiğini anlatır (4:43; 9:1, 2; 10:1, 8, 9). İsa’nın Luka’da kayıtlı şu sözlerinden ancak tüm benlikleriyle bağlılık gösterenlerin Krallığa erişebileceği anlaşılır: “Bırak ölüler kendi ölülerini gömsünler; sen git her yerde Tanrı’nın krallığını bildir.” “Sabana el vurup da geride kalan şeylere bakan Tanrı’nın krallığına layık değildir” (9:60, 62).

33. (a) Luka’nın duanın önemini nasıl vurguladığına örnekler verin. (b) Biz bundan ne öğrenebiliriz?

³³ Luka dua konusunu da vurgular. İncili bu yönüyle dikkat çeker. Kayıt Zekeriya mabetteyken bütün halkın dua ettiğini söyler, Zekeriya’nın çocuk sahibi olmak için yaptığı dualara cevap olarak Yahya’nın doğduğunu anlatır ve Anna peygamberin gece gündüz dua ettiğini belirtir (1:10, 13; 2:37). İsa’nın, vaftizi sırasında dua ettiğini, 12’leri seçmeden önce tüm geceyi duayla geçirdiğini ve görünüm değişimi sırasında da dua ettiğini yazar (3:21; 6:12; 9:28, 29). İsa’nın, öğrencilerine “sürekli dua etmeleri ve bundan vazgeçmemeleri gerektiği” tembihini ve bir dul kadının hakkını alıncaya kadar hâkime gidip ısrarla yalvarmasıyla ilgili örneğini anlatır (18:1-8). Öğrencilerinin İsa’dan kendilerine dua etmeyi öğretmesini istediklerini yalnızca Luka’dan öğreniriz; Zeytinlik Dağı’nda dua ederken bir meleğin İsa’yı güçlendirdiğini ve İsa’nın son duasındaki “Baba, ruhumu ellerine teslim ediyorum” sözlerini yine sadece onun kaydında buluruz (11:1; 22:39-46; 23:46). Luka’nın incilini yazdığı zaman olduğu gibi, bugün de dua Tanrı’nın isteğini yerine getirmek isteyen herkesi güçlendiren vazgeçilmez bir armağandır.

34. Luka İsa’nın örnek almamız gereken hangi niteliklerini vurgular?

³⁴ Luka keskin gözlemleri, akıcı, zengin anlatımı sayesinde İsa’nın öğretimini çok sıcak ve canlı bir şekilde aktarır. Onun zayıflara, ezilenlere ve haksızlığa uğrayanlara olan sevgisini, iyiliğini, merhametini ve şefkatini anlatır ve bunun Ferisilerle yazıcıların kendi dinsel görüşlerinden kaynaklanan soğuk, resmi, sığ ve ikiyüzlü tutumlarına ne kadar zıt olduğunu ortaya koyar (4:18; 18:9). İsa yoksulları, tutsak durumda olanları, körleri ve ezilenleri devamlı yüreklendirip onlara yardım etmekle, ‘adımlarını izlemek’ isteyenlere harika bir örnek bırakmıştır (1. Pet. 2:21).

35. Luka İncili’ni sağladığı için Yehova’ya neden minnettar olmalıyız?

³⁵ Mucizeler yapan, kusursuz biri olan Tanrı’nın Oğlu İsa, öğrencileriyle ve tüm dürüst insanlarla nasıl sevgiyle ilgilendiyse, biz de Tanrımızın ‘derin şefkatinden’ kaynaklanan hizmetimizi aynı duyguyla yerine getirmeye çalışmalıyız (Luka 1:77). Luka İncili bu konuda bize gerçekten çok yardımcı olabilir. Bu incil “Tanrı’nın sağladığı kurtuluş yolu” olan İsa Mesih’in yönetimindeki Krallık aracılığıyla gelecek kurtuluşu anlatan, titizlikle yazılmış yapıcı ve teşvik edici bir kayıttır (3:6). Bu kaydı oluşturması için “sevgili hekim” Luka’ya ilham veren Yehova’ya gerçekten minnettarız (Kol. 4:14).

[Dipnotlar]