Ndzima 7
Leswi Xikwembu Xi Swi Endleke Leswaku Xi Ponisa Vanhu
1, 2. (a) Xana ndhuna ya dzana ya le Rhoma, yi n’wi tivise ku yini loyi a nga N’wana wa Xikwembu? (b) Ha yini Yehovha a pfumelele leswaku Yesu a fa?
EKA ndzhenga wun’wana hi ximun’wana, emalembeni ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke, ndhuna ya dzana ya le Rhoma yi vone vavanuna vanharhu va ri karhi va fa hakatsongo-tsongo, hi ndlela leyi hlomulaka mbilu. Socha rolero ngopfu-ngopfu ri xiye un’wana wa vona—Yesu Kreste. Yesu a beleriwe emhandzini. Nhlikanhi wolowo tilo ri hundzuke munyama loko nkarhi wa ku fa ka yena wu tshinela. Loko a fa, misava yi ninginike hi matimba, kutani socha leri ri ku: “Hakunene munhu loyi a a ri N’wana wa Xikwembu.”—Marka 15:39.
2 N’wana wa Xikwembu! Socha rolero a ri vurisile. A ra ha ku vona xiendlakalo xa nkoka swinene ku tlula leswi tshameke swi endleka emisaveni. Eminkarhini leyi hundzeke, Xikwembu hi xoxe xi vitane Yesu xi ku i N’wana wa xona la rhandzekaka. (Matewu 3:17; 17:5) Ha yini Yehovha a pfumelele N’wana wakwe leswaku a fa? Hikuva leyi a ku ri ndlela ya Xikwembu ya ku ponisa vanhu exidyohweni ni rifu.
U HLAWULERIWE XIKONGOMELO XO HLAWULEKA
3. Ha yini swi fanerile leswaku N’wana wa Xikwembu la tswariweke a ri swakwe a vekeriwa xikongomelo xo hlawuleka malunghana ni vanhu?
3 Hi laha hi dyondzeke ha kona eku sunguleni ka buku leyi, Yesu a ri kona a nga si va munhu wa nyama. U vitaniwa ‘N’wana loyi a nga un’we’ wa Xikwembu hikuva u vumbiwe hi Yehovha hi xiviri. Endzhaku ka sweswo Xikwembu xi tirhise Yesu leswaku a endla swilo leswin’wana hinkwaswo. (Yohane 3:18; Vakolosa 1:16) Yesu a a va rhandza ngopfu vanhu. (Swivuriso 8:30, 31) A swi hlamarisi leswi Yehovha a hlawuleke N’wana wakwe la velekiweke a ri swakwe leswaku a hetisisa xikongomelo xo hlawuleka loko vanhu va avanyiseriwe rifu!
4, 5. Loko Yesu a nga si ta emisaveni, xana Bibele yi paluxe yini malunghana ni Mbewu ya Vumesiya?
4 Loko xi humesa xigwevo ehenhla ka Adamu, Evha na Sathana entangeni wa Edeni, Xikwembu xi vulavule hi Mukutsuri wa nkarhi lowu taka tanihi “mbewu.” Mbewu leyi, kumbe rixaka, a yi ta herisa vubihi hinkwabyo lebyi vangiweke hi Sathana Diyavulosi, “nyoka ya khale.” Entiyisweni, Mbewu leyi Tshembisiweke a yi ta lovisa Sathana ni hinkwavo lava n’wi landzeleke.—Genesa 3:15, NW; 1 Yohane 3:8; Nhlavutelo 12:9.
5 Eka malembe-xidzana lama hundzeke, hakatsongo-tsongo Xikwembu xi paluxe swilo leswi engetelekeke malunghana ni Mbewu, leyi nakambe yi vitaniwaka Mesiya. Hi laha swi kombisiweke ha kona echatini leyi nga eka tluka 37, vuprofeta byo tala byi nyike vuxokoxoko malunghana ni swiphemu swo tala swa vutomi byakwe emisaveni. Hi xikombiso, a ta langutana ni ku xanisiwa lokukulu leswaku a hetisisa xiphemu xakwe exikongomelweni xa Xikwembu.—Esaya 53:3-5.
LEXI ENDLEKE LESWAKU MESIYA A BOHEKA KU FA
6. Hi ku ya hi Daniyele 9:24-26, xana Mesiya a ta hetisisa yini, naswona njhani?
6 Vuprofeta lebyi tsariweke eka Daniyele 9:24-26 byi vhumbhe leswaku Mesiya—Mutotiwa wa Xikwembu—a ta hetisisa xikongomelo lexikulu. A ta ta emisaveni “e ku [herisa] ŝo biha ni ku herisa ŝidyoho, ni ku kuṭula ku homboloka, ni ku humelerisa ku lulama” hi laha ku nga heriki. Mesiya a ta susa xigwevo xa rifu eka vanhu vo tshembeka. Kambe xana a ta swi endlisa ku yini? Vuprofeta lebyi byi hlamusela leswaku a ta “susiwa,” kumbe a dlayiwa.
7. Ha yini Vayuda va endle magandzelo ya swiharhi, naswona leswi a swi fanekisela yini?
7 Vaisrayele va khale a va tolovelane na yona mhaka ya ku rivalela xidyoho. Evugandzerini bya vona ehansi ka Nawu lowu Xikwembu xi va nyikeke wona hi Muxe, a va hamba va nyikela magandzelo ya swiharhi. Leswi a swi tsundzuxa vanhu va Israyele leswaku vanhu va lava nchumu wo karhi wa ku riha, kumbe wa ku funengeta, swidyoho swa vona. Muapostola Pawulo u katsakanye nsinya lowu wa nawu hi ndlela leyi: “Ehandle ka ku halatiwa ka ngati ku hava ku rivaleriwa ka swidyoho.” (Vaheveru 9:22) Vakreste a va kongomisiwi hi Nawu wa Muxe swin’we ni swilaveko swa wona, swo tanihi magandzelo. (Varhoma 10:4; Vakolosa 2:16, 17) Nakambe va swi tiva leswaku magandzelo ya swiharhi a ma nge swi koti ku tisa ndzivalelo lowu tiyeke ni lowu heleleke wa swidyoho swa vona. Ematshan’weni ya sweswo, tinyiko leti ta magandzelo a ti fanekisela gandzelo ra ntikelo lowukulu swinene—ra Mesiya, kumbe Kreste. (Vaheveru 10:4, 10; ringanisa Vagalatiya 3:24.) Kambe, u nga ha vutisa u ku, ‘Xana a swi fanerile hakunene leswaku Mesiya a fa?’
8, 9. Hi swihi swilo swa risima leswi lahlekeleke Adamu na Evha, naswona swiendlo swa vona swi va khumbe njhani vatukulu va vona?
8 Ina, Mesiya a fanele ku fa leswaku vanhu va ta ponisiwa. Leswaku hi twisisa xivangelo xa kona, hi fanele hi tsundzuka ntanga wa le Edeni kutani hi ringeta ku xiyisisa risima ra leswi Adamu na Evha va swi lahleke loko va xandzukela Xikwembu. A va ta kuma vutomi lebyi nga heriki! Tanihi vana va Xikwembu, nakambe a va ri ni vuxaka lebyi kongomeke na xona. Kambe enkarhini lowu va fularheleke vulawuri bya Yehovha, va lahlekeriwe hi swilo sweswo hinkwaswo kutani va vangela rixaka ra vanhu xidyoho ni rifu.—Varhoma 5:12.
9 A swi fana ni leswaku vatswari va hina vo sungula va tlange hi vukosi lebyikulu, va tipeta exikweletini lexikulu. Adamu na Evha va hundzisele xikweleti xexo eka vana va vona. Hikwalaho ka leswi hi tswariweke hi nga hetisekanga ni leswi hi nga ni xidyoho, un’wana ni un’wana wa hina wa dyoha naswona wa fa. Loko hi vabya kumbe hi vula swin’wana leswi tlhavaka hikwalaho ka ku rheta ka ririmi, hi langutana ni vuyelo bya xikweleti lexi hi tswariweke na xona—ku nga hetiseki ka munhu. (Varhoma 7:21-25) Ntshembo wa hina wu titshege hi ku tlhela hi kuma ntsena leswi lahlekeleke Adamu. Hambi swi ri tano, a swi nge endleki leswaku hi faneriwa hi vutomi lebyi hetisekeke bya vumunhu. Tanihi leswi vanhu hinkwavo lava nga hetisekangiki va dyohaka, hinkwerhu hi faneriwa hi rifu, hayi vutomi.—Varhoma 6:23.
10. Xana a ku laveka yini leswaku ku vuyisiwa leswi lahlekeleke Adamu?
10 Kambe, xana xi kona lexi a xi ta nyikeriwa leswaku xi riha vutomi lebyi Adamu a byi lahleke? Mpimanyeto wa Xikwembu wa vululami wu tirha hi ku ringanisela, ‘moya-xiviri hi moya-xiviri.’ (Eksoda 21:23) Kutani a ku fanele ku nyikeriwa vutomi leswaku ku hakeleriwa vutomi lebyi lahlekeke. A ku nga laveki vutomi byin’wana ni byin’wana. Pisalema 49:7, 8 yi vula leswi hi vanhu lava nga hetisekangiki: “Munhu a nga ŝi koti ku kuṭula makwav̌o, hambi ku ri ku humesela Šikwembu e nṭengo wa yena. Nṭengo wa moya wa v̌ona wu dura ngopfu; munhu o ta ṭanḍeka ku wu humesa, ni siku riṅwe.” Hikwalaho xana a ku na nchumu lexi nga endliwaka? Xi kona, hakunene.
11. (a) Xana rito leri nge “nkutsulo” ri vula yini hi Xiheveru? (b) I mani loyi a nga kutsulaka vanhu, naswona ha yini?
11 Hi ririmi ra Xiheveru, rito “nkutsulo” ri hlamusela ntsengo lowu hakeriwaka loko ku kutsuriwa mubohiwa naswona ri kombisa ku ringana. Munhu loyi a nga ni vutomi lebyi hetisekeke hi yena ntsena loyi a ta humesa leswi ringanaka ni leswi Adamu a swi lahleke. Endzhaku ka Adamu, munhu la hetisekeke loyi a tswariweke emisaveni a ku ri Yesu Kreste ntsena. Hikwalaho, Bibele yi ri Yesu i “Adamu lowo hetelela” naswona ya hi tiyisekisa leswaku Kreste “[u] tinyikete[le] ku va mukutsuri [la fanelaka] wa vanhu hinkwavo.” (1 Vakorinto 15:45; 1 Timotiya 2:5, 6) Adamu u hundzisele rifu eka vana vakwe, kasi Yesu u hundzisele vutomi lebyi nga heriki. Vakorinto vo Sungula 15:22 ya hlamusela: “Kukotisa leswi hinkwavo va faka hikwalaho ka Adamu, hi mukhuva wolowo, hinkwavo va ta tlhela va pfuxiwa hikwalaho ka Kriste.” Kutani, hi laha ku faneleke Yesu u vitaniwa “Tatana l’a nga riki na ku hela.”—Esaya 9:6, 7.
NDLELA LEYI NKUTSULO WU HAKERIWEKE HA YONA
12. Xana Yesu u ve Mesiya hi nkarhi wihi, naswona hi yihi ndlela ya vutomi leyi a yi tekeke endzhaku ka sweswo?
12 Eku heleni ka 29 C.E., Yesu u ye eka xaka rakwe Yohane leswaku a ya khuvuriwa, xisweswo a tinyiketela ku hetisisa ku rhandza ka Xikwembu. Enkarhini wolowo Yehovha u tote Yesu hi moya lowo kwetsima. Xisweswo Yesu u ve Mesiya, kumbe Kreste, loyi a totiweke hi Xikwembu. (Matewu 3:16, 17) Kutani Yesu u sungule vutirheli byakwe bya malembe manharhu ni hafu. U famba-fambe etikweni ra ka vona, a chumayela hi Mfumo wa Xikwembu ni ku hlengeleta valandzeri lava tshembekaka. Hambi swi ri tano, hi laha ku vhumbhiweke ha kona, ku nga ri khale u sungule ku kanetiwa.—Pisalema 118:22; Mintirho 4:8-11.
13. Hi swihi swiendlakalo leswi yiseke eka rifu ra Yesu tanihi muhlayisi wa vutshembeki?
13 Hi xivindzi Yesu u paluxe vukanganyisi bya varhangeri va vukhongeri, naswona va ringete ku n’wi dlaya. Eku heteleleni va endle rhengu ro biha leri a ri katsa ku xenga, ku khotsiwa handle ka nandzu, ku tengisiwa hi vumbhoni bya hava ni ku hehliwa, va vula leswaku u lwisana ni nawu. Yesu u biwile, a tshwuteriwa, a hlekuriwa ni ku biwa hi ximoko lexi a xi endleriwe ku handzulela nyama yakwe. Kutani mufumi wa Murhoma Pontiyo Pilato u n’wi gwevele rifu emhandzini ya nxaniso. U beleriwe emhandzini ivi a lengisiwa kona. Ku hlala kun’wana ni kun’wana a ku hlomula mbilu, naswona swi teke tiawara leswaku a fa. Enhlomulweni wolowo hinkwawo, Yesu u hlayise vutshembeki lebyi hetisekeke eka Xikwembu.
14. Ha yini Xikwembu xi pfumelele N’wana wa xona leswaku a xaniseka a tlhela a fa?
14 Xisweswo, hi Nisan 14, 33 C.E., Yesu u nyikele vutomi byakwe “ku kutsula lavo tala.” (Marka 10:45; 1 Timotiya 2:5, 6) Yehovha a ri etilweni, a a swi kota ku vona N’wana wakwe la rhandzekaka loko a xaniseka, a tlhela a fa. Ha yini Xikwembu xi pfumelele nchumu wo vava swonghasi wu humelela? Sweswo xi swi endle hikwalaho ka leswi a xi rhandza vanhu. Yesu u te: “Xikwembu xi rhandzile misava swonghasi, xi ko xi nyika N’wana wa xona la nga un’we, leswaku un’wana ni un’wana la pfumelaka ka yena, a nga lovi, kambe a va ni vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 3:16) Rifu ra Yesu ri tlhela ri hi dyondzisa leswaku Yehovha i Xikwembu xa vululami lebyi hetisekeke. (Deteronoma 32:4) Van’wana va nga ha tivutisa leswaku ha yini Xikwembu xi nga hundzulanga misinya ya milawu ya xona ya vululami leyi lavaka moya-xiviri hi moya-xiviri ivi xi honisa ntsengo lowu lavekaka wa ndlela ya Adamu ya vudyoho. Xivangelo hi leswaku Yehovha minkarhi hinkwayo u namarhela milawu yakwe naswona u fambisana na yona, hambi loko swi vula ku lahlekeriwa lokukulu eka yena.
15. Tanihi leswi a swi ta va swi nga ri swinene ku endla leswaku Yesu a fela makumu, xana Yehovha u endle yini?
15 Vululami bya Yehovha a byi lava ni leswaku rifu ra Yesu ri va ni vuyelo lebyi tsakisaka. Kunene, xana a swi ta va swi lulamile ku pfumelela Yesu wo tshembeka leswaku a etlela vurhongo bya rifu hi laha ku nga heriki? Nikatsongo! Matsalwa ya Xiheveru a ma profetile leswaku mutshembeki wa Xikwembu a nga ta siyiwa esirheni. (Pisalema 16:10; Mintirho 13:35) U etlele vurhongo bya rifu ku ringana masiku manharhu, kutani endzhaku ka sweswo Yehovha Xikwembu a n’wi pfuxela evuton’wini tanihi xivumbiwa xa moya lexi nga ni matimba.—1 Petro 3:18.
16. Xana Yesu u endle yini loko a tlhelela etilweni?
16 Eku feni kakwe, Yesu u nyikele vutomi byakwe hi laha ku heleleke. Loko a pfuxeriwa evuton’wini bya le tilweni, u hundzuke moya lowu nyikaka vutomi. Ku tlula kwalaho, loko Yesu a tlhandlukela endhawini yo kwetsima evuakweni, u tlhele a hlangana ni Tata wakwe wa rirhandzu ivi hi ku kongoma a nyikela eka Yena nkoka wa vutomi byakwe lebyi hetisekeke. (Vaheveru 9:23-28) Nkoka wa vutomi byebyo bya risima a wu ta tirha eka vanhu lava yingisaka. Xana sweswo swi vula yini eka wena?
WENA SWIN’WE NI NKUTSULO WA KRESTE
17. Xana hi nga ku kuma njhani ku rivaleriwa exisekelweni xa gandzelo ra nkutsulo ra Kreste?
17 Xiya tindlela tinharhu leti gandzelo ra nkutsulo ra Kreste ri ku pfunaka ha tona ni sweswi. Yo sungula, ri tisa ku rivaleriwa ka swidyoho. Hi ku kombisa ripfumelo engatini leyi halatiweke ya Yesu, “ha kutsuriwa,” ina, “hi rivaleriwa swidyoho swa hina.” (Vaefesa 1:7) Kutani hambi loko hi endle xidyoho lexikulu, hi nga kombela Xikwembu leswaku hi rivaleriwa hi vito ra Yesu. Loko hi kombisa ku hundzuka hakunene, Yehovha u tirhisa nkoka wa gandzelo ra nkutsulo ra N’wana wakwe eka hina. Xikwembu xa hi rivalela, xi hi katekisa hi ripfalo lerinene, ematshan’weni ya ku hi xupula hi rifu leri hi ri kumaka loko hi dyoha.—Mintirho 3:19; 1 Petro 3:21.
18. Xana gandzelo ra Yesu ri hi nyika ntshembo hi ndlela yihi?
18 Ya vumbirhi, gandzelo ra nkutsulo ra Kreste ri nyika xisekelo xa ntshembo wa hina wa nkarhi lowu taka. Exivonweni, muapostola Yohane u vone leswaku “ntshungu lowukulu wa vanhu; [lava] a ku nga ri na un’we la kotaka ku va hlaya” a wu ta pona makumu lama chavisaka lama taka ya mafambiselo lawa ya swilo. Ha yini vona va ta pona loko Xikwembu xi lovisa vanhu van’wana vo tala swonghasi? Ntsumi yi byele Yohane leswaku lava ntshungu lowukulu va “hlantswile tinguvu ta vona, va ti basisile hi ngati ya Xinyimpfana,” Yesu Kreste. (Nhlavutelo 7:9, 14) Loko hi kombisa ripfumelo engatini leyi halatiweke ya Yesu Kreste naswona hi tlhela hi hanya hi ku pfumelelana ni swilaveko swa Xikwembu, hi ta va lava baseke emahlweni ka Xikwembu naswona hi ta va ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki.
19. Xana gandzelo ra Kreste ri swi kombisa njhani leswaku yena ni Tata wakwe va ku rhandza?
19 Ya vunharhu, gandzelo ra nkutsulo i xikombiso xa rirhandzu ra Yehovha lexi hetisekeke. Rifu ra Kreste ri kombise swiendlo swimbirhi leswikulu swa rirhandzu ematin’wini ya vuako hinkwabyo: (1) rirhandzu ra Xikwembu hi ku rhumela N’wana wa xona leswaku a hi fela; (2) rirhandzu ra Yesu hi ku tinyiketela hi ku swi rhandza leswaku a va nkutsulo. (Yohane 15:13; Varhoma 5:8) Loko hi kombisa ripfumelo hakunene, rirhandzu leri ra tirha eka un’wana ni un’wana wa hina. Muapostola Pawulo u te: “N’wana wa Xikwembu . . . [u] ndzi [rhandzile], a va a tinyiketa hikwalaho ka mina.”—Vagalatiya 2:20; Vaheveru 2:9; 1 Yohane 4:9, 10.
20. Ha yini hi fanele ku kombisa ripfumelo egandzelweni ra nkutsulo ra Yesu?
20 Hikwalaho, a hi kombiseni ku tlangela ka hina rirhandzu leri kombisiweke hi Xikwembu na Kreste hi ku kombisa ripfumelo egandzelweni ra nkutsulo ra Yesu. Ku endla sweswo swi yisa evuton’wini lebyi nga heriki. (Yohane 3:36) Kambe, ku ponisiwa ka hina a hi xona xivangelo xa nkoka lexi endleke Yesu a hanya a tlhela a fa emisaveni. E-e, lexikulu eka yena a ku ri mphikamakaneta leyikulu swinene, ya vuako hinkwabyo. Hi laha hi nga ta swi vona ha kona eka ndzima leyi landzelaka, mhaka leyi ya hi khumba hinkwerhu hikuva yi kombisa lexi endleke leswaku Xikwembu xi pfumelela vubihi ni ku xaniseka swi teka nkarhi wo leha swonghasi emisaveni leyi.
KAMBELA VUTIVI BYA WENA
Ha yini Yesu a boheke ku fa leswaku a ponisa vanhu?
Xana nkutsulo wu hakeriwe njhani?
Xana nkutsulo wu ku vuyerisa hi tindlela tihi?
[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 67]