Bölüm Altı
Çocuğunuzun Gelişimine Yardım Edin
1, 2. Ergenlik çağı beraberinde hangi zorlukları ve sevinçleri getirebilir?
EVDE ergenlik çağında bir gencin olması, beş, hatta on yaşında birinin olmasından çok farklıdır. Ergenlik, beraberinde kendine özgü zorluklar ve sorunların yanı sıra sevinç ve ödüller de getirebilir. Yusuf, Davud, Yoşiya ve Timoteos gibi örnekler, gençlerin sorumluluk duygusuyla hareket edip Yehova ile mükemmel bir ilişkiye sahip olabildiklerini gösterir. (Tekvin 37:2-11; I. Samuel 16:11-13; II. Kırallar 22:3-7; Resullerin İşleri 16:1, 2) Bugün ergenlik çağında olan birçok genç aynı gerçeği kanıtlıyor. Onlardan bazılarını büyük olasılıkla siz de tanıyorsunuz.
2 Yine de, ergenlik yılları bazıları için fırtınalı bir dönemdir. Gençler duygusal açıdan iniş çıkışlarla dolu günler yaşarlar. Ergenlik çağındaki erkekler ve kızlar daha bağımsız olmak isteyebilir ve ana-babaları tarafından konulan sınırlamalara içerleyebilirler. Yine de, bu gençler hâlâ oldukça deneyimsizdir ve ana-babalarının sevgi, sabır dolu yardımına ihtiyaçları vardır. Evet, ergenlik çağı heyecan verici olabileceği gibi, hem ana-babalar, hem de bu gençler için bir bocalama dönemi de olabilir. Bu yıllar boyunca gençlere nasıl yardım edilebilir?
3. Ana-babalar yaşamda genç çocuklarına nasıl mükemmel bir fırsat verebilirler?
3 Mukaddes Kitabın öğüdünü izleyen ana-babalar, genç yaştaki çocuklarına, bu zorlukları başarıyla atlatarak sorumlu birer yetişkin haline gelmek üzere ilerlemeleri için, olabilecek en iyi fırsatı verirler. Her ülkede ve her devirde, Mukaddes Kitap ilkelerini beraberce uygulayan ana-babalar ve ergenlik çağındaki gençler bunun nimetlerini görmüş ve başarılı olmuşlardır.—Mezmur 119:1.
DÜRÜST VE AÇIK İLETİŞİM
4. Özel sohbetler özellikle ergenlik çağında neden önemlidir?
4 Mukaddes Kitap şunları söyler: “Özel tutulan konuşmaların olmadığı yerde planlar boşa çıkar.” (Süleymanın Meselleri 15:22) Eğer çocuklar küçükken özel sohbetler gerekli idiyse, bu gereklilik ergenlik yıllarında daha da yaşamsal duruma gelir; çünkü gençler artık evde daha az oluyor ve okul arkadaşları veya başka tanıdıklarla daha çok vakit geçirebiliyordur. Eğer özel sohbetler, diğer bir deyişle çocuklarla ana-babalar arasında dürüst ve açık bir iletişim yoksa ergenlik çağındaki gençler evde bir yabancı durumuna gelebilir. Öyleyse iletişim yolları nasıl açık tutulabilir?
5. Ergenlik çağındaki gençler, ana-babalarıyla iletişim kurmaya ne gözle bakmaya teşvik ediliyor?
5 Bu konuda hem bu gençler, hem de ana-babalar üzerlerine düşeni yapmalıdırlar. Gençlerin, ana-babalarıyla küçükken olduğu kadar kolay konuşamadıkları doğrudur. Bununla beraber, unutmayın ki “sağlam öğütler olmayınca kavm düşer; ve öğütçülerin çokluğunda kurtuluş vardır.” (Süleymanın Meselleri 11:14) Bu sözler hem genç, hem de yaşlılar için geçerlidir. Bunun farkında olan gençler, ergenlik çağında öncekilerden daha karmaşık sorunlarla karşı karşıya kaldıklarından, sağlam öğütlere hâlâ muhtaç olduklarını anlarlar. Onlar, Tanrı’ya inanan ana-babalarının, yaşamda daha deneyimli olmaları ve sevgi dolu ilgilerini yıllardır kanıtlamış olmaları nedeniyle, öğüt verme konusunda yeterli durumda bulunduklarını kabul etmelidirler. Böylece, ergenlik çağındaki hikmetli gençler, yaşamlarının bu döneminde ana-babalarına sırt çevirmeyecekler.
6. Hikmetli ve sevgi dolu ana-babaların ergenlik çağındaki gençlerle iletişim kurma konusunda tutumları ne olacak?
6 Açık iletişim, ergenlik çağındaki genç ihtiyaç duyduğunda anne ya da babanın konuşmaya hazır olmak üzere elinden geleni yapması anlamına gelir. Bir anne ya da babaysanız, iletişimin hiç olmazsa sizin tarafınızdan açık olduğundan emin olun. Bu kolay olmayabilir. Mukaddes Kitabın dediği gibi, “susmanın vakti var, ve söylemenin vakti var.” (Vaiz 3:7) Ergenlik çağındaki çocuğunuzun konuşmanın vakti olduğunu düşündüğü sıra sizin açınızdan susma vakti olabilir. Bu vakti kişisel inceleme, dinlenme veya evde bazı işler yapmaya ayırmış olabilirsiniz. Buna rağmen, eğer çocuğunuz sizinle konuşmak istiyorsa, programınızda ayarlama yapmaya çalışın ve onu dinleyin. Yoksa bunu tekrar denemeyebilir. İsa’nın örneğini hatırlayın. Bir keresinde o, dinlenmek için biraz vakit ayırmıştı. Fakat insanlar onu dinlemek için kalabalıklar halinde etrafına toplandığında, dinlenmeyi bırakıp onlara öğretim vermeye başladı. (Markos 6:30-34) Ergenlik çağındaki gençlerin çoğu, ana-babalarının yaşamlarının yoğun uğraşılarla dolu olduğunu bilir, fakat gerektiğinde ana-babalarının yanı başlarında olacağını bilmek isterler. Bu yüzden, erişilebilir ve anlayışlı olun.
7. Ana-babalar hangi şeyden sakınmalı?
7 O çağdayken ne durumda olduğunuzu anımsamaya çalışın ve mizah duygunuzu yitirmeyin! Ana-babaların çocuklarıyla birlikte olmaktan sevinç duymaları gerekir. Ana-babalar boş zamanlarını acaba nasıl geçiriyorlar? Eğer boş zamanlarını sürekli olarak ailelerinden ayrı bir şeyler yaparak geçirmek istiyorlarsa, gençler bunu hemen fark ederler. Gençler, okul arkadaşlarının onları ana-babalarından daha çok düşündüğü sonucuna varırlarsa, sorunlarla karşılaşmaları kaçınılmaz olacak.
ÇOCUĞA İLETİLMESİ GEREKENLER
8. Dürüstlük, çalışkanlık ve uygun davranışa karşı takdir çocukların zihnine nasıl işlenebilir?
8 Eğer ana-babalar henüz çocuklarına dürüstlük ve çalışkanlık niteliklerine karşı takdir aşılamadılarsa, bunu ergenlik çağında muhakkak yapmalıdırlar. (I. Selânikliler 4:11; II. Selânikliler 3:10) Çocuklarının ahlaklı ve temiz bir yaşam sürdürmenin önemine tüm yürekle inanmalarını sağlamaları da onlar için yaşamsaldır. (Süleymanın Meselleri 20:11) Bir anne ya da baba bu alanlarda örnek olarak çocuklarına çok şey verebilir. Karısının inancını paylaşmayan kocaların ‘karılarının yaşayışı ile sözsüz kazanıldıkları’ gibi, ergenlik çağındaki gençler de ana-babalarının davranış tarzından doğru ilkeler öğrenebilirler. (I. Petrus 3:1, 2) Yine de, çocuklar evin dışında birçok kötü örneğe ve ayartıcı propaganda yağmuruna maruz kaldıklarından, yalnızca örnek olmak yeterli olamaz. Bu nedenle, özen gösteren ana-babalar, ergenlik çağındaki çocuklarının gördükleri ve işittikleri şeylerle ilgili ne düşündüğünü bilmelidirler, bu da anlamlı sohbetler yapmayı gerektirir.—Süleymanın Meselleri 20:5.
9, 10. Ana-babalar cinsel konularda çocuklarını eğittiklerinden neden emin olmalılar ve bunu nasıl yapabilirler?
9 Bu özellikle cinsel konularda geçerlidir. Ana-babalar, çocuklarınızla cinsel konuları konuşmaktan utanıyor musunuz? Utansanız bile, bu yönde çaba gösterin, yoksa yavrularınız bu konuyu muhakkak başka birinden öğrenecekler. Eğer bunu sizden öğrenmezlerse, nasıl çarpık bilgiler edineceklerini kestirebiliyor musunuz? Mukaddes Kitapta, Yehova cinsel meseleleri konu etmekten kaçınmaz; ana-babalar da kaçınmamalı.—Süleymanın Meselleri 4:1-4; 5:1-21.
10 Sevindirici olan şu ki, Mukaddes Kitapta cinsel davranış alanında açık bir rehberlik vardır, Yehova’nın Şahitlerinin teşkilatı da bu rehberliğin çağdaş dünyada hâlâ geçerli olduğunu göstermek üzere bol bol yararlı bilgiler yayımlamıştır. Bu yardımdan neden yararlanmayasınız? Örneğin, Uyan! dergisinde çıkan “Gençler Soruyor” makalelerinden cinsellik ve ahlakla ilgili olanları oğlunuz veya kızınızla neden gözden geçirmeyesiniz? Sonuç ummadığınız kadar sevindirici olabilir.
11. Ana-babaların çocuklara Yehova’ya nasıl hizmet edeceklerini öğretmelerinin en etkili yolu hangisidir?
11 Ana-babalar ile çocuklarının görüşmeleri gereken en önemli konu acaba nedir? Resul Pavlus şunları yazarken buna işaret etti: “Onları [çocuklarınızı] Yehova’nın terbiyesi ve tembihiyle yetiştirmeye devam edin.” (Efesoslular 6:4) Çocukların Yehova hakkında devamlı bilgi almaya ihtiyaçları var. Özellikle, O’nu sevmeyi öğrenmeli ve O’na hizmet etmek istemelidirler. Bu noktada da, örnek olmak yoluyla çok şey öğretilebilir. Eğer gençler, ana-babalarının Tanrı’yı ‘tüm yürekleriyle, tüm benlikleriyle ve tüm zihinleriyle’ sevdiklerini ve yaşamlarında bunun iyi sonuçlar oluşturduğunu görürlerse, onlar da aynını yapmak üzere etkilenebilir. (Matta 22:37) Benzer şekilde, ana-babalarının Tanrı’nın Gökteki Krallığını ön plana koyarak maddi şeylerle ilgili makul bir görüşe sahip olduklarını görmeleri, gençlere aynı zihinsel tutumu geliştirme yönünde yardım edecek.—Vaiz 7:12; Matta 6:31-33.
12, 13. Aile tetkikinin başarıya ulaşması için hangi noktalar akılda tutulmalı?
12 Haftalık aile Mukaddes Kitap tetkiki gençlere ruhi değerleri iletmekte olağanüstü bir yardımcıdır. (Mezmur 119:33, 34; Süleymanın Meselleri 4:20-23) Bu tetkiki düzenli yapmak çok önemlidir. (Mezmur 1:1-3) Ana-babalar ve çocuklar, diğer şeylerin aile tetkikinden önce değil sonra gelmesi gerektiğini anlamalıdırlar. Ayrıca, aile tetkikinin etkili olması için doğru tutum çok önemlidir. Bir baba şöyle dedi: “İdareci için işin sırrı, aile tetkiki sırasında rahat olmakla birlikte saygılı bir atmosferin gelişmesine katkıda bulunmak, gülünçlüğe kaçmadan teklifsiz olmayı başarmaktır. Doğru dengeyi kurmak her zaman kolay olmayabilir, ayrıca ergenlik çağına yeni girmiş olanların davranışının sık sık düzeltilmesi gerekir. Eğer bir iki kez işler istediğiniz gibi yürümezse sebat edin ve bir sonraki seferi bekleyin.” Bu baba, her tetkikten önce duasında, Yehova’dan özellikle orada bulunan herkesin doğru görüşe sahip olmasına yardım etmesini dilediğini söyledi.—Mezmur 119:66.
13 Aile tetkikini idare etmek imanda olan ana-babanın sorumluluğudur. Bazı ana-babaların yetenekli öğretmenler olmadıkları ve aile tetkikini ilginç kılacak yollar bulmanın onlar için zor olabileceği doğrudur. Bununla beraber, eğer ergenlik çağında olan çocuklarınızı “işle ve hakikatle” seviyorsanız, alçakgönüllü ve dürüst bir şekilde ruhen ilerlemelerine yardım etmek isteyeceksiniz. (I. Yuhanna 3:18) Ara sıra yakınabilirler, fakat onların refahıyla derinden ilgilendiğinizi büyük olasılıkla hissedecekler.
14. Ergenlik çağındaki gençlere ruhi meseleleri iletirken Tesniye 11:18, 19 nasıl uygulanabilir?
14 Aile tetkiki ruhi yönden önemli olan meseleleri çocuğa aktarmak için tek fırsat değildir. Yehova’nın ana-babalara verdiği emri hatırlıyor musunuz? Şunları söylemişti: “Benim bu sözlerimi yüreğinize ve canınıza koyacaksınız; ve onları alâmet olarak elinizin üzerine bağlıyacaksınız, ve gözlerinizin arasında alın bağı olacaktır. Ve evinde oturduğun, ve yolda yürüdüğün zaman, yattığın ve kalktığın zaman, onlar hakkında söyliyerek oğullarına onları öğreteceksin.” (Tesniye 11:18, 19; ayrıca Tesniye 6:6, 7’ye de bakın.) Bu, ana-babaların çocuklarına sürekli vaaz etmeleri gerektiği anlamına gelmez. Fakat sevgi dolu bir aile reisi ailesinin ruhi görüşünü geliştirmek üzere fırsatlar kollayarak her zaman uyanık olmalıdır.
TERBİYE VE SAYGI
15, 16. (a) Terbiye nedir? (b) Terbiye vermek ve bu terbiyeye uyulmasını sağlamak kimlerin sorumluluğudur?
15 Terbiye, doğrultucu bir eğitimdir ve iletişimi de kapsar. Ceza vermek de gerekebileceği halde, terbiye ceza vermekten çok doğrultma düşüncesi taşır. Çocuklarınızın daha küçük yaşlardayken de terbiyeye ihtiyacı vardı; şimdi ergenlik çağında yine bir tür terbiyeye, belki öncekinden daha da fazlasına ihtiyaçları var. Ergenlik çağındaki hikmetli gençler bunun doğru olduğunu bilir.
16 Mukaddes Kitap şunları söyler: “Sefih adam babasının tedibini hor görür; fakat azarlamaya kulak veren basiretli olur.” (Süleymanın Meselleri 15:5) Bu ayetten çok şey öğreniyoruz. Bu, terbiye verilmesi gerektiğini ima eder. Yoksa ergenlik çağındaki bir gencin ‘kulak vermesi’ söz konusu olamazdı. Yehova terbiye etme sorumluluğunu ana-babalara, özellikle babaya veriyor. Bununla birlikte, verilen terbiyeyi dinleme sorumluluğu ergenlik çağındaki gence düşer. Babasının ve annesinin hikmetli terbiyesine kulak vermesi durumunda, daha çok şey öğrenecek ve daha az hata yapacaktır. (Süleymanın Meselleri 1:8) Mukaddes Kitap şöyle der: “Tedibi reddedene fakirlik ve utanç vardır; fakat azarlamaya kulak veren izzet bulur.”—Süleymanın Meselleri 13:18.
17. Terbiye verilirken ana-babalar hangi dengeyi hedef edinmelidirler?
17 Ergenlik çağındaki gençleri terbiye ederken, ana-babalar dengeli olmalıdır. Çocuklarını kızdıracak, hatta özgüvenlerini zedeleyebilecek kadar katı olmaktan sakınmalıdırlar. (Koloseliler 3:21) Ancak ana-babalar gençleri yaşamsal eğitimden yoksun bırakacak kadar hoşgörülü olmak da istemezler. Böyle bir hoşgörü felaket olabilir. Süleymanın Meselleri 29:17 şöyle der: “Oğlunu terbiye et, ve sana rahat verecektir; ve senin canına lezzet verecektir.” Bununla birlikte, 21. ayet şunları söyler: “Biri kulunu çocukluğundan beri nazlı büyütürse, yaşamının sonraki kısmında o nankör olur.” Ayette kuldan söz ediliyorsa da, bu, evdeki gençler için de aynı ölçüde geçerlidir.
18. Terbiye neyin bir kanıtıdır ve ana-babalar tutarlı bir terbiye verdiklerinde hangi şeyden sakınılmış olur?
18 Gerçekten de, uygun terbiye anne ya da babanın çocuğuna duyduğu sevginin bir kanıtıdır. (İbraniler 12:6, 11) Bir anne ya da babaysanız, tutarlı, makul bir terbiye vermeyi sürdürmenin kolay olmadığını bilirsiniz. Huzursuzluk çıkmaması için, ergenlik çağındaki inatçı bir gencin her istediğini yapmasına izin vermek daha kolay görünebilir. Bununla birlikte, bu yolu izleyen bir anne veya baba için bedel, eninde sonunda ailesinin denetlenemez duruma gelmesi olacaktır.—Süleymanın Meselleri 29:15; Galatyalılar 6:9.
İŞ VE OYUN
19, 20. Ana-babalar ergenlik çağındaki gençlerin eğlenme konusunu nasıl hikmetle ele alabilirler?
19 Eski zamanlarda çocuklardan genelde ev veya çiftlik işlerine yardımcı olmaları beklenirdi. Bugün birçok gencin, büyüklerinin gözetiminden uzak geçirdiği boş vakitler oldukça fazladır. Ticaret dünyası bu boş vakti dolduracak bol bol malzeme sağlıyor. Buna, dünyanın Mukaddes Kitabın ahlaksal standartlarına fazla değer vermemesi gerçeğini eklerseniz, olası bir felaket için gerekli koşullar ortaya çıkmış olur.
20 Bu yüzden, sağduyulu bir anne ya da baba eğlence hakkında son kararı verme hakkını koruyacaktır. Bununla beraber, ergenlik çağındaki gencin büyümekte olduğunu unutmayın. Erkek ya da kız olsun, yetişkin muamelesi görme beklentisi herhalde her geçen yıl daha da artacak. Bu nedenle, ergenlik çağındaki genç büyüdükçe, yaptığı seçimlerin ruhi olgunluğa doğru ilerlediğini göstermesi koşuluyla, ana-babanın eğlence konusunda ona daha fazla özgürlük tanıması hikmetlilik olacaktır. Zaman zaman, bir genç müzik, arkadaşlar ve bunun gibi konularda hikmetli olmayan seçimler yapabilir. Böyle bir durumda, gelecekte daha iyi seçimler yapabilmesi için konuyu gençle görüşmek gerekir.
21. Eğlenceye harcanan vaktin ölçüsü konusunda makul olmak ergenlik çağındaki genci nasıl koruyabilir?
21 Eğlenceye ne kadar vakit ayrılmalı? Bazı ülkelerde, ergenlik çağındaki gençler sürekli eğlenmenin hakları olduğu inancına yöneltiliyor. Bu yüzden, bir genç vaktini bir “eğlenceden” diğerine koşacak şekilde programlayabilir. Aile, kişisel tetkik, ruhen olgun olan kimselerle arkadaşlık, cemaat ibadetleri ve ev işleri gibi şeyler için de vakit harcanması gerektiğini öğretmek ana-babanın elindedir. Bu, Tanrı’nın Sözünün ‘bu hayatın zevkleriyle’ boğulmasına engel olacaktır.—Luka 8:11-15.
22. Ergenlik çağındaki gencin yaşamında eğlence neyle dengelenmiş olmalıdır?
22 Kral Süleyman şöyle dedi: “Biliyorum ki, onlar için sevinçli olmaktan, ve ömürleri oldukça iyilik etmekten daha iyi bir şey yoktur. Hem de her adamın yiyip içmesi, ve bütün emeğinden iyilik görmesi Allahın vergisidir.” (Vaiz 3:12, 13) Evet, sevinç duymak dengeli yaşamın bir kısmıdır. Fakat çalışkan olmak da böyledir. Ergenlik çağındaki birçok genç bugün çalışkan olmanın verdiği doyumu ya da bir sorunu ele alıp çözmekten kaynaklanan özsaygı duygusunu tanımıyor. Bazılarına, yaşamlarının daha sonraki kısmında geçimlerini sağlamak üzere bir beceri geliştirme ya da meslek öğrenme fırsatı verilmiyor. Bu, ana-baba için gerçekten aşılması güç bir engeldir. Yavrunuza böyle fırsatlar sağlayacak mısınız? Erkek ya da kız olsun, ergenlik çağındaki çocuğunuza çalışkanlığa değer verip bundan zevk almasını öğretmeyi başarabilirseniz sağlıklı bir tutum geliştirecek ve bunun yararını yaşam boyu görecektir.
ERGENLİKTEN YETİŞKİNLİĞE DOĞRU
23. Ana-babalar ergenlik çağındaki gençleri nasıl teşvik edebilirler?
23 Ergenlik çağındaki çocuğunuzla aranızda sorunlar çıksa bile, şu ayet geçerliliğini korur: “Sevgi asla zeval bulmaz.” (I. Korintoslular 13:8) Çocuğunuzu mutlaka seviyorsunuz; öyleyse bunu göstermekten asla vazgeçmeyin. Kendinize şunları sorun: ‘Çocuklarımdan her birini sorunları çözmek ve engelleri aşmaktaki başarılarından dolayı övüyor muyum? Çocuklarıma olan sevgi ve takdirimi ifade etme fırsatlarını kaçırmadan, bu fırsatlardan yararlanıyor muyum?’ Ara sıra anlaşmazlıklar olabilirse de, ergenlik çağındaki gençler onlara olan sevginize güveniyorlarsa büyük olasılıkla buna karşılık verecekler.
24. Hangi Mukaddes Kitap ilkesi çocuk yetiştirmekte genel bir kural olarak geçerlidir, fakat neyi akılda tutmak gerekir?
24 Tabii, çocuklar yetişkinliğe doğru büyürken, er ya da geç kendileriyle ilgili çok ciddi kararlar verecekler. Bazı durumlarda ana-babalar bu kararları beğenmeyebilir. Ya çocukları artık Yehova Tanrı’ya hizmet etmemeye karar verirse ne olacak? Olabilir. Yehova’nın Kendi ruh oğullarından bazıları bile O’nun öğüdünü reddedip isyankâr oldular. (Tekvin 6:2; Yahuda 6) Çocuklar bilgisayar değildir; onları istediğimiz gibi hareket edecek şekilde programlayamayız. Onlar özgür iradeye sahip olan ve verdikleri karar nedeniyle Yehova’nın önünde sorumluluk taşıyan varlıklardır. Yine de, Süleymanın Meselleri 22:6 genel bir kural olarak geçerlidir: “Çocuğu gideceği yola göre yetiştir, yaşlı olunca da ondan ayrılmaz.”
25. Ana-baba olma imtiyazı nedeniyle Yehova’ya duyulan minnettarlığı göstermenin en mükemmel yolu nedir?
25 O halde, çocuklarınıza bol bol sevgi gösterin. Onları yetiştirirken Mukaddes Kitap ilkelerini izlemek üzere elinizden geleni yapın. Tanrısal davranış konusunda mükemmel bir örnek verin. Böylece çocuklarınıza sorumlu, Tanrı’dan korkar yetişkinler olarak büyümeleri için en iyi fırsatı vermiş olacaksınız. Bu, ana-baba olma imtiyazı nedeniyle Yehova’ya duyulan minnettarlığı göstermenin en mükemmel yoludur.
ŞU MUKADDES KİTAP İLKELERİ . . . . ANA-BABALARIN ÇOCUKLARINI YETİŞTİRMELERİNE NASIL YARDIM EDER?
İletişime ihtiyaç var.—Süleymanın Meselleri 15:22.
Tanrı’nın Sözünü düzenli olarak gözden geçirmeliyiz.—Mezmur 1:1, 2.
Akıllı bir insan terbiyeyi dinler.—Süleymanın Meselleri 15:5.
Çalışmanın da oynamanın da yeri vardır.—Vaiz 3:12, 13.
[Sayfa 67’deki resim]
Çocuğunuz ihtiyaç duyduğunda konuşmaya hazır olun
[Sayfa 69’daki resim]
Düzenli aile Mukaddes Kitap tetkiki aile için çok önemlidir
[Sayfa 70’deki resim]
Çocuklarınıza olan sevginizi ve takdirinizi ifade edin