İyi Bir Mukaddes Kitap Çevirisini Nasıl Saptayabilirsiniz?

MUKADDES KİTAP eski İbranice, Aramca ve Yunanca dillerinde yazıldı. Bu nedenle bu kitabı okumak isteyen çoğu kişi bir çeviri kullanmak zorundadır.

Günümüzde Mukaddes Kitap, dünyanın en geniş çapta çevrilen kitabıdır ve kısmen 2.400’ü aşkın dilde mevcuttur. Bazı dillerde birçok çevirisi de bulunmaktadır. Eğer dilinizde birden fazla çeviri varsa şüphesiz bulabileceğiniz en iyi çeviriyi okumak istersiniz.

Kullanacağınız çeviri konusunda bilinçli bir seçim yapmak için şu soruların cevabını bilmelisiniz: Hangi çeviri türleri var? Her bir çeviri türünün olumlu ve olumsuz yönleri neler? Bazı Mukaddes Kitap çevirilerini okurken neden dikkatli olmalısınız?

Bir Uçtan Diğerine

Mukaddes Kitap çevirileri üslup bakımından geniş bir yelpazeye yayılsa da temel olarak üç kategoriye ayrılır. Satırlar arası çeviriler yelpazenin bir ucundadır. Bu çeviriler kelimesi kelimesine yapılan çevirinin yanı sıra orijinal dildeki metni de içerir.

Açıklamalı çeviriler yelpazenin diğer ucunda yer alır. Bu tür tercümenin çevirmenleri Mukaddes Kitabın mesajını kendi anladıkları şekilde özgürce başka sözlerle ifade eder ve okuyuculara çekici geleceğini düşündükleri tarzda çeviri yapar.

Üçüncü kategori, bu iki uç arasında denge kurmaya çalışılarak yapılan çevirileri içerir. Mukaddes Kitabın bu çevirilerinde, orijinal dildeki ifadelerin anlamı ve metne kattığı renk korunmaya çalışılırken metin daha kolay okunur hale getirilir.

Kelimesi Kelimesine Çeviriler En İyisi mi?

Tamamen kelimesi kelimesine yapılan bir çeviri çoğunlukla Mukaddes Kitabın her bir ayetinin anlamını korumanın en iyi yolu değildir. Neden mi? Birkaç nedenden ötürü. Bunlardan ikisi şöyle:

 1. Hiçbir dil kelime, dilbilgisi ve cümle yapısı bakımından birbirinin tıpatıp aynısı değildir. İbrani dili profesörü S. R. Driver dillerin “sadece dilbilgisi ve kelime bakımından değil, . . . . düşüncelerin cümle halinde dile getiriliş şekli bakımından da birbirinden farklı” olduğunu söylüyor. Farklı diller konuşan kişiler farklı şekillerde düşünür. Profesör Driver sözlerine şöyle devam ediyor: “Bunun sonucunda, farklı dillerin cümle yapıları birbiriyle aynı olmuyor.”

Mukaddes Kitabın yazıldığı İbranice ve Yunancanın kelimelerini ve dilbilgisini hiçbir dil tıpatıp yansıtamayacağından, kelimesi kelimesine yapılan bir Mukaddes Kitap çevirisi net olmaz, hatta yanlış anlamlar bile taşıyabilir. Şimdi birkaç örnek görelim.

Satırlar arası bir çeviriye göre, elçi Pavlus Efesoslulara yazdığı mektupta, sözcük anlamıyla “insanların (zar) küpünde” olarak çevrilen bir ifade kullandı (Efesoslular 4:14, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures).a Bu ifadeyle, zarla hile yapmaya atfedilir. Ancak çoğu dilde bunu kelimesi kelimesine çevirmek pek bir anlam ifade etmez. Bu ifade “insanların hileleri” olarak çevrilirse, anlam çok daha net şekilde verilmiş olur.

Pavlus Romalılara yazarken, sözcük anlamı “kaynayan ruhu” olan Yunanca bir ifade kullandı (Romalılar 12:11, Kingdom Interlinear). Bu sözcükler sizin dilinizde bir anlam ifade ediyor mu? Aslında söz konusu ifade “ruhla coşmak” anlamına gelir.

İsa en ünlü konuşmalarından birini yaparken çoğunlukla “ne mutlu ruhta fakir olanlara” olarak çevrilen bir ifade kullandı (Matta 5:3). Ancak bu ifade sözcük anlamıyla çevrildiğinde birçok dilde zor anlaşılır. Hatta bazı durumlarda bu ifadenin kelimesi kelimesine çevrilmesi, “ruhta fakir” olan kişilerin zihnen dengesiz ya da canlılıktan ve kararlılıktan yoksun olduğu imasını bile vermektedir. Ancak İsa burada insanlara, mutluluklarının fiziksel ihtiyaçlarını karşılamaya değil, Tanrı’nın rehberliğine olan ihtiyaçlarının farkında olmalarına bağlı olduğunu öğretiyordu (Luka 6:20). Bu nedenle “manevi ihtiyacının farkında olanlar” ya da “Tanrı’ya duydukları ihtiyacın farkında olanlar” olarak çevrilmesi bu ifadenin anlamını daha doğru şekilde yansıtır (Matta 5:3; The New Testament in Modern English).

 2. Bir sözcüğün ya da ifadenin anlamı bağlama göre değişebilir. Bir örnek ele alacak olursak, normalde insan eline atfen kullanılan İbranice sözcüğün birçok anlamı vardır. Örneğin bağlama bağlı olarak bu sözcük “hâkimiyet”, ‘cömertlik’ ya da “kuvvet” anlamlarına gelebilir (2. Samuel 8:3; 1. Krallar 10:13; İşaya 57:10). Aslında bu sözcük New World Translation of the Holy Scriptures’ın İngilizce çevirisinde 40’tan fazla şekilde çevrilmiştir.b

Bağlam bir sözcüğün nasıl çevrileceğini etkilediğinden, New World Translation’da 5.500 kadar Yunanca ifade yaklaşık 16.000 İngilizce ifade kullanılarak çevrilmiştir ve yaklaşık 8.500 İbranice ifadeyi çevirmek için 27.000’i aşkın İngilizce ifade kullanılmıştır.c Sözcükler neden bu kadar farklı şekillerde çevriliyor? Tercüme heyeti, bu sözcükleri bağlama en uygun anlamıyla çevirmenin tamamen kelimesi kelimesine çeviri yapmaktan daha önemli olduğu sonucuna vardı. Yine de New World Translation’da İbranice ve Yunanca sözcükler hedef dile olabildiğince tutarlı şekilde çevrilmiştir.

Açıkça görüldüğü gibi Mukaddes Kitabı çevirmek, orijinal dildeki bir sözcüğü geçtiği her yerde aynı şekilde çevirmekten fazlasını gerektirir. Çevirmenler orijinal dildeki metinde yer alan düşünceleri doğru ve anlaşılır şekilde aktaracak sözcükler seçmek için sağduyu kullanmalıdır. Ayrıca çevirilerinde sözcükleri ve cümleleri hedef dilin dilbilgisi kurallarına uygun şekilde bir araya getirmelidirler.

Serbest Çeviriler İçin Ne Denebilir?

Serbest çeviri olarak da adlandırılan açıklamalı Mukaddes Kitap çevirileri orijinal dillerdeki metinden farklı şekilde çevrilmiştir. Nasıl mı? Bu çevirmenler, ya orijinal metnin ne anlama gelebileceği konusundaki fikirlerini metne eklerler ya da orijinal metindeki bazı bilgileri çıkarırlar. Açıklamalı çeviriler kolay okunduğu için okuyucuya çekici gelebilir. Ancak çevirinin böyle serbest yapılması, bazen orijinal metnin anlamının gölgelenmesi ya da değişmesiyle sonuçlanır.

Açıklamalı bir Mukaddes Kitapta İsa’nın ünlü örnek duasının nasıl çevrildiğine bakalım: “Göklerdeki Babamız, kim olduğunu göster” (Matta 6:9, The Message: The Bible in Contemporary Language). İsa’nın sözlerinin daha doğru bir çevirisi şöyledir: “Göklerdeki Babamız, ismin kutsal kılınsın.” Bir de Yuhanna 17:26’nın bazı Mukaddes Kitaplarda nasıl çevrildiğine bakalım. Serbest bir çeviriye göre İsa tutuklanacağı gece Babasına dua ederken şöyle dedi: “Seni onlara tanıttım” (Today’s English Version). Ancak İsa’nın duasındaki bu sözlerin, aslına daha sadık bir çevirisi şöyledir: “Senin adını onlara bildirdim.” Bazı çevirilerin Tanrı’nın bir adı olduğunu ve kullanılıp yüceltilmesi gerektiğini nasıl gizlediğini görebiliyor musunuz?

Neden Dikkatli Olmak Gerek?

Bazı serbest çeviriler orijinal metindeki ahlak standartlarını gölgeler. Örneğin The Message: The Bible in Contemporary Language çevirisinde 1. Korintoslular 6:9, 10 şöyle der: “Böyle yaşamamanız gerektiğini bilmiyor musunuz? Tanrı’ya aldırmayan adaletsiz insanlar O’nun krallığına katılmayacak. Birbirini, cinsel ilişkiyi, yeryüzünü ve içindeki her şeyi kullanıp istismar edenler Tanrı’nın krallığının vatandaşları olma hakkına sahip değildir.”

Bu ayeti, Kutsal Metinler–İncil çevirisindeki daha doğru haliyle karşılaştırın: “Doğruluktan uzak kişilerin Tanrı’nın Krallığında mirası olmayacak, bunu nasıl bilmezsiniz? Aldanmayın. Ne cinsel ahlaksızlık yapanlar, ne putperestler, ne zina yapanlar, ne sapık amaçla kullanılan erkekler, ne oğlancılar, ne hırsızlar, ne açgözlüler, ne içkiciler, ne küfürbazlar, ne de gaspçılar; hiçbirinin Tanrı’nın Krallığında mirası olmayacak.” Elçi Pavlus’un tam olarak hangi davranışlarda bulunmamamız gerektiği konusunda belirttiği ayrıntılara serbest çeviride hiç değinilmemiş olduğuna dikkat edin.

Öğretilerle ilgili görüş farklılıkları da bir çevirmenin yaptığı tercümeyi etkileyebilir. Örneğin İsa’nın öğrencilerine söylediği sözler, yaygın olarak Good News Bible olarak bilinen Today’s English Bible’da şöyle geçer: “Dar kapıdan girin, çünkü cehenneme giden kapı geniş ve ona giden yol kolaydır ve orada yürüyenler çoktur” (Matta 7:13). Matta’nın kaydında açıkça “yok oluş” ifadesi geçse de, çevirmenler buraya “cehennem” ifadesini sokmuşlardır. Acaba neden böyle yaptılar? Muhtemelen kötülerin yok edilmek yerine, sonsuza dek işkence çekeceği görüşünü desteklemek istedikleri için.d

En İyi Çeviriyi Nasıl Bulabilirsiniz?

Mukaddes Kitap çiftçiler, çobanlar ve balıkçılar gibi sıradan insanların günlük konuşma dilinde yazıldı (Nehemya 8:8, 12; Elçiler 4:13). Bu nedenle Mukaddes Kitabın iyi bir çevirisi, geçmişi ne olursa olsun her samimi insanın mesajı anlayabileceği şekilde yapılmış olmalıdır. İyi bir çeviri ayrıca şu özelliklere de sahiptir:

◗ Tanrı tarafından ilham edilen asıl mesaj doğru şekilde aktarılmalı (2. Timoteos 3:16).

◗ Hedef dilin sözcük hazinesi ve yapısı izin verdikçe kelimeler sözcük anlamıyla çevrilmeli.

◗ Orijinal dildeki bir ifade kelimesi kelimesine çevrildiğinde anlam değişiyorsa ya da anlaşılması zorlaşıyorsa, o sözcük ya da ifadenin anlamı aktarılmalıdır.

◗ Okumayı zevkli hale getiren doğal ve kolay anlaşılır bir dil kullanılmalı.

Böyle bir çeviri var mı? Bu derginin milyonlarca okuyucusu New World Translation’ı kullanmayı tercih ediyor. Neden mi? Çünkü onlar, tercüme heyeti tarafından kullanılan ve ilk İngilizce baskısının önsözünde belirtilen yöntemi onaylıyorlar: “Kutsal Yazıların açıklamalı bir çevrisini sunmuyoruz. Baştan sona amacımız, çağdaş İngilizcenin müsaade ettiği ve sözcük anlamıyla yapılan çevirinin metni hantallaştırıp anlamı gölgelemediği durumlarda mümkün olduğunca kelimesi kelimesine bir çeviri sunmak oldu.”

New World Translation tümüyle ya da kısmen 60’tan fazla dilde, toplam 145.000.000’dan fazla adet basılmıştır. Eğer kendi dilinizde de varsa Yehova’nın Şahitlerinden bu Mukaddes Kitaptan bir tane istemeye ve bu doğru çevirinin yararlarını bizzat görmeye ne dersiniz?

Mukaddes Kitabı samimiyetle inceleyenler Tanrı’nın ilham ettiği mesajı kavramak ve buna uygun davranmak isterler. Eğer siz de bunu istiyorsanız bir Mukaddes Kitap çevirisine ihtiyacınız var. Gerçekten de, böyle doğru bir çeviriyi hak ediyorsunuz.

[Dipnotlar]

[Sayfa 21’deki pasaj]

Açıklamalı çeviriler kolay okunduğu için okuyucuya çekici gelebilir. Ancak çevirinin böyle serbest yapılması, bazen orijinal metnin anlamının gölgelenmesi ya da değişmesiyle sonuçlanır

[Sayfa 22’deki pasaj]

New World Translation tümüyle ya da kısmen 60’tan fazla dilde, toplam 145.000.000’dan fazla adet basılmıştır

[Sayfa 20’deki çerçeve/resim]

ESKİ BİR SERBEST ÇEVİRİ

Mukaddes Kitabın serbest, yani açıklamalı çevirileri yeni ortaya çıkan bir şey değildir. Eski dönemlerde Yahudiler günümüzde Aramca Targumlar olarak adlandırdığımız Kutsal Yazıların serbest çevirilerini derlerlerdi. Bunlar doğru bir çeviri olmasa da, Yahudilerin bazı metinleri nasıl anladığının görülmesine ve çevirmenlerin bazı zor kısımların anlamını çözmesine yardımcı olur. Örneğin Eyub 38:7’de geçen “Allah oğulları” ifadesi “melek grupları” olarak açıklanır. Targumlar Tekvin 10:9’da Nimrod’u tarif ederken kullanılan İbranice edatın sadece tarafsız şekilde “önünde” durmak anlamından ziyade, düşmanlık fikrini veren “karşısında” anlamı taşıdığını gösterir. Bu serbest çeviriler Mukaddes Kitap metnine eşlik etmiş olsa da Mukaddes Kitabın yerine geçmesi asla amaçlanmamıştır.

[Resim]

1657’DE TAMAMLANAN WALTON’IN “BIBLIA POLYGLOTTA”SINDA EYUB 38:1-15

İbranice Mukaddes Kitap metni (Latince Satırlar Arası Çeviriyle birlikte)

Metnin Aramca Targum’daki karşılığı

[Sayfa 19’daki resim]

“THE KINGDOM INTERLINEAR TRANSLATION OF THE GREEK SCRIPTURES” ÇEVİRİSİNDE EFESOSLULAR 4:14

Sol sütunda kelimesi kelimesine çeviri bulunuyor. Sağ sütunda da anlam tercümesi yer alıyor.

[Sayfa 18’deki resim tanıtım notu]

Arka plan: Tevrat Bölümü, İsrail Müzesi, Kudüs