İsrail’in Tarihinde Dönüm Noktası Olan Bayramlar

“Yılda üç kere, . . . . bütün erkeklerin Allahın RABBİN önünde, onun seçeceği yerde görünecekler; ve RABBİN önünde elleri boş görülmiyecekler.”—TESNİYE 16:16.

 1. Mukaddes Kitap devirlerindeki bayramlar hakkında ne söylenebilir?

BİR bayramı düşünürken aklınıza ne geliyor? Eski zamanlardaki bazı bayramların belirgin özelliği aşırı yeme içme ve ahlaksızlıktı. Günümüzdeki bazı bayramlar için de aynı şey geçerlidir. Fakat Tanrı’nın İsraillilere verdiği Kanunda belirtilen bayramlar farklıydı. Sevinçli olaylar olmalarının yanında, onlara “mukaddes toplantılar” da denebiliyordu.—Levililer 23:2.

 2. (a) İsrailli erkeklerden yılda üç kere ne yapması talep edilirdi? (b) “Bayram” sözcüğünün, Tesniye 16:16’daki kullanıma göre anlamı nedir?

² İsrailli sadık erkekler, çoğunlukla aileleriyle birlikte ‘Yehova’nın seçtiği yer’ olan Yeruşalim’e yolculuk etmeyi zevkli ve canlandırıcı bir şey olarak görüyor ve üç büyük bayrama cömertçe katkıda bulunuyordu. (Tesniye 16:16) Old Testament Word Studies kitabı Tesniye 16:16’da “bayram” olarak tercüme edilen İbranice sözcüğü şöyle tanımlar: “Tanrı’nın lütfunun görüldüğü olağanüstü olayların kurbanlar ve şenliklerle kutlandığı . . . . büyük sevinç vesilesi.”a

Büyük Bayramların Değeri

 3. Yıllık üç bayram hangi bereketleri akla getirirdi?

³ İsrailliler bir tarım toplumu olduğundan, Tanrı’nın bereketi olan yağmura muhtaçtılar. Musa Kanunundaki üç büyük bayram baharın başındaki arpa hasadına, bahar sonundaki buğday hasadına ve yaz sonundaki diğer hasatlara denk gelirdi. Bunlar, yağmur suyunun çevrimini Sürdürene ve bu verimli diyarı Yaratana minnettarlığın gösterildiği çok sevinçli olaylardı. Fakat bayramlar bundan fazlasını da içerirdi.—Tesniye 11:11-14.

 4. Birinci bayramla hangi tarihi olay kutlanırdı?

⁴ İlk bayram eski Mukaddes Kitap takviminin ilk ayındaydı; Nisan’ın 15’inden 21’ine kadar sürerdi; bu dönem, bizim takvimimizde Mart sonuyla Nisan başına rastlar. Buna Mayasız Ekmekler Bayramı denirdi; ayrıca 14 Nisan’daki Fısıh’tan hemen sonra geldiği için “Fısıh bayramı” da denirdi. (Luka 2:41; Levililer 23:5, 6) Bu bayram İsraillilere Mısır’daki ıstıraptan kurtuluşlarını hatırlatırdı ve mayasız ekmeklere “düşkünlük ekmeği” adı verilirdi. (Tesniye 16:3) Bu onlara, Mısır’dan kaçarken hamurlarına maya katıp onun kabarmasını bekleyemeyecek kadar aceleleri olduğunu hatırlatırdı. (Çıkış 12:34) Bu bayram boyunca İsraillilerin evinde hiç mayalı ekmek bulunmaması gerekiyordu. Bayramı kutlayan biri, hatta orada oturan bir yabancı bile mayalı ekmek yerse ölümle cezalandırılırdı.—Çıkış 12:19.

 5. İkinci bayramla hangi ayrıcalık hatırlanmış olabilir ve bu sevince kimler dahil olmuş olmalı?

⁵ İkinci bayram 16 Nisan’dan yedi hafta (49 gün) sonraydı ve bizim takvimimizde Mayıs sonuna denk gelen, üçüncü ay Sivan’ın 6. gününe rastlardı. (Levililer 23:15, 16) Buna Haftalar Bayramı denirdi (İsa’nın günlerinde Yunanca’da “Ellinci” anlamına gelen Pentikost da denirdi) ve İsraillilerin Sina Dağında Kanun ahdi altına girişlerinin yıldönümüne yakın bir zamanda olurdu. (Çıkış 19:1, 2) Bu bayram boyunca sadık İsrailliler Tanrı’nın kutsal milleti olarak ayrılmış olma imtiyazı üzerinde derin düşünebilirdi. Tanrı’nın özel kavmi olmaları, O’nun Kanununa itaati gerektiriyordu; düşkün olanların da bayramdan sevinç duyabilmeleri için onlara sevgi dolu ilgi gösterme emri gibi talepler de bu Kanuna dahildi.—Levililer 23:22; Tesniye 16:10-12.

 6. Üçüncü bayram Tanrı’nın kavmine yaşadıkları hangi olayı hatırlattı?

⁶ Yıllık üç büyük bayramın sonuncusu Toplama Bayramı ya da Haymeler Bayramı olarak adlandırılırdı. Bizim takvimimize göre Ekim ayının başına denk gelen, yedinci ay olan Tişri ya da Etanim’in 15. gününden 21. gününe kadar sürerdi. (Levililer 23:34) Bu zaman boyunca Tanrı’nın kavmi evlerinin dışında ya da damlarının üzerinde ağaç dalları ve yapraklarından yapılmış geçici barınaklarda (çardaklarda) yaşardı. Bu onlara Mısır’dan Vaat Edilen Diyara yaptıkları 40 yıllık yolculuğu hatırlatıyordu; o yolculuk boyunca millet günlük ihtiyaçları için Tanrı’ya güvenmeyi öğrenmek zorunda kalmıştı.—Levililer 23:42, 43; Tesniye 8:15, 16.

 7. Eski İsrail’de kutlanan bayramları tekrar gözden geçirmekten nasıl yarar görürüz?

⁷ Tanrı’nın eski kavminin tarihinde dönüm noktası olmuş bazı bayramları gözden geçirelim. Biz de düzenli olarak haftalık ibadetlerde ve bölge toplantısı gibi büyük toplantılarda yılda üç defa bir araya gelmeye davet edildiğimizden, bu tekrarlama bugün bizim için de teşvik edici olacak.—İbraniler 10:24, 25.

Davud Soyundan Krallar Zamanında

 8. (a) Kral Süleyman’ın günlerinde hangi tarihi kutlama yapıldı? (b) Haymeler Bayramının karşılığının hangi görkemli doruğunu bekleyebiliriz?

⁸ Davud’un oğlu Kral Süleyman’ın refah dolu hükümdarlığında Haymeler Bayramı sırasında tarihi bir kutlama gerçekleştirildi. Mabedin Tanrı’ya vakfedilmesi ve Haymeler Bayramı için, Vaat Edilen Diyarın uçlarından “çok büyük bir cemaat” toplandı. (II. Tarihler 7:8) Kutlama tamamlandığında, Kral Süleyman katılanları gönderdi, onlar da “kıralı mubarek kıldılar, ve RABBİN kulu Davuda ve kavmı İsraile gösterdiği bütün iyilikten dolayı sevinçle ve iyi yürekle çadırlarına döndüler.” (I. Kırallar 8:66) Bu gerçekten dönüm noktası niteliğinde bir bayramdı. Bugün, Tanrı’nın hizmetçileri Daha Büyük Süleyman olan İsa Mesih’in Bin Yıllık Hükümdarlığının sonunda Haymeler Bayramının karşılığının görkemli doruğuna ulaşmasını özlemle bekliyor. (Vahiy 20:3, 7-10, 14, 15) O zaman, diriltilmiş olanlar ve Armagedon’dan sağ geçenler de dahil dünyanın her köşesinde yaşayan insanlar Yehova Tanrı’ya sevinçle sunulan tapınmada birleşmiş olacak.—Zekarya 14:16.

9-11. (a) Kral Hizkiya’nın günlerinde bir dönüm noktası oluşturan bayrama yol açan olaylar neydi? (b) Kuzeydeki on sıptlık krallıktan gelen birçok kişi tarafından hangi örnek sergilendi; bu, bugün bize neyi hatırlatıyor?

⁹ Mukaddes Kitapta kaydedilen diğer göze çarpar bir bayram ise, mabedi kapatıp Yahuda krallığını irtidata yönelten kötü Kral Ahaz’ın hükümdarlığından sonra olmuştur. Ahaz’ın ardılı iyi Kral Hizkiya idi. Hizkiya 25 yaşında ve hükümdarlığının ilk yılındayken büyük bir onarım ve reform programına başladı. Bir an önce mabedi açtı ve onarılması için düzenlemeler yaptı. Daha sonra kral, on sıptlık düşman İsrail krallığında yaşayan İsraillilere mektuplar yazarak onları, gelip Fısıh ve Mayasız Ekmekler Bayramını kutlamaya davet etti. Soydaşlarının alaylarıyla karşılaşmalarına rağmen, birçok kişi geldi.—II. Tarihler 30:1, 10, 11, 18.

¹⁰ Bayram amacına ulaştı mı? Mukaddes Kitap şunları kaydeder: “Ve Yeruşalimde bulunan İsrail oğulları yedi gün mayasız ekmek bayramını büyük sevinçle yaptılar; ve Levililer ve kâhinler yüksek sesli musiki âletlerile her gün RABBE hamdediyorlardı.” (II. Tarihler 30:21) Bu İsrailliler, birçoğu muhalefete karşı dayanan ve büyük toplantılara katılmak üzere uzun yollar kat eden, Tanrı’nın günümüzdeki kavmi için ne güzel bir örnek oluşturur!

¹¹ Örneğin, 1989’da Polonya’da üç yerde yapılan “Tanrısal Bağlılık” Bölge Toplantısını düşünün. Katılan 166.518 kişinin arasında eski Sovyetler Birliğinden ve o zamanlar Yehova’nın Şahitlerinin işinin yasak olduğu diğer Doğu Avrupa ülkelerinden gelen büyük gruplar vardı. Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdomb kitabına göre “bu bölge toplantılarına katılanlardan bazıları, Yehova’nın kavminden 15 ya da 20’den daha fazla kişinin bulunduğu büyük bir toplantıda ilk kez bulunuyordu. Stadyumlardaki on binlerce kişiye bakarken, onlarla birlikte dua ederken ve Yehova’ya birlikte hamt ilahileri söylerken yürekleri takdirle dolup taşıyordu.”—Sayfa 279.

12. Kral Yoşiya’nın hükümdarlığında bir dönüm noktası oluşturan bayrama yol açan olaylar neydi?

¹² Hizkiya’nın ölümünden sonra, Kral Manasse’nin ve Amon’un hükümdarlığındaki Yahudalılar tekrar sahte tapınmaya daldı. Daha sonra başka bir iyi kral olan genç Yoşiya’nın hükümdarlığı başladı; o hakiki tapınmayı yeniden başlatmak üzere cesur davrandı. Yoşiya 25 yaşındayken mabedin onarılmasını emretti. (II. Tarihler 34:8) Mabette onarım yapılırken Musa tarafından yazılan Kanun bulundu. Kral Yoşiya Tanrı’nın Kanununda okuduklarından çok etkilendi ve bunun bütün kavme okunması için düzenlemeler yaptı. (II. Tarihler 34:14, 30) Daha sonra, yazılanlara uygun şekilde Fısıh’ın kutlanmasını düzenledi. Kral aynı zamanda bu olaya cömertçe katkıda bulunmakla da güzel bir örnek oluşturdu. Sonuç olarak, Mukaddes Kitap şunu kaydeder: “Peygamber Samuelin günlerinden beri İsrailde böyle bir fısıh olmadı.”—II. Tarihler 35:7, 17, 18.

13. Hizkiya ve Yoşiya’nın kutladıkları bayramlar bugün bize neyi hatırlatır?

¹³ Hizkiya’nın ve Yoşiya’nın reformları, İsa Mesih’in 1914’te tahta geçmesinden beri hakiki takipçileri arasında gerçekleşen hakiki tapınmanın muhteşem şekilde yeniden kurulmasıyla benzerlik gösterir. Özellikle Yoşiya’nın reformlarında olduğu gibi, günümüzdeki bu yenilenme de Tanrı’nın Sözünde yazılanlara dayanmıştır. Ayrıca, Hizkiya ve Yoşiya’nın günlerine paralel olarak çağımızdaki onarım da Mukaddes Kitap peygamberliklerinin heyecan verici açıklamalarının yapıldığı ve Mukaddes Kitap ilkelerinin güncel uygulanışının ele alındığı bölge toplantıları ve kongrelerle kendini gösterdi. Bu öğretici olaylardaki ek bir sevinç nedeni de çok sayıda kişinin vaftiz edilmesiydi. Hizkiya ve Yoşiya’nın günlerindeki tövbe eden İsraillilere benzer şekilde, yeni vaftiz edilenler de Hıristiyan âleminin ve Şeytan’ın dünyasının diğer kısımlarının kötü alışkanlıklarına sırt çevirmiştir. 1997’de 375.000’den fazla kişi, yüce Tanrı Yehova’ya vakflarının simgesi olarak vaftiz edildi, bu ortalama olarak her gün 1.000’den fazla kişi demektir.

Sürgünden Sonra

14. MÖ 537’de bir dönüm noktası oluşturan bayrama yol açan olaylar neydi?

¹⁴ Yoşiya’nın ölümünden sonra, millet tekrar alçaltıcı sahte tapınmaya döndü. Daha sonra, Yehova MÖ 607’de Babil ordularını Yeruşalim’e karşı getirerek kavmini cezalandırdı. Şehir ve mabedi yıkıldı ve diyar ıssız bırakıldı. Bunu Yahudilerin Babil’deki 70 yıllık tutsaklığı izledi. Daha sonra Tanrı tövbe eden bir Yahudi artakalanı canlandırıp hakiki tapınmayı yeniden kurmak üzere Vaat Edilen Diyara dönmelerini sağladı. Onlar viran olmuş Yeruşalim şehrine MÖ 537 yılının yedinci ayında ulaştılar. Yaptıkları ilk şey, Kanun ahdinde belirtildiği gibi devamlı günlük kurbanların sunulması için bir mezbah hazırlamaktı. Bu başka bir tarihi kutlama açısından tam zamanında oldu. “Ve yazılı olduğuna göre haymeler bayramını yaptılar.”—Ezra 3:1-4.

15. MÖ 537’de vatanlarına yeniden kavuşan artakalanın önünde hangi iş vardı; 1919’da buna paralel hangi durum vardı?

¹⁵ Sürgünden geri dönen bu kişilerin önünde, Tanrı’nın mabedinin ve duvarlarıyla birlikte Yeruşalim’in yeniden inşa edilmesi gibi büyük bir iş vardı. Kıskanç komşulardan çok muhalefet geliyordu. Mabet inşa edilirken bu bir “küçük işler günü” idi. (Zekarya 4:10) Bu durum 1919’da İsa’nın sadık meshedilmiş takipçilerinin durumuyla paralellik gösteriyordu. Bu anılmaya değer yılda, onlar sahte dinin dünya imparatorluğu olan Büyük Babil’in ruhi esaretinden kurtuldu. Sayıları yalnızca birkaç bindi ve karşılarında düşman bir dünya vardı. Tanrı’nın düşmanları hakiki tapınmanın ilerleyişini durdurabilecek miydi? Bu sorunun cevabı İbranice Kutsal Yazılarda kayıtlı olan son iki bayram kutlamasını aklımıza getiriyor.

16. MÖ 515’teki bir bayramla ilgili göze çarpar olan neydi?

¹⁶ Sonunda, mabet MÖ 515’in Adar ayında, tam Nisan bahar bayramı zamanında yeniden inşa edilmiş durumdaydı. Mukaddes Kitap şunları kaydeder: “Sevinçle yedi gün mayasız ekmek bayramını yaptılar; çünkü RAB onları sevindirmişti, ve İsrailin Allahı, Allahın evinin işinde onların ellerini kuvvetlendirmek için Aşur kıralının yüreğini onlara döndürmüştü.”—Ezra 6:22.

17, 18. (a) MÖ 455’te hangi bayramla başka bir dönüm noktasına ulaşıldı? (b) Bugün nasıl benzer bir durumda bulunuyoruz?

¹⁷ Altmış yıl sonra, MÖ 455’te başka bir dönüm noktasına ulaşıldı. O yıl Haymeler Bayramı Yeruşalim’in duvarlarının yeniden inşa edilişinin tamamlanmasını işaretledi. Mukaddes Kitap şunları söyler: “Sürgünden geri gelenlerin bütün cemaati haymeler yaptılar, ve haymelerde oturdular; çünkü Nunun oğlu Yeşunun günlerinden o güne kadar İsrail oğulları böyle yapmamışlardı. Ve pek büyük sevinç oldu.”—Nehemya 8:17.

¹⁸ Şiddetli muhalefete rağmen Tanrı’ya sunulan hakiki tapınmanın yeniden kurulması unutulmaz biçimde gerçekleşti! Bugünkü durum da buna benzemektedir. Zulüm ve muhalefet dalgalarına rağmen, Tanrı’nın Gökteki Krallığının iyi haberinin vaaz edilmesiyle ilgili büyük iş dünyanın uçlarına erişmiştir ve Tanrı’nın hüküm mesajları uzak yerlere kadar geniş çapta bildirilmiştir. (Matta 24:14) Meshedilmiş 144.000’lerden artakalan kişilerin son mühürlenmesi yaklaşıyor. Onların “başka koyunlar” sınıfından, sayıları beş milyonu geçen arkadaşları bütün milletlerden toplanarak meshedilmiş artakalanla “tek sürü” haline geldi. (Yuhanna 10:16; Vahiy 7:3, 9, 10) Bu, peygamberlik niteliğinde bir temsil olan Haymeler Bayramı’nın muhteşem bir gerçekleşmesidir! Bu büyük toplama işi yeni dünyada da devam edecek; o zaman diriltilen milyarlarca kişi de Haymeler Bayramının karşılığı olan kutlamaya katılmak üzere davet edilecek.—Zekarya 14:16-19.

MÖ Birinci Yüzyılda

19. MS 32’deki Çardaklar Bayramını göze çarpar kılan neydi?

¹⁹ Mukaddes Kitapta kayıtlı bayram kutlamalarının en göze çarpar olanları arasında kuşkusuz Tanrı’nın Oğlu İsa Mesih’in katıldıkları vardı. Örneğin, İsa’nın MS 32’de Haymeler (ya da Çardaklar) Bayramına katılışını düşünün. Bu fırsatı önemli hakikatleri öğretmek ve öğrettiklerini İbranice Kutsal Yazılardan alıntı yaparak desteklemek üzere değerlendirdi. (Yuhanna 7:2, 14, 37-39) Bu bayramın olağan bir özelliği, mabedin bir iç avlusunda kollu büyük şamdanlardan dört tane yakma âdetiydi. Bu, o geceye kadar devam eden bayram etkinliklerinin yarattığı sevince katkıda bulunurdu. Anlaşılan, İsa şunları söylerken bu büyük ışık kaynaklarını ima etmişti: “Ben dünyanın nuruyum; benim ardımca gelen karanlıkta yürümez, ve kendisinde hayat nuru olur.”—Yuhanna 8:12.

20. MS 33’teki Fısıh neden göze çarpar nitelikteydi?

²⁰ Daha sonra önemli bir yıl olan MS 33’ün Fısıh ve Mayasız Ekmekler Bayramı geldi. O Fısıh Gününde İsa düşmanları tarafından öldürülerek Fısıh Kuzusunun karşılığı oldu; “dünyanın günahını” kaldırmak üzere öldü. (Yuhanna 1:29; I. Korintoslular 5:7) Üç gün sonra 16 Nisan’da Tanrı, İsa’yı ölümsüz bir ruh bedenle diriltti. Bu, Kanunda belirtildiği gibi arpa hasadının turfandasının sunulmasıyla aynı zamana denk geldi. Böylece, diriltilen Rab İsa Mesih “uyuyanların turfandası” oldu.—I. Korintoslular 15:20.

21. MS 33’ün Pentikost gününde ne oldu?

²¹ MS 33’teki Pentikost gerçekten göze çarpar bir bayramdı. O günde birçok Yahudi ve Yahudiliği benimsemiş kişi İsa’nın 120 kadar öğrencisiyle birlikte Yeruşalim’de toplandı. Bayram devam ederken, diriltilen Rab İsa Mesih Tanrı’nın mukaddes ruhunu 120 kişinin üzerine döktü. (Resullerin İşleri 1:15; 2:1-4, 33) Onlar o sırada meshedildiler ve İsa Mesih’in meyancılığını yaptığı yeni ahit aracılığıyla Tanrı’nın yeni seçilmiş milleti oldular. O bayram sırasında Yahudi başkâhin, Tanrı’ya buğday hasadının turfandalarından yapılmış iki mayalı ekmek sundu. (Levililer 23:15-17) Bu mayalı ekmekler İsa’nın ‘dünya üzerinde krallar olarak hüküm sürmek üzere krallık ve kâhinler’ olarak hizmet etmeleri için ‘Tanrı’ya satın aldığı’ 144.000 kusurlu insanı betimler. (Vahiy 5:9, 10; 14:1, 3) Aynı zamanda bu semavi hükümdarların, günahkâr insanlığın iki kolundan, yani Yahudi olan ve olmayanlardan gelmesi de mayalı iki ekmekle simgelenmiş olabilir.

22. (a) İsa’nın takipçileri neden Kanun ahdindeki bayramları kutlamaz? (b) Gelecek makalede neyi ele alacağız?

²² Yeni ahdin MS 33’ün Pentikost gününde yürürlüğe girmesi, eski Kanun ahdinin Tanrı’nın gözünde değerini yitirdiği anlamına geldi. (II. Korintoslular 3:14; İbraniler 9:15; 10:16) Bu, İsa’nın meshedilmiş takipçileri için bir kanun olmadığı anlamına gelmez. Onlar İsa Mesih’in öğrettiği ve yüreklerine yazılmış Tanrısal kanunun altına girmiştir. (Galatyalılar 6:2) Bu nedenle, eski Kanun ahdinin bir kısmı olan yıllık üç bayram İsa’nın takipçileri tarafından kutlanmaz. (Koloseliler 2:16, 17) Bununla birlikte, Tanrı’nın İsa’dan önceki hizmetçilerinin, bayramlarına ve tapınmak için yaptıkları diğer toplantılara karşı tutumlarından çok şey öğrenebiliriz. Gelecek makalemizde, kuşkusuz hepimizi İsa’nın takipçilerinin buluşmalarına düzenli olarak katılmanın gereğini fark etmeye yöneltecek örnekleri ele alacağız.

[Dipnotlar]

Tekrarlama Soruları

◻ İsrail’in üç büyük bayramı hangi amaca hizmet ediyordu?

◻ Hizkiya ve Yoşiya’nın günlerindeki bayramların özelliği neydi?

◻ MÖ 455’te dönüm noktası oluşturan hangi bayram kutlandı; bu bizim için neden teşvik edicidir?

◻ MS 33’teki Fısıh ve Pentikost günü neden göze çarpar olaylardı?

[Sayfa 12’deki çerçeve]

Bayramlardan Bize Bir Ders

İsa’nın günaha kefaret eden kurbanlığından kalıcı olarak yararlanmak isteyen herkesin Mayasız Ekmekler Bayramıyla betimlenenlerle uyumlu yaşaması gerekir. Bu bayramın karşılığı, İsa’nın meshedilmiş takipçilerinin onun fidyesi sayesinde bu kötü dünyadan kurtulmaları ve günahın mahkûmiyetinden azat olmaları nedeniyle yaptıkları sevinçli kutlamadır. (Galatyalılar 1:3, 4; Koloseliler 1:13) Asıl bayram yedi gün sürerdi; yedi sayısı, Mukaddes Kitapta ruhi tamlığı simgelemek üzere kullanılmaktadır. Bunun karşılığı olan bayram, İsa’nın meshedilmiş takipçilerinin cemaatinin yeryüzünde bulunduğu dönem boyunca sürer ve “hulûs ve hakikat” ile kutlanması gerekir. Bu, mecazi mayaya karşı devamlı tetikte olmak demektir. Mukaddes Kitapta maya yoz öğretileri, ikiyüzlülük ve kötülüğü betimlemek üzere kullanılır. Yehova’nın hakiki tapıcıları böyle bir mayaya karşı nefret göstermelidir; böylece bunun kendi yaşamlarını yozlaştırmasına izin vermez ve İsa’nın takipçilerinin cemaatinin saflığını bozmasına fırsat tanımazlar.—I. Korintoslular 5:6-8; Matta 16:6, 12.

[Sayfa 9’daki resim]

Her yıl İsa’nın diriltildiği gün olan 16 Nisan’da yeni arpa hasadından bir demet sunulurdu

[Sayfa 10’daki resim]

İsa kendini “dünyanın nuru” diye adlandırdığında bayram ışıklarına değinmiş olabilir