Kutsal Kitaptaki Sırası 54​—1. Timoteos

Yazarı: Pavlus

Yazıldığı Yer: Makedonya

Tamamlanma Tarihi: MS y. 61-64

1, 2. (a) Elçilerin İşleri ile İkinci Timoteos kitaplarında Pavlus’un tutukluluğu hakkında nasıl bilgiler verilir? (b) Birinci Timoteos mektubunun ne zaman yazıldığı anlaşılıyor? Neden?

LUKA’NIN Elçilerin İşleri kitabında Pavlus’un yaşamı hakkında verdiği son bilgiye göre, elçi Roma’da Sezar’a başvurusunun sonucunu beklemektedir. Pavlus’un MS 61’deki durumundan söz eden kayıt, elçinin iki yıl boyunca kendi kiraladığı evde oturduğunu, yanına gelen herkese Tanrı’nın Krallığını duyurduğunu ve bunu “hiçbir engelle karşılaşmadan, büyük bir cesaretle” yaptığını söyler (Elçi. 28:30, 31). Ancak Pavlus, Timoteos’a yazdığı ikinci mektupta “Sıkıntı çekiyorum, hatta suç işlemiş biri gibi zincire vuruldum” der ve ölümünün yakın olduğundan söz eder (2. Tim. 2:9; 4:6-8). Elçinin koşulları tamamen değişmiştir. Önce saygın bir tutukluyken, artık azılı bir suçlu muamelesi görmektedir. Peki MS 61 yılı ile elçinin Timoteos’a mektubunu yazdığı zaman arasında neler olmuştur?

² Pavlus’un Timoteos’a ve Titus’a yazdığı mektupları Elçilerin İşleri kitabının kapsadığı dönemde bir yere yerleştirmek kolay değildir. Bu yüzden bazı Kutsal Kitap yorumcuları Pavlus’un Sezar’a başvurusunun olumlu sonuçlandığı ve elçinin MS 61’de serbest bırakıldığı görüşündedir. Bir Kutsal Kitap sözlüğü şöyle der: “Elçilerin İşleri kitabının kapanış ayeti, elçinin tutukluluğunun sonunda mahkûm edilip öldürüldüğü varsayımı yerine, [iki yılın ardından serbest bırakıldığı] görüşüne daha uygundur. Luka elçiye hiç kimsenin engel olmadığını vurgulayarak, faaliyetinin sonunun henüz yakın olmadığı izlenimini yaratmaktadır.”a Dolayısıyla Pavlus Birinci Timoteos mektubunu, Roma’daki ilk tutukluluğunun ardından serbest bırakılışı ile son tutukluluğu arasındaki dönemde, yani MS yaklaşık 61-64 yıllarında yazmış olmalıdır.

3, 4. (a) Pavlus serbest bırakıldıktan sonra anlaşılan ne yaptı? (b) Timoteos’a birinci mektubunu nerede yazdı?

³ Anlaşılan Pavlus salıverildikten sonra Timoteos ve Titus’la birlikte vaizlik hizmetine devam etti. Bazıları Pavlus’un İspanya’ya gittiğini ileri sürüyorsa da bu kesin değildir. MS y. 95’te Romalı Clemens Pavlus’un “Batının en uç noktasına kadar” gittiğini yazdı ki bu İspanya’yı da kapsayabilirdi.b

⁴ Pavlus Timoteos’a ilk mektubunu nerede yazdı? Birinci Timoteos 1:3 Pavlus’un Timoteos’u bazı cemaat meseleleriyle ilgilenmesi için Efesos’ta bıraktığını, kendisinin ise Makedonya’ya gittiğini gösterir. Dolayısıyla Pavlus, Efesos’ta bulunan Timoteos’a mektubunu Makedonya’dan yazmış olmalıdır.

 5. Timoteos’a yazılan mektupların doğruluğunu destekleyen hangi kanıtlar var?

⁵ Timoteos’a yazılan iki mektubun da Pavlus tarafından kaleme alındığı ve Kutsal Yazıların bir kısmı olduğu eski dönemlerden beri kabul edilir. Polykarpos, İgnatios ve Romalı Clemens gibi ilk Hıristiyan ilahiyatçılarının hepsi de bu konuda aynı görüştedir. Ayrıca Kutsal Metinlerin ilk birkaç yüzyıla ait listelerinde, Timoteos’a yazılan mektuplar Pavlus’un yazıları arasında yer almaktadır. Bir kaynak şöyle der: “Yeni Ahit yazılarında bundan daha güçlü kanıtlara sahip çok az kitap var. . . . . Bu nedenle, ilk yüzyıllardaki kilisenin sağlam tanıklığına rağmen mektupların doğruluğuna yöneltilen itirazlar, son dönemin icatları olarak görülmelidir.”c

 6. (a) Pavlus Birinci Timoteos mektubunu neden yazdı? (b) Timoteos kimdi? Onun olgun bir vaiz olduğunu gösteren hangi kanıtlar var?

⁶ Pavlus’un Timoteos’a ilk mektubunu yazma nedeni, cemaatteki teşkilatlanmayla ilgili belli yöntemleri açıklamaktı. Ayrıca Timoteos’u sahte öğretilere karşı tetikte olması ve kardeşleri ‘sözde bilgilere’ karşı koyabilsinler diye güçlendirmesi için uyarma ihtiyacı duyuyordu (1. Tim. 6:20). Bundan başka, bir ticaret şehri olan Efesos maddiyatçılık ve “para sevgisi” gibi tuzaklarla doluydu, dolayısıyla bu konuda bazı öğütler verilmesi de çok yerinde olacaktı (6:10). Timoteos bu iş için yeterli deneyime ve eğitime kesinlikle sahipti. Yunanlı bir baba ile Tanrı’dan korkan Yahudi bir annenin oğluydu. Timoteos’un Hıristiyanlıkla tam olarak ne zaman tanıştığını bilmiyoruz. Pavlus ikinci vaizlik turu sırasında Listra’ya gittiğinde (herhalde MS 49’un sonu veya 50’nin başı) “Listra ve Konya’daki kardeşler [Timoteos] hakkında çok olumlu konuşuyorlardı.” Pavlus muhtemelen 20 yaşlarında olan bu gencin, kendisine ve Silas’a yolculuklarında eşlik etmesini istedi (Elçi. 16:1-3). Pavlus’un 14 mektubunun 11’inde ve Elçilerin İşleri kitabında Timoteos’tan adıyla söz edilir. Pavlus her zaman onunla bir baba gibi ilgilendi ve ona birkaç kez çeşitli cemaatleri ziyaret edip oralarda hizmet etme görevi verdi. Bu, Timoteos’un bir görevli vaiz olarak çok iyi hizmet ettiğini ve ağır sorumluluklar taşımaya yeterli olduğunu gösteriyordu (Filip. 2:19; 1. Sel. 3:2; 1. Tim. 1:2; 5:23).

BİRİNCİ TİMOTEOS KİTABININ İÇERİĞİ

 7. Pavlus Timoteos’tan neden Efesos’ta kalmasını istedi?

⁷ İmanı ve rahat bir vicdanı koruma tembihi (1:1-20). Pavlus ‘iman yolunda öz evladı gibi olan’ Timoteos’a iyi dileklerde bulunduktan sonra ondan Efesos’ta kalmasını ister. Timoteos cemaatte “farklı bir öğreti” yayanları uyarmalıdır; çünkü bu, imanın paylaşılmasına hizmet etmeyip, anlamsız sorulara yol açar (1:2, 3). Pavlus bu talimatla kardeşlerin “temiz yürekten, rahat vicdandan ve ikiyüzlü olmayan imandan kaynaklanan sevgi” geliştirmesini hedeflediğini söyler. Ardından şöyle der: “Bazı kişiler bu şeylerden ayrılarak boş sözlere yöneldi” (1:5, 6).

 8. (a) Pavlus’un merhamet görmesi neyi kanıtladı? (b) Timoteos’u hangi mücadeleyi sürdürmeye teşvik etti?

⁸ Pavlus bir zamanlar küfreden ve zulmeden biri olduğu halde merhamet görmüştür. “İmana ve Mesih İsa yolundaki sevgiye erişmenin yanı sıra, Rabbimizin lütfunu da bol bol” tatmıştır (1:14). Pavlus günahkârların en başındayken, ‘bu dünyaya günahkârları kurtarmak için gelen’ Mesih İsa onun durumunda bütün tahammülünü sergilemiştir (1:15). Yücelik ve ihtişam sonsuza dek çağların Kralına aittir. O gerçekten de buna layıktır. Pavlus Timoteos’u değerli mücadelesini sürdürmeye, ‘imanını ve rahat bir vicdanı korumaya’ teşvik eder. O, Himeneos ve İskender gibi ‘imanları enkaza dönen’ kişilerden olmamalıdır (1:19). Pavlus Tanrı’ya küfrettikleri için onları cemaatten çıkarmıştır.

 9. (a) Kimler için dua edilmelidir, neden? (b) Pavlus cemaatteki kadınlar hakkında ne dedi?

⁹ Tapınmayla ve cemaatteki düzenle ilgili talimatlar (2:1–6:2). Her tür insan için dua edilmelidir. İsa’nın takipçileri Tanrı’ya bağlılıkla huzurlu bir yaşam sürebilsin diye yüksek mevkilerde olanlar için de dua edilmelidir. Kurtarıcımız Tanrı’nın isteği “her tür insanın hakikatle ilgili tam bilgi edinmesi ve kurtulmasıdır. Tek bir Tanrı ve Tanrı’yla insanlar arasında tek bir aracı vardır; bu bir insan, yani Mesih İsa’dır. O tüm insanlar için eşdeğer bir fidye olarak kendi canını verdi” (2:4-6). Pavlus bir elçi ve bu şeylerin öğretmeni olarak atanmıştır. Dolayısıyla erkekleri vefayla dua etmeye, kadınları da Tanrı’ya bağlı kişilere yaraşır şekilde, ölçülü ve sağduyulu bir tutumla giyinmeye davet eder. Kadın sessizce öğrenmeli ve erkek üzerinde hâkimiyet kurmamalıdır, “Çünkü önce Âdem, sonra Havva yaratıldı” (2:13).

10. (a) Gözetmen ve hizmet görevlisi olarak tayin edilecek kişilerde hangi nitelikler aranmalıdır? (b) Pavlus bunları neden yazdı?

¹⁰ Pavlus, cemaatte gözetmenlik hizmetine erişmeye istekli bir adamın iyi bir iş arzuladığını söyler. Sonra gözetmen ve hizmet görevlisi olarak tayin edilecek kişilerde aranması gereken nitelikleri sıralar. Bir gözetmen “ayıpsız, tek kadınla evli, alışkanlıklarında ölçülü, sağduyulu, düzenli, konuksever, öğretme yeterliğine sahip olmalı; sarhoş olup olay çıkaran, vurup kıran değil, makul biri olmalı, kavgacı ve para düşkünü olmamalı; kendi ev halkını iyi yönetmeli, çocukları kendisine tam bir ciddiyetle itaat etmeli. . . . . Yeni iman etmiş biri olmamalı, . . . . cemaat dışındaki insanların da hakkında olumlu konuştuğu biri olması gerekir” (3:2-7). Hizmet görevlileri için de benzer talepler vardır ve bu kişilerin göreve uygun olup olmadıkları tayin edilmeden önce denenmelidir. Pavlus bunları, Timoteos Tanrı’nın cemaatinin içinde nasıl davranması gerektiğini bilsin diye yazmıştır; cemaat “hakikatin direği ve desteğidir” (3:15).

11. (a) Sonraki dönemlerde hangi sorunlar çıkacaktı? (b) Timoteos neye dikkat etmeliydi? Neden?

¹¹ Pavlus sonraki dönemlerde bazılarının cinlerin öğrettiklerine kulak verip imandan sapacağını söyler. Yalanlar söyleyen ikiyüzlü adamlar evlenmeyi yasaklayacak, insanların şükrederek yiyip içmesi için yaratılmış yiyeceklerden sakınmayı emredecekler. Timoteos iyi bir hizmetçi olarak asılsız hikâyeleri, ‘kocakarı masallarını reddetmelidir’ (4:7). Öte yandan Tanrı’ya bağlılık geliştirme hedefiyle kendini eğitmelidir. Pavlus şöyle der: “Bu yolda çalışıp çabalıyor ve emek veriyoruz, çünkü yaşayan Tanrı’ya ümit bağladık. O, her tür insanın, özellikle de sadık olanların kurtarıcısıdır” (4:10). Dolayısıyla Timoteos bunları emretmeye ve öğretmeye devam etmelidir. Genç olduğu için hiç kimsenin onu küçümsemesine fırsat vermemelidir. Tersine, davranışları ve Tanrısal hizmetiyle örnek olmalıdır. Kendini bunlara vermeli, her zaman kendisine ve öğretişine dikkat etmelidir. Çünkü bu şekilde devam ettiğinde ‘hem kendisini hem de onu dinleyenleri kurtaracaktır’ (4:16).

12. Cemaatteki dullara ve başkalarına davranışlar konusunda hangi öğütler verildi?

¹² Pavlus Timoteos’a, yaşlı erkeklere babası gibi, genç erkeklere kardeşi gibi, yaşlı kadınlara annesi gibi, genç kadınlara da kız kardeşi gibi davranmasını tembihler. Kimsesiz kalmış dul kadınlar için uygun şekilde yardımda bulunulmalıdır. Ancak mümkünse bu kadınlara aileleri bakmalıdır. Bunu yapmayan kişi imanı inkâr etmiş olur. En az 60 yaşına gelmiş bir dul kadın “iyi işler yaptığı bilinen” biriyse listeye yazılabilir (5:10). Öte yandan daha genç dullar cinsel dürtülerine teslim olabileceklerinden listeye alınmamalıdır. Ev ev gezip dedikodu yapmak yerine evlenip çocuk doğurmaları daha iyidir, böylece hakikate karşı koyanlara fırsat verilmemiş olur.

13. (a) İhtiyarlara nasıl davranılmalıdır? (b) Günah işlemeyi alışkanlık edinenlerin durumu nasıl ele alınmalıdır? (c) Kölelerin hangi sorumluluğu vardı?

¹³ Cemaati iyi yöneten ihtiyarlar, “özellikle de konuşma ve öğretme konusunda çok çalışanlar” iki kat saygıya layık sayılmalıdır (5:17). Bir ihtiyara yöneltilen suçlama iki ya da üç kişinin tanıklığı olmadıkça kabul edilmemelidir. Günah işlemeyi alışkanlık edinenlere tanıkların önünde yanlışları gösterilmelidir, ancak meseleler önyargısız ve tarafsız şekilde ele alınmalıdır. Köleler efendilerine saygı göstermeli, özellikle de “sevgili iman kardeşleri” olanlara iyi hizmet etmelidirler (6:2).

14. Pavlus gurur ve para sevgisi hakkında ne dedi?

¹⁴ ‘Elindekiyle yetinmeyi bilmek’ ve ‘Tanrı’ya bağlılık’ (6:3-21). Sağlıklı sözleri kabul etmeyen biri gururlu ve saplantılıdır; bunlar şiddetli tartışmalara yol açar. Oysa “elindekiyle yetinmeyi bilen için Tanrı’ya bağlılık” büyük bir kazanç yoludur (6:6). İnsan yiyeceği, giyeceği ve başını sokacak bir yeri varsa bunlarla yetinmelidir. Zengin olmayı hedef edinmek kişiyi yok oluşa sürükleyen bir tuzaktır ve “her türlü zararlı şeyin bir kökü” para sevgisidir (6:10). Pavlus Timoteos’u bir Tanrı adamı olarak bu şeylerden kaçmaya, İsa’nın takipçilerine özgü niteliklerin peşinde olmaya, iman yolundaki değerli mücadeleyi sürdürmeye ve ‘sonsuz yaşama sımsıkı sarılmaya’ teşvik eder (6:12). Timoteos Efendimiz İsa Mesih’in ortaya çıkışına kadar “kimsenin kusur ya da ayıp bulamayacağı şekilde” bu talimata bağlı kalmalıdır (6:14). Zengin olanlar gerçek yaşama sımsıkı bağlanabilmek için ‘güvencesiz servete değil, Tanrı’ya ümit bağlamalıdırlar’ (6:17). Pavlus mektubunun sonunda Timoteos’a, ona emanet edilmiş öğretiyi iyi korumasını, kutsal değerleri hiçe sayan konuşmalara ve “sözde ‘bilgi’lerin çelişkilerine karşı” dikkatli olmasını tembihler (6:20).

KİTABIN YARARLARI

15. Birinci Timoteos’ta gereksiz yorumlar ve tartışmalar hakkında hangi uyarı yapılır?

¹⁵ Bu mektup gereksiz yorumlarla ve felsefi tartışmalarla ilgilenenler için çok ciddi bir uyarı içerir. “Kelime kavgaları” gururla bağlantılıdır, bunlardan kaçınılmalıdır (6:3-6). Çünkü Pavlus bize bunların ruhi gelişimi engellediğini, “Tanrı’nın iman için sağladığı şeylerin paylaşılmasına hizmet etmeyip, yalnızca insanı uğraştıran sorulara” yol açtığını söyler (1:4). Günahkâr bedenin işleri gibi bu tartışmalar da ‘mutlu Tanrı’nın muhteşem iyi haberine uygun olan sağlıklı öğretime karşıdır’ (1:10, 11).

16. Pavlus maddiyatçılık hakkında hangi öğüdü verdi?

¹⁶ Para canlısı Efesos halkının arasında yaşayan İsa’nın takipçilerinin belli ki maddiyatçılık ve etkileriyle mücadele edebilmek için öğüde ihtiyacı vardı. Pavlus bu ihtiyacı karşıladı. Onun ‘Her kötülüğün kökü para sevgisidir’ sözü bugün bazı ülkelerde sık sık alıntılansa da çok az kişi tarafından önemsenir (6:6-12). Oysa İsa’nın gerçek takipçileri bu öğüde her zaman uymalıdır. Bu onlar için yaşam demektir. Tehlikeli bir tuzak olan maddiyatçılıktan kaçınmalı, “güvencesiz servete değil, zevk almamız için bize her şeyi bol bol sağlayan Tanrı’ya” ümit bağlamalıdırlar (6:17-19).

17. Timoteos’a verilen hangi öğüt bugün tüm gayretli genç vaizler için de geçerlidir?

¹⁷ Pavlus’un mektubu Timoteos’un genç Hıristiyanlara örnek olduğunu gösterir. O nispeten genç olsa da ruhen olgun biriydi. Bir gözetmenin sahip olması gereken nitelikleri geliştirmişti ve pek çok ayrıcalığa sahip oldu. Ancak bugünkü her gayretli genç vaiz gibi onun da ruhen devamlı ilerleyebilmek için bu konular üzerinde derin düşünmesi ve kendini bunlara vermesi gerekiyordu. Pavlus’un şu öğüdü, ruhen ilerlerken sevincini korumak isteyen herkes için geçerlidir: “Her zaman kendine ve öğretişine dikkat et. Bu şekilde devam et, çünkü bunu yaparak hem kendini hem de seni dinleyenleri kurtaracaksın” (4:15, 16).

18. (a) Mektup cemaatteki düzen hakkında neler açıklar? (b) Pavlus İbranice Kutsal Yazıları nasıl dayanak gösterir?

¹⁸ Tanrı ilhamı bu mektup O’nun düzenlemelerini takdir etmemizi sağlar. Erkeklerin de kadınların da cemaatteki teokratik uyuma nasıl katkıda bulunabileceğini gösterir (2:8-15). Sonra gözetmen ve hizmet görevlisi olarak tayin edilecek kişilerde aranması gereken nitelikleri ele alır. Bu şekilde kutsal ruh özel görevler üstlenecek kişilerin karşılaması gereken talepleri gösterir. Ayrıca mektup yaşamını Tanrı’ya adamış tüm vaizleri bu standartları karşılamaya teşvik eder: “Bir adam cemaatte gözetmenlik hizmetine erişmeye istekliyse, iyi bir iş arzuluyor demektir” (3:1-13). Mektup, gözetmenlerin cemaatteki değişik yaş gruplarından erkeklere ve kadınlara nasıl davranmasının uygun olacağını gösterir. Suçlamaların tanıklar önünde ele alınması gerektiğini belirtir. Bunların yanı sıra, Pavlus konuşma ve öğretme konusunda çok çalışan ihtiyarların iki kat saygıya layık olduğunu vurgularken iki kez İbranice Kutsal Yazıları dayanak gösterir: “Çünkü ayet şöyle der: ‘Harman döven öküzün ağzını bağlamayacaksın.’ Ayrıca: ‘Aldığı ücret işçinin hakkıdır’” (1. Tim. 5:1-3, 9, 10, 17-21; Lev. 19:13; Tekr. 25:4).

19. (a) Kitapta Krallık ümidi nasıl öne çıkar? (b) Pavlus bu ümide dayanarak hangi etkili tembihte bulunur?

¹⁹ Pavlus bu değerli öğütlerin ardından, ‘Efendimiz İsa Mesih’in hüküm süren tüm kralların Kralı ve efendilerin Efendisi olarak ortaya çıkışına kadar’, kimsenin kusur ya da ayıp bulamayacağı şekilde bu talimata bağlı kalınması gerektiğini ekler (1. Tim. 6:14, 15). Mektup son olarak bu Krallık ümidine dayanarak İsa’nın tüm takipçilerine ‘iyilik yapmalarını, iyi işler açısından zengin olmalarını, eli açık, paylaşmaya hazır olmalarını; kendilerine güvenli bir hazine biriktirerek gelecek için iyi bir temel hazırlamalarını, böylece, gerçek yaşama sımsıkı bağlanmalarını’ tembihler (6:18, 19). Birinci Timoteos kitabındaki tüm talimatlar gerçekten de çok yararlıdır!

[Dipnotlar]