Hi Kume Mikateko Yo Tala Ya Xikwembu

TANIHI jaha leri a ri chava Xikwembu, tata wa mina Arthur, a a lava ku va mufundhisi wa kereke ya Methodist. Hambiswiritano, ku navela ka yena ku cincile loko a sungula ku hlaya minkandziyiso ya Swichudeni swa Bibele ni ku ya eminhlanganweni ya swona. U khuvuriwe hi 1914 loko a ri ni malembe ya 17. Hi nkarhi wolowo Nyimpi yo Sungula ya Misava a yi ya yi hisa naswona u byeriwe leswaku a joyina vusocha. U gweviwe ku tshama eKhotsweni ra Kingston le Ontario, eCanada ku ringana tin’hweti ta khume hileswi a aleke ku ya enyimpini. Loko a huma ekhotsweni, u ve mukhalipotiya hilaha khale phayona a ri vitaniwa hakona.

Hi 1926, Arthur Guest u tekane na Hazel Wilkinson loyi mana wakwe a dyondzeke ntiyiso hi 1908. Ndzi velekiwe hi April 24, 1931 naswona ndzi n’wana wa vumbirhi eka va mune. Ndyangu wa ka hina a wu rhandza Yehovha swinene naswona hikwalaho ka leswi Tatana a yi xixima swinene Bibele, sweswo swi endle leswaku na hina hi ri rhandza swinene Rito ra Xikwembu. Nkarhi ni nkarhi a hi ya ensin’wini tanihi ndyangu.—Mint. 20:20.

Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi sungule hi 1939, naswona hi 1940 ntirho wa hina wu yirisiwile eCanada. Vana eswikolweni a va losa mujeko ni ku yimbelela risimu ra rixaka. Mina na sesi wa mina lonkulu Dorothy, a hi pfumeleriwa ku huma etlilasini loko va sungula ku yimbelela ni ku losa mujeko. Kambe siku rin’wana mudyondzisi wa mina u ndzi hlamarisile loko a endla xihlekiso hi mina a vula leswaku ndzi toya. Loko xikolo xi huma vadyondzikulorhi va ndzi bile va tlhela va ndzi chovha ndzi wa. Kambe nhlaselo wolowo wu endle leswaku ndzi ya emahlweni ndzi “yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.”—Mint. 5:29.

Ndzi khuvuriwe hi July 1942, loko ndzi ri ni malembe ya 11 epurasini rin’wana. Loko swikolo swi pfarile a ndzi tiphina hi ku tirha tanihi phayona ra nkarhi wo wisa (leri sweswi ri vuriwaka phayona ra nkarhinyana). Lembe rin’wana ndzi fambe ni vamakwerhu van’wana vanharhu hi ya chumayela vanhu lava tsemaka tihunyi eka nsimu leyi nga aviwangiki le n’walungwini wa Ontario.

Hi May 1, 1949, ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo. Leswi a ku akiwa erhavini, ndzi rhambiwile leswaku ndzi ya pfuneta naswona hi December 1 ndzi sungule ku tirha eBethele ya le Canada. Ndzi averiwe ku ya tirha eka ndzawulo yo kandziyisa tibuku naswona ndzi dyondze ku tirhisa muchini wo kandziyisa ha wona. Ku ringana mavhiki yo karhi, a ndzi tirha nivusiku ndzi kandziyisa xiphephana lexi a xi vulavula hi ku xanisiwa ka Timbhoni ta Yehovha ta le Canada.

Hi ku famba ka nkarhi, loko ndzi ri karhi ndzi tirha eka Ndzawulo ya Ntirho, ndzi averiwe ku burisana ni maphayona lawa a ma fanele ma ya tirha eQuebec laha Timbhoni a ti kanetiwa swinene. Un’wana wa maphayona wolawo a ku ri Mary Zazula loyi a huma eEdmonton le Alberta. Leswi yena ni buti wakwe Joe va aleke ku tshika ku dyondza Bibele, vatswari va vona lava a va nghena kereke ya Orthodox va va hlongole ekaya. Ha vambirhi ka vona va khuvuriwe hi June 1951 naswona endzhaku ka tin’hweti ta tsevu va ve maphayona. Loko ndzi ri karhi ndzi burisana na vona, ndzi tsakisiwe hi ndlela leyi Mary a a rhandza Yehovha ha yona. Ndzi sungule ku ti byela leswi, ‘Handle ka loko swilo swo ndzi fambela ximatsi, leyi swi ti komba ku ri yona ntombhi leyi ndzi nga ta yi teka.’ Kutani hi tekane endzhaku ka tin’hweti ta kaye hi January 30, 1954. Endzhaku ka vhiki, hi kume xirhambo xa leswaku ndzi ya leteriwa ku va mulanguteri wa muganga naswona eka malembe mambirhi lama landzeleke hi langutele mavandlha ya le n’walungwini wa Ontario.

Leswi ntirho wo chumayela mahungu lamanene a wu ya wu andza, ku ve ni xilaveko lexikulu xa varhumiwa. Hi ti byele leswaku loko hi kota ku tiyiselela ku titimela ka laha Canada ni tinsuna hi ximumu, hi nga swi kota ku langutana ni swiyimo swo tika eka xiavelo xin’wana ni xin’wana. Hi thwase eka tlilasi ya vu-27 ya Xikolo xa Giliyadi hi July 1956, naswona hi November hi averiwa ku ya va varhumiwa eBrazil.

Loko hi fika erhavini ra le Brazil, hi sungule ku dyondza Xiputukezi. Kutani loko hi sungule ku tiva marito ma nga ri mangani, hi praktise xingheniso xo fambisa timagazini naswona hi sungule ku ya ensin’wini. Loko n’wini wa muti a kombisa ku tsakela, a ku ringanyetiwa leswaku hi hlaya tsalwa leri vulavulaka hi ndlela leyi vutomi byi nga ta va ha yona ehansi ka Mfumo wa Xikwembu. Siku rin’wana ensin’wini, hi kume wansati un’wana loyi a tsakela, ndzi n’wi hlayele tsalwa ra Nhlavutelo 21:3, 4 naswona ndzi titivarile endzhaku ko ri hlaya. Miri wa mina a wu nga ma tolovelanga maxelo lama hisaka swinene naswona a hi boheka ku langutana na wona siku rin’wana ni rin’wana.

A hi averiwe ku ya tirha edorobeni ra Campos laha sweswi ku nga ni mavandlha ya 15. Loko hi fika a ko va ni ntlawa lowu nga woxe edorobeni ni kaya ra varhumiwa laha a ku tshama vamakwerhu va mune ku nga: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz na Lorraine Brookes (loyi sweswi a nga wa ka Wallen). Ntirho wa mina kwalaho a ku ri ku hlantswa mpahla ni ku lava tihunyi leswaku ku ta swekiwa ha tona. Siku rin’wana hi Musumbhunuku nimadyambu endzhaku ka dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, hi ve ni muendzi loyi a hi na n’wi rindzelanga. Nsati wa mina a tshame esofeni hi ri karhi hi tibulela. Loko a tlakusa nhloko eka xiseketelo, ku humelele nyoka leyi endleke leswaku ku va ni hasahasa ku kondza ndzi yi dlaya!

Endzhaku ka loko ndzi dyondze Xiputukezi ku ringana lembe, ndzi ve mulanguteri wa muganga. A hi tshama endhawini leyi a yi nga ri na gezi, hi etlela emeteni naswona a hi famba hi tihanci. Loko hi ri karhi hi chumayela ensin’wini leyi nga aviwangiki, a hi famba hi xitimela hi ya edorobeni leri nga etintshaveni kutani hi fika hi hirha yindlu leyi a hi ta tshama eka yona. Rhavi ri hi rhumele timagazini ta 800 leswaku hi ti fambisa ensin’wini. Kutani a hi fanele hi famba ko hlayanyana hi landza mabokisi ya timagazini eposweni hi vuya na wona laha a hi tshama kona.

Hi 1962, ku khomiwe Xikolo xa Vutirheli bya Mfumo etikweni hinkwaro ra Brazil. Ku ringana tin’hweti ta tsevu, ndzi averiwe ku ya eka swikolo swo hambanahambana ndzi ri ndzexe. Ndzi dyondzise eManaus, Belém, Fortaleza, Recife, ni le Salvador. Ndzi hlele leswaku ku va ni nhlengeletano ya xifundzha endhawini leyi a ku endleriwa mitlangu eka yona eManaus. Timpfula ta matimba a ti thyakise mati yo nwa ni ku onha ndhawu leyi a ku dyeriwa eka yona. (Hi nkarhi wolowo, a ka ha swekiwa enhlengeletanweni.) Ndzi vulavule ni murhangeri wa masocha loyi a a rini xinghana, ndzi n’wi hlamusela xiphiqo lexi a hi ri na xona. Kutani u hi nyike mati lama eneleke lama koteke ku tirha nhlengeletano hinkwayo naswona u tlhele a rhumela masocha leswaku ma vamba matende mambirhi lamakulu naswona rin’we ri ve khixi kasi rin’wana ri ve ndhawu yo dyela eka yona.

Loko ndza ha fambile, Mary u sale a chumayela endhawini ya mabindzu exifundzheni xa Maputukezi laha vanhu va kona a va khomekile swinene. A nga swi kotanga ku va chumayela, kutani u byele vamakwerhu lava tirhaka eBethele a ku, “A ndzi nge pfuki ndzi tshame ePortugal.” Endzhakunyana ka sweswo, hi kume xirhambo xo ya tirha ePortugal. Hi nkarhi wolowo, ntirho wa hina wo chumayela a wu yirisiwile kambe hi amukele xiavelo xexo hambileswi Mary a nga tsakanga.

Hi fike eLisbon, le Portugal hi August 1964. Vamakwerhu a va xanisiwa swinene hi maphorisa ya le xihundleni (PIDE) ya le Portugal. Hikwalaho ka sweswo, hi vone swi antswa ku fika hi nga hlangani ni vamakwerhu va laha hi fikeleke kona. Hi fike hi tshama endhawini leyi vapfhumba va fikelaka eka yona. Kutani loko hi kume tivhisa hi hirhe yindlu. Hi January 1965, hi hetelele hi kote ku vulavurisana ni rhavi. A hi tsake ngopfu loko hi ya eminhlanganweni ro sungula endzhaku ka tin’hweti ta ntlhanu!

Hi byeriwe leswaku maphorisa a ma secha makaya ya vamakwerhu siku ni siku. Hikwalaho ka leswi Tiholo ta Mfumo a ti pfariwile, minhlangano a yi khomiwa emakaya ya vamakwerhu. Vamakwerhu vo tala va hetelele va yisiwe eswitichini swa maphorisa leswaku va ya konanisiwa. Vamakwerhu va xinuna a va xanisiwa hi xikongomelo xo va chavisa leswaku va boxa mavito ya vamakwerhu lava a va fambisa minhlangano. Hikwalaho ka sweswo, vamakwerhu va sungule ku vitanana hi mavito ya vona, yo tanihi José kumbe Paulo, ematshan’weni yo vitanana hi swivongo. Kutani na hina hi endle hilaha ku fanaka.

Ku phamela vamakwerhu swakudya swa moya a swi ri swa nkoka swinene eka hina. Xiavelo xa Mary a ku ri ku thayipa swihloko swa Xihondzo xo Rindza ni minkandziyiso yin’wana eka phepha leri vamakwerhu a va ta kota ku ri gandlisa.

Hi June 1966, ku tengiwe nandzu wun’wana lowu endleke leswaku ku nyikeriwa vumbhoni eLisbon. Vamakwerhu va 49 va yisiwe ehubyeni hikwalaho ka leswi va khomeleke minhlangano ekaya ra makwerhu. Ndzi va endle va lungheka, hi ku va ndzi tiendla onge ndzi gqweta ivi ndzi va vutisa swivutiso. A hi swi tiva leswaku a hi nge hluli kambe hi swi xiyile leswaku sweswo a swi ta endla leswaku hi nyikela vumbhoni lebyikulu. Gqweta ra hina ri gimete hi ku tshaha marito ya Gamaliyele wa le nkarhini wa vaapostola. (Mint. 5:33-39) Mhaka leyi yi hetelele yi fike ni le ka maphephahungu, naswona vamakwerhu va 49 va gweviwe ku tshama ekhotsweni masiku ya 45 ku ya eka tin’hweti ta ntlhanu ni hafu. Ndza tsaka hikuva gqweta ra hina leri a ri ri ni xivindzi ri pfumele ku dyondzeriwa Bibele naswona a ri ya eminhlanganweni loko ri nga si fa.

Hi December 1966, ndzi hlawuriwe ku va mulanguteri wa rhavi naswona a ndzi heta nkarhi wo tala ndzi tirhana ni timhaka ta nawu. Timbhoni ta Yehovha ti hetelele ti nyikiwe mpfumelelo wo gandzela hi ku ntshunxeka. (Filp. 1:7) Naswona mpfumelelo lowu ti wu kume hi December 18, 1974. Makwerhu Nathan Knorr na Frederick Franz, va le ntsindza wa misava hinkwayo, va endzele tiko ra Portugal leswaku va ta tsaka na hina hi ku khoma nhlangano lowu a wu nga si tshama wu va kona edorobeni ra le Oporto ni ra le Lisbon laha ku veke ni vayingiseri va 46 870 eka minhlangano leyi hayimbirhi.

Yehovha u endle leswaku ku va ni ku andza eka swihlala swo hlayanyana leswi ku vulavuriwaka Xiputukezi, ku katsa ni xihlala xa Azores, Cape Verde, Madeira, ni xa São Tomé na Príncipe. Hi 1988 ku engeteriwe miako ya rhavi leswaku ri kota ku khathalela xilaveko lexi a xi ya xi kula. Hi April 23 hi lembe rero, Makwerhu Milton Henschel u nyikele nkulumo yo nyiketela miako leyintshwa laha ku veke ni vayingiseri va 45 522. A swi tsakisa ngopfu ku vona vamakwerhu va 20 lava tshameke va varhumiwa ePortugal va va kona eka xiendlakalo lexi, lexi nga rivalekiki.

Malembe hinkwawo lawa hi ma heteke hi ri ni vamakwerhu vo tshembeka swi hi pfunile swinene. Ndzi dyondze dyondzo ya nkoka swinene loko ndzi pfuna Makwerhu Theodore Jaracz loko hi endzela marhavi. Rhavi leri a hi ri endzerile a ri khome nyarhi hi timhondzo naswona Komiti ya Rhavi a yi endle hinkwaswo leswi yi nga swi kotaka leswaku yi lulamisa xiphiqo xexo kambe a swo fana na kwala. Makwerhu Jaracz u rhurise vamakwerhu timbilu a ku: “Sweswi i nkarhi wa leswaku mi swi tshikela moya lowo kwetsima.” Eka riendzo rin’wana loko mina ni nkatanga Mary hi endzele eBrooklyn, hi endzele Makwerhu Franz ni vamakwerhu van’wana vo hlayanyana. Loko hi kombele Makwerhu Franz leswaku a hi byela swo karhi hi nkarhi lowu a wu heteke a ri karhi a tirhela Yehovha u te: “Xikhutazo xa mina hi lexi: Khomelela enhlengeletanweni ya Yehovha hambi ko ba lexi dumaka. Hi yona ntsena leyi endlaka ntirho lowu Yesu a byeleke vadyondzisiwa vakwe leswaku va wu endla, ku nga ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu!”

Mina ni nkatanga hi tiphinile swinene hi ku endla sweswo. A hi yi rivali minkarhi leyi hi tiphineke ha yona loko hi endzela marhavi. Xiavelo lexi xi hi nyike nkarhi wo kombisa ndlela leyi hi wu tlangelaka ha yona ntirho wo tshembeka lowu vamakwerhu va wu endlaka ni ku va khutaza leswaku va ya emahlweni va tirhela Yehovha eka ntirho wo hlawuleka.

Malembe ya fambile naswona havumbirhi bya hina se ti dya ti ya emagoveni. Mary u ni swiphiqo swa rihanyo. (2 Kor. 12:9) Miringo yi hi tiyise ripfumelo naswona yi endle leswaku hi tiyimisela ku tshama hi tshembekile. Loko hi languta endzhaku, ha pfumela leswaku Yehovha u hi katekisile hi tindlela to tala.a