9. Çıkış 12:6’ya göre Fısıh kuzusu ne zaman kesilmeliydi? (“Günün Hangi Vaktinde?” başlıklı çerçeveye de bakın.)

⁹ Çıkış 12:6 ayetinin dipnotunda kuzunun kesileceği zamanın “iki akşam arasında” olduğu söyleniyor. Kutsal Kitabın bazı çevirilerinin ana metinlerinde de bu ifade kullanılıyor. Türkçe Yeni Dünya Çevirisi’nde ise “akşamleyin, karanlık tam çökmeden” ifadesi yer alıyor. Yahudi Tanakh tercümesi de dahil, başka çevirilerde bu ifade “akşamleyin alacakaranlıkta” olarak geçiyor. Bunun yanı sıra “akşamüstü” veya “gün batımında” ifadelerini kullanan Kutsal Kitaplar da var. Sonuç olarak kuzu 14 Nisan’ın başında, güneş battıktan sonra fakat gökyüzü hâlâ aydınlıkken kesilmeliydi.

10. Bazılarına göre Fısıh kuzusu ne zaman kesilmeliydi? Bu görüş hangi soruyu ortaya çıkıyor?

¹⁰ Sonraki dönemlerde kuzular mabede getirildiğinden bazı Yahudiler, bu kuzuların hepsini kesmenin saatler süreceğini düşündü. Bu nedenle Çıkış 12:6’daki “iki akşam arasında” anlamına gelen sözlerin, 14 Nisanın bittiği zamana, yani öğleden sonra güneşin alçalmaya başladığı zamanla akşamleyin battığı zaman arasındaki bir vakte atfettiğini düşündüler. Peki kuzular 14 Nisan bittiğinde kesilmeliyse, İsrailoğulları Fısıh yemeğini ne zaman yiyecekti? Eski çağ Yahudiliği konusunda uzman olan Profesör Jonathan Klawans şöyle diyor: “O dönemler yeni gün güneşin batışıyla başlardı; dolayısıyla kurban 14. gün sunulurdu, fakat Fısıh bayramı ve yemeği aslında 15. gün başlardı. Tabii böyle bir sıralama Çıkış kitabında açıkça belirtilmiyor.” O şunları ekliyor: “Eski Yahudi hahamların hazırladığı eserlerde . . . . [MS 70’teki] mabedin yıkımından önce Seder’in [Fısıh yemeği] nasıl olduğuna dair herhangi bir iddia bile ortaya atılmıyor” (İtalikler tarafımızdan).