Kutsal Kitaptaki Sırası 2​—Çıkış

Yazarı: Musa

Yazıldığı Yer: Çöl

Tamamlanma Tarihi: MÖ 1512

Kapsadığı Dönem: MÖ 1657-1512

 1. (a) Çıkış kitabında en göze çarpan noktalar nelerdir? (b) Kitapta kimlerin isimleri sayılır ve bu kayıt neyin devamıdır?

YEHOVA’NIN Kendi adını taşıyan halkını Mısır’da çektiği eziyetten kurtarırken gerçekleştirdiği muazzam mucizeler ve alametler. Tanrı’nın İsrail’i özel halkı yapıp “kâhinler krallığı ve kutsal bir millet” olmak üzere teşkilatlandırması. İsrailoğullarının teokrasiyle yönetilen bir millet olarak tarihlerinin ilk dönemi. Tüm bu heyecan veren gelişmeler Kutsal Yazıların Çıkış kitabında kayıtlıdır (Çık. 19:6). Kitap, İbranicede ismini ilk sözlerinden alır ve Veelleh şemot (“İsimleri şunlardır”) ya da sadece Şemot (“İsimler”) olarak adlandırılır. Kitabın diğer dillerdeki ismi genellikle Yunanca Septuagint çevirisindeki Eksodos (“Çıkış” ya da “Ayrılış”) adından gelir. Çıkış, Başlangıç kaydının devamıdır. İbranicede kitabın “Ve” sözcüğüyle başlaması, ardından da Yakup’un oğullarının Başlangıç 46:8-27’de sıralanan isimlerini kısaca tekrarlaması bunun kanıtıdır.

 2. Çıkış kitabı YEHOVA ismi hakkında neler açıklar?

² Çıkış kitabı Tanrı’nın yüce ismi YEHOVA’yı tüm görkemi ve kutsallığıyla ortaya koyar. Tanrı, Musa’ya isminin derin anlamını “NE OLMAYI İSTERSEM BEN O OLURUM” diyerek göstermişti. Sonra İsrailoğullarına şunları söylemesini istedi: “Beni size, ‘BEN O OLURUM’ [İbranice: אהיה, Ehyeh; hayah fiilinden gelir] gönderdi.” YEHOVA (יהוה, YHVH) ismi de benzer bir fiilden, “olmak” anlamındaki havah fiilinden gelir ve sözcük anlamıyla “O Olmasını Sağlar” demektir. Yehova’nın, halkı İsrail uğrunda yapmaya başladığı korku uyandıran muazzam işler, ismine parlak bir görkem kazandırarak onu yüceltir. Ayrıca bu işler “Yehova” ismini “nesiller boyu” anılacak ve sonsuza dek saygı gösterilecek tek isim haline getirir. Bu ismi ve onun etrafında gelişen olayları bilmekten ve “Ben Yehova’yım”a diyen tek gerçek Tanrı’ya tapınmaktan daha yararlı bir şey olamaz (Çık. 3:14, 15; 6:6).

 3. (a) Çıkış kitabının yazarının Musa olduğunu nereden biliyoruz? (b) Bu kitap ne zaman yazıldı, hangi dönemi kapsar?

³ Çıkış kitabı, Pentatök’ün ikinci kısmı olmasından da anlaşıldığı gibi, Musa tarafından yazılmıştır. Kitapta Musa’nın Yehova’nın emriyle kayıt tuttuğu üç kez belirtilir (17:14; 24:4; 34:27). Kutsal Kitap bilginleri Westcott ve Hort’a göre, İsa ve Yunanca Kutsal Yazıları kaleme alan takipçileri, 100’den fazla kere Çıkış kitabından alıntıda bulunur ya da kitaba gönderme yapar. Örneğin İsa Mesih “Size Kanunu veren Musa değil miydi?” derken bu kitaba gönderme yapmıştı (Yuhn. 7:19). Çıkış kitabı, İsrailoğullarının Mısır’dan çıkışlarından bir yıl sonra, MÖ 1512’de Sina Çölü’nde yazılmıştır. Kitap Yusuf’un öldüğü MÖ 1657 yılından, Yehova’ya tapınmak için Kutsal Çadırın kurulduğu MÖ 1512’ye dek geçen 145 yıllık dönemi kapsar (Çık. 1:6; 40:17).

4, 5. Çıkış kaydını destekleyen hangi arkeolojik bulgular var?

⁴ Çıkış kitabında anlatılan olayların günümüzden 3.500 yıl kadar önce yaşandığı düşünüldüğünde, kaydın doğruluğunu gösteren arkeolojik bulguların ve diğer kanıtların miktarı şaşırtıcıdır. Mısır’a ait coğrafi isimler doğru kullanılmıştır ve değinilen unvanlar Mısır yazıtlarıyla uyum içindedir. Arkeolojik bulgular, Mısırlıların ülkelerinde yabancıların yaşamasına izin verdiğini, ancak onları kendi yaşadıkları yerlerden uzak tuttuklarını gösterir (Çık. 8:22). İnsanlar Nil sularında yıkanırdı; Çıkış kaydında da Firavunun kızının yıkanmak için ırmağa geldiğinden söz edilir (2:5). Mısır’da hem samanla hem de samansız yapılmış kerpiçler bulunmuştur (5:6, 7, 18). Yine, Mısır’ın en parlak döneminde büyücülerin önde gelen kişiler olduğu görülür (7:11).

⁵ Mısır anıtlarında Firavunlar savaş arabalarına bizzat önderlik ederken tasvir edilir ve Çıkış kitabı Musa’nın zamanındaki Firavunun da bu âdete uyduğunu gösterir. Uğradığı yenilgi onun için gerçekten utanç verici olmalıydı! Yine de, eski Mısır kayıtlarının neden İsrailoğullarının bir dönem orada yaşadığından ve ülkenin başına gelen felaketten söz etmediği merak edilebilir. Arkeoloji, Mısır’da başa geçen her yeni hanedanın, önceki kayıtlardan ülkenin itibarını sarsan bilgileri silmesinin âdet olduğunu gösterir. Mısırlılar utanç veren yenilgilerini hiçbir zaman kaydetmediler. Nil tanrısı, kurbağa tanrısı ve güneş tanrısı gibi Mısır tanrıları için birer darbe olan belalar, onların saygınlığını yok etti ve Yehova’nın üstünlüğünü gösterdi. Böyle olayların gururlu bir ulusun tarih kayıtlarında yeri olamazdı (14:7-10; 15:4).b

 6. İsrailoğullarının ilk iki konaklama yerinin neresi olduğu düşünülüyor?

⁶ Musa 40 yıl boyunca Yetro’nun yanında çobanlık yaptığından o bölgedeki koşulları, nerede yiyecek ve su bulacağını iyi biliyordu; bu nedenle Mısır’dan çıkan halka önderlik edebilecek durumdaydı. Çıkış kaydında sözü edilen bazı yerlerin bugün neresi olduğu bilinmediğinden, İsrailoğullarının güzergâhını kesin olarak saptamamız mümkün değildir. Yine de, Sina Yarımadası’nda ilk konakladıkları yerlerden biri olan Mara’nın bugünkü Süveyş kentinin 80 kilometre güneydoğusundaki Ayn el Havvara olduğu düşünülüyor. Konakladıkları ikinci yer olan Elim’in de Süveyş’in 88 kilometre güneydoğusundaki Gharandal olduğu kabul ediliyor. İlginç olarak, bu modern yerleşim bölgesi hurma ağaçlarıyla tanınan yeşil ve sulak bir yerdir. Bu da Kutsal Kitaptaki Elim’i akla getirir; orada “on iki pınar ve yetmiş hurma ağacı vardı.”c Tabii ki Musa’nın kaydının güvenilirliği, yol üzerindeki çeşitli yerlerle ilgili arkeolojik kanıtların varlığına bağlı değildir (15:23, 27).

 7. Kutsal Çadırın özellikleri de dahil başka hangi kanıtlar Çıkış kaydının doğruluğunu destekler?

⁷ Sina Dağı’na bakan düzlüklerde Kutsal Çadırın yapımını anlatan kayıttaki bilgiler yörenin koşullarıyla uyumludur. Bir bilgin şunları söylüyor: “Biçimi, mimarisi ve malzemeleriyle Kutsal Çadır tamamen çöle özgü bir yapıdır. Ahşap malzeme olarak orada bol yetişen bir ağaç kullanılmıştır.”d Hem coğrafi isimler, âdetler ve inançlar hem de yerler, coğrafi özellikler ve kullanılan malzemeler konusunda var olan çok sayıdaki kanıt, yaklaşık 3.500 yıl önce Tanrı ilhamıyla yazılmış olan Çıkış kaydının doğruluğunu destekler.

 8. Çıkış kitabının, Tanrı ilhamı yararlı bir kitap olarak Kutsal Yazıların ayrılmaz bir parçası olduğu neden söylenebilir?

⁸ Kutsal Kitabın diğer kısımlarının yazarları Çıkış kitabına sık sık değinerek içinde anlatılanların değerini ve bunların neleri temsil ettiğini gösterdiler. Örneğin Yeremya, 900 yılı aşkın bir zaman sonra, ismi Göklerin Hâkimi Yehova olan yüce ve kudretli gerçek Tanrı’nın, ‘alametlerle, mucizelerle, uzattığı eliyle, kolunun gücüyle büyük bir korku yaratarak halkı İsrail’i Mısır’dan çıkardığını’ yazdı (Yer. 32:18-21). Benzer şekilde, 1.500 yıldan fazla bir zaman sonra İstefanos, şehit edilmesine yol açan etkileyici tanıklığını büyük ölçüde Çıkış kitabındaki bilgileri temel alarak yaptı (Elçi. 7:17-44). Pavlus da, İbraniler 11:23-29’da Musa’nın yaşamından bizim için bir iman örneği olarak söz etti. Ayrıca bugün yaşayan bizlerin yararlanacağı başka örnekler verip uyarılarda bulunurken sık sık Çıkış kitabına değindi (Elçi. 13:17; 1. Kor. 10:1-4, 11, 12; 2. Kor. 3:7-16). Tüm bunlar Kutsal Kitabın çeşitli kısımlarının ayrılmaz bir bütün oluşturduğunu kavramamıza yardım eder. Yehova’nın amacının bizim yararlanacağımız şekilde açıklanmasında kitabın her kısmının bir payı vardır.

ÇIKIŞ KİTABININ İÇERİĞİ

 9. Musa nasıl bir ortamda doğdu ve büyüdü?

⁹ Yehova Musa’yı görevlendiriyor ve nesiller boyu anılacak ismine dikkat çekiyor (1:1–4:31). Çıkış kitabı Mısır’a gelen İsrailoğullarının isimlerini saydıktan sonra Yusuf’un ölümünü anlatır. Bir süre sonra Mısır’ın başına yeni bir kral geçer. İsrailoğullarının ‘olağanüstü bir hızla çoğalıp güçlendiğini’ gören bu kral bazı baskıcı önlemler alır. İsrailoğullarını angaryaya koşar. Ayrıca, erkek nüfusunu azaltmak için doğan tüm erkek bebeklerin öldürülmesini emreder (1:7). Böyle bir ortamda Levi evinden bir adamın oğlu olur. Bu bebek ailenin üçüncü çocuğudur. Üç aylıkken annesi onu papirüsten bir sepete koyup Nil Irmağı kıyısındaki sazların arasına bırakır. Sonra Firavunun kızı bebeği bulur, onu çok sever ve evlat edinir. Bebeğin öz annesi onun sütannesi olur, böylece bebek kendi evinde, İsrailoğulları arasında büyür. Sonra Firavunun sarayına getirilir. Ona Musa adı verilir; bu isim “Sudan Kurtarılmış; Çıkarılmış” anlamına gelir (Çık. 2:10; Elçi. 7:17-22).

10. Hangi olayların sonucunda Musa özel bir görev aldı?

¹⁰ Musa, halkı İsrailoğulları için kaygı duymaktadır. Onlardan birine kötü muamele eden Mısırlıyı öldürür. Bunun üzerine kaçmak zorunda kalır ve Midyan diyarına gider. Orada Midyan kâhini Yetro’nun kızı Tsippora ile evlenir. Zaman içinde Gerşom ve Eliezer adında iki oğlu olur. Musa 40 yılını çölde geçirdikten sonra, 80 yaşındayken Yehova’dan O’nun ismini yüceltecek özel bir görev alır. Bir gün “Tanrı’nın dağı” Horeb yakınlarında Yetro’nun sürüsünü güderken, yandığı halde kül olup bitmeyen bir çalı görür. Ne olduğunu anlamak için oraya yöneldiğinde, bir melek ona seslenerek Yehova’nın, Kendi halkı olan ‘İsrailoğullarını Mısır’dan çıkarmayı’ amaçladığını söyler (Çık. 3:1, 10). Yehova Musa’yı İsrailoğullarını Mısır’daki kölelikten kurtarmak üzere kullanacaktır (Elçi. 7:23-35).

11. Yehova, isminin asıl anlamını nasıl bildirdi?

¹¹ Sonra Musa Tanrı’ya, O’nu İsrailoğullarına nasıl tanıtması gerektiğini sorar. Yehova ilk kez o zaman isminin asıl anlamını, belirli bir amacıyla bağlantısını göstererek açıklar ve nesiller boyu bu isimle anılacağını bildirir. “İsrailoğullarına şöyle diyeceksin” der. “Beni size, ‘BEN O OLURUM’ gönderdi. . . . . Beni size atalarınızın Tanrısı; İbrahim’in Tanrısı, İshak’ın Tanrısı, Yakup’un Tanrısı Yehova gönderdi.” Tanrı, Yehova ismiyle Kendini amaçlarını gerçekleştirecek Kişi olarak tanıtır. Ve bu bağlamdaki amacı ismini taşıyan halkla bağlantılıdır; O, İbrahim’in soyu olan bu halka atalarına vaat ettiği ‘süt ve bal akan bir diyarı’ verecektir (Çık. 3:14, 15, 17).

12. (a) Yehova Musa’ya İsrailoğullarının nasıl özgürlüğe kavuşacağını açıkladı? (b) Halk mucizelere nasıl karşılık verdi?

¹² Yehova Musa’ya, Mısır kralının İsrailoğullarına özgürlük vermeyeceğini, ancak Kendisi şaşılacak işler yaparak ülkeyi vurduktan sonra kralın onları bırakacağını söyler. Yehova, Musa’nın yanına kardeşi Harun’u sözcü olarak verir. Ayrıca onlara üç mucize yapma gücü verir; böylece İsrailoğullarını Yehova adına konuştuklarına ikna edebileceklerdir. Mısır’a giderlerken, ailede yaşanacak bir ölümü önlemek için Musa’nın oğlunun sünnet edilmesi gerekir; bu olay Musa’ya Tanrı’nın taleplerini hatırlatır (Başl. 17:14). Musa ve Harun İsrailoğullarının ihtiyarlarını toplayarak, onlara Yehova’nın amacının halkı Mısır’dan çıkarıp Vaat Edilmiş Topraklara götürmek olduğunu bildirirler. Mucizeleri gerçekleştirirler ve halk onlara inanır.

13. Musa’nın Firavunla ilk karşılaşmasının sonucu ne oldu?

¹³ Mısır’ın başına gelen belalar (5:1–10:29). Musa ve Harun Firavunun huzuruna çıkarak İsrailoğullarının Tanrısı Yehova’nın şu emrini bildirir: “Halkımı salıver.” Kibirli Firavun alaycı bir şekilde şu cevabı verir: “Yehova kim ki sözünü dinleyip İsrail’i salıvereyim? Yehova’yı tanımam, İsrail’i de salıvermem” (5:1, 2). Firavun İsrailoğullarını özgür bırakmak bir yana, onların işlerini daha da ağırlaştırır. Ancak Yehova, isminin yüceliğini vurgulayarak kurtuluş vaadini tekrarlar: “Ben Yehova’yım . . . . Tanrınız olacağım . . . . Ben Yehova’yım” (6:6-8).

14. Mısırlılar başlarına gelen belalarda “Tanrı’nın parmağı” olduğunu ne zaman kabul etmek zorunda kaldı?

¹⁴ Musa Firavunun huzurunda Harun’a değneğini yere atmasını söyler, değnek büyük bir yılan olur. Mısır’ın büyücü rahipleri bu mucizenin aynısını yapar, ancak Harun’un yılanı diğerlerini yutar. Buna rağmen Firavunun inatçı yüreği yumuşamaz. Sonra Yehova Mısır’ın başına ardı ardına on büyük bela getirir. Önce Nil Irmağı ve Mısır’ın tüm suları kana döner. Ardından ülkeyi kurbağalar basar. Büyücü rahipler bu iki belanın da aynısını yapar; ne var ki insanların ve hayvanların üzerine tatarcıkların üşüşmesiyle gelen üçüncü belanın benzerini yapamazlar. Mısır rahipleri bu işte “Tanrı’nın parmağı” olduğunu kabul eder. Yine de Firavun İsrailoğullarını bırakmaz (8:19).

15. (a) Hangi belalar yalnızca Mısırlıları etkiledi? (b) Yehova neden Firavunun inatçılığını sürdürmesine izin verdi?

¹⁵ İlk üç bela hem Mısırlıları hem de İsrailoğullarını etkilemiştir. Fakat dördüncü bela ve sonrakiler yalnızca Mısırlıların başına gelir, Yehova İsrailoğullarını ayrı tutarak onları korur. Dördüncü bela sürüler halinde gelen atsinekleridir. Sonra bir salgın hastalık Mısır’ın otlaklarındaki tüm hayvanları kırıp geçirir. Ardından tüm insanlarda ve hayvanlarda irinli çıbanlar çıkar, bu yüzden büyücü rahipler bile Musa’nın karşısına çıkamazlar. Yehova Firavunun inatçılığını sürdürmesine izin verir ve Musa aracılığıyla ona şöyle söyler: “Gücümü sana göstermek için ve ismim tüm yeryüzünde duyurulsun diye, işte bu yüzden seni hayatta bıraktım” (9:16). Ardından Musa bir sonraki belanın “ağır bir dolu” olacağını açıklar (9:18). Kutsal Kitap kaydına göre, ilk kez o zaman Firavunun hizmetkârlarından bazıları Yehova’dan korkup sözünü dinlerler. Sekizinci ve dokuzuncu belalar peş peşe gelir; önce çekirge istilası sonra da koyu bir karanlık olur. İnatçı Firavun öfke içindedir ve Musa’yı tehdit ederek, bir daha karşısına çıkarsa onu öldüreceğini söyler.

16. Yehova Fısıh ve Mayasız Ekmek Bayramı ile ilgili hangi emirleri verdi?

¹⁶ Fısıh ve ilk doğanların ölümü (11:1–13:16). Yehova, “Firavunun ve Mısır’ın başına bir bela daha getireceğim” der; ilk doğan çocuklar ölecektir (11:1). Tanrı, abib ayının İsrailoğulları için yılın ilk ayı olacağını söyler. O ayın 10. gününde bir koç ya da keçi almalarını emreder; hayvan bir yaşında, erkek ve kusursuz olmalıdır. Ayın 14. gününde onu kesmelidirler. O akşam hayvanın kanını kapılarının üst ve yan sövelerine sürmeleri, hiçbir kemiğini kırmadan ateşte kızarttıkları hayvanı yemeleri ve evin içinde kalmaları gerekmektedir. Evde kesinlikle maya bulundurulmamalıdır; yemeği giyinip kuşanmış, yola çıkmaya hazır durumda, aceleyle yemelidirler. Fısıh nesiller boyu bir anma günü, Yehova’nın onuruna bir bayram olacaktır. İsrailoğulları Fıshın ardından yedi günlük Mayasız Ekmek Bayramını kutlamalıdır. Oğullarına tüm bunların anlamını iyice öğretmeleri gerekmektedir. (Yehova daha sonra İsrailoğullarına bu bayramlarla ilgili ek talimatlar verir ve insan ya da hayvan, tüm ilk doğan erkeklerin Kendisine ayrılmasını emreder.)

17. Fısıh gecesini anılmaya değer kılan olay neydi?

¹⁷ İsrailoğulları Yehova’nın emrettiği gibi yapar. Ve gece yarısı felaket başlar. Yehova Mısır’ın tüm ilk doğan çocuklarını ve hayvanlarını öldürür; fakat İsrailoğullarının evlerini atlayarak onların ilk doğanlarını esirger. Firavun, “Kalkın, halkımın arasından çıkıp gidin” diye bağırır. ‘Mısırlılar ülkeden bir an önce ayrılmaları için halkı zorlarlar’ (12:31, 33). İsrailoğulları ülkeden eli boş çıkmaz; Mısırlılardan gümüş ve altın eşyalar, giysiler isterler, onlar da verir. Sayıları 600.000’e varan erkek, aileleri ve başka halklardan büyük bir toplulukla birlikte savaş düzeni içinde Mısır’dan çıkar; yanlarında çok sayıda hayvan da vardır. Bu olay İbrahim’in Fırat Irmağı’nı geçip Kenan ülkesine girmesiyle başlayan 430 yıllık dönemin sonunda gerçekleşir.e Bu gerçekten anılmaya değer bir gecedir (Çık. 12:40, dipnot; Gal. 3:17).

18. Yehova’nın ismi Kızıldeniz’de nasıl muhteşem bir şekilde yüceldi?

¹⁸ Kızıldeniz’de Yehova’nın ismi yüceliyor (13:17–15:21). Mısır’dan çıkan İsrailoğulları, Yehova’nın rehberliğinde Sukkot üzerinden yollarına devam eder. Yehova, gündüz bir bulut sütunuyla, gece de ateş sütunuyla onlara yol gösterir. Firavun yine inatçılık ederek en iyi savaş arabalarıyla peşlerine düşer; Kızıldeniz kıyısında onları kapana kıstırdığını düşünür. Musa “Korkmayın” diyerek halka güvence verir, “Pes etmeyin; bugün Yehova’nın sizi nasıl kurtaracağını görün” der (14:13). Yehova denizin sularını geri iterek halkın kaçması için bir geçit açar. Musa’nın önderliğindeki İsrailoğulları sağ salim doğu kıyısına ulaşırlar. Arkalarından Firavunun güçlü ordusu da hızla geçide girer, ancak geri dönen sular üzerlerine kapanır ve boğulurlar. Böylece Yehova’nın ismi muhteşem bir şekilde yücelir! Bu olay büyük bir sevinç yaratır! Kutsal Kitabın ilk zafer ilahisinde bu sevinç şöyle dile getirilir: “Yehova’ya ilahi söyleyeyim, çünkü yüceldikçe yüceldi. Atı da binicisini de denize attı. Yah gücüm, kuvvetim, çünkü O beni kurtarır. . . . . Yehova devirler boyu, sonsuza dek saltanat sürecek” (15:1, 2, 18).

19. Sina yolunda hangi dikkate değer olaylar yaşandı?

¹⁹ Yehova Sina Dağı’nda Kanun ahdini veriyor (15:22–34:35). İsrailoğulları Yehova’nın rehberliğinde çeşitli yerlerde konaklayarak Tanrı’nın dağı Sina’ya doğru yol alırlar. Halk Mara sularının acılığından şikâyet edince Yehova o suları tatlı suya dönüştürür. Sonra et ve ekmek bulamamaktan yakınırlar; Yehova da onlara akşam bıldırcınlar gönderir, sabah da man sağlar. Çiy gibi toprağın üzerine inen manın tatlı bir lezzeti vardır. İsrailoğulları sonraki 40 yıl boyunca ekmek yerine onu yerler. Bu arada Yehova insanlık tarihinde ilk kez, Sebt olarak bilinen dinlenme günü düzenlemesini başlatır. İsrailoğullarına haftanın altıncı günü iki kat fazla man toplayıp yedinci gün için saklamalarını emreder. Yehova Refidim’de onlar için kayadan su çıkarır, sonra da onlar adına Amalekoğullarıyla savaşır. Musa’ya, Amalek adını tamamen silip atacağını söyler ve bu hükmünü kitaba yazdırır.

20. İsrail topluluğunda daha iyi bir düzen nasıl sağlandı?

²⁰ O sırada Musa’nın kayınbabası Yetro karısını ve iki oğlunu onun yanına getirir. Artık İsrailoğulları topluluğunda daha iyi bir düzen sağlamanın vakti gelmiştir ve Yetro’nun verdiği yerinde öğüdün buna katkısı olur. Yetro Musa’ya, halkın tüm yükünü tek başına taşımaktansa, Tanrı’dan korkan yetenekli adamlar seçip onları biner, yüzer, ellişer, onar kişilik grupların başına hâkimler olarak atamasını tavsiye eder. Musa bunu yapar. Artık yalnızca zor davalar onun önüne getirilmektedir.

21. (a) Yehova hangi vaatte bulundu? (b) Bunun için neyi şart koştu?

²¹ İsrailoğulları, Mısır’dan çıkışlarının üçüncü ayında Sina Çölü’nde konaklarlar. Yehova orada onlara şu vaatte bulunur: “Şimdi, sözüme tam olarak itaat eder ve ahdime bağlı kalırsanız, tüm halklar arasında siz Benim özel halkım olursunuz; çünkü tüm yeryüzü Benimdir. Benim için bir kâhinler krallığı ve kutsal bir millet olacaksınız.” Halk “Yehova’nın bütün söylediklerini yapacağız” diye söz verir (19:5, 6, 8). İsrailoğullarının arınmasının ardından, üçüncü gün Yehova dağa iner; dağ sarsılır ve her yanından dumanlar tüter.

22. (a) On Emir neleri içeriyordu? (b) İsrailoğullarına bildirilen bazı hükümler nelerdi? (c) Millet Kanun ahdinde nasıl yer aldı?

²² O zaman Yehova On Emri vermeye başlar. Bu emirler Yehova’ya tam bağlılık göstermenin önemini vurgular, başka tanrılara, tasvirlere tapınmayı ve Yehova ismini boş yere ağza almayı yasaklar. İsrailoğullarına altı gün çalışıp yedinci gün Yehova için olan Sebte uymaları emredilir. Anne babalarına saygılı olmaları istenir. Adam öldürmeyi, zinayı, çalmayı, yalan şahitliği ve başkasına ait bir şeye göz dikmeyi yasaklayan kanunlarla On Emir tamamlanır. Ardından Yehova onlara bazı hükümler bildirir, yeni oluşan bu millete çeşitli talimatlar verir. Bunlar kölelik, saldırı ve adam yaralama, zararın tazmin edilmesi, hırsızlık, yangın çıkararak zarara yol açma, sahte tapınma, bir kızı baştan çıkarma, yetimlere ve dullara kötü davranma, borçlar ve diğer meselelerle ilgilidir. Sebtle ilgili kanunlar verilir ve Yehova’ya tapınmak için kutlanacak yıllık üç bayramla ilgili düzenlemeler yapılır. Sonra Musa Yehova’nın sözlerini yazıya geçirir, kurbanlar sunulur, kurbanların kanının yarısı sunağa serpilir. Ahit kitabı halka okunur ve halk ona uymaya hazır olduğunu tekrar dile getirir. Ardından kanın kalan kısmı ahit kitabının ve tüm halkın üzerine serpilir. Yehova böylece İsrailoğullarıyla, aracısı Musa olan bir ahit yapar; bu Kanun ahdidir (İbr. 9:19, 20).

23. Yehova dağda Musa’ya hangi talimatları verdi?

²³ Musa, Kanunu almak için dağa, Yehova’nın huzuruna çıkar. Orada kırk gün kırk gece boyunca Tanrı’dan birçok talimat alır. Bunlar arasında, Kutsal Çadırın yapımında kullanılacak malzemeler, çadırın özellikleri ve içindeki eşyalarla ilgili ayrıntılar vardır. Bunun yanı sıra Harun’un sarığına konacak, üzerinde “Kutsallık Yehova’nındır” yazılı saf altından levha da dahil, kâhinlere ait giysilerin tasarımıyla ilgili talimatlar verilir (Çık. 28:36). Ayrıca, kâhinlik görevinin nasıl başlatılacağıyla ve nasıl yerine getirileceğiyle ilgili ayrıntılar belirtilir. Yehova Musa’ya Sebtin Kendisiyle İsrailoğulları arasında “devirler boyu” bir işaret olacağını hatırlatır. Sonra Musa’ya iki hatırlatıcı levhayı verir; bunlar “Tanrı’nın parmağıyla yazılmış” levhalardır (31:17, 18).

24. (a) Halk nasıl bir günah işledi ve bunun sonucu ne oldu? (b) Yehova daha sonra Musa’ya nasıl ismini bildirdi ve ihtişamını gösterdi?

²⁴ Bu sırada halk sabırsızlanır ve Harun’dan ‘önlerinden gidecek bir tanrı’ yapmasını ister. Harun onların isteğine uyar ve altından bir buzağı yapar. “Yehova’nın onuruna” bir bayram ilan eder ve halk bu buzağıya tapınır (32:5). Yehova bu yüzden İsrail’i yok edeceğini söyleyince Musa onlar için yalvarır. Ancak Musa da halka öfkelenmiştir ve levhaları yere atıp parçalar. Sonra Levioğulları pak tapınmadan yana tavır alarak isyancılardan 3.000 kişiyi öldürür. Ayrıca Yehova halkı belayla vurur. Musa Tanrı’ya yalvararak halka önderlik etmeye devam etmesini diler. Bunun üzerine Tanrı ona Kendi ihtişamının parıltısını göstereceğini söyler ve On Emri yeniden yazmak için iki levha daha yontmasını ister. Musa dağa ikinci kez çıktığında Yehova onun önünden geçerek ismini şöyle bildirir: “Yehova, Yehova; merhametli, lütufkâr, çabuk öfkelenmeyen, vefalı sevgisi ve hakikati engin olan Tanrı. Vefalı sevgisini binlerce nesle dek sürdürür” (34:6, 7). Sonra Tanrı, ahdinin koşullarını bildirir ve Musa bugün Çıkış kitabının bir kısmı olan kaydı kaleme alır. Dağdan indiğinde, yüzü Yehova’nın ihtişamının etkisiyle ışıldamaktadır. Sonunda yüzünü bir peçeyle örtmek zorunda kalır (2. Kor. 3:7-11).

25. (a) Çıkış kaydı Kutsal Çadır hakkında ne anlatıyor? (b) Kayıtta Yehova’nın ihtişamıyla ilgili başka neler okuyoruz?

²⁵ Kutsal Çadırın yapılması (35:1–40:38). Sonra Musa İsrailoğullarını toplar ve onlara Yehova’nın sözlerini aktarır. Gönülden istekli olan herkesin çadır için bağışta bulunabileceğini ve tüm hünerli kişilerin bu ayrıcalıklı işte çalışabileceğini söyler. Çok geçmeden Musa’ya “Halk Yehova’nın yapılmasını emrettiği iş için gerekenden çok daha fazlasını getiriyor” diye haber gelir (36:5). Yehova’nın ruhuyla dolu olan işçiler Musa’nın rehberliğinde Kutsal Çadırı, içine konacak eşyaları ve kâhinlerin giysilerini yapmaya başlarlar. Mısır’dan çıkışlarından bir yıl sonra çadır tamamlanır ve Sina Dağı’na bakan düzlüğe kurulur. Yehova Toplanma Çadırını bulutuyla örterek onayını gösterir. Musa çadıra giremez, çünkü Tanrı’nın ihtişamı Kutsal Çadırı doldurmuştur. İsrailoğullarının tüm yolculukları boyunca Yehova gündüzleri bu bulutla, geceleri de ateşle onlara rehberlik eder. Çıkış kaydı burada sona erer. MÖ 1512 yılıdır. Yehova, İsrail milleti uğrunda yaptığı tüm olağanüstü işlerle ismini muhteşem bir şekilde yüceltmiştir.

KİTABIN YARARLARI

26. (a) Çıkış kitabı Yehova’ya imanımızı nasıl güçlendiriyor? (b) Yunanca Kutsal Yazılarda Çıkış kaydına yapılan hangi göndermeler imanımızı artırıyor?

²⁶ Çıkış kitabı Yehova’yı, halkını kurtaran, teşkilatlandıran ve görkemli amaçlarını gerçekleştiren Yüce Tanrı olarak anlatır. Bu eşsiz kayıt O’na imanımızı güçlendirir. Yunanca Kutsal Yazılarda Çıkış kitabına yapılan çok sayıdaki göndermeyi inceledikçe imanımız daha da artar. Örneğin şu konular ele alınırken Çıkış kaydına göndermeler yapılır: Kanun ahdinin pek çok özelliğinin temsil ettiği gerçekler. Dirilme için güvence (Mat. 22:32—Çık. 4:5). Yehova’nın Kendi halkını hayatta tutmak için yaptığı düzenlemeler ve yardım faaliyetleri konusunda Hıristiyan cemaatine örnek oluşturan kayıtlar (Yuhn. 6:31-35 ve 2. Kor. 8:15—Çık. 16:4, 18). Anne babalara saygı göstermekle ilgili öğütler (Mat. 15:4 ve Efes. 6:2, 3—Çık. 20:12). Yaşam kazanmak için karşılanması gereken talepler; ceza ve adaletle ilgili doğru görüş (Mat. 5:26, 38, 39—Çık. 21:24). Son olarak da tüm Kanunun Tanrı’yı ve komşuyu sevme emriyle özetlenmesi (Mat. 22:37-40).

27. Çıkış’taki tarihsel kaydın İsa’nın takipçileri için yararı nedir?

²⁷ İbraniler 11:23-29’da Musa ve anne babasının imanından söz edilir. Musa imanı sayesinde Mısır’ı terk etmiş, imanı sayesinde Fıshı kutlamış, yine imanı sayesinde Kızıldeniz’den geçerken İsrailoğullarına önderlik etmiştir. İsrailoğulları Musa’yla birlik içinde vaftiz edilmiş, Tanrı’nın sağladığı yiyecekten yemiş, içecekten içmiştir. Hepsi Tanrı’nın sağladığı kayaya, yani Mesih’e umut bağlamıştır. Buna rağmen Tanrı’yı sınadıkları, putperestliğe yöneldikleri, zina yaptıkları ve söylendikleri için Tanrı’nın onayını kaybetmişlerdir. Pavlus bunun günümüzde İsa’nın takipçileri için taşıdığı anlamı şöyle açıklar: “Bunlar ders alınsın diye onların başına geldi ve ortamların sonunun eşiğinde olan bizlere uyarı olarak yazıldı. O halde, ayaktayım diyen sakınsın, düşmesin” (1. Kor. 10:1-12; İbr. 3:7-13).

28. Kanun ve Fısıh kuzusu ne bakımdan birer ‘gölgedir’?

²⁸ Çıkış kitabındaki pek çok bilginin derin anlamı ve temsil ettiği gerçekler Pavlus’un yazılarında, özellikle İbraniler 9 ve 10. bölümlerde anlatılır. “Kanunda, gelecek iyi şeylerin aslı değil gölgesi bulunduğundan, insanlar her yıl devamlı sundukları aynı kurbanlarla, Tanrı’ya ibadet edenleri asla kusursuzluğa eriştiremezler” (İbr. 10:1). Dolayısıyla biz hem gölgeyi bilmek hem de aslını anlamak istiyoruz. Mesih ‘günahlar için kalıcı değerde tek bir kurban sunmuştur.’ O, “Tanrı Kuzusu” olarak adlandırılır. Tıpkı onu temsil eden Fısıh kuzusu gibi, bu Kuzunun da hiçbir kemiği kırılmamıştır. Pavlus şöyle der: “Fısıh kuzumuz olan Mesih kurban edilmiştir. Öyleyse biz de bayramımızı eski mayayla, kötülük ve fenalık mayasıyla değil, mayasız olan içtenlik ve hakikat ekmeğiyle kutlayalım” (İbr. 10:12; Yuhn. 1:29 ve 19:36—Çık. 12:46; 1. Kor. 5:7, 8—Çık. 23:15).

29. (a) Kanun ahdiyle yeni ahit arasındaki farkı anlatın. (b) Ruhi İsrail’in fertleri Tanrı’ya ne tür kurbanlar sunuyor?

²⁹ Nasıl Musa Kanun ahdine aracılık ettiyse İsa da yeni ahdin aracısıdır. Pavlus bu ahitler arasındaki farkı net olarak gösterir. İsa’nın işkence direğinde ölümüyle, ‘hükümler içeren yazılı belgenin’ yürürlükten kaldırıldığını söyler (Kol. 2:14). Diriltilmiş İsa Mesih, başkâhin olarak “insanın değil Yehova’nın kurduğu hakiki çadırdaki kutsal yerde insanlar yararına hizmet etmektedir.” Kanunun yürürlükte olduğu dönemde kâhinlerin “yerine getirdiği kutsal hizmet göğe ait şeylerin temsili bir örneği, önü sıra giden gölgesi” gibiydi ve bunlar Tanrı’nın Musa’ya gösterdiği örneğe göre yapılıyordu. Fakat “İsa, insanlar yararına hizmet etmek üzere daha mükemmel bir görev aldı; öyle ki, daha iyi vaatlerle yasal güvenceye bağlanmış daha iyi bir ahdin de aracısı oldu.” Böylece eski ahdin hükmü kalmadı ve ölüm hükmü getiren bir kanun olarak ortadan kaldırıldı (İbr. 8:1-6, 13). Pavlus bunu anlamayan Yahudileri zihinsel yetileri körelmiş kişiler olarak tarif etti. Öte yandan ruhi İsrail’in yeni bir ahde girdiğini kavrayan imanlı kişiler, “Yehova’nın ihtişamını peçesiz yüzle bir ayna gibi” yansıtarak bu ahdin hizmetçileri olmaya yeterli duruma gelmişlerdir (2. Kor. 3:6-18; Çık. 34:27-35). Onlar artık rahat bir vicdanla kendi adlarına “şükran kurbanı, yani O’nun ismini açıkça bildiren dudakların meyvesini” sunabilir (İbr. 13:15).

30. Mısır’da Yehova’nın isminin yücelmesi ve İsrail’in kurtulması neyin temsiliydi?

³⁰ Çıkış kitabı, ruhi İsrail’in görkemli kurtuluşuna işaret ederek Yehova’nın adını ve egemenliğini yüceltir. İsa’nın takipçilerinden oluşan bu millet hakkında şunlar söylenmiştir: “Siz, ‘Seçilmiş soy, kraliyet kâhinliği, kutsal millet, Tanrı’nın özel halkısınız.’ Çünkü sizi karanlıktan Kendi muhteşem ışığına çağıranın ‘üstün niteliklerini her yerde bildirmek’ üzere seçildiniz. Çünkü daha önce bir toplum değildiniz, şimdi Tanrı’nın toplumusunuz” (1. Pet. 2:9, 10). Yehova, ismini yüceltmek üzere ruhi İsrail’i bir araya getirip bu dünyadan çıkarırken, eski Mısır’da halkı uğruna gösterdiği güç kadar olağanüstü bir güç sergilemiştir. Yehova’nın, gücünü göstermek ve ismini duyurmak amacıyla Firavunu hayatta bırakması, Şahitleri aracılığıyla gerçekleşecek daha büyük bir tanıklığın temsiliydi (Rom. 9:17; Vah. 12:17).

31. Çıkış kitabı bir krallığa ve Yehova’nın Kendi toplumuyla birlikte olacağına nasıl işaret eder?

³¹ Dolayısıyla Kutsal Yazılara dayanarak, Musa’nın önderliğinde oluşturulan milletin Mesih’in önderliğindeki yeni bir millete ve asla sarsılmayacak bir krallığa işaret ettiğini söyleyebiliriz. Bu bizde ‘Tanrı’ya korku ve derin saygıyla kutsal hizmet sunma’ isteği uyandırır (Çık. 19:16-19—İbr. 12:18-29). Çölde Kutsal Çadırın bulutla örtülmesi Yehova’nın orada olduğunu gösterirdi. Gelecekte de Yehova Kendisinden korkanlarla sonsuza dek birlikte olacak. Bu vaadi şu sözlerde buluruz: “İşte, Tanrı’nın çadırı insanlarladır. Kendisi onlarla birlikte oturacak, O’nun toplumu olacaklar. Tanrı da onlarla olacak. . . . . Yaz, çünkü bu sözler güvenilir ve doğrudur” (Çık. 40:34—Vah. 21:3, 5). Gerçekten de Çıkış kaydı Kutsal Kitabın çok yararlı ve ayrılmaz bir kısmıdır.

[Dipnotlar]