Kutsal Kitaptaki Sırası 5​—Kanunun Tekrarı

Yazarı: Musa

Yazıldığı Yer: Moab Düzlükleri

Tamamlanma Tarihi: MÖ 1473

Kapsadığı Dönem: 2 ay (MÖ 1473)

 1. İsrailoğullarının Vaat Edilmiş Topraklara girmesiyle ilgili hangi sorular doğuyor?

KANUNUN TEKRARI kitabı Yehova’nın toplumu için etkili bir mesaj içerir. İsrailoğulları 40 yıl çölde dolaştıktan sonra artık Vaat Edilmiş Topraklara girmek üzereydi. Acaba onları neler bekliyordu? Ürdün Irmağı’nın öte yakasında hangi yeni sorunlarla karşılaşacaklardı? Musa onlara son olarak ne söyleyecekti? Ayrıca bu soruların cevaplarını bilmenin bugün bize ne gibi bir yararı olabilir?

 2. Kanunun Tekrarı kitabı hangi açıdan önem taşır?

² Bu soruların cevaplarını, Musa’nın halka hitaben söylediği ve Kutsal Yazıların beşinci kitabı olan Kanunun Tekrarı’na kaydettiği sözlerde buluruz. Tekrar kitabı daha önceki kitaplarda bulunan bilgilerin büyük kısmını yeniden dile getirse de, farklı bir önem taşır. Yehova’nın, halkına tam da güçlü bir önderliğe ve yapıcı bir rehberliğe ihtiyaçları olduğu bir dönemde verdiği mesajı vurgular. İsrailoğulları yeni bir önderin rehberliğinde Vaat Edilmiş Topraklara girmek üzereydi. Bu işi başarabilmek için cesarete ihtiyaçları vardı. Ayrıca Yehova’nın desteğini kazanmalarını sağlayacak şekilde davranabilmek için O’ndan gelen uyarılara da ihtiyaçları vardı.

 3. (a) Musa Tekrar kitabının başından sonuna dek neyi vurgulamıştır? (b) Bu kitap bizim için neden önemlidir?

³ Bu ihtiyaç doğrultusunda Musa Yehova’nın ruhunun güçlü yönlendirmesiyle, İsrailoğullarına itaatli ve sadık olmaları yönünde açık bir çağrıda bulunur. Musa kitabın başından sonuna dek Yehova’nın Yüceler Yücesi Tanrı olduğunu, halkından tam bağlılık beklediğini ve Kendisini ‘bütün yürekleriyle, bütün canlarıyla ve bütün güçleriyle sevmelerini’ istediğini vurgular (Tekr. 5:9, 10; 6:4-6). Yehova “tanrılar Tanrısı ve rabler Rabbidir. Taraf tutmayan, rüşvet almayan, büyük, kudretli ve heybetli Tanrı’dır.” Kendisiyle rekabet edilmesine asla göz yummaz. O’na itaat hayat, itaatsizlik ise ölüm demektir. Yehova’nın Tekrar kitabında sağladığı rehberlik, İsrail halkını önlerindeki kritik görevlere hazırlayan bilgilerden ve ihtiyaçları olan öğütlerden oluşuyordu. Tekrar kitabı, yaşamımızı Yehova korkusuyla sürdürebilmemiz ve bu yozlaşmış dünyada O’nun ismini yüceltebilmemiz için bugün bizim de ihtiyacımız olan öğütleri sağlar (10:12-22).

 4. (a) Kitabın adı nereden gelir? (b) Yazılış amacı nedir?

⁴ Birçok dilde kitabın adı, Tekrar 17:18’de geçen ve ‘kanunun kopyası’ anlamına gelen İbranice mişna hattora ifadesine dayanır. Yunanca Septuagint tercümesinde kitabın adı Deuteronomion’dur. Bu isim “ikinci” anlamındaki deuteros ve “kanun” anlamındaki nomos sözcüklerinin birleşimidir; dolayısıyla “İkinci Kanun; Kanunun Tekrarı” anlamına gelir. Bununla birlikte kitap adının aksine, ikinci bir kanun veya Kanunun sadece bir tekrarı değil, Kanunun açıklamasıdır. Ve bu açıklama, İsrailoğullarını yakında girecekleri Vaat Edilmiş Topraklarda Yehova’yı sevmeye, O’na itaat etmeye teşvik etme amacıyla yapılmıştır (1:5).

 5. Tekrar kitabını Musa’nın yazdığını gösteren hangi kanıtlar var?

⁵ Bu kitap Pentatök’ün beşinci tomarı olduğundan, önceki dört kitabın yazarı olan Musa tarafından yazılmış olmalıdır. Kitabın başındaki “Musa’nın sözleri; bunları tüm İsrail’e . . . . söyledi” ifadesi ve daha sonraki “Musa bu kanunu yazdı” ya da “Musa . . . . bu ilahiyi yazdı” gibi ifadeler de yazarın Musa olduğunu açıkça gösterir (1:1; 31:9, 22). Musa’nın adı kitapta yaklaşık 40 kez, çoğunlukla da kitaptaki sözlerin ona ait olduğunu belirten ifadelerde geçer. Kayıt başından sonuna dek genellikle Musa’nın ağzından, birinci şahıs zamiriyle anlatılır. Kapanış ayetleri Musa’nın ölümünden sonra, muhtemelen Yeşu veya Başkâhin Eleazar tarafından yazılmıştır (31:24-26).

 6. (a) Tekrar kitabında anlatılan olaylar hangi dönemi kapsar? (b) Kitap yaklaşık olarak ne zaman tamamlanmıştır?

⁶ Acaba Tekrar kitabındaki olaylar ne zaman yaşandı? Kitabın başında şu sözler yer alır: “Kırkıncı yılda, on birinci ayda, ayın birinci günü Musa İsrailoğullarına Yehova’nın onlarla ilgili verdiği tüm emirleri anlattı” (1:3). Bu kitabın tamamlanmasının ardından, “birinci ayın onunda” Ürdün Irmağı’nı geçmelerinden üç gün önceki olaylarla Yeşu kendi kaydına başlar (Yeşu 4:19; 1:11). Dolayısıyla Tekrar kitabının yazılmaya başlandığı tarihle Yeşu’nun anlatmaya başladığı olaylar arasında iki ay bir haftalık bir dönem vardır. Fakat bu dokuz haftalık dönemin 30 günü Musa için tutulan yasla geçer (Tekr. 34:8). Bu durumda Musa yaklaşık olarak 40. yılın 12. ayının başında, yani MÖ 1473’ün başlarında ölmüş olmalıdır. Öyleyse Tekrar kitabındaki hemen hemen tüm olayların 40. yılın 11. ayında gerçekleşmiş olması ve kitabın o ayın sonunda tamamlanmış olması gerekir.

 7. Kanunun Tekrarı kitabının doğruluğuna dair hangi kanıtlar var?

⁷ Pentatök’ün ilk dört kitabının doğruluğuna dair sunulan kanıtlar, beşinci kitap olan Kanunun Tekrarı için de geçerlidir. Ayrıca Tekrar kitabı, 83 alıntıyla Yunanca Kutsal Yazılarda İbranice Kutsal Yazılardan en çok alıntı yapılan dört kitaptan biridir; diğerleri Başlangıç, Mezmurlar ve İşaya’dır. Bunun yanı sıra Yunanca Kutsal Yazılardaki 17 kitapta Tekrar kitabına göndermeler bulunur.

 8. İsa’nın tanıklığı Tekrar kitabının doğruluğunu nasıl kesin olarak kanıtlar?

⁸ Tekrar kitabının Tanrı ilhamı doğru bir kayıt olduğunu gösteren en önemli kanıt, İsa’nın tanıklığıdır. Hizmetinin başlangıcında İblis onu üç kez ayartmaya çalışmıştı. İsa üç defasında da Kutsal Yazılardan alıntı yaparak ve sözlerini “yazılmıştır” diye bitirerek ona cevap vermişti. Peki İsa cevaplarını Kutsal Yazıların hangi kısmına dayandırdı? Tanrı ilhamı yetkili bir kaynak olarak gördüğü Kanunun Tekrarı kitabına (6:13, 16; 8:3). İsa oradan şöyle alıntılar yaptı: “İnsan yalnız ekmekle yaşamaz, Yehova’nın ağzından çıkan her sözle yaşar.” “Tanrın Yehova’yı sınamayacaksın.” “Tanrın Yehova’ya tapınacak ve yalnız O’na ibadet edeceksin” (Mat. 4:1-11). Daha sonra Ferisiler Tanrı’nın emirleri konusunda İsa’yı sınamaya geldiklerinde, o Tekrar 6:5’te kayıtlı “birinci ve en büyük” emri alıntılayarak onlara cevap verdi (Mat. 22:37, 38; Mar. 12:30; Luka 10:27). Evet, İsa’nın tanıklığı Tekrar kitabının doğruluğunu kesin bir şekilde gösterir.

 9. Tekrar kitabının doğruluğunu gösteren Kutsal Kitap dışı hangi kanıtlar var?

⁹ Bundan başka, kitapta geçen sözler ve anlatılan olaylar o dönemin tarihsel ortamına tam olarak uyar. Mısır, Kenan, Amalek, Ammon, Moab ve Edom hakkında söylenenler o dönemin gerçeklerini yansıtır; ayrıca yer isimleri doğru şekilde verilmiştir.a Musa’nın yazılarının doğru ve güvenilir olduğunu gösteren kanıtları arkeoloji bir bir gün ışığına çıkarıyor. Bir başvuru kitabı şöyle diyor: “Arkeoloji son zamanlarda öyle çok kanıt ortaya koydu ki, [Pentatök’ü Musa’nın yazdığı şeklindeki] muhafazakâr görüş artık kabul görüyor. Musa’nın zamanında insanların yazı yazmayı bilmediği teorisi tamamen çürütüldü. Her yıl Mısır, Filistin ve Mezopotamya’da, hem yazıtlarda hem de toprak katmanlarında, [İbranice Kutsal Yazılardaki] kayıtların gerçek tarihsel belgeler olduğunu gösteren kanıtlar ortaya çıkarılıyor. Ve ‘akademik çevreler’ artık yazarın Musa olduğuyla ilgili geleneksel görüşe kesinlikle daha çok saygı duyuyor.”b Dolayısıyla Kutsal Kitap dışı kanıtlar Pentatök’ün diğer kısımları gibi Kanunun Tekrarı kitabının da Musa peygamber tarafından kaleme alınmış, gerçek ve doğru bir kayıt olduğunu gösterir.

KANUNUN TEKRARI KİTABININ İÇERİĞİ

10. Tekrar kitabının içeriği nedir?

¹⁰ Kitap genel olarak Musa’nın İsrailoğullarına Eriha karşısındaki Moab Düzlüklerinde yaptığı konuşmalardan oluşur. Bu konuşmalardan ilki 1-4. bölümlerde, ikinci konuşma 5-26. bölümlerde, üçüncüsü 27 ve 28. bölümlerde, diğer bir konuşma da 29 ve 30. bölümlerde yer alır. Ardından, Musa yaklaşan ölümüyle ilgili son düzenlemeleri yaptıktan ve Yeşu’yu ardılı olarak görevlendirdikten sonra, Yehova’yı yücelten harika bir ilahi yazar. Son olarak da İsrail kabilelerine hayırdua eder.

11. Musa ilk konuşmasına nasıl başladı?

¹¹ Musa’nın ilk konuşması (1:1–4:49). Bu konuşma sonrakiler için tarihsel bir giriş niteliği taşır. Musa önce Yehova’nın halkına sadakatini gösteren işlerini hatırlatır. Yehova halka, ataları İbrahim, İshak ve Yakup’a vaat edilen topraklara girip orayı mülk edinmelerini emretmiştir. Musa çöl yolculuğunun başında Yehova’nın bu teokratik topluma nasıl bir düzen getirdiğini ve O’nun izniyle nasıl hikmetli, sağgörülü ve deneyimli adamlar seçip onları biner, yüzer, ellişer, onar kişilik grupların başına atadığını anlatır. İsrailoğullarının Yehova’nın gözetiminde ve muazzam bir düzen içinde ‘büyük ve korkunç çölü bir baştan öbür başa geçtiğini’ söyler (1:19).

12. Musa Kenan topraklarına yapılan ilk keşif yolculuğu sonrasında olanları nasıl anlattı?

¹² Musa, Kenan’ı keşiften dönen adamların raporu üzerine isyan ederek işledikleri günahı halka hatırlatır. Onlar, Yehova’nın kendilerinden nefret ettiğini ve sırf Amorilerin eline vermek için onları Mısır’dan çıkardığını söyleyerek Tanrı’yı suçlamışlardır. Bunun üzerine Yehova, imansızlıkları yüzünden o kötü nesilden Kaleb ve Yeşu dışında hiç kimsenin güzel diyarı görmeyeceğini söylemiştir. Onlar ise bir kez daha asice davranmış, küstahlık edip kendi başlarına düşmana saldırmışlardır. Fakat Amoriler arı sürüsü gibi onları kovalamış ve hepsini dağıtmıştır.

13. Musa neye dayanarak Yeşu’ya zafer güvencesi verdi?

¹³ İsrailoğulları güneye, Kızıldeniz’e doğru inip çölde 38 yıl dolaşmışlardır. O nesildeki tüm savaşçılar ölüp gittikten sonra Yehova halka Arnon Vadisi’nden geçip oranın kuzeyindeki toprakları mülk edinmelerini emrederek şöyle demiştir: “Bugünden itibaren, senin haberini alan gök altındaki tüm halkları karşında korkuya ve dehşete düşüreceğim; telaşa kapılacaklar, senin yüzünden onları doğum sancıları tutacak” (2:25). Sihon ve toprakları İsrailoğullarının eline geçmiştir, sonra Og’un topraklarını da almışlardır. Musa Yeşu’ya güvence vererek Yehova’nın İsrail için yine savaşacağını, bu şekilde diğer tüm krallıkları yeneceklerini söyler. Sonra Musa Ürdün Irmağı’nın karşı yakasına geçip güzel diyarı görebilmek için Tanrı’ya yalvarır. Fakat Yehova bu ricasını tekrar reddedip ona Yeşu’yu görevlendirmesini, yüreklendirmesini ve güçlendirmesini söyler.

14. Musa, Kanunun ve Tanrı’ya tam bağlılık göstermenin önemi üzerinde nasıl durdu?

¹⁴ Musa, Tanrı’nın emirlerine hiçbir şey katılmaması ve onlardan hiçbir şey çıkarılmaması için uyarıda bulunarak Kanunun taşıdığı önemi vurgular. İtaatsizlik felaketle sonuçlanacağından şu tembihte bulunur: “Dikkatli ol, kendini sakın da gözlerinle gördüklerini unutma, ömrün boyunca onları yüreğinden çıkarma, onları çocuklarına ve torunlarına anlat” (4:9). Yehova Horeb’de, korku uyandıran bir ortamda onlara On Emri bildirdiğinde herhangi bir şekil görmemişlerdir. Dolayısıyla eğer putperestlik yapar, tasvirlere tapınırlarsa başlarına yıkım gelecektir; Musa’nın da dediği gibi “Yehova yiyip bitiren bir ateştir, tam bağlılık isteyen bir Tanrıdır” (4:24). Onların atalarını seven ve onları seçen Yehova’dır. Yukarıda göklerde veya aşağıda yeryüzünde O’ndan başka Tanrı yoktur. O’na itaat ederlerse ‘Tanrıları Yehova’nın kendilerine vermekte olduğu toprakta ömürleri uzun olacaktır’ (4:40).

15. Musa konuşmasının sonunda nasıl bir düzenleme yaptı?

¹⁵ Musa bu etkili konuşmasını bitirdikten sonra, Ürdün Irmağı’nın doğusundaki Betser, Ramot ve Golan’ı sığınma şehirleri olarak ayırır.

16. Musa ikinci konuşmasında hangi konu üzerinde durdu?

¹⁶ Musa’nın ikinci konuşması (5:1–26:19). Bu konuşma, İsrail’e kendileriyle Sina’da yüz yüze konuşan Yehova’yı dinlemeleri için yapılan bir çağrıdır. Musa, Kanunu bazı gerekli değişikliklerle, Ürdün Irmağı’nın karşı kıyısındaki yeni hayatlarına uyarlayarak yineler. Fakat bu, kural ve emirlerin basit bir tekrarı değildir. Musa’nın ağzından çıkan her bir söz, Tanrısına olan içten bağlılığı ve gayretini gösterir. Musa halkın iyiliği için konuşur. Konuşması boyunca Kanuna itaat üzerinde durur. Fakat bu itaat mecburiyetten değil, yürekteki sevgiden kaynaklanmalıdır.

17. İsrailoğulları Yehova’nın gösterdiği sevgiye nasıl karşılık vermeliydi?

¹⁷ Musa önce On Emri tekrarlar ve İsrailoğullarına bunlara uymalarını, Yehova’nın emrettiği yoldan sağa sola sapmamalarını söyler. Bu sayede o diyarda ömürleri uzun olacak ve gitgide çoğalacaklardır. Musa, “Dinle ey İsrail, Tanrımız Yehova tek Yehova’dır” der (6:4). İsrailoğulları O’nu bütün yürekleriyle, bütün canlarıyla ve bütün güçleriyle sevmelidirler. Çocuklarına Yehova’nın emirlerini öğretmeli, O’nun Mısır’da yaptığı görkemli alametleri ve mucizeleri anlatmalıdırlar. Putperest Kenanlılarla evlenerek akrabalık bağına girmemelidirler. Yehova’nın İsrailoğullarını özel halkı olarak seçmesinin nedeni, nüfuslarının çok olması değil, onları sevmesi ve atalarına yemin ederek verdiği sözü tutmak istemesidir. İsrail halkı cinlere tapınma tuzağına düşmemeli, ülkedeki putları yok etmeli, “yüce ve heybetli Tanrı” Yehova’ya sımsıkı bağlanmalıdır (7:21).

18. Musa İsrailoğullarını hangi tuzaklara karşı uyardı?

¹⁸ Yehova alçakgönüllü olmaları için onları çölde 40 yıl boyunca eğitmiş, insanın yalnız man ya da ekmekle değil, Kendi ağzından çıkan her sözle yaşadığını öğretmiştir. Yehova’nın yanlış tutumlarını düzelttiği o yıllar boyunca giysileri eskimemiş, ayakları şişmemiştir. Ve şimdi, bolluk içindeki bir ülkeye girmek üzeredirler. Fakat maddiyatçılık ve büyüklenme tuzağına karşı tetikte olmalıdırlar. ‘Servet edinmeleri için onlara güç verenin’ ve kötü milletleri önlerinden kovanın Yehova olduğunu unutmamalıdırlar (8:18). Sonra Musa İsrailoğullarına Tanrı’yı kızdırdıkları olayları hatırlatır. Yehova’nın çölde kendilerine nasıl öfkelendiğini, onları belayla, ateşle ve yıkımla nasıl vurduğunu hatırlamalıdırlar. Altın buzağıya tapınmanın başlarına nasıl felaket getirdiğini, bu yüzden Yehova’nın çok öfkelendiğini ve emirlerini levhalara tekrar yazdığını akıllarından çıkarmamalıdırlar (Çık. 32:1-10, 35; 17:2-7; Say. 11:1-3, 31-35; 14:2-38). Onları atalarının hatırına seven ve ‘göklerin yıldızları kadar çoğaltan’ Yehova’ya kulluk etmeli ve O’na sıkıca bağlanmalıdırlar (Tekr. 10:22).

19. (a) Musa halkın önünde hangi seçenekler olduğunu söyledi? (b) Hangi kanunlardan söz etti?

¹⁹ İsrailoğulları “tüm emirlere” uymalı ve Yehova’ya tam olarak itaat etmelidirler; O’nu Tanrıları olarak sevmeli, bütün yürekleri ve bütün canlarıyla O’na kulluk etmelidirler (11:8, 13). Eğer itaat ederlerse Yehova onları destekleyecek ve ödüllendirecektir. Fakat bunun için emirlerini hem kendileri benimsemeli hem de çocuklarına gayretle öğretmelidirler. Halkın önündeki seçenekler çok açık bir dille ifade edilir: İtaat berekete, itaatsizlik ise lanete yol açacaktır. Başka ‘tanrıların peşinden gitmemelidirler’ (11:26-28). Sonra Musa, halkın mülk edinmek üzere Vaat Edilmiş Topraklarda ilerlerken uyması gereken bazı kanunlardan söz eder: (1) Yehova’ya tapınma konusundaki kanunlar; (2) adli meselelerle, yönetim ve savaşla ilgili kanunlar ve (3) halkın özel ve toplumsal yaşamını düzenleyen kanunlar.

20. Yehova’ya tapınmayla ilgili kanunlarda neler vurgulandı?

²⁰ (1) Yehova’ya tapınma (12:1–16:17). İsrail halkı diyara girdiğinde tapınma amacıyla kurulmuş yüksek yerleri, sunakları, dikili taşları, kutsal direkleri, tasvirleri ve sahte tapınmanın tüm izlerini yok etmelidir. Halk sadece Tanrıları Yehova’nın Kendi ismini taşıması için seçtiği yerde ibadet etmelidir ve hep birlikte O’nun huzurunda sevinçli olmalıdır. Et yemekle ve kurbanlarla ilgili kurallar sayılırken kan yeme yasağı tekrar tekrar hatırlatılır: “Kan yememeye kesin kararlı ol . . . . Onu yeme, Yehova’nın gözünde doğru olanı yapmış olursun, böylece senin ve senden sonra oğullarının işi hep iyi gider” (12:23-25, 16, 27; 15:23). Ardından Musa putperestliği açık bir dille mahkûm eder. İsrailoğulları o milletlerin nasıl tapındığını merak bile etmemelidir. Sahte peygamber olduğu ortaya çıkan biri öldürülmelidir. Aynı şekilde hakikate isyan edenler de, ister sevilen bir akraba ya da dost, ister tüm bir şehir halkı olsun öldürülmelidir. Daha sonra sıra, temiz olan ve olmayan yiyeceklerle, ondalıkların ödenmesiyle ve Levioğullarının ihtiyaçlarının karşılanmasıyla ilgili kurallara gelir. Ayrıca, borçlulara, yoksullara ve sözleşmeyle köle olanlara sevgi gösterilmeli, hakları korunmalıdır. Musa son olarak, Yehova’nın bereketi için şükretme zamanları olan yıllık bayramlara değinerek şöyle der: “Bütün erkeklerin yılda üç kez Tanrın Yehova’nın önüne, O’nun seçtiği yere gelecekler; Mayasız Ekmek Bayramında, Haftalar Bayramında ve Çardaklar Bayramında. Kimse Yehova’nın önüne eli boş gelmeyecek” (16:16).

21. (a) Adli meseleler konusunda hangi kanunlar verildi? (b) Musa gelecekle ilgili hangi önemli bilgiyi verdi?

²¹ (2) Adli meseleler, yönetim ve savaş (16:18–20:20). Musa ilk olarak, hâkimlerin ve görevlilerin uyması gereken kanunları verir. Adalet çok önemlidir; Yehova rüşvetten ve adaletin saptırılmasından nefret eder. Kanıtların saptanması ve davaların ele alınmasıyla ilgili yöntemler belirtilir. Örneğin, suçlu birinin öldürülebilmesi için “iki ya da üç şahidin” tanıklığı gerekir (17:6). Kralların uyması gereken kanunlar verilir. Kâhinlere ve Levioğullarına verilecek paylar belirlenir. Ruhçuluk “Yehova için iğrenç” olduğu belirtilerek yasaklanır (18:12). Musa uzun bir zaman sonrası için şu bilgiyi verir: “Tanrın Yehova size aranızdan, kendi kardeşlerinizden benim gibi bir peygamber çıkaracak (onu dinlemelisin)” (18:15-19). Bununla birlikte, sahte peygamberler öldürülmelidir. Bu kısım sığınma şehirleri, kan güdenler, askerlikten muaf tutulacak kişiler ve savaş kurallarıyla ilgili kanunlarla sona erer.

22. Özel ve toplumsal yaşamın hangi alanlarında kanunlar verildi?

²² (3) Özel ve toplumsal yaşam (21:1–26:19). İsrailoğullarına günlük yaşamlarıyla ilgili, çok çeşitli konularda kanunlar verilir: bulunan cesetler, tutsak kadınlarla evlilik, ilk oğlun hakkı, isyankâr çocuklar, öldürülen suçluların direğe asılması, bekâret kanıtı, cinsel suçlar, hadım edilmiş kişiler, gayri meşru çocuklar, yabancılara davranışlar, ordugâhın temiz tutulması, faiz almak, adakların yerine getirilmesi, boşanma, adam kaçırma, borçlar, işçilerin ücreti ve hasattan kalan ürünün toplanması. Dövülmeyi hak eden suçlulara en fazla 40 sopa vurulabilir. Harman döven öküzün ağzı bağlanmamalıdır. Kayınbiraderlik görevinin nasıl yapılacağı açıklanır. Yehova haksızlıktan iğrendiği için halk doğru ağırlık ölçüleri kullanmalıdır.

23. Musa Tanrı’nın emirlerine uymanın sonucu hakkında ne dedi?

²³ Musa bu hararetli konuşmasını sona erdirmeden önce, Amalek’in Mısır’dan çıkan bitkin İsrailoğullarını nasıl arkadan vurduğunu hatırlatır ve halka ‘Amalek adını gökler altından silip atmalarını’ emreder (25:19). Diyara girdiklerinde toprağın ilk ürününü sevinçle Yehova’ya sunmalı, ayrıca ondalık vererek şu şükran duasını etmelidirler: “Ne olur göklerden, kutsal mekânından aşağı bak, atalarımıza yemin ettiğin gibi bize verdiğin toprağa, süt ve bal akan diyara, halkın İsrail’e bereketini ver” (26:15). Bu emirlere bütün yürekleriyle ve bütün canlarıyla uyarak ‘kutsal bir halk oldukları sürece’, Yehova da ‘vaat ettiği gibi onları, yarattığı tüm milletlerden üstün kılacaktır. O’na övgü, şan ve onur getireceklerdir’ (26:19).

24. Musa üçüncü konuşmasında İsrailoğullarına hangi bereket ve lanetlerden söz etti?

²⁴ Musa’nın üçüncü konuşması (27:1–28:68). Musa bu konuşmasını yaparken İsrail ihtiyarlarıyla ve kâhinlerle birliktedir. Halka, itaatsiz olurlarsa Yehova’nın başlarına nasıl lanetler getireceğini, fakat itaatli olurlarsa nasıl bereketler vereceğini uzun uzun anlatır. Sadakatsizliğin korkunç sonuçlarıyla ilgili çok ciddi uyarılarda bulunur. Eğer İsrailoğulları Yehova’nın kutsal halkı olarak O’nun sözünü hep dinlerse, muhteşem nimetler tadacaktır ve yeryüzünün tüm halkları onların Yehova’nın adıyla anıldığını bilecektir. Fakat sadık kalmazlarsa Yehova onlara “lanet, şaşkınlık ve ceza” verecektir (28:20). Onları iğrenç hastalıklarla, kuraklıkla, kıtlıkla vuracaktır. Düşmanları peşlerini bırakmayacak ve onları köle edecektir. Halklar arasına dağılacaklar ve diyardan yok olup gideceklerdir. Eğer Tanrıları “Yehova’dan, yüce ve heybetli isminden korkmak üzere bu kitaba yazılan kanunda emredilmiş her şeye uymaya dikkat” etmezlerse, başlarına bu ve daha pek çok bela gelecektir (28:58).

25. (a) Yehova İsrailoğullarıyla tekrar nasıl ahit yaptı? (b) Musa halkın önüne hangi seçenekleri koydu?

²⁵ Musa’nın dördüncü konuşması (29:1–30:20). Yehova Moab’da İsrail halkıyla tekrar ahit yapar. Bu ahde, Musa’nın açıklayarak tekrarladığı Kanun da dahildir; Kanun Vaat Edilmiş Topraklara girdiklerinde İsrailoğullarına rehber olacaktır. Ahit yapılırken, halk resmi bir ant içer. Bu antta söylenenler, ulusun sorumluluklarını anlamasını sağlar. Son olarak Musa gökleri ve yeri tanık tutarak halkın önüne hayatı ve ölümü, nimetleri ve lanetleri koyduğunu söyler. Onlara şu tembihte bulunur: “Sen de, çocukların da, sağ kalmak istiyorsanız hayatı seçin. Tanrın Yehova’yı sev, sözünü dinleyip O’na sıkıca bağlan; sana hayat ve uzun ömür verecek olan O’dur. Böylece Yehova’nın size vereceğine dair atalarına, İbrahim’e, İshak’a ve Yakup’a yemin ettiği yerde yaşarsın” (30:19, 20).

26. Musa ölümünden önce hangi düzenlemeleri yaptı?

²⁶ Yeşu’nun görevlendirilmesi ve Musa’nın ilahisi (31:1–32:47). 31. bölümde Musa’nın, Kanunu yazdığını ve onun düzenli olarak tüm halkın önünde okunması için talimatlar verdiğini görürüz. Musa daha sonra Yeşu’yu görevlendirir, ona cesur ve güçlü olmasını söyler. Sonra da halka Yehova’nın uyarılarını hatırlatacak bir ilahi yazar. Kanunu yazmayı bitirince onun Yehova’nın ahit sandığının yanına konması için talimat verir. Ardından son bir tembih olarak o ilahinin sözlerini tüm İsrail cemaatine okur.

27. Musa’nın ilahisinde hangi etkili mesaj bulunur?

²⁷ Musa ilahisine takdir dolu sözlerle, vereceği bilgilerin insanı canlandıran kaynağını tanıtarak başlar. Şöyle der: “Öğrettiklerim yağmur gibi damla damla akacak, sözlerim de çiy gibi düşecek, çayırlara çiseleyen yağmur gibi, bitkiler üzerine inen bereketli yağmurlar gibi. Çünkü Yehova’nın ismini bildireceğim.” Evet, büyüklük “Tanrımıza aittir”, “O kayadır” (32:2-4). O’nun mükemmel işleri, adil yolları, sadakati, dürüstlüğü ve doğruluğu duyurulmalıdır. Yehova ıssız, uğuldayan bir çölde İsrailoğullarının çevresini kuşatmış, onları gözünün bebeği gibi korumuş ve onlar için, yuvasının üzerinde kanat çırpan bir kartal gibi olmuştur. Fakat ne yazık ki, İsrailoğulları tüm bunlara rağmen kendi yıkımlarına yol açacak işler yapmışlardır. Yehova onları tıka basa doyurmuş, Yeşurun (“Doğru Kişi”) diye adlandırmıştır. Onlar ise yabancı tanrılarla O’nu kıskandırmış, “sadakat nedir bilmeyen çocuklar” olmuşlardır (32:20). Öç almak ve cezalandırmak Yehova’ya aittir. Öldüren de, yaşatan da O’dur. Parıldayan kılıcını bileyip hüküm işini ele aldığında, düşmanlarından öcünü alacaktır. Bu gerçek, toplumuna çok büyük güven vermelidir! İlahinin sonunda dendiği gibi, şimdi tüm ‘milletlerin, O’nun halkıyla sevinme’ zamanıdır (32:43). Hangi şair Yehova’yı yücelten olağanüstü güzellikteki bu etkili ve anlamlı ilahiye denk bir şiir yazabilir?

28. Musa son hayırduasında Yehova’yı nasıl yüceltti?

²⁸ Musa’nın son hayırduası (32:48–34:12). Yehova Musa’ya ölümüyle ilgili son talimatları verir, fakat Musa’nın hizmeti henüz sona ermemiştir. Önce İsrailoğullarına hayırdua etmelidir; bunu yaparken Yeşurun’un Kralı olan ve yanındaki on binlerce kutsal melekle ışığını saçan Yehova’yı tekrar yüceltir. Tek tek her kabile için hayırdua eder, sonra haşmetli Tanrı Yehova’yı yücelterek şöyle der: “Devirlerin Tanrısı sana sığınaktır, tükenmeyen gücüyle kolları sana destek olur” (33:27). Son olarak, takdir dolu bir yürekle halka şunları söyler: “Ne mutlu sana ey İsrail! Yehova’nın sağladığı kurtuluşu yaşamış senin gibi bir halk var mı?” (33:29).

29. Musa hangi yönlerden çok farklı bir peygamberdir?

²⁹ Musa Nebo Dağı’na çıkıp Vaat Edilmiş Toprakları gördükten sonra ölür. Yehova onu Moab’da gömer. Musa’nın mezarının yeri bugüne dek bilinmediğinden bir ziyaret yeri olmamıştır. Musa öldüğünde 120 yaşındadır; fakat ‘gözleri zayıflamamış, gücü kuvveti tükenmemiştir.’ Yehova onun aracılığıyla muazzam işaretler ve mucizeler gerçekleştirmiştir. Ve son bölümde dendiği gibi İsrail’de ‘Yehova’nın Musa gibi yakından tanıdığı başka bir peygamber çıkmamıştır’ (34:7, 10).

KİTABIN YARARLARI

30. Kanunun Tekrarı kitabı Pentatök için nasıl uygun bir kapanıştır?

³⁰ Pentatök’ün son kitabı olan Kanunun Tekrarı, kendisinden önceki kitaplarda anlatılanları Yehova Tanrı’nın büyük ismini duyurma ve yüceltme teması altında toplar. O’ndan başka Tanrı yoktur. O, kullarından tam bağlılık talep eder ve cinlerin sahte tapınma yoluyla Kendisiyle rekabete girmesine göz yummaz. Bugün İsa’nın tüm takipçileri Tanrı’nın kanunlarının temelindeki yüce ilkeleri çok ciddiye almalı ve O’na itaat etmelidir. Böylece Yehova’nın, parıldayan kılıcını bileyip düşmanlarından öç alacağı zaman getireceği lanetten korunabilirler. O’nun birinci ve en büyük emri yaşamlarına rehber olmalıdır: “Tanrın Yehova’yı bütün yüreğinle, bütün canınla ve bütün gücünle seveceksin” (6:5).

31. Kutsal Yazıların diğer kısımları Tanrı’nın amaçlarına takdirimizi derinleştirmek için Tekrar kitabına nasıl dikkat çeker?

³¹ Kutsal Yazıların diğer kısımları Tanrı’nın amaçlarını daha iyi kavrayabilmemiz için sık sık Tekrar kitabına gönderme yapar. Örneğin İsa, Ayartıcıya cevaplarında yaptığı alıntılar dışında, daha pek çok kez bu kitaba gönderme yaptı (Tekr. 5:16—Mat. 15:4; Tekr. 17:6—Mat. 18:16 ve Yuhn. 8:17). Ayrıca diriltilmiş İsa, Vahiy kitabının kapanış kısmında Yehova’nın peygamberlik kitabının sözlerine hiçbir şey eklememe ve hiçbir şey çıkarmama konusunda uyarıda bulunurken yine Tekrar kitabına gönderme yaptı (Tekr. 4:2—Vah. 22:18, 19). Petrus da, Yehova’nın İsrailoğulları arasından çıkaracağını söylediği Musa’dan daha büyük olan peygamberin ve Mesih’in, İsa olduğunu göstermek için etkili şekilde mantık yürüttü ve bunu Tekrar kitabından yaptığı alıntıyla perçinledi (Tekr. 18:15-19—Elçi. 3:22, 23). Benzer şekilde Pavlus da işçilerin alacağı karşılık, şahitlerin dinlenmesi ve çocuk eğitimi konularından söz ederken Tekrar kitabından alıntılar yaptı (Tekr. 25:4—1. Kor. 9:8-10 ve 1. Tim. 5:17, 18; Tekr. 13:14 ve 19:15—1. Tim. 5:19 ve 2. Kor. 13:1; Tekr. 5:16—Efes. 6:2, 3).

32. Yeşu, Gideon ve peygamberler hangi açıdan bize örnektir?

³² Sadece Yunanca Kutsal Yazıları kaleme alanlar değil, İsa’dan önce yaşamış imanlı kişiler de Tekrar kitabındaki bazı bilgilerden yararlandılar ve bu sayede cesaret kazandılar. Onları örnek almak bizim yararımızadır. Örneğin Musa’nın ardılı Yeşu, Tekrar kitabındaki emre uyarak, Kenan’ın fethi sırasında ele geçirdikleri şehirleri yok etti (Tekr. 20:15-18 ve 21:23—Yeşu 8:24-27, 29). Gideon da Kanundaki emre uyarak “korkudan titreyen” askerleri ordusundan gönderdi (Tekr. 20:1-9—Hâk. 7:1-11). Benzer şekilde İsrail ve Yahuda’daki peygamberler de Kanuna sadakatleri nedeniyle, Yehova’ya verdikleri sözü tutmayan o halklara cesurca hüküm bildirdiler. Amos buna mükemmel bir örnektir (Tekr. 24:12-15—Amos 2:6-8). Kanunun Tekrarı kitabıyla Tanrı’nın Sözünün diğer kısımları arasındaki bağlantıya işaret eden böyle yüzlerce örnek vardır. Tüm bunlar bu kitabın, uyumlu bir bütün oluşturan Kutsal Yazıların ayrılmaz ve yararlı bir parçası olduğunu gösterir.

33. (a) Tekrar kitabı Yehova’yı nasıl yüceltir? (b) Bu sayfadaki çizelge, diğer ulusların Tanrı’nın kanunlarındaki hangi ilkeleri kabul ettiğini gösteriyor?

³³ Kanunun Tekrarı kitabının özünde Ulu Tanrı Yehova’yı yüceltmek yatar. Kitap başından sonuna dek şunu vurgular: ‘Yehova’ya tapının, O’na tam bağlılık gösterin.’ İsa’nın takipçileri artık Kanuna uymakla yükümlü olmasa da, Kanunun temelindeki ilkeler hâlâ geçerlidir (Gal. 3:19). Onlar sade ve açıksözlü anlatımıyla güncel ve yararlı dersler içeren Tanrı’nın bu etkili kanun kitabından çok şey öğrenebilir. Dünyadaki diğer uluslar bile Yehova’nın kanunlarının üstünlüğünü fark etmiş ve Tekrar kitabındaki kanunlardan birçoğunu kendi yasalarına dahil etmiştir. Bu sayfadaki çizelgede Tekrar kitabından alınan veya ilke olarak uygulanan kanunlara dair ilginç örnekler yer alıyor.

34. Tekrar kitabı ile Tanrı’nın Krallığı arasında nasıl bir bağlantı var?

³⁴ Üstelik Kanunun açıklaması olan bu kitap Tanrı’nın Krallığına işaret eder ve onun daha iyi kavranmasını sağlar. Neden böyle söylenebilir? İsa Mesih, atanmış kral olarak yeryüzündeyken Tekrar kitabını iyi biliyor ve açıklıyordu; ustaca yaptığı göndermelerden de bu görülür. O, gelecekte Krallığıyla tüm yeryüzünü bu “kanunun” temelindeki doğru ilkelere göre yönetecek. Dolayısıyla, Krallığı yönetecek “soy” olan İsa aracılığıyla nimetler elde eden herkesin bu ilkelere uyması gerekecek (Başl. 22:18; Tekr. 7:12-14). Bu ilkelere şimdiden uymaya başlamak yararımıza olur. Güncelliğini asla yitirmeyen bu 3.500 yıllık “kanun” bugün bize nasıl pek çok şey öğretiyorsa, Tanrı’nın Krallığının yönetimindeki yeni dünyada da öğretmeye devam edecek. Dileğimiz, Yehova’nın toplumunun Pentatök’teki yararlı eğitimi yaşamında uygulayarak O’nun ismini yüceltmeye devam etmesidir. Pentatök’e muhteşem bir kapanış oluşturan Kanunun Tekrarı kitabı, Tanrı ilhamı ‘tüm Kutsal Yazıların’ kesinlikle etkileyici bir kısmıdır.

[Dipnotlar]

[Sayfa 41’deki çizelge]

YASALARA TEMEL OLUŞTURAN BAZI İLKELERc

I. Bireyler ve aileler Bölümler ve Ayetler

A. İnsan ilişkileri

1. Anne baba ve çocuklar 5:16

2. Evlilik 22:30; 27:20, 22, 23

3. Boşanma 22:13-19, 28, 29

B. Mülkiyet hakları 22:1-4

II. İdari yapı

A. Kralın nitelikleri ve görevleri 17:14-20

B. Ordu

1. Askerlikten muafiyet 20:1, 5-7; 24:5

2. Görevliler ve komutanlar 20:9

III. Yargı

A. Hâkimlerin görevleri 16:18, 20

B. Davaların temyizi 17:8-11

IV. Suçlar

A. Devlete karşı işlenen suçlar

1. Rüşvet, adaletin saptırılması 16:19, 20

2. Yalan şahitlik 5:20

B. Ahlaksal suçlar

1. Zina 5:18; 22:22-24

2. Yasaya aykırı evlilikler 22:30; 27:20, 22, 23

C. Bireylere karşı işlenen suçlar

1. Cinayet ve saldırı 5:17; 27:24

2. Tecavüz ve baştan çıkarma 22:25-29

V. Merhametle ilgili kanunlar

A. Hayvanlara merhamet 22:6, 7; 25:4

C. Güvenlik önlemleri 22:8

[Dipnot]