Ndzima 18
Ndzi Nga Wu Hlurisa Ku Yini Ntshikilelo eXikolweni?
“A ndzi titwa ndzi tshikilelekile swinene exikolweni lerova minkarhi yo tala a ndzi twa onge ndzi ngo rila ndzi ba nkalanga.”—Sharon.
“Ntshikilelo wa le xikolweni a wu hunguteki loko u kula kambe wu ta hi tindlela tin’wana.”—James.
XANA u vona onge vatswari va wena a va wu twisisi ntshikilelo lowu u langutanaka na wona exikolweni? Va nga ha ku byela leswaku wena wa antswa hikuva a wu hakeli xikweleti xa yindlu, a wu na ndyangu lowu u faneleke u wu hlayisa kumbe muthori loyi u faneleke u n’wi tsakisa. Kambe swi nga ha endleka u vona onge exikolweni u langutana ni ntshikilelo wo fana ni lowu vatswari va wena va langutanaka na wona kumbe wo tlula wa vona.
Ku ya ni ku vuya exikolweni swi nga ku vangela ntshikilelo. Tara wa le United States u ri: “Vana a va tshamela ku lwa ebazini ya xikolo. Loko va ri eku lweni, muchayeri a a yimisa bazi kutani hinkwerhu hi boheka ku xika. A hi leta hi nkarhi lowu ringanaka hafu ya awara kumbe ku tlula.”
Xana ntshikilelo wa hunguteka loko u fika exikolweni? Nikatsongo! Kumbexana u langutana ni swiyimo leswi landzelaka:
● Ntshikilelo lowu vangiwaka hi vadyondzisi.
“Vadyondzisi va mina va lava leswaku ndzi pasela ehenhla, naswona ndzi titwa ndzi ri ni ntshikilelo wo va tsakisa.”—Sandra.
“Vadyondzisi va tshikilela swichudeni leswaku swi pasela ehenhla swinene, ngopfu-ngopfu loko xichudeni xa kona xi tlharihile.”—April.
“Hambiloko u tivekele tipakani ta kahle evuton’wini, vadyondzisi van’wana va ku endla u titwa u ri xikangalafula loko u nga hlawulanga tidyondzo leti vona va ehleketaka leswaku a wu fanele u dyondza tona.”a—Naomi.
Wu ku khumba njhani ntshikilelo lowu vadyondzisi va ku vangelaka wona?
․․․․․
● Ntshikilelo lowu vangiwaka hi tintangha.
“Vantshwa lava nga ekusuhi ni ku heta xikolo va ni ntshunxeko lowukulu naswona va delela ngopfu. Loko u nga va joyini, va ku teka u ri xiphukuphuku.”—Kevin.
“Siku ni siku ndzi langutana ni ndzingo wa ku nwa byala ni ku hlanganyela eka timhaka ta masangu. Minkarhi yin’wana swa tika ku fambela ekule ni leswi va swi endlaka.”—Aaron.
“Sweswi leswi ndzi nga ni malembe ya 12, ntshikilelo lowukulu eka mina i mhaka ya ku gangisana. Exikolweni, un’wana ni un’wana loko a ndzi vona u ri eka mina, ‘U ta tshama u nga ri na jaha ku fikela rini?’”—Alexandria.
“Ndzi sindzisiwile leswaku ndzi rhandzana ni mufana un’wana. Loko ndzi arile, vana lava ndzi nghenaka na vona etlilasini va vule leswaku ndzi musodoma. Naswona sweswo swi humelele loko ndzi ri ni malembe ya khume!”—Christa.
Ntshikilelo lowu vangiwaka hi tintangha wu ku khumba njhani?
․․․․․
● Swilo swin’wana leswi vangaka ntshikilelo. Fungha hi ✔ eka xiphiqo lexi ku khumbaka swinene eka leswi nga laha hansi—kumbe u xi tsala kunene loko xi nga ri kona eka leswi.
□ Swikambelo leswi u faneleke u swi tsala
□ Ntirho wa xikolo lowu u faneleke u wu endla ekaya
□ Vatswari lava lavaka leswaku u pasela ehenhla
□ Ku lwela ku fikelela pakani ya wena yo pasa ku tlula swichudeni hinkwaswo
□ Vana lava ku xanisaka kumbe ku ku khoma-khoma hi ndlela leyi nga fanelangiki
□ Swin’wana ․․․․․
Magoza Ya Mune Lama Pfunaka Ku Hunguta Ntshikilelo
A swi nge endleki leswaku u heta xikolo u nga kalanga u hlangavetana ni ntshikilelo wo karhi. Kambe ku tshikileleka ngopfu swi nga heta munhu matimba. Hosi Solomoni wo tlhariha u tsarile a ku: “Ku tshikileriwa ku nga hlanganisa nhloko ya lowo tlhariha.” (Eklesiasta 7:7) Kambe a wu fanelanga u pfumelela ntshikilelo wu ku hlanganisa nhloko. Mhaka-nkulu i ku dyondza ndlela yo lawula ntshikilelo wa wena hi ndlela leyinene.
Ku lawula ntshikilelo swi fana ni ku tlakula tinsimbi to endla vutiolori ha tona. Leswaku mutlakuri wa tona a kota ku ti tlakula kahle, u fanele a tilunghiselela kahle a nga si sungula ku ti tlakula. U ti tlakula hi ndlela ya kona naswona u papalata ku tlakula leti tikaka ngopfu. Loko a landzelela magoza lawa, u tiyisa misiha yakwe handle ko tivavisa miri. Hi hala tlhelo, loko a tsandzeka ku landzelela magoza lawa, a nga ha tivavisa misiha kumbe a titshova marhambu.
Hilaha ku fanaka, u nga lawula ntshikilelo lowu u langutanaka na wona kutani u hambeta u endla ntirho lowu u faneleke u wu endla handle ko tivavisa. Njhani? Teka magoza lama landzelaka:
1. Kumisisa leswi ku vangelaka ntshikilelo. Xivuriso xa vutlhari xi ri: “Loko u vona khombo ri ta, u nga tiendli xiphukuphuku u ya eka rona—tlhariha kutani u tumbela.” (Swivuriso 22:3, Contemporary English Version) Kambe a wu nge wu balekeli ntshikilelo loko u nga si swi tiva leswaku kahle-kahle wu vangiwa hi yini. Kutani languta swiphiqo leswi u nga swi fungha hi ✔ eku sunguleni. Hi wihi nchumu lowu ku vangelaka xiphiqo lowu ku khumbaka swinene sweswi?
2. Endla ndzavisiso. Hi xikombiso, loko ku ri leswaku ntirho wo tala wa xikolo lowu u wu endlelaka ekaya wu ku vangela ntshikilelo, kambisisa swiringanyeto leswi kumekaka eka Ndzima 13 ya Vholumo 2. Loko u titwa u tshikileleka leswaku u hlanganyela eka timhaka ta masangu ni xichudeni-kuloni, u ta kuma xitsundzuxo lexi pfunaka eka Tindzima 2, 5 na 15 ta Vholumo 2.
3. U nga hlweli. I swiphiqo switsongo leswi helaka loko u swi ba hi makatla. Ematshan’weni ya sweswo, swo ya swi nyanya, swi engetela ntshikilelo wa wena. Loko se u hlawurile leswaku ntshikilelo wo karhi u ta langutana na wona hi ndlela yihi, u nga ha yima-yimi. Namba u endla hilaha u hlawuleke hakona. Hi xikombiso, loko u ri Mbhoni ya Yehovha, naswona u ringeta ku hanya hi milawu ya mahanyelo ya le Bibeleni, vula to ho suka leswaku u Mbhoni. Ku endla tano swi nga hunguta ntshikilelo wa wena. Marchet la nga ni malembe ya 20 u ri: “Loko lembe rin’wana ni rin’wana ri sungula, a ndzi fika ndzi sungula bulo hi timhaka leti nga ta ndzi pfulela ndlela yo hlamusela milawu leyi sekeriweke eBibeleni. Ndzi xiye leswaku loko ndzi hlwela ku titivisa leswaku ndzi Mbhoni, a swi ndzi tikela ku sungula bulo. Swi ndzi pfune ngopfu ku byela van’wana leswi ndzi swi pfumelaka kutani ndzi hanya hi ku pfumelelana na swona lembe hinkwaro.”
4. Kombela mpfuno. Hambi ku ri munhu la tlakulaka tinsimbi to endla vutiolori ha tona la nga ni matimba swinene, ku ni leti a tsandzekaka ku ti tlakula. Swi tano ni le ka wena. Kambe ndzhwalo lowu a wu boheki ku wu rhwala u ri wexe. (Vagalatiya 6:2) Ha yini u nga vulavuli ni vatswari va wena kumbe Mukreste un’wana la wupfeke hi mhaka leyi? Va kombe tinhlamulo leti u ti tsaleke eku sunguleni ka ndzima leyi. Kombela swiringanyeto swa vona.
Xana Wu Kona Ntshikilelo Lowunene?
Swi nga ha ku tikela ku pfumela mhaka leyi, kambe i swinene ku titwa u tshikilelekile katsongo. Ha yini? Swi kombisa leswaku wa hiseka nileswaku ripfalo ra wena ra tirha. Xiya ndlela leyi Bibele yi n’wi hlamuselaka ha yona munhu loyi a tikombaka a nga ri na ntshikilelo nikatsongo, yi ri: “Wena lolo, u ta etlela ku fikela rini? U ta pfuka rini evurhongweni bya wena? Ku etlelanyana, ku khudzehelanyana, ku khondlanyana mavoko u etlela, kunene vusiwana bya wena byi ta ta ku fana ni munhu la tsendzelekaka, ni ku navela ka wena ku fana ni [xigevenga lexi] hlomeke.”—Swivuriso 6:9-11.
Heidi la nga ni malembe ya 16, u katsakanya mhaka leyi. U ri: “Xikolo xi nga ha vonaka xi ri ndhawu yo biha ngopfu, kambe mintshikilelo leyi u langutanaka na yona exikolweni ya fana ni leyi u nga ta langutana na yona entirhweni.” I ntiyiso leswaku swa tika ku langutana ni ntshikilelo. Kambe loko u wu lawula kahle, a wu nge ku vavisi. Kahle-kahle wu nga ku tiyisa.
Xana ku tshika xikolo swi ta lulamisa swiphiqo leswi u nga na swona?
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke, vona Ndzima 20 ya buku leyi.
MATSALWA
‘Lahlelani ku vilela hinkwako ka n’wina eka Xikwembu, hikuva xa mi khathalela.’—1 Petro 5:7.
XITSUNDZUXO
Avanyisa swiphiqo leswi ku tshikilelaka swi va swiyenge swimbirhi—leswi u nga kotaka ku swi tlhantlha ni leswi u nga taka u nga swi tlhantlhi. Sungula hi swiphiqo leswi u nga kotaka ku swi tlhantlha. Kutani loko swiphiqo sweswo hinkwaswo swi nga ha ri kona—loko siku rero ro kala ro fika—u ta va ni nkarhi wo tala swinene wo anakanya hi swiphiqo leswi u nga taka u nga koti ku swi tlhantlha.
XANA A WU SWI TIVA LESWAKU . . . ?
Ku etlela nkarhi lowu ringaneke vusiku byin’wana ni byin’wana—kumbexana tiawara ta nhungu—swi ta ku pfuna leswaku u langutana ni ntshikilelo swi tlhela swi ku pfuna leswaku u antswisa ndlela leyi u tsundzukaka swilo ha yona.
LESWI NDZI TIYIMISELEKE KU SWI ENDLA!
Leswaku ndzi ta kota ku langutana ni ntshikilelo lowu ndzi vaka na wona ndzi tiyimisele leswaku loko swi koteka ․․․․․
ndzi ta etlela hi ․․․․․
Leswi ndzi lavaka ku vutisa (va-)mutswari wa mina hi mhaka leyi hi leswi ․․․․․
U NGA KU YINI?
● Ha yini ku lava ku endla swilo hi ndlela leyi hetisekeke swi nga nyanyisaka ntshikilelo wa wena ntsena?
● I vamani lava u nga burisanaka na vona loko u twa leswaku ntshikilelo se wu ku hlaserile?
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 132]
“Siku ni siku Tatana a a khongela na mina loko ndzi nga si xika emovheni loko hi fika exikolweni. Sweswo a swi endla leswaku minkarhi hinkwayo ndzi titwa ndzi sirhelelekile.”—Liz
[Xifaniso lexi nga eka tluka 131]
Tanihi leswi ku tlakula tinsimbi to endla vutiolori ha tona hi ndlela leyinene swi nga endlaka leswaku u tiya emirini, ku langutana ni ntshikilelo hi ndlela leyinene swi nga endla leswaku u tiya eka ndlela leyi u titwaka ha yona