Güzel Diyarda Bir Yıl

YERUŞALİM’İN batısındaki kıyı ovasında yer alan ve Mukaddes Kitapta adı Gezer olarak geçen kentin bulunduğu yerde 1908’de heyecan verici bir keşif yapıldı. Orada, MÖ 10. yüzyıla ait olduğuna inanılan, eski İbrani harfleriyle yazılmış kireçtaşından küçük bir tablet bulundu. Üzerindeki metnin, çeşitli tarım etkinliklerini ve bir tarım yılını ya da dönemini anlatan, basit bir takvim olduğu düşünülüyor. Bu tablet Gezer Takvimi olarak tanınıyor.

Tablette “Abiya” diye bir imza da bulunuyor. Arkeologların hepsi değilse de birçoğu bu tabletin okul çağındaki bir çocuğun şiir şeklinde yazdığı bir ödev olduğunu düşünüyor.a O zamanlar yaşamış bir çocuğun gözünden mevsimlerin geçişini görmek ister misiniz? Böylece Mukaddes Kitaptaki bazı olaylar zihninizde daha kalıcı bir yer edinecek.

İki Aylık Toplama İşi

Bu eski takvimin yazarı, takvime genel ürün toplama işiyle başlamış. Her ne kadar bu takvimde ilk sırada listelenmiş olsa da, İsrailoğulları doğal olarak bu toplama işini tarım yılının en önemli kısmının zirvesi, yani sonu olarak görüyordu. Toplama işinin büyük kısmının bittiği Etanim ayı (sonradan Tişri olarak adlandırıldı) günümüzdeki takvimde Eylül/Ekim aylarına denk gelir. Bu ayda sevinçli bir dönem yaşanırdı; bu, genç Abiya için de geçerliydi. Bu çocuğun, bir hafta boyunca ev olarak kullanacakları çardağı yapan babasına heyecanla yardım edişini hayal edin. Bu özel hafta boyunca, tarlalarından topladıkları ürünler için Yehova’ya sevinçle teşekkür edeceklerdi (Tesniye 16:13-15).

Abiya’nın ailesinin ağaç dallarına vurarak toplayacağı zeytinler, o dönemde neredeyse olgunlaşmıştı. Bu iş, Abiya kadar küçük bir çocuğun yapamayacağı kadar zor olabilirse de izlemesi keyifliydi (Tesniye 24:20). Daha sonra zeytinleri toplarlardı ve yağını çıkarmak için en yakın değirmen taşına götürürlerdi. Ya da bir aile daha kolay bir yöntemle, yani dövdükleri ya da yardıkları zeytinleri suya koyarak ve suyun üzerinde biriken yağı alarak da yağ elde edebilirdi. Nasıl elde edilirse edilsin bu değerli sıvı, sadece gıda olarak tüketilmiyordu. Lambalarda yakıt olarak ya da Abiya yaşlarındaki bir çocuk oyun oynarken oluşabilecek yara bereleri tedavi etmek için de kullanılıyordu.

İki Aylık Ekin Ekme

Yılın ilk yağmurları başlayınca teninde yağmurun serinliğini hissetmek Abiya’yı mutlu etmiş olmalı. Babası muhtemelen yağmurun toprak için ne kadar önemli olduğunu ona anlatmıştı (Tesniye 11:14). Aylarca güneşte kavrulup sertleşmiş olan toprak yumuşayacak ve sabanla sürülmeye hazır duruma gelecekti. Eski dönemlerde yaşamış olan bir çiftçi, bir hayvanın çektiği, ucu bazen metal olan tahta bir sabanı ustalıkla sürerdi. Amacı toprakta düz izler yapmaktı. Toprak kıymetliydi, bu yüzden İsrailli çiftçiler yamaçlar da dahil küçük toprak parçalarını bile değerlendirirlerdi. Ancak yamaçlarda muhtemelen el aletleri kullanmaları gerekirdi.

Yumuşamış olan toprak sabanla sürüldükten sonra artık buğday ve arpa ekilebilirdi. İlginçtir ki, Gezer Takvimi’nde sıradaki iş iki aylık ekin ekmeydi. Ekim işini yapan kişi, belki de giysisinin ön kısmını katlayarak oluşturduğu cepte taşıdığı tohumları genişçe bir alana savururdu.

İki Aylık Son Ekim

“İyi memleket”, yani güzel diyar hep ürün vermiştir (Tesniye 3:25). Aralıkta yağmurlar doruğa ulaşır ve toprak yeşerirdi. Bezelye ve nohut gibi baklagiller ve başka sebzeleri son ekme zamanı artık gelmiş olurdu (Amos 7:1, 2). Abiya tablette bu dönemi, “bahardaki otlatma” ya da başka bir çeviriye göre “son ekim” olarak adlandırdı. Bu dönemde toplanan birçok sebzeyle lezzetli yemekler yapılırdı.

Bir ölçüde soğuk olan havalar ısındıkça, baharın habercisi olan badem ağacı beyaz ve pembe çiçekler açardı. Bu durum, hava sıcaklığında en ufak bir artış olduğunda, henüz Ocak ayında bile başlayabilirdi (Yeremya 1:11, 12).

Bir Aylık Keten Kesimi

Abiya daha sonra ketene değindi. Bu, Abiya’nın zamanından yüzlerce yıl önce Yahudiye’deki tepelerin doğusunda yaşanan bir olayı size hatırlatabilir. Eriha şehrinde Rahab, kurutmak amacıyla “dam üzerine dizdiği keten sapları”nın arasında iki çaşıtı saklamıştı (Yeşu 2:6). Ketenin, İsrailoğullarının yaşamında önemli bir rolü vardı. Keten liflerinin çıkması için ilk olarak bitkinin çürümesi gerekiyordu. Bunun çiyle olmasını beklemek uzun zaman alırdı. Ya da keteni bir su birikintisine veya dereye koyarak daha hızlı şekilde çürümesi de sağlanabiliyordu. Keten lifleri bitkiden ayrıldıktan sonra, yelken, çadır ve giysi yapımında kullanılan kumaş üretiliyordu. Keten ayrıca lamba fitili olarak da kullanılıyordu.

Bazıları ketenin, suyun nispeten az olduğu Gezer bölgesinde yetiştiği fikrine karşı çıkıyor. Bazıları da ketenin yılın sonraki zamanlarında yetiştiğini iddia ediyor. Bu nedenle kimileri Gezer Takvimi’nde “keten” sözcüğüyle hayvan yemi olarak kullanılan “ot”un kastedildiğine inanıyor.

Bir Aylık Arpa Hasadı

Her yıl bahar ılımına yaklaşırken Abiya, takviminde bahsettiği bir sonraki ürün olan arpaların yeşil başaklarını artık görebiliyordu. Bu ayın İbranice ismi olan Abib “Yeşil Başaklar” anlamına gelir ve muhtemelen arpanın baş kısmının olgun, fakat hâlâ yumuşak olduğu aşamaya atfeder. Yehova toplumuna şöyle bir emir vermişti: “Abib ayını tut, ve Allahın RABBE fısıh yap” (Tesniye 16:1). Abib (sonradan Nisan olarak adlandırıldı) bugünkü Mart ve Nisan aylarına denk gelir. Arpaların olgunlaşma zamanı bu ayın başlangıcını belirlemede rol oynamış olabilir. Bugün bile Karai Yahudiler bu olgunlaşma zamanına bakarak yeni yılın başlangıcını belirliyorlar. Durum ne olursa olsun arpanın turfandası Abib ayının 16’sında Yehova’nın önünde sallanmalıydı (Levililer 23:10, 11).

Arpanın çoğu İsraillinin günlük yaşamında çok önemli bir yeri vardı. Arpa buğdaydan daha ucuz olduğundan, özellikle de yoksullar ekmek yapımında çoğunlukla bu tahılı kullanmayı tercih ediyordu (Hezekiel 4:12).

Bir Aylık Hasat ve Ölçme

Abiya’nın zamanına geri dönecek olursak, onun bir sabah erken bir saatte koyu bulutların dağılmakta olduğunu, artık bir süre yağmur yağmayacağını fark edişini hayal edebilirsiniz. Güzel diyardaki bitkilerin büyümesi artık çiye bağlıdır (Tekvin 27:28; Zekarya 8:12). İsrailli çiftçiler, yılın en güneşli aylarında toplanan birçok ürünün Pentekost’a kadar hassas bir rüzgâr dengesi gerektirdiğini biliyorlardı. Kuzeyden gelen soğuk ve nemli rüzgârlar gelişmekte olan tahıllara yarar sağlarken çiçek açmış olan meyve ağaçlarına zarar verirdi. Güneyden gelen sıcak ve kuru rüzgârlar ise çiçeklerin açıp tozlaşmasına yardımcı olurdu (Süleyman’ın Meselleri 25:23; Neşideler Neşidesi 4:16).

Doğanın Efendisi olan Yehova hassas bir ekolojik sistem kurmuştur. Abiya’nın günlerinde İsrail gerçekten de ‘buğday, arpa, asma, incir, nar, zeytin yağı ve bal’ diyarıydı (Tesniye 8:8). Abiya’nın dedesi ona, hikmetli Kral Süleyman’ın yönetimi sırasındaki olağanüstü bolluk dönemini anlatmış olabilir. Bu bolluk, Yehova’nın bereketinin açık bir göstergesiydi (1. Krallar 4:20).

Takvimde hasattan sonra, kimilerinin “ölçme” anlamını verdiği bir sözcük geçer. Bu sözcükle tarlanın sahiplerine ve çalışanlara paylarını vermek, hatta vergi ödemek için hasadın ölçülmesi kastediliyor olabilir. Ancak başka bilginler bu sözcüğün İbranice karşılığının “ziyafet vermek” anlamına geldiğini ve bununla, Sivan (Mayıs/Haziran) ayına denk gelen Haftalar Bayramı’nın ima edildiğini düşünüyorlar (Çıkış 34:22).

İki Aylık Yaprak Budama

Abiya sonra iki aylık asma bakımına değindi. Acaba o, güneş ışınlarının üzümlere gelebilmesi için asma yapraklarının koparılmasına yardım etmiş olabilir mi? (İşaya 18:5). Bunun ardından, o zamanlar yaşamış bir çocuk için keyifli bir dönem olan üzümleri toplama zamanı gelirdi. Üzümlerin turfandası ne lezzetli olurdu! Abiya, Musa’nın Vaat Edilmiş Topraklar’a keşif amacıyla gönderdiği 12 kişiyi muhtemelen duymuştu. Onlar güzel diyarın nasıl bir yer olduğunu görmek için oraya gittiklerinde, üzümlerin turfandasının toplanma zamanıydı. O olayda tek bir üzüm salkımı bile o kadar büyüktü ki ancak iki kişi taşıyabilirdi! (Sayılar 13:20, 23).

Yaz Meyveleri Ayı

Abiya’nın takvimindeki son satır yaz meyveleriyle ilgiliydi. Eski Ortadoğu’da yaz ayları, meyvelere yoğunlaşılan dönemin bir kısmıydı. Abiya’nın zamanından sonra Yehova “bir sepet yaz meyvası” terimiyle, İbranicede “yaz meyvası” ve “son” sözcükleriyle kelime oyunu yaparak ‘kavmı İsrailin sonunun geldiğini’ örnekledi (Amos 8:2). Bu, sadakatsiz İsrail’e sonunun geldiğini ve Yehova’nın, hükmünü infaz edeceğini hatırlatmış olmalıydı. Abiya’nın kastettiği yaz meyvelerinden biri şüphesiz incirdi. Yazın çıkan incirler pestillerde kullanılıp yeniliyor ya da çıbanların tedavisinde kullanılıyor olabilirdi (2. Krallar 20:7).

Gezer Takvimi ve Siz

Küçük Abiya ülkesindeki tarım faaliyetlerine muhtemelen bizzat katılmıştı. O günlerde İsrailoğulları arasında çiftçilik yaygındı. Siz tarım faaliyetleriyle pek haşir neşir olmasanız da Gezer’de bulunan bu tabletteki bilgiler Mukaddes Kitap okumanızı daha canlı, anlaşılır ve anlamlı kılabilir.

[Dipnot]

[Sayfa 11’deki çerçeve/resim]

GEZER TAKVİMİNİN OLASI BİR TERCÜMESİ:

“Bağbozumu ve zeytin hasadı ayları;

ekin ekme ayları;

bahardaki otlatma ayları;

keten kesme ayı;

arpa hasadı ayı;

buğday hasadı ve ölçme ayı;

budama ayları;

yaz meyveleri ayı.”

[imza:] Abiyab

[Dipnot]

[Tanıtım notu]

İstanbul Arkeoloji Müzesi

[Sayfa 9’daki çizelge/resimler]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

NİSAN (ABİB)

Mart—Nisan

İYYAR (ZİV)

Nisan—Mayıs

SİVAN

Mayıs—Haziran

TAMMUZ

Haziran—Temmuz

AV

Temmuz—Ağustos

ELUL

Ağustos—Eylül

TİŞRİ (ETANİM)

Eylül—Ekim

HEŞVAN (BUL)

Ekim—Kasım

KİSLEV

Kasım—Aralık

TEVET

Aralık—Ocak

ŞEVAT

Ocak—Şubat

ADAR

Şubat—Mart

VE-ADAR

Mart

[Tanıtım notu]

Çiftçi: Garo Nalbandian

[Sayfa 8’deki resim]

Gezer’deki kazı alanı

[Tanıtım notu]

© 2003 BiblePlaces.com

[Sayfa 10’daki resimler]

Badem ağacı

[Sayfa 10’daki resim]

Keten bitkisi

[Tanıtım notu]

Dr. David Darom

[Sayfa 10’daki resim]

Arpa

[Tanıtım notu]

ABD Tarım Bakanlığı