Tanrı’nın Eski Hizmetçileri Arasında Kadının Onurlu Rolü

“Ve RAB Allah dedi: Adamın yalnız olması iyi değildir; kendisine uygun bir yardımcı yapacağım.”—TEKVİN 2:18.

 1. Bir Mukaddes Kitap sözlüğü eski zamanlardaki kadınların içinde yaşadığı koşulları nasıl tarif ediyor?

“ESKİ Akdeniz ve Yakındoğu ülkelerinin hiçbirinde kadınlara, çağdaş batı toplumunda sahip oldukları özgürlük tanınmamıştı. Genel davranış şekli kadının erkeğe tabi olmasıydı, tıpkı kölelerin efendilerine ve gençlerin yaşlılara tabi oldukları gibi. . . . . Erkek çocuklar kız çocuklardan daha değerli görülüyordu ve kız bebekler bazen dışarıya bırakılarak ölüme terk ediliyordu.” Bir Mukaddes Kitap sözlüğü eski devirlerdeki kadınların içinde yaşadığı koşulları bu şekilde tarif ediyor.

2, 3. (a) Bir rapora göre, bugün birçok kadının durumu nedir? (b) Hangi sorular ortaya çıkıyor?

² Bugün, dünyanın birçok yerinde durum bundan daha iyi değildir. 1994 yılında, ABD Dışişleri Bakanlığının insan hakları yıllık raporu dikkati ilk kez kadınlara karşı davranışlar üzerine çekti. New York Times raporla ilgili olarak, “193 Ülke Üzerine Veriler, Her Gün Yaşanan Ayırımcılığın Yaşamın Bir Gerçeği Olduğunu Gösteriyor” şeklinde bir başlık attı.

³ Kültürel özgeçmişleri farklı çok sayıdaki kadın Yehova’nın Şahitlerinin dünya çapındaki cemaatleriyle ilişkide olduğuna göre, bazı sorular ortaya çıkıyor: Acaba Tanrı, başlangıçta kadına yukarıda anlatıldığı gibi davranılmasını mı amaçlamıştı? Mukaddes Kitap devirlerinde Yehova’ya tapınanlar arasında kadınlara nasıl davranılıyordu? Kadınlara bugün nasıl davranılmalı?

“Bir Yardımcı” ve “Tamamlayıcı”

 4. İlk erkek Aden bahçesinde bir süre yalnız kaldıktan sonra Yehova hangi gözlemde bulundu ve o zaman ne yaptı?

⁴ Âdem, Aden bahçesinde bir süre yalnız yaşadıktan sonra, Yehova şu gözlemde bulundu: “Adamın yalnız olması iyi değildir; kendisine uygun (tamamlayıcı nitelikte) bir yardımcı yapacağım.” (Tekvin 2:18) Âdem kusursuz yapıda bir erkek olmasına rağmen, Yaratıcının amacını yerine getirebilmek için başka birine ihtiyaç vardı. Bu ihtiyacı karşılamak üzere, Yehova kadını yaratıp ilk evliliği kurdu.—Tekvin 2:21-24.

 5. (a) “Yardımcı” olarak çevrilen İbranice sözcük Mukaddes Kitap yazarları tarafından sık sık ne şekilde kullanıldı? (b) Yehova’nın ilk kadına “tamamlayıcı” olarak işaret etmesi neyi gösteriyor?

⁵ Acaba “yardımcı” ve “tamamlayıcı” sözcükleri Tanrı’nın kadına verdiği rolün alçaltıcı olduğunu mu gösterir? Tam tersi, Mukaddes Kitap yazarları “yardımcı” olarak çevrilen İbranice sözcüğü (‛eʹzer) çoğu kez Tanrı’ya uygularlar. Örneğin, Yehova “yardımımız (yardımcımız) ve kalkanımız”dır. (Mezmur 33:20; Çıkış 18:4; Tesniye 33:7) Hoşea 13:9’da Yehova kendisine İsrail’in “yardımcı”sı olarak da işaret ediyor. “Tamamlayıcı” olarak çevrilen İbranice sözcüğe (neʹghedh) gelince, bir Mukaddes Kitap bilgini şunu açıklıyor: “Aranan yardım sadece erkeğin günlük işlerine yardım etmek veya çocuk dünyaya getirmek konusunda değildir . . . . daha çok arkadaşlığın sağladığı karşılıklı destektir.”

 6. Kadın yaratıldıktan sonra ne söylendi, neden?

⁶ Bu nedenle, Yehova’nın kadını “bir yardımcı” ve “tamamlayıcı” olarak tarif etmesinin hiçbir alçaltıcı yanı yoktur. Kadının kendine özgü eşsiz bir zihinsel, duygusal ve fiziksel yapısı vardı. Erkek için uygun bir eş, yeterli bir tamamlayıcıydı. Birbirlerinden farklıydılar, ama Tanrı’nın amacına uygun olarak “yeryüzünü doldur”mak için her ikisine de ihtiyaç vardı. “Allah yaptığı her şeyi gördü, ve işte, çok iyi idi” ifadesinin hem erkek hem de kadının yaratılışından sonra söylendiği açıktır.—Tekvin 1:28, 31.

7, 8. (a) Aden’de günahın başlamasının, kadının rolü üzerinde nasıl bir etkisi oldu? (b) Tekvin 3:16’nın Yehova’ya tapınanlar arasındaki gerçekleşmesi konusunda hangi sorular doğuyor?

⁷ Günahın ortaya çıkmasıyla, erkek ve kadın için durum değişti. Yehova, günah işlemiş olan bu çifte hükmünü bildirdi. Yehova, sanki doğum sancılarını Kendisi artırıyormuş gibi, izin verdiği sonuç hakkında konuşarak Havva’ya şunu söyledi: “Zahmetini ve gebeliğini ziyadesile çoğaltacağım.” Şunu da ekledi: “Ağrı ile evlât doğuracaksın; ve arzun kocana olacak, o da sana hâkim olacaktır.” (Tekvin 3:16) O zamandan beri, kocalar karıları üzerinde çoğunlukla kaba bir egemenlik sürdürdüler. Kadınlara yardımcı ve tamamlayıcı olarak değer verilmek yerine, çoğunlukla hizmetçi veya köle gibi davranıldı.

⁸ Bununla beraber, Tekvin 3:16’nın gerçekleşmesi Yehova’ya tapınan kadınlar için ne anlama gelir? Acaba onlar daha önemsiz, aşağılayıcı bir konuma mı indirildiler? Kesinlikle hayır! Fakat Mukaddes Kitabın, kadınları etkileyen geleneklerle alışkanlıkları anlatan ve bugün belirli toplumlarda kabul edilemez görülen kayıtları hakkında ne diyelim?

Mukaddes Kitap Devirlerindeki Gelenekleri Anlamak

 9. Kadınlarla ilgili olarak, Mukaddes Kitap devirlerindeki gelenekleri incelerken, hangi üç noktayı göz önünde bulundurmalıyız?

⁹ Mukaddes Kitap devirlerinde, Tanrı’ya hizmet edenler arasında yaşamış kadınlara iyi davranıldı. Tabii, o günlerdeki kadınlara ilişkin gelenekleri incelerken, birçok etkeni göz önünde bulundurmak yararlıdır. İlk olarak, Mukaddes Kitabın kötü erkeklerin bencil egemenliği yüzünden ortaya çıkmış tatsız koşullardan söz etmesi, kadınlara böyle davranılmasının Tanrı tarafından onaylandığı anlamına gelmez. İkincisi, Yehova, kendisine hizmet edenler arasında belirli geleneklere bir süre izin vermekle birlikte, kadınları korumak amacıyla bunlarda düzenlemeler yaptı. Üçüncü olarak, eski gelenekleri çağdaş standartlara göre yargılamamaya dikkat etmeliyiz. Günümüz insanına hoş gelmeyen belirli geleneklerin, o zamanki kadınlar tarafından da mutlaka alçaltıcı olarak görüldüğü söylenemez. Bazı örnekleri ele alalım.

10. Yehova çokeşlilik uygulamasına ne gözle baktı ve tekeşlilikle ilgili ilk standardından asla vazgeçmediğini gösteren nedir?

¹⁰ Çokeşlilik:a Yehova’nın başlangıçtaki amacına göre, bir kadın kocasını başka bir kadınla paylaşmayacaktı. Tanrı Âdem için sadece bir kadın yarattı. (Tekvin 2:21, 22) Aden’deki isyandan sonra, çokeşlilik uygulaması ilk önce Kain’in soyunda görüldü. Zamanla, bir gelenek haline geldi ve Yehova’ya tapınan bazı kişiler tarafından da benimsendi. (Tekvin 4:19; 16:1-3; 29:21-28) Yehova İsrail’in nüfusunun artmasına hizmet eden çokeşliliğe izin verdiği halde, kadınlar ve çocuklarının korunması için bu uygulamada düzenlemeler yapmakla kadınlara karşı düşünceli davranmış oldu. (Çıkış 21:10, 11; Tesniye 21:15-17) Üstelik, Yehova başlangıçtaki standardı olan tekeşlilikten asla vazgeçmedi. Kendilerine ‘çoğalın ve yeryüzünü doldurun’ emri verilen Nuh ile oğullarının tümü tekeşliydiler. (Tekvin 7:7; 9:1; II. Petrus 2:5) İsrail ile ilişkisini simgelerken Tanrı, kendisini tekeşli bir koca olarak tasvir etti. (İşaya 54:1, 5) Ayrıca, Tanrı’nın tekeşlilikle ilgili asıl standardı İsa Mesih tarafından tekrar kuruldu ve İsa’nın ilk takipçilerinden oluşan cemaatte uygulandı.—Matta 19:4-8; I. Timoteos 3:2, 12.

11. Mukaddes Kitap devirlerinde başlık parası neden ödendi ve bu, kadınları alçaltan bir talep miydi?

¹¹ Başlık parası: Ancient Israel—Its Life and Institutions kitabı şunları belirtir: “Kızın ailesine bir miktar para veya ona denk bir karşılık ödeme zorunluluğu, anlaşıldığı gibi, İsrail’deki evliliğe bir satın alma görünümü verir. Fakat bunun, [başlık parasının] kadın için ödenen bir paha değil, aslında aileye verilen bir tazminat olduğu anlaşılıyor.” (İtalikler tarafımızdan.) Böylece başlık parası olarak ödenen bedel, onun hizmetlerinin yokluğunu ve ailesinin ona bakmak için harcadığı çaba ile masrafı karşılama amacını taşıyordu. Bu nedenle, kadını aşağılamıyor, tersine onun ailesi için ne kadar değerli olduğunu gösteriyordu.—Tekvin 34:11, 12; Çıkış 22:16; Dinsel Seri 106. kitap s. 25-28’e bakın.

12. (a) Kutsal Yazılarda evli erkek ve kadınlardan bazen nasıl söz ediliyordu ve bu terimler kadınlar için hakaret niteliğinde miydi? (b) Yehova’nın Aden’de kullandığı terimlerle ilgili olarak dikkate değer olan nedir? (Dipnota bakın.)

¹² ‘Sahipler’ olarak kocalar: MÖ yaklaşık 1918’de İbrahim ve Sara’nın yaşadığı bir olaydan anlaşıldığı gibi, onların günlerinde evli bir erkeğe ‘sahip’ (İbranice, baʹ‛al) ve evli bir kadına ‘sahip olunan’ (İbranice, be‛ulahʹ) gözüyle bakılmasının bir gelenek haline gelmiş olduğu görülüyor. (Tekvin 20:3) Sonraları bu ifadeler Kutsal Yazılarda zaman zaman kullanıldı; ancak, İsa’dan önceki devirlerde yaşamış kadınların bunu kırıcı bulduklarına ilişkin hiçbir belirti yoktur.b (Tesniye 22:22) Ne var ki, kadınlara mülk gibi davranılmamalıydı. Mülkiyet veya servet satın alınabilir, satılabilir, hatta miras kalabilirdi; oysa bir kadın için bu söz konusu olamazdı. Mukaddes Kitaptaki bir mesel “ev ile mal babalar mirasıdır, fakat basiretli karı RABDENDİR” der.—Süleymanın Meselleri 19:14; Tesniye 21:14.

Onurlu Bir Rol

13. Tanrı’dan korkar erkekler Yehova’nın örneğini izleyip Kanununa itaat ettiklerinde, bu, kadınlar için neyle sonuçlandı?

¹³ O halde, İsa’dan önceki devirlerde yaşamış Tanrı’nın hizmetçileri arasındaki kadınların rolü neydi? Onlara hangi gözle bakıldı ve nasıl davranıldı? Basit sözlerle anlatmak gerekirse, Tanrı’dan korkar erkekler Yehova’nın örneğini izleyip Kanununa itaat ettiği zaman, kadınlar onurunu korudu ve birçok hakla ayrıcalığa sahip oldu.

14, 15. İsrail’de kadınlara saygı gösterildiğine ilişkin hangi kanıtlar var ve Yehova Kendisine tapınan erkeklerden neden haklı olarak onlara saygı göstermesini bekleyebilirdi?

¹⁴ Kadınlara saygı gösterilmeliydi. Tanrı’nın İsrail’e verdiği Kanun hem babalara, hem de annelere saygı gösterilmesini emretti. (Çıkış 20:12; 21:15, 17) Levililer 19:3, “Her biriniz kendi anasından ve babasından korkacak” der. Bat-şeba bir gün oğlu Süleyman’a yaklaşırken, kral, saygı ifade eden bir hareketle “onu karşılamak için ayağa kalktı, ve ona iğildi.” (I. Kırallar 2:19) Encyclopaedia Judaica şu gözlemde bulunur: “Tanrı’nın İsrail’e duyduğu sevgiyi, bir kocanın karısına duyduğu sevgiyle karşılaştıran peygamberlik niteliğindeki anlatımlar ancak kadınlara saygı gösterilen bir toplumda kullanılabilirdi.”

¹⁵ Yehova, Kendisine tapınan erkeklerden kadınlara saygı göstermelerini bekler; çünkü Kendisi kadınlara saygı gösterir. Bunun göstergeleri, Yehova’nın, kadınların yaşadığı bazı şeyleri örnekleme amacıyla kullandığı ve Kendi duygularını onlarınkine benzettiği ayetlerde bulunmaktadır. (İşaya 42:14; 49:15; 66:13) Bu, okuyucuların Yehova’nın neler hissettiğini anlamalarına yardım eder. İlginçtir, Yehova’nın Kendisine uyguladığı, “merhamet” veya “acıma” için kullanılan İbranice terim, “rahim” sözcüğüyle yakından bağlantılı olup “annelik duygular”ı olarak açıklanabilir.—Çıkış 33:19; İşaya 54:7.

16. Hangi örnekler Tanrı’ya bağlı kadınların öğüdüne değer verildiğini gösteriyor?

¹⁶ Tanrı’ya bağlı kadınların öğüdüne değer veriliyordu. Tanrı korkusuna sahip bir adam olan İbrahim bir olayda Tanrı’ya bağlı karısı Sara’nın öğüdünü dinlemekte kararsız kaldığında, Yehova ona şunu söyledi: “Onun sözünü dinle.” (Tekvin 21:10-12) Esav’ın Hittî karıları “İshaka ve Rebekaya yürek acısı oldular.” Zamanla, Rebeka, oğulları Yakub’un bir Hittî kadınla evlenmesi durumunda yaşayacağı kederi dile getirdi. İshak’ın tepkisi neydi? Kayıt şunları söyler: “İshak Yakubu çağırdı, ve onu mubarek kıldı, ve tembih edip ona dedi: Kenân kızlarından kadın almıyacaksın.” Evet, Rebeka resmen öğüt vermediği halde, kocası, onun duygularını dikkate alarak bir karara vardı. (Tekvin 26:34, 35; 27:46; 28:1) Daha sonra, Kral Davud Abigail’in yalvarışını dinlediği için kan suçu altına girmekten uzak kaldı.—I. Samuel 25:32-35.

17. Kadınların aile içinde belli bir yetkiye sahip olduklarını gösteren nedir?

¹⁷ Kadınlar ailede belli bir yetkiye sahipti. Çocuklar ısrarla şuna teşvik edildi: “Oğlum, babanın talimini dinle, ve ananın öğrettiğini bırakma.” (Süleymanın Meselleri 1:8) Süleymanın Meselleri kitabı 31. bapta yer alan “faziletli kadın” tanımı, evli çalışkan bir kadının sadece ev idaresiyle değil, mal mülk alım satımı, verimli bir tarla alımı ve kendisine ait küçük bir işyerini işletmesiyle, ayrıca da hikmetli sözleriyle tanındığını gösterir. Hepsinden önemlisi, övgüye değer kadının Yehova’ya duyduğu saygı dolu korkuydu. Böyle bir kadının değerinin “yakutlardan çok üstün” olmasına şaşmamalı! Değerli kırmızı yakuta, kuyumculukta ve dekoratif amaçlı kullanımda oldukça yüksek bir paha biçilirdi.—Süleymanın Meselleri 31:10-31.

Tanrı’nın Özel Lütfunu Alan Kadınlar

18. Mukaddes Kitap devirlerinde belirli kadınlara hangi yollarla özel lütuf gösterildi?

¹⁸ Yehova’nın kadınlara saygısı, Mukaddes Kitap devirlerinde onlara gösterdiği özel lütuftan görülebilir. Hacar, Sara ve Manoah’ın karısı, kendilerine Tanrısal yönlendirme ileten melekler tarafından ziyaret edildiler. (Tekvin 16:7-12; 18:9-15; Hâkimler 13:2-5) Toplanma çadırında ‘hizmetçi kadınlar’ ve Süleyman’ın avlusunda kadın ‘hanendeler’ vardı.—Çıkış 38:8; I. Samuel 2:22; Vaiz 2:8.

19. Yehova, kimi zaman, Kendisini temsil etmek üzere kadınları ne şekilde kullandı?

¹⁹ İsrail’in tarihinde birçok kez, Yehova, Kendisini temsil etmesi veya sözcüsü olarak konuşması için bir kadın kullandı. Kadın peygamber Debora hakkında şunları okuyoruz: “İsrail oğulları hüküm için onun yanına çıkarlardı.” (Hâkimler 4:5) İsrail’in Kenan kralı Yabin’e yenik düşmesinin ardından, Debora gerçekten özel bir imtiyaza sahip olmuştu. Kendisi, sonradan Yehova’nın ilham edilmiş kaydı içinde yer alan zafer ilahisinin en azından bir kısmını besteleyen kişiydi.c (Hâkimler, bap 5) Yüzyıllar sonra, Kral Yoşiya, Yehova’ya soru sormak üzere aralarında başkâhinin de bulunduğu bir heyeti, kadın peygamber Hulda’ya gönderdi. Hulda yetkiyle şu yanıtı verdi: “İsrailin Allahı RAB şöyle diyor.” (II. Kırallar 22:11-15) Bu olayda, kral heyete bir kadın peygambere gitmesini emrettiyse de, amaç Yehova’dan yönlendirme almaktı.—Malaki 2:7 ile karşılaştırın.

20. Hangi örnekler, Yehova’nın, kadınların duyguları ve refahlarıyla ilgilendiğini gösteriyor?

²⁰ Yehova’nın kadınların refahıyla ilgilendiği, Kendisine tapınan kadınlardan bazıları uğruna harekete geçtiği olaylardan açıkça bellidir. İbrahim’in güzel karısı Sara’yı tecavüze uğramaktan korumak üzere iki kez araya girdi. (Tekvin 12:14-20; 20:1-7) Bir oğul doğurması için ‘rahmini açmakla,’ Yakub’un daha az sevilen karısı Lea’ya lütuf gösterdi. (Tekvin 29:31, 32) Tanrı’dan korkar iki İsrailli ebe, Mısır’da yeni doğmuş İbrani erkek çocukların öldürülmesini önlemek üzere hayatlarını tehlikeye attıklarında, Yehova bunu takdir ederek “onları ev bark sahibi etti.” (Çıkış 1:17, 20, 21) Hanna’nın içtenlikle yaptığı duayı da cevaplandırdı. (I. Samuel 1:10, 20) Alacaklı kişi, alacağına karşılık bir peygamberin dul karısının iki çocuğunu elinden almak istediğinde, Yehova onu bırakmadı. Borcunu ödeyebilmesi için, Tanrı sevgiyle, bu kadının zeytinyağı stokunu peygamber Elişa’nın çoğaltmasını sağladı. Bu şekilde o ailesini ve onurunu korudu.—Çıkış 22:22, 23; II. Kırallar 4:1-7.

21. İbranice Kutsal Yazılar, kadınların yaşamdaki yeri ile ilgili hangi dengeli tabloyu sunar?

²¹ İbranice Kutsal Yazılar, kadınlar hakkında küçültücü bir görüşü teşvik etmek şöyle dursun, Tanrı’nın hizmetçileri arasındaki yerleri hakkında dengeli bir tablo sunar. Yehova Kendisine tapınan kadınları Tekvin 3:16’nın gerçekleşmesinden korumamışsa da, kadınlar, Yehova’yı örnek alan ve Kanununu tutan Tanrı’ya bağlı erkeklerden onurlu ve saygılı bir muamele gördüler.

22. İsa yeryüzünde bulunduğu sırada, kadınların rolü nasıl değişmişti ve hangi sorular soruluyor?

²² İbranice Kutsal Yazıların tamamlanmasını izleyen yüzyıllarda, Yahudi toplumunda kadınların rolü değişti. İsa yeryüzüne geldiği sırada, haham gelenekleri, kadınların dinsel imtiyazlarında ve toplumsal yaşamında oldukça büyük kısıtlamalara yol açmıştı. Bu gelenekler İsa’nın kadınlara karşı davranışını etkiledi mi? İsa’nın takipçisi kadınlara bugün nasıl davranılmalı? Bu sorular gelecek makalede ele alınacaktır.

[Dipnotlar]

Nasıl Cevap Verirsiniz?

◻ “Yardımcı” ve “tamamlayıcı” sözcükleri kadının Tanrı vergisi rolü hakkında ne gösteriyor?

◻ Mukaddes Kitap devirlerinde kadınları etkileyen gelenekleri incelerken neyi göz önünde bulundurmalıyız?

◻ Eski zamanlarda kadınların Tanrı’nın hizmetçileri arasında onurlu bir rolü olduğunu gösteren nedir?

◻ İsa’dan önceki devirlerde Yehova hangi yollarla kadınlara özel lütuf gösterdi?