Vukongomisi Bya Swihaha-mpfhuka—Xana Byi Tirha Njhani Leswaku U Famba U Hlayisekile?

HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE PHILIPPINE

LOKO u ri karhi u famba hi xihaha-mpfhuka, xana u tshame u tivutisa leswaku muhahisi u swi tivisa ku yini leswaku u ya kwihi? Kumbexana u sungule ku karhateka loko u ehleketa hi swihaha-mpfhuka swo tala kumbexana swa madzana leswi yaka hala na hala exibakabakeni hi nkarhi wun’we. Swi swi kotisa ku yini ku famba swi nga tlumbani?

I nchumu lowu tolovelekeke eka vafambi ku tivutisa swivutiso sweswo. Hambiswiritano, minkambisiso yi kombisa leswaku swihaha-mpfhuka leswi tleketlaka vanhu swi hlayiseke ngopfu,a entiyisweni swi hlayiseke ku tlula ku famba hi xithuthuthu kumbe hi movha. Nchumu wa nkoka lowu endlaka leswaku ku famba hi swihaha-mpfhuka swi hlayisekile i vukongomisi bya swihaha-mpfhuka.

Ku Kongomisa Xihaha-mpfhuka Lexi U Fambaka Ha Xona Hi Ku Hlayiseka

Muhahisi wa xihaha-mpfhuka kumbe murhangeri, hi yena a nga ni vutihlamuleri lebyikulu bya ku xi kongomisa hi ndlela leyi hlayisekeke. Hambiswiritano, ku ni minkarhi yo tala laha a nga swi kotiki ku vona swihaha-mpfhuka swin’wana leswi nga ekusuhi na yena hambi ku ri ku tiva loko swi ri kona. Hikwalaho ka xivangelo lexi, matiko yo tala ma ni fambiselo ra ku kongomisa swihaha-mpfhuka. Vatirhi lava tirhaka emisaveni va tshamela ku vulavurisana ni vahahisi va swihaha-mpfhuka leswaku va va nyika swileriso.

Samuel, la nga ni malembe ya 13 a ri mukongomisi wa swihaha-mpfhuka exifundzheni xa le California, u ri: “Vakongomisi va swihaha-mpfhuka va endla ntirho wa nkoka swinene leswaku swi famba swi hlayisekile. Nchumu wo sungula lowu nga wa kona i ku byela vachayeri va swihaha-mpfhuka leswaku va fambela ekule ni swihaha-mpfhuka swin’wana.” Melba, loyi a nga murhangeri wa vukongomisi bya swihaha-mpfhuka, u hlamusela vuxokoxoko lebyi engetelekeke a ku: “Nchumu wo sungula lowu naswona wu nga wa nkoka swinene i vuhlayiseki bya swihaha-mpfhuka, kambe handle ka sweswo, hi tlhela hi kongomisa vachayeri va swona leswaku va famba hi ndlela leyi hlelekeke ni leyi hatlisaka.” Kutani handle ko pfuna vahahisi va swihaha-mpfhuka leswaku va nga tlumbani, vakongomisi va swihaha-mpfhuka va pfuna vachayeri va swona leswaku va hambeta va famba.

Hinkwaswo leswi swi vula leswaku loko muhahisi wa xihaha-mpfhuka a ri karhi a chayela, ku ni vanhu vo tala lava nga ehansi lava langutisisaka mafambelo ya xona ni lava vulavurisanaka na yena. Muhahisi a nga vulavurisani nkarhi na nkarhi ni vakongomisi va swihaha-mpfhuka hi swilo swo vulavurisana ha swona loko a suka ni loko a fika erivaleni ra swihaha-mpfhuka ntsena, kambe u tlhela a vulavurisana ni vakongomisi va lomu a yaka kona ni lava nga etindhawini leti a hundzaka eka tona eriendzweni rakwe.

Ku langutisa leswi muhahisi wa xihaha-mpfhuka a nga kotiki ku swi vona i swa nkoka swinene eminkarhini leyi leyi nga ni swihaha-mpfhuka leswi fambaka hi rivilo lerikulu swinene. Ehleketa hi swihaha-mpfhuka swimbirhi swa muxaka lowu fambaka hi rivilo lerikulu leswi tleketlaka vanhu leswi kongomaneke. Hi nkarhi lowu vahahisi va swona va vonanaka ha wona, va nga ha va va saleriwe hi tisekoni ti nga ri tingani ntsena leswaku va vhikana va nga tlumbani! Kutani i vutihlamuleri bya vakongomisi va swihaha-mpfhuka ku sivela xiyimo xolexo leswaku xi nga humeleli. Loko ka ha sele nkarhi wo leha leswaku vachayeri va vonana, vakongomisi va swihaha-mpfhuka va ta va se va va nyike swileriso leswi nga ta endla leswaku va va ekule na kule.

Ku Vona Laha Xihaha-mpfhuka Lexi U Fambaka Ha Xona Xi Nga Kona

Rungula leri kombisaka ndlela leri rhumeriwaka hi swilo swo rhumela rungula leswi nga laha misaveni ri kongomisa swihaha-mpfhuka. Muhahisi u ni michini leyi amukelaka rungula leri rhumeriwaka hi swilo sweswo swo rhumela rungula kutani ri n’wi byela lomu kahle-kahle a nga kona. Leswi swilo swo rhumela rungula swi kumekaka etindhawini to karhi, swihaha-mpfhuka swi suka endhawini yo karhi swi ya eka yin’wana kukondza swi fika laha swi yaka kona. Entiyisweni, swilo leswi swi pfunaka ku kongomisa swihaha-mpfhuka swi endle tindlela leti swihaha-mpfhuka swi fambaka ha tona.

Vakongomisi va swihaha-mpfhuka va swi kongomisa leswaku swi famba eka tindlela ta le moyeni. Loko vahahisi va swona va nga si suka, va fanele va tsala pulani leyi kombisaka ndlela leyi va nga ta yi tirhisa. Mukongomisi wa swihaha-mpfhuka u va a ri ni kopi ya phepha leri nga ni rungula ra nkoka malunghana ni xihaha-mpfhuka lexi nga ta suka. Salvador Rafael, murhangeri wa vakongomisi va swihaha-mpfhuka, u hlamusela ndlela leyi leswi swi pfunaka ha yona a ku: “Ku ni tindhawu laha tindlela ta swihaha-mpfhuka ti fikaka ti hambana kona. Loko muhahisi a tshinela etindhawini toleto, u fanele a tivisa mukongomisi wa xihaha-mpfhuka. Kutani mukongomisi u ta tsala rungula rolero ephepheni rakwe.” Mukongomisi u ta vona hi mahlo ya mianakanyo ndlela leyi xihaha-mpfhuka xolexo xi fambaka ha yona.

Leswaku mukongomisi a kuma rungula rolero u tirhisa xitirho xin’wana—nchumu wo vulavurisana ha wona. Wa swi tiva leswaku xihaha-mpfhuka xi kwihi, kutani muhahisi wa xona u kuma swileriso leswi nga ta n’wi pfuna ku fambela ekule ni swihaha-mpfhuka swin’wana. Hakanyingi vakongomisi ni vahahisi va ni swilo swo vulavurisana ha swona leswi nga ni switichi swo tala. Loko xitichi xin’wana xi nga tirhi, va nga swi kota ku tirhisa xin’wana.

Ku endliwa yini hi swihaha-mpfhuka leswi humaka ematikweni man’wana leswi vahahisi va swona va vulavulaka ririmi rimbe? Leswaku ku papalatiwa makhombo lama nga vangiwaka hikwalaho ka ku nga twisisani, Nhlangano wa Misava Hinkwayo wa Swihaha-mpfhuka swo Rhwala Vanhu wu hlawule ririmi ra Xinghezi leswaku ku va rona leri tirhisiwaka loko vahahisi ni vakongomisi va vulavurisana. Nakambe leswi marito, maletere ni tinomboro tin’wana ti twalaka ti fana loko ti vuriwa eka swilo swo vulavurisana ha swona, vakongomisi va swihaha-mpfhuka va dyondzisiwa ku tirhisa swiga ni mavitanelo lama tolovelekeke loko va byela vahahisi swileriso. Nakambe ku tiyisekisa leswaku vanhu va hlayisekile, vahahisi va komberiwa ku phindha swileriso swin’wana leswi va byeriwaka swona hi vakongomisi.

Xitirho xin’wana lexi vakongomisi va xi tirhisaka i muchini lowu vuriwaka radar. Loko moya lowu nga ni rungula ra nchumu wo vulavurisana ha wona wu ba swihaha-mpfhuka, rungula rolero ri khomiwa hi eriyali ya radar. Kutani swihaha-mpfhuka swi kombisiwa tanihi mfungho kumbe nkhwati eka xikrini xa radar xa mukongomisi. Swihaha-mpfhuka swo tala swi ni nchumu lowu hundziselaka rungula leri hlamuselaka xihaha-mpfhuka eka radar. Loko rungula leri ri hlanganisiwa ni leri nga eka khompyuta, xihaha-mpfhuka xi nga voniwa hinkwaxo eka radar, ku voniwa ni nomboro ya xona, rivilo leri xi fambaka ha rona, leswaku xi le henhla ku fikela kwihi swin’we ni muxaka wa xona.

Loko mukongomisi a vona xilaveko xo jikisa xihaha-mpfhuka leswaku xi nga tlumbani ni swin’wana, a nga endla swilo swo hlayanyana. A nga ha lerisa muhahisi leswaku a cinca (1) ndlela. Kumbe a nga ha n’wi lerisa leswaku a hunguta (2) rivilo hi xikombiso, loko xihaha-mpfhuka xin’wana xi lava ku hundza lexin’wana. Ndlela leyi tolovelekeke leyi a nga endlaka leswaku xihaha-mpfhuka xi fambela ekule ni xin’wana i ku endla leswaku xi (3) tlhandluka kumbe xi ehla.

Tanihi ndlela yin’wana yo hlawuleka yo antswisa ku hlayiseka ka swihaha-mpfhuka, ti-radar to tala ti nga xalamukisa mukongomisi wa swihaha-mpfhuka loko ku va ni xiyimo lexi nga ni khombo. Hi xikombiso, tialamu leti voningaka ni leti rilaka ti sungula ku voninga ni ku rila loko radar yi swi vona ka ha ri emahlweni leswaku swihaha-mpfhuka swimbirhi swi ta tshinelelana swinene. Alamu yin’wana yi ta rila loko xihaha-mpfhuka xi tikomba xi ehla swinene xi ya ehansi.

Pakani Ya Kona I Ku Tiyisekisa Leswaku U Sirhelelekile

Ku ni swilo swo tala leswi se swi endliwaka hi xikongomelo xo antswisa ndlela leyi fambiselo ra ku kongomisa swihaha-mpfhuka ri tirhaka ha yona. Fambiselo ra ku kongomisa swihaha-mpfhuka ra laha hansi hakanyingi ri lava leswaku swihaha-mpfhuka swi famba hi tindlela to karhi ni leswaku swi ya ehenhla ku fikela eka mpimo wo karhi. Sweswo swi endla leswaku ku va ni ndhawu leyi nga tirhisiwiki exibakabakeni naswona ku va ni tindlela leti tekaka nkarhi wo leha. Swihaha-mpfhuka leswi nga ta endliwa enkarhini lowu taka swi ta ya swi tirhisa ngopfu Fambiselo ro Kongomisa Swihaha-mpfhuka leri sekeriweke eka sethalayiti, leri nga ta endla leswaku swi olova swinene ku cinca-cinca tindlela leti swi fambaka ha tona naswona swi ta endla leswaku swi olova ku kongomisa ni leswi fambaka hi le lwandle.

Hilaha nhlamuselo ya hina yo koma ya vukongomisi bya swihaha-mpfhuka yi kombisaka hakona, muhahisi a hi yena ntsena loyi a tivaka laha xi nga kona hi nkarhi wo karhi. Entiyisweni, ku ni vanhu van’wana vo hlayanyana lava nga ehansi lava xiyaka mafambelo ya xona. Fambiselo leri ri endleriwe ku hunguta makhombo ni ku endla leswaku ku famba hi xihaha-mpfhuka swi va leswi sirhelekeke swinene. A swi hlamarisi leswi timhangu ta swihaha-mpfhuka leswi tleketlaka vanhu ti nga titsongo swinene.

Kutani loko u famba hi xihaha-mpfhuka a wu fanelanga u karhateka ngopfu. Loko u teka riendzo ro ya ekule swinene hi xona enkarhini lowu taka, tsundzuka leswaku mukongomisi wa xona u tshama a pfule mahlo ni tindleve leswaku a tiyisekisa leswaku u sirhelelekile. Tsakela riendzo ra wena, u nga chavi nchumu!

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Dayagramu leyi nga eka tluka 14, 15]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

KU VONA LAHA XIHAHA-MPFHUKA LEXI U FAMBAKA HA XONA XI NGA KONA

Sethalayiti

☒

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Xihondzo lexi ku kongomisiwaka swihaha-mpfhuka eka xona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Vakongomisi va swihaha-mpfhuka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Laha swihaha-mpfhuka swi ku kongomisiwaka kona

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 15]

Tower and controllers: NASA Ames Research Center; control center: U. S. Federal Aviation Administration