Lavo Homboloka Va Ha Ta Hanya Ku Fikela Rini?

“Ha yini [Yehovha] u miyela loko munhu wo homboloka a mita loyi a lulameke ku n’wi tlula?”—HABAKUKU 1:13.

 1. Xana misava yi ta tatiwa rini hi ku helela hi vutivi bya ku vangama ka Yehovha?

XANA Xikwembu xi ta kala xi lovisa lavo homboloka? Loko swi ri tano, xana ha ha ta fanela ku rindza ku fikela rini? Vanhu va vutisa swivutiso swo tano emisaveni hinkwayo. Xana tinhlamulo hi nga ti kuma kwihi? Hi nga ti kuma emaritweni ya vuprofeta lama huhuteriweke hi Xikwembu, lama vulavulaka hi nkarhi lowu vekiweke hi xona. Ma hi tiyisekisa leswaku ku nga ri kungani, Yehovha u ta hetisisa vuavanyisi byakwe ehenhla ka vanhu hinkwavo lava hombolokeke. Hi kona misava yi nga ta “tala ku tiva ku vangama ka Yehovha hilaha mati ma funengetaka lwandle hakona.” Xexo i xitshembiso xa vuprofeta lexi kumekaka eRitweni ra Xikwembu ro Kwetsima eka Habakuku 2:14.

 2. Hi swihi swiendlakalo swinharhu swa vuavanyisi bya Xikwembu leswi buku ya Habakuku yi swi tameleke?

² Buku ya Habakuku, leyi tsariweke kwalomu ka 628 B.C.E., yi tamele swiendlakalo swinharhu swa vuavanyisi lebyi Yehovha Xikwembu a a ta byi hetisisa. Swiendlakalo swimbirhi swa vuavanyisi byebyo ana se swi hetisekile. Xo sungula a ku ri xa vuavanyisi bya Yehovha ehenhla ka tiko leri gwineheke ra Yuda wa khale. Ku vuriwa yini hi xa vumbirhi? A xi ri vuavanyisi lebyi Xikwembu xi byi hetisiseke ehenhla ka tiko ra nsele ra Babilona. Kutani hi ni xivangelo lexi twalaka xa ku tiyiseka leswaku ku avanyisa ka vunharhu ka Xikwembu ku ta hetiseka. Kahle-kahle, hi nga rindzela ku hetiseka ka byona ku nga ri khale. Xikwembu xi ta lamulela vanhu vo lulama emasikwini lawa yo hetelela, hi ku lovisa vanhu hinkwavo lavo homboloka. Vo hetelela eka vona swi ta va khela matluka loko ku fika “nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo,” leyi taka hi xibububu.—Nhlavutelo 16:14, 16.

 3. I yini hakunene lexi nga ta wela lavo homboloka enkarhini wa hina?

³ Nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu yi ta yi tile. Naswona vuavanyisi bya Xikwembu ehenhla ka lavo homboloka enkarhini wa hina byi ta hetiseka hakunene, ku fana ni vuavanyisi bya Yehovha ehenhla ka Yuda na Babilona. Hambiswiritano, swi nga va njhani loko sweswi hi titeka hi ri eYuda hi nkarhi wa Habakuku? Ku endleka yini etikweni rero?

Tiko Leri Cangayilaka

 4. Habakuku u twa mahungu wahi yo biha?

⁴ Hi mahlo ya mianakanyo, vona muprofeta wa Yehovha, Habakuku a tshame elwangwini ra yindlu yakwe leri andlalekeke, a biwa hi rimoyana lerinene nimadyambu. Etlhelo ka yena ku ni xichayachayana. (Habakuku 1:1; 3:19, marito yo gimeta) Kambe Habakuku u cheriwa hi timhaka to biha. Hosi Yoyakimi wa le Yuda u dlaye Yuriya, a lerisa leswaku ntsumbu wa muprofeta yoloye wu ya hoxiwa eswilahlweni swa vanhu ntsena. (Yeremiya 26:23) Ina, Yuriya a nga tshamanga a namarhele Yehovha, kambe u khomiwe hi ku chava, a balekela aEgipta. Hambiswiritano, Habakuku wa swi tiva leswaku loko Yoyakimi a teka goza leri ra vukari, a a nga susumetiwi hi ku lava ku dzunisa Yehovha. Leswi swi kombisiwa hileswi hosi leyi yi bakanyeke nawu wa Xikwembu ni leswi a yi venga muprofeta Yeremiya ni van’wana lava a va tirhela Yehovha.

 5. Vumoya byi njhani eYuda, naswona Habakuku u titwisa ku yini ha byona?

⁵ Habakuku u vona musi wa murhi wa risuna wu tuvika emalwangwini ya tindlu ta le mugangeni wa ka vona. Vanhu lava a va hisi murhi wa risuna hi ku va va ri vagandzeri va Yehovha. Va khomeke hi mintirho ya vukhongeri bya mavunwa, va seketeriwa hi Hosi Yoyakimi wa le Yuda la hombolokeke. A hi ku nyumisa ka swona! Mahlo ya Habakuku ma tengatenga mihloti, kutani a huwelela a ku: “Oho Yehovha, xana ndzi ta kombela ku pfuniwa ku fikela rini, kambe u nga yingisi? Xana ndzi ta kombela leswaku u ndzi pfuna emadzolongeni ku fikela rini, kambe u nga ndzi ponisi? Ha yini u ndzi endla ndzi vona leswo biha, naswona u tshamela ku languta ku karhateka? Ha yini ku phanga ni madzolonga swi ri emahlweni ka mina, ha yini ku ri ni ku holova, naswona ha yini ku ri ni ku lwa? Hikokwalaho nawu wu heleriwa hi matimba, vululami a byi vi kona. Hikuva lowo homboloka u rhendzela lowo tshembeka, hikwalaho ka sweswo vululami byi huma byi soholotiwile.”—Habakuku 1:2-4.

 6. Ku endleke yini hi nawu ni vululami eYuda?

⁶ Ina, swiendlo swa ku phanga ni madzolonga swi tinyike matimba. Hinkwako-nkwako lomu Habakuku a langutaka kona, u vona hasahasa, timholovo ni ku lwa. ‘Nawu wu heleriwe hi matimba,’ a wa ha tirhi. Ku vuriwa yini hi vululami? “A byi vi kona”! A byi humeleli nikatsongo. Ku ri na sweswo, ‘lavo homboloka va rhendzela lavo lulama,’ va sohasoha milawu leyi vekeriweke ku sirhelela lava nga riki na nandzu. Ina, “vululami byi huma byi soholotiwile.” Bya gombonyokisiwa. Vona xiyimo lexi hlomulaka mbilu swonghasi!

 7. Habakuku u tiyimisele ku endla yini?

⁷ Habakuku u lo ntsee, a anakanyisisa hi xiyimo lexi. Xana a nga tshika ntirho wakwe? Doo! Endzhaku ko anakanyisisa hi ku xanisiwa hinkwako ka malandza ya Xikwembu lama tshembekaka, wanuna loyi wo tshembeka u tlhela a kuma matimba ya ku hambeta a tserhama a va muprofeta wa Yehovha. Habakuku u ta ya emahlweni a twarisa rungula ra Xikwembu—hambiloko sweswo swi vula rifu.

Yehovha A Endla “Ntirho” Lowu Hlamarisaka

8, 9. Hi wihi “ntirho” wo hlamarisa lowu Yehovha a wu endlaka?

⁸ Exivonweni, Habakuku u vona vaseketeri va vukhongeri bya mavunwa, lava nga xi xiximiki Xikwembu. Yingisa leswi Yehovha a va byelaka swona: “Langutani, exikarhi ka matiko, mi vona, kutani mi honolelana hi ku hlamala.” Kumbexana Habakuku wa tivutisa leswaku ha yini Xikwembu xi vulavula ni vanhu volavo vo homboloka hi ndlela leyi. Kutani u twa Yehovha a va byela a ku: “Hlamalani; hikuva ku ni ntirho lowu munhu a wu endlaka emasikwini ya n’wina, lowu n’wina mi nga taka mi nga wu pfumeli hambiloko wu runguriwa.” (Habakuku 1:5) Kahle-kahle, Yehovha hi yena a endlaka ntirho lowu wu va hlamarisaka. Kambe i ntirho muni?

⁹ Habakuku u yingiserisisa kahle loko Xikwembu xi ya emahlweni xi vula marito lama tsariweke eka Habakuku 1:6-11. Leri i rungula ra Yehovha—naswona xikwembu xa mavunwa ni xifaniso lexi nga hanyiki, a swi nge swi koti ku sivela ku hetiseka ka rona: “Waswivo, ndzi yimisa Vakalidiya, tiko ra nsele, ra madzolonga, leri ri yaka etindhawini leti pfulekeke ta misava leswaku ri teka tindhawu leti nga riki ta rona. Ra chavisa, ra tshukisa swinene. Vululami bya rona ni xindzhuti xa rona swi huma eka rona. Tihanci ta rona ti ni rivilo lerikulu ku tlula tiyingwe, ti ni tihanyi ku tlula timhisi ta nimadyambu. Tihanci ta rona ta nyimpi ti handze misava hi ku tsutsuma, naswona tihanci ta rona ta nyimpi ti huma ekule swinene. Ti haha ku fana ni gama leri tsutsumelaka ku ya dya xanchumu. Hinkwaro ri fikela madzolonga. Ku hlangana ka swikandza swa rona ku fana ni mheho ya le vuxeni, ri hlengeleta makhumbi ku fana ni sava. Ri sandza tihosi, vafumi lava tlakukeke i nchumu lowu hlekisaka eka rona. Ri hleka ndhawu yin’wana ni yin’wana leyi tiyisiweke, ri endla nhulu ya misava kutani ri yi teka. Kunene enkarhini wolowo ri ta ya emahlweni ku fana ni mheho, ri hundza kutani ri va ni nandzu. Matimba lawa ya rona ma huma eka xikwembu xa rona.”

10. I vamani lava Yehovha a va rhumaka?

¹⁰ Xexo i xilemukiso lexikulu swonghasi lexi humaka eka La nge Henhla-henhla! Yehovha u rhuma Vakalidiya, tiko ra nsele ra Babilona. Loko ri gwirima ri ya nghena “etindhawini leti pfulekeke ta misava,” ri ta hlula vutshamo byo tala swinene. A hi ku chavisa ka swona! Vandla ra Vakalidiya ra “chavisa, ra tshukisa swinene,” a ri tiyiseleki. Ri endla milawu ya rona ya nsimbhi. ‘Vululami bya rona byi huma eka rona.’

11. U nga ku hlamusela njhani ku ta ka mavuthu ya Babilona ma ta hlasela Yuda?

¹¹ Tihanci ta Babilona ti ni rivilo ro tlula ra tiyingwe. Vagadi va tona va ni nsele ku tlula timhisi leti hlotaka hi ku twa ndlala nivusiku. Ta punyapunya, ‘ti handza ehansi’ hi ku jahela ku famba. Ti suka le kule eBabilona, hi letiya, ti kongoma eYuda. Hi ku haha bya gama leri voneke nyama leyi phomisaka marha, a swi nge teki nkarhi Vakalidiya va nga si bvanyangeta nala wa vona. Kambe, xana ku ta hlasela vuthu ra masocha lama hlayiwaka hi tintiho ntsena? Doo! “Hinkwaro ri fikela madzolonga,” tanihi vandla leri fikaka hi xibububu ri ta pfindlusa tiko. Va tsutsumela evupela-dyambu va kongoma eYuda ni le Yerusalema, hi rivilo ra mheho ya le vuxeni, tinghohe ta vona ti ri karhi ti vangama hi nkhinkhi. Mavuthu ya Babilona ma kukula vabohiwa vo tala swinene lerova ma “hlengeleta makhumbi ku fana ni sava.”

12. Hi rihi langutelo ra Vababilona, naswona nala loyi wo chavisa ‘kahle-kahle u va ni nandzu’ wa yini?

¹² Masocha ya Kalidiya ma sandza tihosi ni ku hlekula valawuri lava tlakukeke, lava hinkwavo va nga riki na wona matimba yo ma yimisa loko ma ta hi nkani ya marahani. Ma “hleka ndhawu yin’wana ni yin’wana leyi tiyisiweke,” hikuva makhokholo hinkwawo ya wa loko Vababilona va “endla nhulu ya misava” leyi va hlaselaka makhokholo va yime eka yona. Hi nkarhi lowu vekiweke hi Yehovha, nala loyi a chavisaka ‘u ta ya emahlweni hakunene ku fana ni mheho.’ Loko a hlasela Yuda na Yerusalema, ‘kahle-kahle u ta va ni nandzu’ wa ku endla vanhu va Xikwembu swo biha. Endzhaku ko hlula bya moya wa ximbhembhe, ndhuna ya masocha ya Kalidiya yi ta tibuma yi ku: ‘Matimba lawa ma huma eka xikwembu xa hina.’ Kambe mbuyangwana u ta va a nga tivi nchumu!

Xisekelo Lexi Tiyeke Xa Ntshembo

13. Ha yini Habakuku a va ni ntshembo ni ku tiyiseka?

¹³ Loko Habakuku a ya a xi twisisa swinene xikongomelo xa Yehovha, u va ni ntshembo lowukulu embilwini yakwe. Ku tiyiseka loku heleleke loku a veke na kona, ku n’wi susumetela ku dzunisa Yehovha. Hilaha swi kombisiweke hakona eka Habakuku 1:12, muprofeta loyi u ri: “Xana a wu sukeli enkarhini wa khale swinene, Wena Yehovha? Wena Xikwembu xanga, Mukwetsimi wanga, a wu fi.” Ina, Yehovha i Xikwembu “ku suka enkarhini lowu nga riki na makumu ku ya enkarhini lowu nga riki na makumu”—hilaha ku nga heriki.—Pisalema 90:1, 2.

14. Hi wihi mukhuva lowu Vayuda lava gwineheke va wu namarheleke?

¹⁴ Loko a anakanyisisa hi xivono lexi a kombiweke xona hi Xikwembu, naswona a tsakisiwa hi nhlamuselo ya xona, muprofeta u ya emahlweni a ku: “Wena Yehovha, u ri vekele ku ri avanyisa; Wena Ribye, u ri simekile leswaku u ri tshinya.” Xikwembu xi va avanyise hi ndlela yo vava Vayuda lava gwineheke, naswona Yehovha u ta va tshinya, a va ba hi nkhavi wo fehla. A va fanele va n’wi languta tanihi Ribye ra vona, khokholo leri nga rona ntsena ra xiviri, vuchavelo ni Xihlovo xa ku ponisa. (Pisalema 62:7; 94:22; 95:1) Hambiswiritano, varhangeri lava gwineheke va Vayuda a va tshineli eka Xikwembu, naswona va ya emahlweni va tshikilela vagandzeri va Yehovha lava nga riki na khombo.

15. Yehovha u ni ‘mahlo yo tenga swinene, ku va ma vona leswo biha’ hi ndlela yihi?

¹⁵ Muprofeta wa Yehovha a nga dyi byi rhelela hikwalaho ka xiyimo lexi. Kutani u ri: “Mahlo ya wena ma tengile swinene, ku va ma vona leswo biha; naswona a wu swi koti ku languta leswi karhataka.” (Habakuku 1:13) Ina, Yehovha u ni ‘mahlo yo tenga swinene, ku va ma vona leswo biha,’ leswi vulaka leswaku a nga swi tiyiseli swidyoho.

16. U nga swi katsakanya njhani leswi tsariweke eka Habakuku 1:13-17?

¹⁶ Hikwalaho, nhloko ya Habakuku yi pfuma swivutiso leswi dzikeke. Wa vutisa: “Ha yini u languta lava va xengaka, u miyela loko munhu wo homboloka a mita loyi a lulameke ku n’wi tlula? Ha yini u endla munhu wa la misaveni a fana ni tinhlampfi ta lwandle, a fana ni swilo leswi kokovaka leswi swi nga riki na mufumi? Hinkwavo lava u va humese hi xinjovo xinene; a va koka hi rikoka ra yena, a va hlengeleta hi rikoka rakwe ra tinhlampfi. Hi yona mhaka leyi a tsakaka naswona wa khana. Hi yona mhaka leyi a endlelaka rikoka rakwe xitlhavelo naswona a mbulukisaka xitlhavelo xa rikoka rakwe ra tinhlampfi; hikuva ha tona xiphemu xakwe xi kuma mafurha, ni swakudya swa yena swi ni rihanyo. Xana hi yona mhaka leyi a nga ta chulula rikoka rakwe, naswona, xana u fanele ku dlaya matiko nkarhi hinkwawo, kambe a nga kombisi ntsetselelo?”—Habakuku 1:13-17.

17. (a) Vababilona va xi hetisisa njhani xikongomelo xa Xikwembu hi ku hlasela Yuda na Yerusalema? (b) Yehovha u ta n’wi kombisa yini Habakuku?

¹⁷ Loko Vababilona va hlasela Yuda na ntsindza wa kona, ku nga Yerusalema, va ta va va endla leswi laviwaka hi vona. A va nge swi tivi leswaku va tirhisiwa hi Xikwembu leswaku va hetisisa vuavanyisi bya xona lebyi faneleke ehenhla ka vanhu lava nga tshembekangiki. A swi kali swi lava ku voningeriwa ku kumisisa mhaka leyi ha yona Habakuku swi n’wi tikeleke ku twisisa leswaku ha yini Xikwembu xi tirhisa Vababilona vo homboloka leswaku va hetisisa vuavanyisi bya xona. Vakalidiya volavo va nsele a hi vagandzeri va Yehovha. Va teka vanhu va ri ‘tinhlampfi ni swikokovi ntsena’ leswi faneleke swi khomiwa, va endla hilaha va rhandzaka hakona hi swona. Kambe Habakuku a nge tshami a pfilunganyekile. Ku nga ri kungani Yehovha u ta kombisa muprofeta wakwe leswaku Vababilona va ta xupuriwa hikwalaho ka ku phanga ka vona ka makwanga na hikwalaho ka nandzu wa vona lowukulu wa ngati.—Habakuku 2:8.

Ku Rindzela Ku Twa Marito Ya Yehovha Lama Engetelekeke

18. Hi nga dyondza yini eka langutelo leri Habakuku a a ri na rona, hi ku ya hi Habakuku 2:1?

¹⁸ Hambiswiritano, sweswi Habakuku u rindzele ku twa Yehovha loko a ya emahlweni a vulavula. Muprofeta u vula hi ku tiyiseka a ku: “Ndzi ta tshama ndzi yimile exivandleni xa mina xa ku rindza, ndzi ta tshama ndzi yime ekhokholweni; ndzi ta tshama ndzi rindzile, leswaku ndzi vona leswi a nga ta swi vula ha mina, ni leswi ndzi nga ta angula swona loko ndzi tshinyiwa.” (Habakuku 2:1) Habakuku u swi navela swinene ku twa leswi Xikwembu xi nga ta swi vula hi ku tirhisa yena tanihi muprofeta wa xona. Ku pfumela ka yena leswaku Yehovha i Xikwembu lexi nga swi tiyiseliki leswo biha ku endla leswaku a tivutisa mhaka leyi ha yona vuhomboloki byi tinyikeke matimba, kambe u tiyimiserile ku amukela ndzulamiso loko miehleketo yakwe yi hoxile. Kutani ku vuriwa yini hi hina? Loko hi tivutisa mhaka leyi ha yona swilo swin’wana swo homboloka swi yaka emahlweni, ku tiyiseka ka hina hi vululami bya Yehovha Xikwembu ku fanele ku hi pfuna ku tshama hi tiyile hi rindzela yena.—Pisalema 42:5, 11.

19. Hilaha Xikwembu xi byeleke Habakuku hakona, ku humelele yini hi Vayuda lava gwineheke?

¹⁹ Hilaha Xikwembu xi byeleke Habakuku hakona, xi hetisise vuavanyisi bya xona ehenhla ka tiko leri gwineheke ra Yuda, hi ku tshika Vababilona va hlasela Vayuda. Hi 607 B.C.E., va lovise Yerusalema ni tempele, va yayarhela vanhu lavakulu ni lavatsongo, va tlhela va teka vo tala va va yisa evuhlongeni. (2 Tikronika 36:17-20) Endzhaku ko tshama nkarhi wo leha evuhlongeni le Babilona, masalela lama tshembekaka ya Vayuda ma tlhelele eka rikwavo, ma fika ma pfuxa tempele. Hambiswiritano, endzhaku Vayuda va tlhele va kumeka va nga tshembekanga eka Yehovha—ngopfu-ngopfu loko va kanetile leswaku Yesu i Mesiya.

20. Pawulo u yi tirhise njhani Habakuku 1:5 mayelana ni ku kanetiwa ka Yesu?

²⁰ Hi ku ya hi Mintirho 13:38-41, muapostola Pawulo u kombise Vayuda eAntiyoka leswi a swi ta va swi vula swona ku kaneta Yesu ni gandzelo rakwe ra nkutsulo. Loko a tshaha Habakuku 1:5 eka vuhundzuluxeri bya Septuagint ya Xigriki, Pawulo u tsundzuxile a ku: “Tivoneleni leswaku leswi vuriwaka eka Vaprofeta a swi ti ehenhla ka n’wina, ‘Wu voneni, n’wina vahlekuri, mi wu hlamala, mi nyamalala, hikuva ndzi endla ntirho emasikwini ya n’wina, ntirho lowu mi nga ta ka mi nga wu kholwi hambiloko munhu a mi rungulela wona hi vuxokoxoko.’” Ku pfumelelana ni marito lawa Pawulo a ma tshaheke, Habakuku 1:5 yi hetiseke ra vumbirhi loko masocha ya le Rhoma ma lovisa Yerusalema ni tempele ya kona hi 70 C.E.

21. Xana Vayuda va le nkarhini wa Habakuku va wu langute njhani “ntirho” wa Xikwembu wa ku endla leswaku Vababilona va lovisa Yerusalema?

²¹ Eka Vayuda va le nkarhini wa Habakuku, “ntirho” wa Xikwembu wa ku endla leswaku Vababilona va hlasela Yerusalema a wu nga twisiseki, hikuva muti wolowo a wu ri xitiko xa vugandzeri bya Yehovha ni laha hosi yakwe leyi totiweke yi vekiweke kona exiluvelweni. (Pisalema 132:11-18) Hikwalaho, muti wa Yerusalema a wu nga si tshama wu lovisiwa. Tempele ya wona a yi nga si tshama yi hisiwa. Vuhosi a byi nga si tshama byi susiwa endlwini ya Davhida. A swi nga khorwisi leswaku Yehovha a a ta pfumelela swilo swo tano swi humelela. Kambe Xikwembu a xi lemukise kahle hi nomu wa Habakuku leswaku swiendlakalo leswi swi tsemaka nhlana a swi ta humelela. Naswona matimu ma komba leswaku swi endleke hilaha swi profetiweke hakona.

“Ntirho” Wa Xikwembu Lowu Hlamarisaka Namuntlha

22. Xana “ntirho” wa Yehovha lowu hlamarisaka wu ta katsa yini namuntlha?

²² Xana Yehovha u ta wu endla “ntirho” lowu hlamarisaka enkarhini wa hina? Tiyiseka leswaku u ta wu endla, hambileswi vamakholwa-hi-ku-vona va vonakaka va nga swi pfumeli. Enkarhini wa kona, ntirho wa Yehovha lowu hlamarisaka wu ta va wa ku lovisa Vujagana. Ku fana na Yuda wa khale, byi vula leswaku byi gandzela Xikwembu, kasi byi bole byi helela. Ku nga ri khale, Yehovha u ta endla leswaku vuthala hinkwabyo bya mafambiselo ya vukhongeri bya Vujagana byi heriseriwa makumu, swi va tano ni hi swivumbeko hinkwaswo swa “Babilona Lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa.—Nhlavutelo 18:1-24.

23. Moya wa Xikwembu wu susumetele Habakuku leswaku a endla yini?

²³ Yehovha u nyike Habakuku ntirho lowu engetelekeke lowu a a fanele a wu endla emahlweni ka ku lovisiwa ka Yerusalema hi 607 B.C.E. Xana Xikwembu a xa ha ta n’wi byela yini muprofeta wa xona? Ina, Habakuku a a ha ta twa swilo leswi a swi ta n’wi susumetela ku teka xichayachayana xakwe a yimbelelela Yehovha tinsimu ta xikhongelo xa ku vaviseka. Hambiswiritano, muprofeta loyi a a ta rhanga hi ku susumetiwa hi moya wa Xikwembu leswaku a twarisa makhombo lama chavisaka. Kunene, hi nga swi tlangela ku twisisa nhlamuselo leyi dzikeke ya marito yo tano ya vuprofeta lama vulavulaka hi nkarhi lowu vekiweke hi Xikwembu. Kutani a hi yeni emahlweni hi kambisisa vuprofeta bya Habakuku.

Wa Tsundzuka Xana?

• I swiyimo swihi leswi a swi ri kona eYuda hi nkarhi wa Habakuku?

• Hi wihi “ntirho” lowu hlamarisaka lowu Yehovha a wu endleke enkarhini wa Habakuku?

• Hi xihi xivangelo xa ntshembo lexi Habakuku a a ri na xona?

• Hi wihi “ntirho” lowu hlamarisaka lowu Xikwembu xi nga ta wu endla enkarhini wa hina?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Habakuku u tivutisile leswaku ha yini Xikwembu xi tshika vuhomboloki byi tinyika matimba. Xana na wena wa tivutisa?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Habakuku u profete leswaku Vababilona a va ta komba tiko ra Yuda xa ncila wa bulubulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Marhumbi lama yimburiweke ya Yerusalema, muti lowu lovisiweke hi 607 B.C.E.