Kutsal Yazılar Hakkında Aydınlatıcı Bilgiler

Konu 1​—Vaat Edilmiş Toprakları Gezelim

Bölgeleri, coğrafi özellikleri, dağları ve vadileri, ırmakları ve gölleri, iklimi, toprağı ve bitki örtüsü.

 1. (a) “Vaat Edilmiş Topraklar” ifadesiyle hangi bölge kastedilir? (b) Bu toprakların coğrafi özelliklerini incelerken gelecekle ilgili hangi muhteşem vaadi düşünebiliriz?

VAAT EDİLMİŞ TOPRAKLARIN sınırları Yehova Tanrı tarafından belirlenmişti (Çık. 23:31; Say. 34:1-12; Yeşu 1:4). Yüzyıllardır bu bölgeden Filistin olarak söz edilir; bu isim Latince Palaestina ve Yunanca Palaistine sözcüklerinden türetilmiştir. Palaistine sözcüğü İbranice Peleşet sözcüğünden gelir. Peleşet sözcüğü, İbranice Kutsal Yazılarda “Filistiye” diye çevrilmiştir ve Tanrı’nın halkının düşmanı olan Filistîlerin yaşadığı bölgeye atfeder (Çık. 15:14). Bununla birlikte, Yehova bu toprakları sadık İbrahim ve onun soyuna vaat ettiği için ‘Vaat Edilmiş Diyar’ ya da ‘Vaat Edilen Topraklar’ olarak adlandırılması yerindedir (Başl. 15:18; Tekr. 9:27, 28; İbr. 11:9). Bu küçük alan, yeryüzünün farklı yerlerinde rastlanabilecek çeşitli ve sıra dışı coğrafi özellikleri barındırmasıyla dikkat çeker. Yehova geçmişte toplumuna böyle güzel bir diyarı miras olarak verdiyse, günümüzde de Kendi toplumuna dağları, vadileri, ırmakları ve gölleriyle tüm yeryüzünü içine alan cennet bir yeni dünya verebilir ve orada zevkle yaşamalarını sağlayabilir. Şimdi hayali bir gezintiye çıkalım ve Vaat Edilmiş Toprakların coğrafi özelliklerine yakından bakalım.a

DİYARIN SINIRLARI

 2. Yahudiler Vaat Edilmiş Toprakların ne kadarlık kısmına yerleştiler? Diyarın dışında hangi topraklara da yerleştiler?

² Tanrı’nın İsrailoğullarına verdiği ve sınırları Sayılar 34:1-12’de belirtilen topraklar dar bir şerit şeklindeydi. Kuzeyden güneye doğru yaklaşık 480 kilometre uzunluğunda ve ortalama 56 kilometre genişliğindeydi. Vaat Edilmiş Toprakların tümüyle ele geçirilmesi ve orada yaşayan toplumların boyunduruk altına alınması ancak Kral Davut’un ve Süleyman’ın saltanat döneminde gerçekleşti. Yahudilerin yerleştiği bölge anlatılırken, genellikle bu toprakların kuzeyden güneye, yani Dan’dan Beer-şeba’ya kadar olan 240 kilometrelik kısmından söz edilir (1. Kral. 4:25). Kuzeyde Karmel Dağı ile Celile Gölü arasındaki mesafe 51 kilometreyken, Akdeniz kıyı şeridinin güneybatıya doğru kıvrıldığı yerde, Gazze ile Lût Gölü arasındaki mesafe 80 kilometredir. İsrailoğulları yerleşim bölgesi olarak kendilerine vaat edilen toprakların bu 15.000 kilometre karelik alanını kullandılar. Fakat diyarın dışında, Ürdün Irmağı’nın dğusundaki topraklara da yerleştiler. Böylece yerleştikleri bölgenin toplam büyüklüğü 26.000 kilometre kareye ulaştı.

DOĞAL SINIRLARLA AYRILMIŞ BÖLGELER

 3. “Vaat Edilmiş Topraklar ve Çevresi” başlıklı haritayı kullanarak şu bölgelerin nerede olduğunu belirtin: (a) Ürdün Irmağı’nın batısındaki ovalar, (b) Ürdün Irmağı’nın batısındaki dağlık bölgeler, (c) Ürdün Irmağı’nın doğusundaki dağlar ve yaylalar.

³ Vaat Edilmiş Topraklarda yapacağımız gezinti sırasında, doğal sınırlarla ayrılmış bölgeleri sırayla göreceğiz. Arka sayfada bu bölgelerin genel sınırlarıyla gösterildiği bir harita bulunuyor; bu haritada harf ve rakamlarla belirtilen yerlerin isimleri aşağıdaki listede sıralanıyor.

Coğrafi Bölgeler

A. Büyük Deniz’in Kıyısı (Yeşu 15:12).

B. Ürdün Irmağı’nın Batısındaki Ovalar

1. Aşer Ovası (Hâk. 5:17).

2. Dor Kıyı Şeridi (Yeşu 12:23).

3. Şaron Kıyı Ovası (1. Tar. 27:29; Ezgi. 2:1).

4. Filistiye Ovası (Başl. 21:32; Çık. 13:17).

5. Orta Doğu-Batı Vadisi

a. Megiddo (Esdrailon) Ovası (2. Tar. 35:22).

b. Yizreel Ovası (Hâk. 6:33).

C. Ürdün Irmağı’nın Batısındaki Dağlık Bölgeler

1. Celile Tepeleri (Yeşu 20:7; İşa. 9:1).

2. Karmel Tepeleri (1. Kral. 18:19, 20, 42).

3. Samiriye Tepeleri (Yer. 31:5; Amos 3:9).

4. Şefela (Yeşu 11:2; Hâk. 1:9).

5. Yahuda’nın Dağlık Kesimleri (Yeşu 11:21).

6. Yahuda Çölü (Yeşimon) (Hâk. 1:16; 1. Sam. 23:19).

7. Necef (Başl. 12:9; Say. 21:1).

8. Paran Çölü (Başl. 21:21; Say. 13:1-3).

D. Büyük Araba (Rift Vadisi) (2. Sam. 2:29; Yer. 52:7).

1. Hula Havzası

2. Celile Gölü Çevresi (Mat. 14:34; Yuhn. 6:1).

5. Araba (Lût Gölü’nün güneyi) (Tekr. 2:8).

1. Başan Toprakları (1. Tar. 5:11; Mezm. 68:15).

2. Gilead Toprakları (Yeşu 22:9).

4. Dağlık Edom Platosu (Say. 21:4; Hâk. 11:18).

F. Lübnan Dağları (Yeşu 13:5).

A. BÜYÜK DENİZ’İN KIYISI

 4. Kıyı bölgesi ne tür özelliklere ve iklime sahiptir?

⁴ Gezimize batıdan başlarsak, ilk göreceğimiz yer masmavi Akdeniz suları boyunca uzanan kıyı bölgesidir. Kıyı şeridindeki büyük kum tepeleri nedeniyle Karmel Dağı’nın güneyindeki tek doğal liman Yafa’dadır, fakat kuzeyinde birçok doğal liman bulunmaktadır. Denizcilikle ünlü olan Fenikeliler kıyının bu kısmında yaşardı. Havanın genelde güneşli olduğu deniz kıyısında yıllık ortalama sıcaklık 19 derecedir, ancak yazlar çok sıcaktır, hatta Gazze’de gündüz sıcaklığı ortalama 34 derecedir.

B-1 AŞER OVASI

5, 6. (a) Aşer Ovası, (b) Dor kıyı şeridi hakkında kısaca bilgi verin.

⁵ Bu kıyı ovası, Karmel Dağı’ndan yaklaşık 40 kilometre kuzeye doğru uzanır. Aşer kabilesine verilmiş olan bu ovanın en geniş kısmı yaklaşık 13 kilometredir (Yeşu 19:24-30). Aşer Ovası’nın verimli topraklarında iyi ürünler yetişirdi. Süleyman’ın kraliyet sofrası burada yetişen yiyeceklerle donatılırdı (Başl. 49:20; 1. Kral. 4:7, 16).

B-2 DOR KIYI ŞERİDİ

⁶ Dor kıyı şeridi, Karmel dağlarının eteklerinde 32 kilometre boyunca uzanır. Bu şeridin genişliği, Karmel ile Akdeniz arasındaki yaklaşık 4 kilometrelik mesafeye eşittir. Bölgenin güneyine doğru inildikçe önce bir liman kenti olan Dor’la karşılaşırız, sonra da kum tepeleri başlar. Süleyman’ın ziyafetlerinde yer alan kaliteli yiyecekler Dor kentinin ardındaki tepelerde yetişirdi. Ayrıca Süleyman’ın kızlarından biri bu bölgeden bir yöneticiyle evlendi (1. Kral. 4:7, 11).

B-3 ŞARON KIYI OVASI

 7. (a) Peygamberlik sözlerinde Şaron’dan nasıl söz edilir? Neden? (b) Kutsal Kitabın yazıldığı dönemlerde bu bölge hangi amaçla kullanılırdı?

⁷ Şaron’daki çiçeklerin dillere destan güzelliğini düşünürsek, İşaya’nın eski haline getirilen İsrail hakkındaki peygamberlik sözlerinde Şaron’dan söz edilmesinin nedenini anlayabiliriz (İşa. 35:2). Burası verimli ve sulak bir arazidir. Genişliği 16 ile 19 kilometre arasında değişen bu ova, Dor kıyı şeridinin 64 kilometre güneyine kadar uzanır. Kutsal Kitabın yazıldığı dönemlerde bu bölgenin kuzey kısmında meşe ormanları bulunurdu. Şaron düzlüklerinde ürün hasadından sonra sürüler otlardı. Kral Davut’un günlerinde kralın sürülerine burada bakılırdı (1. Tar. 27:29). Günümüzde bu bölgede turunçgillerin yetiştiği büyük bahçeler bulunur.

B-4 FİLİSTİYE OVASI

 8. Filistiye Ovası nerededir ve bazı özellikleri nelerdir?

⁸ Şaron’un güneyinde bulunan Filistiye Ovası’nın uzunluğu kıyı boyunca 80 kilometre ve genişliği 24 kilometredir (1. Kral. 4:21). Bu bölgede kıyı boyunca uzanan kum tepeleri bazı yerlerde 6 kilometre içeri girmiştir. Bu engebeli arazinin en alçak noktası deniz seviyesinden 30 metre yüksektedir ve alçalıp yükselerek güneyde Gazze’den sonra 200 metreye ulaşır. Toprak oldukça zengin olmasına rağmen fazla yağmur almaz ve her zaman bir kuraklık tehlikesi söz konusudur.

B-5 ORTA DOĞU-BATI VADİSİ

 9. (a) Orta doğu-batı vadisi hangi iki kısımdan oluşur? Bu vadi geçmişte hangi açıdan değerliydi? (b) “Vaat Edilmiş Toprakların Kesitleri” başlıklı çizelgeleri kullanarak bu bölgenin genel coğrafi yapısını anlatın.

⁹ Orta doğu-batı vadisi aslında iki kısımdan oluşur: batıda Megiddo ya da Esdrailon Ovası ve doğuda Yizreel Ovası (Hâk. 6:33; 2. Tar. 35:22). Orta kesimdeki bu vadi, Ürdün çöküntü vadisinden Akdeniz kıyısına kolay bir ulaşım sağladığından ünlü bir ticaret yolu haline gelmişti. Megiddo Ovası’ndan Kişon Irmağı geçer; bu ırmak Karmel Dağı ile Celile tepeleri arasındaki dar geçitten Aşer Ovası’na, oradan da Akdeniz’e ulaşır. Bu küçük akarsu yaz aylarında tamamen kurur, fakat diğer mevsimler gürül gürül akar (Hâk. 5:21).

10. (a) Yizreel Ovası’nın özelliklerini anlatın. (b) Kutsal Kitapta geçen hangi olaylar bu bölgede gerçekleşti?

¹⁰ Yizreel Ovası güneydoğusunda bulunan Ürdün Irmağı’na doğru bir su yolu oluşturur. Bu vadi yaklaşık 3,2 kilometre genişliğinde ve 19 kilometre uzunluğundadır. Vadi 90 metrelik bir yükseklikten başlar ve giderek alçalarak Beyt-şean yakınlarında deniz seviyesinin 120 metre altına iner. Bu vadinin tümü çok verimlidir. Yizreel bölümü Vaat Edilmiş Toprakların en zengin bölgelerinden biridir. Yizreel ismi “Tanrı Tohum Ekecek” anlamına gelir (Hoş. 1:11, dipnot). Kutsal Yazılar bu bölgenin güzelliğinden söz eder (Başl. 49:15). Megiddo ve Yizreel, İsrailoğullarının çevre milletlerle yaptıkları savaşlarda stratejik yerlerdi; Barak, Gideon, Kral Saul ve Yehu burada savaşmıştı (Hâk. 5:19-21; 7:12; 1. Sam. 29:1; 31:1, 7; 2. Kral. 9:27).

C-1 CELİLE TEPELERİ

11, 12. (a) Celile bölgesinin İsa’nın hizmeti açısından önemi neydi? Kimler bu bölgedendi? (b) Aşağı Celile ile Yukarı Celile arasındaki farkları anlatın.

¹¹ İsa Yehova’nın ismini ve Krallığını duyurma işinin büyük kısmını Celile tepelerinin güneyinde ve Celile Gölü çevresinde yerine getirmişti (Mat. 4:15-17; Mar. 3:7). İsa’nın öğrencilerinin çoğu ve 11 sadık elçisi Celileliydi (Elçi. 2:7). Bazen Aşağı Celile de denen bu bölgenin doğal yapısı çok güzeldir. Tepelerinin yüksekliği 600 metreyi geçmez. Bu güzel topraklar sonbahardan ilkbahara dek çok yağış aldığından çorak değildir. İlkbaharda tüm tepeleri rengârenk çiçekler kaplar ve vadi havzalarında bol bol tahıl yetişir. Vadinin küçük platoları çiftçilik için, tepeleri ise zeytin ve üzüm yetiştirmek için elverişlidir. Bu bölgenin Kutsal Kitapta adı geçen ünlü yerleşim merkezlerinden bazıları Nasıra, Kana ve Nain’dir (Mat. 2:22, 23; Luka 7:11; Yuhn. 2:1). İsa örnekler kullanırken bu bölgede gördüğü şeylerden sık sık yararlanmıştı (Mat. 6:25-32; 9:37, 38).

¹² Bu bölgenin Yukarı Celile olarak da bilinen kuzey kısmında 1.100 metre yüksekliğe ulaşan tepeler, aslında Lübnan Dağları’nın uzantısıdır. Yukarı Celile soğuk, rüzgârlı ve bol yağış alan bir bölgedir. Bölgenin batı yamaçları Kutsal Kitabın yazıldığı devirlerde sık ağaçlı ormanlarla kaplıydı. Bu bölge Naftali kabilesine verilmişti (Yeşu 20:7).

C-2 KARMEL TEPELERİ

13. (a) Karmel nedir? (b) Kutsal Kitapta buradan nasıl söz edilir?

¹³ Karmel Dağı’nın Akdeniz’e doğru uzanan yükseltisi görkemli bir manzara oluşturur. Aslında Karmel, 48 kilometre boyunca uzanan ve deniz seviyesinden 545 metre yüksekliğe kadar ulaşan bir dağ silsilesidir. Samiriye tepelerinden başlayıp kuzeybatıya doğru uzanan Karmel, Akdeniz’e ulaştığı noktada görülmeye değer güzellikte bir burun oluşturur (Ezgi. 7:5). Ünlü bağları, meyve ve zeytin ağaçlarıyla bezenmiş bu verimli burun için “meyve bahçesi” anlamına gelen Karmel çok yerinde bir isimdir. İşaya, eski haline getirilecek İsrail’in verimliliğini ve görkemini anlatmak için, ‘Karmel’in ihtişamı ona verilecek’ demişti (İşa. 35:2). İlya, Baal peygamberlerine burada meydan okudu ve Tanrı’nın yüceliğinin bir kanıtı olarak “Yehova’nın ateşi” burada gökten indi. Ayrıca İlya hizmetkârına gidip denize bakmasını söylediğinde de Karmel’in tepesindeydi; sonra denizden küçük bir bulut çıktı ve büyüyüp şiddetli bir sağanağa yol açarak İsrail topraklarındaki kuraklığa mucizevi şekilde son verdi (1. Kral. 18:17-46).

C-3 SAMİRİYE TEPELERİ

14. Samiriye Tepeleri’nde hangi kabileler yaşadı? Bu bölge hangi ürünlerin yetiştirilmesi için uygundur?

¹⁴ Bu bölgenin güney kesimi daha dağlıktır ve doğu yönünde yüksekliği 900 metreye ulaşır (1. Sam. 1:1). Yusuf’un küçük oğlu Efraim’in soyuna verilmiş olan bu bölgede yağışlar güneyde bulunan Yahuda’ya oranla daha düzenli ve şiddetlidir. Bölgenin Manasse (Yusuf’un büyük oğlu) kabilesinin yarısına verilen kuzey kesiminde ise, tepelerle çevrilmiş küçük düzlükler ve vadi havzaları bulunur. Tepelik arazi fazla verimli değildir, fakat tepelerin aşağı kesimindeki araziler geniş teraslama yöntemi sayesinde bağlar ve zeytinlikler için uygun duruma getirilmiştir (Yer. 31:5). Bununla birlikte geniş vadi havzaları tahıl yetiştirmek ve çiftçilik için çok uygundur. Kutsal Kitabın yazıldığı dönemlerde bu bölgede birçok şehir yer alıyordu. Kuzey krallığı döneminde Manasse kabilesi topraklarında art arda üç şehir, Şekem, Tirtsa ve Samiriye başkent oldu. Daha sonra bu bölge, son başkenti Samiriye’nin adını aldı (1. Kral. 12:25; 15:33; 16:24).

15. (a) Musa’nın Yusuf için söylediği sözler nasıl gerçekleşti? (b) İsa’nın yaşadığı dönemde bu bölgede neler oldu?

¹⁵ Musa’nın Yusuf için hayırdua ettiğinde söylediği sözler bu topraklarda yerine geldi. O, Yusuf için şöyle demişti: “Onun topraklarında her zaman Yehova’nın bereketi olsun; gökten gelen değerli nimetlerle, çiyle, . . . . güneşin büyüttüğü ürünlerle, değerli şeylerle, yılın her ayının ürünüyle, değerli şeylerle, doğudaki dağlardan gelen en değerli şeylerle, ebedi tepelerden gelen değerli şeylerle . . . . bereket görsün” (Tekr. 33:13-16). Evet, burası gerçekten güzel bir memleketti. Dağları sık ormanlarla kaplıydı, vadileri verimliydi. Zamanla burada zengin ve kalabalık şehirler kuruldu (1. Kral. 12:25; 2. Tar. 15:8). Sonraki dönemlerde İsa ve öğrencileri Samiriye’de iyi haberi duyurdu ve burada birçok kişi Hıristiyan oldu (Yuhn. 4:4-10; Elçi. 1:8; 8:1, 14).

C-4 ŞEFELA

16. (a) Şefela’nın bazı özellikleri nelerdir? (b) Kutsal Kitabın yazıldığı dönemde bu bölgenin önemi neydi?

¹⁶ Şefela ismi “alçak arazi” anlamına gelse de burası aslında tepelik bir bölgedir. Güney kısmı 450 metre yüksekliğe ulaşır ve bölgede doğudan batıya uzanan birçok vadi bulunur (2. Tar. 26:10). Filistiye Ovası’nın hemen doğusunda yükselen Şefela, ancak daha doğudaki Yahuda tepeleriyle karşılaştırılırsa alçak arazi olarak kabul edilebilir (Yeşu 12:8). Bu arazi bir zamanlar firavuninciri ağaçlarıyla doluydu, günümüzde ise bağlar ve zeytinlikler için elverişli bir arazidir (1. Kral. 10:27). Kutsal Kitabın yazıldığı dönemde Şefela bölgesinde birçok şehir vardı. Burası Filistîler ya da kıyı kesiminden Yahuda’ya girmek isteyen başka düşman ordular ile İsrailoğulları arasında bir tampon bölgeydi (2. Kral. 12:17; Obad. 19).

C-5 YAHUDA’NIN DAĞLIK KESİMLERİ

17. (a) Yahuda’nın dağlık kesimleri Kutsal Kitabın yazıldığı dönemde ne kadar verimliydi? Bugün durumu nasıldır? (b) Yahuda ne açıdan elverişli bir yerdi?

¹⁷ Yüksekliği 600 ile 1.000 metre arasında değişen bu dağlık bölge, 80 kilometre uzunluğunda ve yaklaşık 32 kilometre genişliğindedir. Kutsal Kitabın yazıldığı dönemde bu bölge kerestecilikte kullanılmaya elverişli ağaçlarla kaplıydı; özellikle batısındaki tepeler ve vadiler tahıl tarlaları, zeytinlikler ve üzüm bağlarıyla doluydu. Bu bölgede İsrailoğulları için bol miktarda iyi tahıl, zeytinyağı ve şarap üretilirdi. Özellikle Yeruşalim’in çevresindeki bölge, Kutsal Kitabın yazıldığı dönemden beri ormanların yok edilmesiyle kıraç ve verimsiz bir arazi haline gelmiştir. Beytlehem gibi orta kesimlerdeki yüksek yerlere kışın bazen kar yağar. Eski dönemlerde Yahuda, şehirler ve kaleler kurmak için elverişli bir yerdi ve hayatı tehlikede olan insanlar bu dağlara kaçardı (2. Tar. 27:4).

18. (a) Yeruşalim ne zaman İsrail ve Yahuda’nın başkenti oldu? (b) Bu kentin bazı özellikleri nelerdir?

¹⁸ İçindeki kale nedeniyle Sion olarak da bilinen Yeruşalim, Yahuda ve İsrail’in tarihinde büyük önem taşıyordu (Mezm. 48:1, 2). Burası ilk başta Kenanlılara ait bir Yebus kentiydi ve Hinnom Vadisi’nin Kidron Vadisi’yle kesiştiği yerdeki yüksek arazide bulunuyordu. Davut burayı ele geçirip başkent yaptıktan sonra, kent kuzeybatıya doğru genişledi ve giderek Tyropoeon Vadisi’ni de içine aldı. Zamanla Hinnom Vadisi’ne, Gehenna adı verildi. Yahudilerin putlara kurban sunduğu bu yer kirli ilan edilerek zaman içinde çöplerin ve azılı suçluların cesetlerinin atıldığı bir çöplük haline geldi (2. Kral. 23:10; Yer. 7:31-33). Bu nedenle Hinnom Vadisi’ndeki alevler sonsuza dek yok oluşun bir simgesi oldu (Mat. 10:28; Mar. 9:47, 48). Yeruşalim, Kidron Vadisi’nin batısındaki Siloam Havuzundan az da olsa su alıyordu. Hizkiya bu havuzun kent içinde kalması için çevresine duvar ördürdü (2. Tar. 32:2-5; İşa. 22:11).

C-6 YAHUDA ÇÖLÜ (YEŞİMON)

19. (a) Yeşimon ismi bu bölge için neden uygundur? (b) Kutsal Kitapta değinilen hangi olaylar bu bölgede geçmiştir?

¹⁹ Yahuda Çölü’nün Kutsal Kitaptaki ismi Yeşimon’dur. Bu isim “çöl” anlamına gelir (Say. 21:20, dipnot). Bu gerçekten de uygun bir isimdir. Yeşimon, kıraç ve kireçli topraklarıyla Yahuda dağlarının doğu yamaçlarını içine alır. Bu dağlar Lût Gölü’ne doğru 24 kilometre boyunca uzanır ve yüksekliği 900 metre düşer. Lût Gölü’ne ulaştığı noktada adeta bir duvar oluşturan sivri kayalıklar bulunur. Yeşimon’da hiç şehir yoktur ve yerleşim çok azdır. Davut, Kral Saul’dan kaçtığında Yahuda Çölü’nde saklanmıştı. Vaftizci Yahya iyi haberi bu çöl ile Ürdün Irmağı arasındaki bölgede duyurmuştu. İsa da 40 gün oruç tuttuğunda bu bölgede dolaşmıştıb (1. Sam. 23:14; Mat. 3:1; Luka 4:1).

C-7 NECEF

20. Necef bölgesinin özelliklerini anlatın.

²⁰ Necef, Yahuda dağlarının güneyinde bulunur; burası İbrahim ve İshak’ın uzun yıllar yaşadığı bölgedir (Başl. 13:1-3; 24:62). Kutsal Kitap bu bölgenin güney kısmından “Tsin Çölü” olarak da söz eder (Yeşu 15:1). Yarı kurak bir bölge olan Necef, kuzeyde Beer-şeba’dan güneyde Kadeş-barnea bölgesine kadar uzanır (Başl. 21:31; Say. 13:1-3, 26; 32:8). Necef bölgesi kuzeye doğru yükselerek sıradağlarla Yahuda dağlarına bağlanır; doğu batı yönünde uzanan bu sıradağlar güneyden gelecek akın ya da istila tehlikesine karşı doğal bir engel oluşturur. Necef, doğu kısmındaki dağlardan batıdaki düzlüklere doğru giderek alçalır ve kıyı şeridine ulaşır. Bu bölge yazın bir çöl kadar kurak olur, sadece bazı vadilerin çevresinde su bulunur. Yine de kuyu kazarak su bulmak mümkündür (Başl. 21:30, 31). Günümüzde Necef’in bazı bölgelerinde sulama ve imar çalışmaları yürütülmektedir. “Mısır’daki ırmak” hem Necef’in güneybatı sınırını hem de Vaat Edilmiş Toprakların güney sınırının bir kısmını oluşturur (Başl. 15:18).

C-8 PARAN ÇÖLÜ

21. Paran Çölü nerededir? Kutsal Kitapta anlatılan hangi olaylarda buradan söz edilir?

²¹ Tsin Çölü’nü de içine alan Paran Çölü, Necef’in güneyinde bulunur. İsrailoğulları Sina’dan Vaat Edilmiş Topraklara giderken bu çölü geçmişti. Ayrıca Musa keşif için 12 kişiyi Paran’dan göndermişti (Say. 12:16–13:3).

D. BÜYÜK ARABA (RİFT VADİSİ)

22. Sayfa 272’deki haritayı ve 273’teki şemaları paragraftaki bilgilerle birlikte kullanarak Rift Vadisi’nin başlıca özelliklerini ve çevresindeki bölgelere göre konumunu anlatın.

²² Dünyadaki yeryüzü şekilleri arasında en sıra dışı olanlardan biri büyük Rift Vadisi’dir. Kutsal Kitapta Vaat Edilmiş Toprakları kuzeyden güneye ikiye bölen bu kısma “Araba bölgesi” denir (Yeşu 18:18). 2. Samuel 2:29’da yerkabuğundaki bu yarıktan “vadi” olarak söz edilir. Kuzey ucunda Hermon Dağı bulunur (Yeşu 12:1). Rift Vadisi, Hermon’un eteklerinden itibaren güneye doğru alçalarak Lût Gölü’nün tabanında deniz seviyesinin yaklaşık 800 metre altına iner. Lût Gölü’nün güneyinden devam eden Araba Vadisi yükselerek Lût Gölü ile Akabe Körfezi arasında deniz seviyesinin 200 metre üzerine çıkar. Vadi daha sonra Kızıldeniz’in ılık sularına doğru giderek alçalır ve çatal şeklindeki Kızıldeniz’in doğu körfezine ulaşır. (Rift Vadisi’nin çevresindeki bölgelere göre konumunu, önceki sayfalarda bulunan harita ve şemalarda görebilirsiniz.)

D-1 HULA HAVZASI

23. Kutsal Kitabın yazıldığı dönemlerde Hula bölgesinde neler yaşanmıştı?

²³ Hermon Dağı eteklerinden başlayan Rift Vadisi 490 metre alçalarak deniz seviyesindeki Hula bölgesine ulaşır. Bu bölgede arazi sulaktır ve sıcak yaz aylarında bile yemyeşildir. Dan kabilesi Dan şehrini bu bölgede kurmuştu; bu şehir hâkimler döneminden on kabilelik İsrail krallığı dönemine kadar putlara tapınmanın merkezi oldu (Hâk. 18:29-31; 2. Kral. 10:29). İsa, eski Dan şehrinin yakınlarında bir kasaba olan Filipos Sezariyesi’nde öğrencilerine Mesih olduğunu açıklamıştı. Ayrıca birçok kişi bu olaydan altı gün sonra gerçekleşen İsa’nın görünüm değişiminin de Hermon Dağı yakınlarında olduğuna inanır. Rift Vadisi, Hula Havzası’ndan sonra alçarak deniz seviyesinin 210 metre altındaki Celile Gölü’ne ulaşır (Mat. 16:13-20; 17:1-9).

D-2 CELİLE GÖLÜ ÇEVRESİ

24. (a) Celile Gölü’nün Kutsal Kitapta geçen diğer isimleri nelerdir? (b) İsa’nın yaşadığı dönemde bu gölün çevresi ne durumdaydı?

²⁴ Celile Gölü ve çevresi muhteşem bir güzelliğe sahiptir.c İsa’nın hizmeti sırasında burada gerçekleşen birçok olay nedeniyle bu bölgeye çok ilgi duyulur (Mat. 4:23). Celile Gölü aynı zamanda Genesaret, Kinneret ve Taberiye olarak da bilinir (Yeşu 13:27; Luka 5:1; Yuhn. 21:1). Bu gölün şekli aslında bir kalbe benzer. Uzunluğu yaklaşık 21 kilometre, en geniş noktası ise 11 kilometre olan bu göl, tüm ülkenin su ihtiyacı için önemli bir kaynaktır. Gölün çevresi neredeyse tamamen dağlarla kaplıdır. Yüzeyi deniz seviyesinin 210 metre altındadır; bu nedenle kışlar ılık, yazlar ise sıcak geçer. İsa’nın yaşadığı dönemde burası balıkçılık endüstrisinin merkeziydi. Ayrıca Horazin, Beytsayda, Kefernahum ve Taberiye gibi zengin şehirler bu gölün kıyılarında ya da yakınlarında yer alıyordu. Göl sularının durgunluğu fırtınalar yüzünden birden bozulabilir (Luka 8:23). Gölün kuzeybatısında üçgen şeklindeki küçük Genesaret Ovası bulunur. Bu bölge çok verimlidir ve Vaat Edilmiş Topraklarda bilinen neredeyse bütün ürünler burada yetişir. Bahar aylarında buradaki yamaçlar rengârenk açan çiçeklerle İsrail’in başka hiçbir yerinde görülmeyecek şekilde süslenir.d

D-3 ÜRDÜN VADİSİ (GHOR) BÖLGESİ

25. Ürdün Vadisi’nin başlıca özellikleri nelerdir?

²⁵ Bir sel yatağına benzeyen ve giderek alçalan bu geniş vadi Araba olarak da adlandırılır (Tekr. 3:17). Günümüzde bu bölge Araplar arasında Ghor ismiyle bilinir ve bu isim “çöküntü” anlamına gelir. Celile Gölü’nden başlayan bu vadinin genişliği bazı yerlerde 19 kilometreye ulaşır. Bu vadi boyunca 46 metre derinlikte akan Ürdün Irmağı, kıvrıla kıvrıla ilerlediği için Lût Gölü’ne kadarki 105 kilometrelik mesafeyi 320 kilometrede tamamlar.e Lût Gölü’ne ulaşana kadar 27 küçük şelale oluşturan ırmağın tabanı 180 metre alçalmış olur. Aşağı Ürdün Irmağı’nın kenarları sık ağaçlık ve çalılıklarla kaplıdır. Çoğunlukla ılgın, zakkum ve söğüt ağaçlarından oluşan bu ağaçlık bölgede, Kutsal Kitabın yazıldığı dönemlerde yavrularıyla birlikte aslanlar dolaşırdı. Bugün bu bölge Zor olarak bilinir; burası bahar aylarında kısmen sular altında kalır (Yer. 49:19). Yağmur ormanlarına benzeyen bu dar şeridin iki yanında, ıssız küçük platolardan, birbirinden ayrı yamaçlardan oluşan ve Ghor ovalarına kadar uzanan Kattara bölgesi vardır. Ghor ya da Araba’nın kuzeyindeki ovalar oldukça verimlidir. Araba’nın güneyi ise günümüzde çok kuraktır, ancak burada bir zamanlar çeşitli hurmaların ve başka tropik meyvelerin yetiştiği söylenir. Eriha eskiden olduğu gibi bugün de Ürdün Vadisi’nin en ünlü şehridir (Yeşu 6:2, 20; Mar. 10:46).

D-4 LÛT GÖLÜ (TUZ GÖLÜ, ÖLÜ DENİZ)

26. (a) Lût Gölü’nün ilgi çekici bazı özellikleri nelerdir? (b) Bu bölge Yehova’nın hükümleri hakkında nasıl çarpıcı bir kanıt oluşturur?

²⁶ Burası tüm yeryüzünün en ilginç yapıdaki su kütlelerinden biridir. Buraya Ölü Deniz denmesi de yerindedir, çünkü gölde hiç balık yaşamaz ve kıyılarında da çok az bitki vardır. Ayrıca Kutsal Kitap buradan Araba vadisinde bulunduğu için Araba Gölü ya da Tuz Gölü olarak da söz eder (Başl. 14:3; Yeşu 12:3). Bu göl yaklaşık 75 kilometre uzunluğunda ve 15 kilometre genişliğindedir. Yüzeyi Akdeniz’e göre 400 metre aşağıdadır; dolayısıyla Lût Gölü dünyanın en alçak noktasıdır. Gölün kuzey kısmında derinlik 400 metredir. Her iki tarafı çorak tepeler ve sarp kayalıklarla çevrilidir. Ürdün Irmağı göle tatlı su getirmesine rağmen gölden bir su çıkışı yoktur; bununla birlikte buharlaşma o kadar yoğundur ki göldeki suyun hacmi hiç değişmez. Bu su kütlesinin yaklaşık yüzde 25’i, çoğunluğu tuzlardan oluşan çözünmüş katı maddeler içerir; bunlar balıklar için zehirli ve insan gözü için zararlıdır. Lût Gölü’nün çevresini ziyarete gelenler genellikle bölgenin ıssız ve viran halinden etkilenirler. Burası gerçekten de ölü bir yerdir. Bir zamanlar bu bölge “suyu bol” ve “Yehova’nın bahçesi . . . . gibi” bir yer olsa da, Lût Gölü’nün çevresindeki bölgenin çoğu kısmı bugün “ıssız bir virane” durumundadır. Bölgenin yaklaşık 4.000 yıldır bu durumda olması, Yehova Tanrı’nın Sodom ve Gomorra’ya burada verdiği hükümlerin değişmediğinin çarpıcı bir kanıtıdır (Başl. 13:10; 19:27-29; Tsef. 2:9).

D-5 ARABA (TUZ GÖLÜ’NÜN GÜNEYİ)

27. Araba’nın güney bölgesi hangi coğrafi özelliklere sahiptir? Bu bölge eski dönemlerde kimin hâkimiyetindeydi?

²⁷ Rift Vadisi’nin bu son kısmı güneye doğru 160 kilometre boyunca uzanır. Bu bölge gerçek anlamda bir çöldür. Yağmur çok az yağar ve güneş yakıcıdır. Kutsal Kitap bu bölgeden de “Araba” diye söz eder (Tekr. 2:8). Araba bölgesi orta kesimlerinde 200 metrenin üstüne çıkarak en yüksek noktasına ulaşır ve güneye doğru tekrar alçalmaya başlar. Bu bölge çatal şeklindeki Kızıldeniz’in doğu körfezi olan Akabe’ye kadar uzanır. Süleyman buradaki Etsyon-geber limanında bir gemi filosu kurmuştu (1. Kral. 9:26). Yahuda kralları döneminin büyük bölümünde Araba’nın bu bölgesi Edom krallığının hâkimiyetindeydi.

E. ÜRDÜN IRMAĞI’NIN DOĞUSUNDAKİ DAĞLAR VE YAYLALAR

28. Başan ve Gilead topraklarının tarım açısından nasıl bir değeri vardır? Kutsal Kitapta adı geçen hangi kişiler bu bölgede bulunmuştu?

²⁸ Ürdün Irmağı’nın doğu yakasındaki bölge, Rift Vadisi’nden hemen sonra yükselerek bir dizi yayla oluşturur (Yeşu 13:9-12; 18:7; 20:8). Kuzeyde Başan toprakları (E-1) yer alır; burası Gilead topraklarının yarısıyla birlikte Manasse kabilesine verilmişti (Yeşu 13:29-31). Hayvancılık ve çiftçilik yapmak için uygun toprakları olan bu verimli plato, deniz seviyesinin yaklaşık 600 metre üstündedir (Mezm. 22:12; İşa. 2:13; Hez. 39:18; Zek. 11:2). İsa’nın yaşadığı dönemde büyük miktarda tahıl ihracatı yapılan bölge, günümüzde de tarım açısından verimli bir yerdir. Buradan güneye doğru indiğimizde Gilead topraklarıyla (E-2) karşılaşırız; bu bölgenin güneyde kalan diğer yarısı Gad kabilesine verilmişti (Yeşu 13:24, 25). Yüksekliği 1.000 metreye ulaşan bu dağlık bölgede kışın şiddetli yağmurlar, yazın da yoğun şekilde çiy görülür. Bölge hayvancılık için de uygundu ve özellikle reçinesiyle ünlüydü, günümüzde ise kaliteli üzümleriyle bilinir (Başl. 37:25; Say. 32:1; Yer. 46:11). Davut Abşalom’dan kaçtığında Gilead’a gitmişti. İsa da bu bölgenin batısında, Dekapolis’te iyi haberi duyurmuştu (2. Sam. 17:26-29; Mar. 7:31).

29. Ürdün Irmağı’nın doğu yakasında, güneye doğru hangi topraklar yer alır? Bu topraklar hakkında neler biliyoruz?

²⁹ Gilead’ın hemen güneyinde “Ammonoğulları toprakları” (E-3) bulunur, bu toprakların yarısı Gad kabilesine verilmişti (Yeşu 13:25; Hâk. 11:12-28). Bu engebeli yayla koyun otlatmaya çok uygundur (Hez. 25:5). Daha güneyde ise “Moab toprakları” bulunur (Tekr. 1:5). Moablılar iyi çobanlardı. Günümüzde de bu bölgede yaşayan insanların başlıca geçim kaynağı koyun yetiştiriciliğidir (2. Kral. 3:4). Güneye doğru inmeye devam edersek Lût Gölü’nün güneydoğusunda yer alan dağlık Edom Platosu’na geliriz (E-4). Eskiden ticaret yapılan Petra gibi şehirlerin kalıntıları günümüzde bu bölgede hâlâ görülebilir (Başl. 36:19-21; Obad. 1-4).

30. Yaylalar doğu tarafında neyle çevrilidir?

³⁰ Bu yaylaların ve dağlık bölgenin doğusunda büyük bir çöl yer alır. Bu kayalık çöl, Vaat Edilmiş Topraklar ile Mezopotamya arasında bir engel oluşturduğu için kervan yolunun kuzeyden dolaşıp kilometrelerce uzamasına neden olur. Bu çölün güneyinde ise büyük Arabistan Çölü’nün kum tepeleriyle karşılaşırız.

F. LÜBNAN DAĞLARI

31. (a) Lübnan Dağları hangi dağları içine alır? (b) Lübnan Dağları Kutsal Kitabın yazıldığı dönemlerden bu yana hangi özelliklerini korumaktadır?

³¹ Vaat Edilmiş Topraklara bakıldığında Lübnan Dağları hemen gözümüze çarpar. Aslında bu dağlar birbirine paralel iki sıradağdan oluşur. Lübnan sıradağlarının etekleri, güneyde Yukarı Celile bölgesine ve batıda birçok yerde deniz kıyısına kadar ulaşır. Dağın en yüksek zirvesi deniz seviyesinden yaklaşık 3.000 metre yüksektedir. Anti-Lübnan sıradağlarının güney ucunda, en yüksek zirvesi 2.814 metre olan Hermon Dağı bulunur. Hermon Dağı’na yağan kar, Ürdün Irmağı’nın başlıca su kaynağıdır, ayrıca bahar sonuna doğru kurak döneme giren bölgeye çiy yağmasını sağlar (Mezm. 133:3). Lübnan Dağları özellikle devasa sedir ağaçlarıyla dikkat çeker, bu ağaçlar Süleyman’ın mabedinin inşasında da kullanılmıştı (1. Kral. 5:6-10). Burada artık sadece birkaç sedir ormanı kalmış olsa da, Kutsal Kitabın yazıldığı dönemlerde olduğu gibi bugün de alçak yamaçlarda üzüm, zeytin ve meyve yetiştirilebilir (Hoş. 14:5-7).

32. Musa, Vaat Edilmiş Toprakları nasıl anlattı?

³² Doğudaki ürkütücü çöl ile Akdeniz arasında kalan Vaat Edilmiş Topraklara yaptığımız geziyi tamamlarken, bu toprakların İsrailoğulları zamanındaki güzelliğini zihnimizde canlandırmak hiç de zor değil. Bu diyar gerçekten de “çok çok iyi bir memleket . . . . süt ve bal akan” bir yerdi (Say. 13:23; 14:7, 8). Musa bu topraklardan şöyle söz etti: “Tanrın Yehova seni güzel bir diyara götürüyor. Orası dağlardan ve ovalardan çıkan pınarlar, dereler, derin su kaynakları diyarıdır; buğday, arpa, asma, incir ve nar diyarı, zeytin ve bal diyarıdır. Orada ekmek kıtlığı çekmeyeceksin, hiçbir eksiğin olmayacak; öyle bir diyar ki, kayalarında demir var, dağlarından bakır çıkaracaksın. Orada yiyip doyduğun zaman, sana verdiği bu güzel diyar için Tanrın Yehova’ya şükredeceksin” (Tekr. 8:7-10). Evet, tüm yeryüzünü Vaat Edilmiş Topraklar gibi muhteşem bir cennete dönüştürecek olan Yehova’yı seven herkes O’na şükretsin (Mezm. 104:10-24).

[Dipnotlar]

[Sayfa 272’deki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

VAAT EDİLMİŞ TOPRAKLAR VE ÇEVRESİ

mil 0 10 20 30 40 50 60

km 0 20 40 60 80

(V—V, W—W, X—X, Y—Y ve Z—Z kesitleri için yan sayfaya bakın)

YER İSİMLERİ

AKDENİZ (BÜYÜK DENİZ)

A Büyük Deniz’in Kıyısı

Yafa

B-1 Aşer Ovası

B-2 Dor Kıyı Şeridi

Dor

B-3 Şaron Kıyı Ovası

B-4 Filistiye Ovası

Aşdod

Aşkelon

Ekron

Gat

Gazze

B-5 Orta Doğu-Batı Vadisi (Megiddo Ovası,Yizreel Ovası)

Beyt-şean

C-1 Celile Tepeleri

Kana

Nain

Nasıra

Sur

C-2 Karmel Tepeleri

C-3 Samiriye Tepeleri

Beytel

Eriha

Samiriye

Tirtsa

Şekem

C-4 Şefela

Lakiş

C-5 Yahuda’nın Dağlık Kesimleri

Beytlehem

Geba

Hebron

Yeruşalim

C-6 Yahuda Çölü (Yeşimon)

C-7 Necef

Beer-şeba

Kadeş-barnea

Mısır Irmağı

C-8 Paran Çölü

D-1 Hula Havzası

Dan

Filipos Sezariyesi

D-2 Celile Gölü Çevresi

Beytsayda

Kefernahum

Horazin

Celile Gölü

Taberiye

D-3 Ürdün Vadisi (Ghor) Bölgesi

Ürdün Irmağı

D-4 Lût Gölü (Tuz Gölü, Ölü Deniz, Araba Gölü)

Lût Gölü

D-5 Araba (Lût Gölü’nün güneyi)

Etsyon-geber

Kızıldeniz

E-1 Başan Toprakları

Şam

Edrei

E-2 Gilead Toprakları

Rabba

Ramot-gilead

Yabbok Vadisi

E-3 Ammon ve Moab Toprakları

Heşbon

Kir-hareset

Medeba

Arnon Vadisi

Zered Vadisi

E-4 Dağlık Edom Platosu

Petra

F Lübnan Dağları

Sayda

Lübnan Dağları

Hermon Dağı

[Sayfa 273’deki haritalar]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

VAAT EDİLMİŞ TOPRAKLARIN KESİTLERİ

(İsmi geçen yerleri haritada görmek için yan sayfaya bakın)

Yükseklikler doğrusal ölçünün yaklaşık 10 katıdır

Efraim’den Geçen Batı-Doğu Kesiti (V—V)

Akdeniz

B-3 Şaron Kıyı Ovası

C-3 Samiriye Tepeleri

D-3 Araba ya da Ürdün Vadisi (Ghor)

Kattara

Zor

E-2 Gilead Toprakları

mil 0 5 10

km 0 8 16

Soldaki sayılar METRE cinsindendir Sağdaki sayılar FİT cinsindendir

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Deniz Seviyesi) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

Yahuda’dan Geçen Batı-Doğu Kesiti (W—W)

Akdeniz

B-4 Kum Tepeleri

Filistiye Ovası

C-4 Şefela

C-5 Yahuda’nın Dağlık Kesimleri

Yeruşalim

C-6 Yahuda Çölü

D-4 Rift Vadisi

E-3 Ammon ve Moab Toprakları

mil 0 5 10

km 0 8 16

Soldaki sayılar METRE cinsindendir Sağdaki sayılar FİT cinsindendir

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Deniz Seviyesi) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

Yahuda’dan Geçen Batı-Doğu Kesiti (X—X)

Akdeniz

B-4 Kum Tepeleri

Filistiye Ovası

C-4 Şefela

C-5 Yahuda’nın Dağlık Kesimleri

C-6 Yahuda Çölü

D-4 Rift Vadisi

Lût Gölü

E-3 Ammon ve Moab Toprakları

mil 0 5 10

km 0 8 16

Soldaki sayılar METRE cinsindendir Sağdaki sayılar FİT cinsindendir

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Deniz Seviyesi) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

−900 −3,000

Ürdün Irmağı’nın Batısındaki Dağlar Boyunca Güney-Kuzey Kesiti (Y—Y)

C-7 Necef

C-5 Yahuda’nın Dağlık Kesimleri

C-3 Samiriye Tepeleri

B-5 Yizreel Ovası

C-1 Celile Tepeleri

F

mil 0 5 10 20

km 0 8 16 32

Soldaki sayılar METRE cinsindendir Sağdaki sayılar FİT cinsindendir

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Deniz Seviyesi) 0

Araba (Rift Vadisi) Boyunca Güney-Kuzey Kesiti (Z—Z)

D-5

D-4 Lût Gölü

D-3 Araba ya da Ürdün Vadisi (Ghor)

D-2 Celile Gölü

D-1 Hula Havzası

F

mil 0 5 10 20

km 0 8 16 32

Soldaki sayılar METRE cinsindendir Sağdaki sayılar FİT cinsindendir

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Deniz Seviyesi) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

−900 −3,000