Ku Kombisa Rirhandzu Ni Xichavo Tanihi Wanuna

“Un’wana ni un’wana wa n’wina: Wanuna a a rhandze nsati wa yena, kukota loko a tirhandza.”—VAEFESA 5:33.

 1, 2. (a) Xana ku dlaya vukati i xiphiqo ku fikela kwihi emisaveni hinkwayo namuntlha? (b) Hi laha ku hambaneke, i xiyimo xihi xin’wana lexi nga kona?

EXIKARHI ka va-1980, Psychology Today yi vikile yi ku: “Mimpatswa leyi tlulaka miliyoni hi lembe [eU.S.A.] sweswi yi gimeta ku langutela ka yona ka ntsako hi ku dlaya vukati; nkarhi wa avhareji ya vukati eUnited States i malembe ya 9,4 . . . Hakunene, swi vonaka onge minkarhi yin’wana ku pfumala ni un’we loyi a tshembekeke kahle evukatini.” (June 1985) Loko ku xiyiwa lavakulu kun’we ni vana, sweswo swi endla ntsengo lowu fikaka eka 3 000 000 wa vanhu lava hi lembe va khumbekaka hi ku hohloka ka vukati eka tiko rin’we ntsena. Kambe ku dlaya vukati i xiphiqo xa misava hinkwayo, lexi kombaka leswaku rirhandzu ni xichavo swa pfumaleka eka timiliyoni ta vukati.

² Hi tlhelo rin’wana, ku ni “ntlawa wun’wana [lowu] vonakaka wu rivariwa: mimpatswa leyi hi ndlela yin’wana yi kotaka ku va kun’we, leyi nga pfumeleliki nchumu lowu tluriwaka hi rifu wu yi hambanisa.” (Psychology Today) Xisweswo, nakambe ku ni timiliyoni ta mimpatswa leyi tirhaka hi matimba ku hlayisa vukati bya yona byi hlanganile.

 3. I swivutiso swihi leswi hi nga tivutisaka swona?

³ Vukati bya n’wina byi njhani ke? Xana ku ni ntlhaveko wo kufumela wa rirhandzu ni xichavo exikarhi ka nuna ni nsati? Xana rirhandzu ro tano ri kona exikarhi ka vatswari ni vana endyangwini wa n’wina? Kumbe minkarhi yin’wana mi tikuma mi ri ekhombyeni ra ku holova ni ku nga tshembani? Leswi ku nga hava ni un’we wa hina la hetisekeke, swiyimo swo tika swi nga ha humelela emutini wun’wana ni wun’wana, hambi ku ri laha hinkwavo va ringetaka ku va Vakriste, hikuva “hinkwavo va dyohile, kutani ku kwetsima loku a va nyikiwile hi Xikwembu, va ku pfumala.”—Varhoma 3:23.

 4. Pawulo na Petro va kombisisa ku yini leswaku i mani la nga ni vutihlamuleri lebyikulu endyangwini lowu tsakeke?

⁴ Hikwalaho ka ntiyiso wa leswaku ku nonon’hwa ku nga va kona emutini wun’wana ni wun’wana, xana i mani loyi a nga ni vutihlamuleri byo hlayisa ndyangu endleleni yo rhula ni ku twanana? Muapostola Pawulo na Petro va nyika nhlamulo eka xitsundzuxo lexi kongomeke lexi kumekaka emapapileni ya vona. Pawulo u tsarile a ku: “Ndzi lava leswaku mi tiva leswi: Kriste i nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana, wanuna i nhloko ya wansati, Xikwembu i nhloko ya Kriste.” U tlhele a hlamusela a ku: “Titsongahateni, van’wana eka van’wana, hikwalaho ka xichavo lexi mi nga na xona eka Kriste. N’wina vavasati, titsongahateni eka vanuna va n’wina, kukota leswi Kriste na yena a nga nhloko ya [bandlha].” (1 Vakorinto 11:3; Vaefesa 5:21-23) Hi ndlela leyi fanaka, Petro u tsarile a ku: “Swi tano [ku landzelela xikombiso xa Kriste] na n’wina, vavasati lava tekiweke: Titsongahateni eka vanuna va n’wina.”—1 Petro 2:21–3:1.

Kriste—Xikombiso Lexi Phyuphyisaka

 5, 6. Yesu Kriste i xikombiso hi ndlela yihi eku tirhiseni ka vunhloko?

⁵ Hi ku pfumelelana ni ndzayo leyi vuriweke, wanuna i nhloko ya ndyangu hi ku ya hi Matsalwa. Kambe xana i nhloko hi ndlela yihi ke? Xana vunhloko byi fanele byi tirhisiwa njhani? Vavanuna van’wana va nga ha swi kuma swi olova ku lava xichavo hi ku sindzisa leswaku hi vona ‘tinhloko ta mindyangu, naswona Bibele yi vula tano.’ Kambe xana sweswo swi hlangana njhani ni xikombiso xa Kriste? Xana Kriste u lave xichavo eka valandzeri va yena hi ku tikukumuxa? Xana hi nga xi kuma xiendlakalo lexi eka xona hi ku tikukumuxa a nga te: “I mani N’wana wa Xikwembu laha? Mi fanele ku ndzi xixima!” Hi laha ku hambaneke, Yesu u kume ku xiximiwa. Njhani? Hi xikombiso xa yena lexinene emahanyelweni, hi ku vulavula ni ku hanyisana ni van’wana hi ntwela-vusiwana.—Marka 6:30-34.

⁶ Kutani masungulo yo tirhisa vunhloko kahle tanihi wanuna ni tatana i ku landzelela xikombiso xa Yesu Kriste. Hambi leswi Yesu a nga tekangiki, ndlela leyi a hanyisaneke ni vadyondzisiwa va yena ha yona i xikombiso eka vavanuna. Sweswo hakunene swi tisa mphikamakaneta eka wanuna wihi na wihi, hikuva Yesu i xikombiso lexi hetisekeke. (Vaheveru 4:15; 12:1-3) Kambe ke, loko wanuna a tshinela kusuhi ni xikombiso xa Kriste, hi laha a nga ta kombisiwa rirhandzu ro enta ni xichavo. Hikwalaho ke, a hi langutisiseni swinene muxaka wa munhu loyi Yesu a a ri yena.—Vaefesa 5:25-29; 1 Petro 2:21, 22.

 7. Xana Yesu u va nyike yini valandzeri va yena, naswona ku suka eka xihlovo xihi?

⁷ Eka khamba rin’wana, Yesu u byele ntshungu a ku: “Tanani ka mina, n’wina hinkwenu lava karhaleke, ni lava tikeriwaka, ndzi ta mi wisisa. Rhwalani joko ra mina, mi dyondza ka mina, hikuva ndzi ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo; kutani mimoya ya n’wina yi ta kuma ku wisa; hikuva joko ra mina ra olova, ni ndzhwalo wa mina wa vevuka.” Manuku ke, i yini leswi Yesu a swi nyikeke vayingiseri va yena? I ku wisa ka Moya! Kambe ku wisa a ku ta huma kwihi? Wa ha ku vula a ku: “A ku na loyi a tivaka Tatana, loko a nga ri N’wana, ni loyi a lavaka ku hlavutela Tatana eka yena.” Leswi swi komba leswaku Yesu a a ta nyika ku wisa ka moya hi ku hlavutela Tata wakwe eka valandzeri va yena va ntiyiso. Kambe marito ya Yesu wona ma komba leswaku ku wisa ku ta huma eka ku tihlanganisa na yena, tanihi leswi a a ri “ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo.”—Matewu 11:25-30.

Ndlela Yo Va Vavanuna Ni Vatatana Lava Phyuphyisaka

 8. Hi tihi tindlela leti wanuna ni tatana a nga vaka la phyuphyisaka ha tona?

⁸ Marito ya Yesu ya hi pfuna ku vona leswaku wanuna wa Mukriste u fanele a va loyi a phyuphyisaka hi tindlela ta moya ni ta xiviri endyangwini wa yena. Hi xikombiso ni dyondzo ya yena ya mbilu yo rhula, u fanele ku pfuna ndyangu wakwe leswaku wu tiva Tatana wa le tilweni ku antswa. Hanyelo ra yena ri fanele ri komba mianakanyo ni mintirho ya N’wana wa Xikwembu. (Yohane 15:8-10; 1 Vakorinto 2:16) Swa phyuphyisa eka hinkwavo endyangwini ku tirhisana ni wanuna wo tano hikuva i wanuna, tatana ni munghana wa rirhandzu. U fanele a tshineleleka naswona a nga vi la khomekeke ngopfu lerova a nga khathaleli. Hakunene, u fanele a tiva ndlela leyi a nga yingiselaka ha yona, ku nga ri ntsena ku twa.—Yakobo 1:19.

 9. Xana i xiphiqo xihi lexi minkarhi yin’wana xi khumbaka vakulu ebandlheni?

⁹ Leswi swi hi tsundzuxa xiphiqo lexi minkarhi yin’wana xi khumbaka vakulu va bandlha ni mindyangu ya vona. Hi ntolovelo nkulu u tshama a khomekile a khathalela swilaveko swa bandlha swa moya. U fanele ku veka xikombiso lexinene malunghana ni minhlangano ya Vukriste, vutirheli ni ntirho wa vurisi. (Vaheveru 13:7, 17) Hambi swi ri tano, vakulu van’wana kahle-kahle, va tinyiketele bandlha. Hi endlelo rero va honise mindyangu ya vona, minkarhi yin’wana hi vuyelo lebyi vavaka. Emhakeni yin’wana nkulu a a khomeke ngopfu lerova a pfumala nkarhi wo dyondza ni n’wana wa yena n’wini. U lunghiselele un’wana leswaku a dyondza na yena!

10. Vakulu va nga va lava ringaniselaka njhani eku tirhiseni ka vona vunhloko ebandlheni ni le kaya?

¹⁰ Xana xikombiso lexi xi kandziyisa yini? Xi kandziyisa xilaveko xa leswaku wanuna a ringanisela exikarhi ka mintirho ya bandlha ni ya nsati ni ndyangu wa yena. Hi xikombiso, endzhaku ka minhlangano hakanyingi vakulu va khomeka hi swiphiqo ni mabulo. Loko swi koteka ni loko swi tirha, xana a swi nga ta phyuphyisa eka nkulu wo tano ku endla malunghiselelo ya leswaku un’wana a yisa nsati wa yena ni vana ekaya, ematshan’wini yo va yimisa tiawara eHolweni ya Mfumo? Hi ku pfumelelana ni swilaveko swa Bibele, ku nga vuriwa leswaku ‘vurisi byi sungula ekaya.’ Loko nkulu a honisa ndyangu wa yena, a nga nghenisa xiavelo xa yena ekhombyeni. Hikwalaho ke, vakulu, khathalelani na ku xiya mintlhaveko ya minsusumeto, ya moya ni yin’wana ya mindyangu ya n’wina.—1 Timotiya 3:4, 5; Tito 1:5, 6.

11, 12. Wanuna wa Mukriste a nga ku kuma njhani ku seketeriwa hi ndyangu wa yena, naswona i swivutiso swihi leswi wanuna un’wana ni un’wana a nga ha tivutisaka swona?

¹¹ Wanuna wa Mukriste la phyuphyisaka nakambe a nge fumi a ri yexe kumbe a fuma hi tihanyi, a endla swiboho a nga vulavulangi ni ndyangu wa yena. Kumbexana xiboho xi fanele ku endliwa malunghana ni ku cinca ntirho kumbe ndhawu ya kaya kumbe hambi ku ri mhaka yi ntsongo yo tanihi ku hungasa ka ndyangu. Leswi swirho hinkwaswo swa ndyangu swi nga ta khumbeka, xana a ku nga ta va vutlhari ni musa ku vulavula na swona hinkwaswo? Mianakanyo ya vona yi nga n’wi pfuna ku fikelela xiboho xa vutlhari, lexi ehleketelaka van’wana. Manuku swi ta olovela hinkwavo endyangwini leswaku va n’wi sekela.—Ringanisa Swivuriso 15:22.

¹² Ku sukela le ndzhaku, swi le rivaleni leswaku wanuna ni tatana wa Mukriste a hi munhu wo laya ntsena ekaya. Nakambe u fanele a phyuphyisa. Vavanuna ni vatatana, xana mi fana na Kriste? Xana ma phyuphyisa emindyangwini ya n’wina?—Vaefesa 6:4; Vakolosa 3:21.

Ku Hanyisana Hi Vutivi

13. Petro u nyikela ndzayo yihi leyinene eka vavanuna?

¹³ Tanihi laha ana se swi xiyiweke ha kona, Petro na Pawulo ha vambirhi va nyikela ndzayo leyinene eka mimpatswa leyi tekaneke. Petro a a ri na malunghelo mambirhi endzayweni ya yena tanihi wanuna la tekeke—ntokoto ni nkongomiso wa moya lowo kwetsima. (Matewu 8:14) U yise ndzayo leyi kongomeke eka vavanuna hinkwavo, a ku: “N’wina vavanuna, hanyisanani ni vasati va n’wina hi ku twelelana, hikuva va fana ni swibya leswi nga tiyangiki, na swona mi xixima vavasati.” Ku hundzuluxela loku hlamuseriweke hi ndlela yin’wana ka J. W. C. Wand ku hlayeka hi ndlela leyi: “Vavanuna hi ndlela leyi fanaka va fanele ku tirhisa misinya ya milawu ya Vukriste hi vutlhari eka vuxaka bya vona ni vavasati va vona.”—1 Petro 3:7.

14. Xana i swivutiso swihi leswi sweswi swi tlakukaka?

¹⁴ Manuku ke, swi vula yini ku tshama ni wansati hi ku “twelelana” kumbe ku “tirhisa misinya ya milawu ya Vukriste hi vutlhari”? Xana wanuna a nga n’wi xixima njhani nsati wa yena? Kahle-kahle, xana wanuna wa Vukriste u fanele a yi twisisa njhani ndzayo ya Petro?

15. (a) Ha yini vukati byin’wana byi hluleka? (b) Xana mphikamakaneta ya xiviri evukatini hi yihi?

¹⁵ Vukati byo tala byi sekeriwe eka ku vumbeka ka miri ni ku kokiwa hi rimbewu. Kambe ke, vukati lebyi byi hetaka nkarhi a byi nge tiyisiwi exisekelweni xa ku languteka lokunene ntsena, hikuva leswi a swi khomeleli. Timpfi ni ku kula eku heteleleni swa humelela eka lava nga tekana hi malembe yo tala. Kambe tsundzuka leswaku vukati i ku hlangana ka mianakanyo mimbirhi, vumunhu byimbirhi, masungulo ni swiphemu swimbirhi swa rifuwo ra moya ni tindzimi timbirhi. Leswi swi tisa mphikamakaneta leyikulu! Kambe ke, ku twisisa leswi i swa nkoka eka vukati lebyi katekeke.—Swivuriso 17:1; 21:9.

16. ‘Ku hanyisana na yena hi ku twelelana’ swi katsa yini?

¹⁶ Exikarhi ka swilo swin’wana, leswaku wanuna wa Mukriste a tshama ni nsati wa yena hi ku “twelelana” swi vula leswaku u fanele a twisisa swilaveko swa yena hakunene. Leswi a hi swilaveko swa miri ntsena, kambe xa nkoka ngopfu, i swilaveko swa mintlhaveko, mianakanyo ni swa moya. Loko a ‘hanyisana na yena hi ku twelelana,’ u ta twisisa xiphemu xa yena lexi a averiweke hi Xikwembu. Nakambe swi ta vula leswaku u xixima ntikelo wa yena wa xisati. Leswi swi hambana swinene ni langutelo ra Vakaneti van’wana va siku ra Petro, lava exikarhi ka vona “vavasati a va langutiwa tanihi swivumbiwa leswi nga ehansi, leswi fanaka ni swihari ni leswi nga basangiki.” (The Anchor Bible) Ku hundzuluxela ka manguva lawa ka Xipaniya ku hlamusela marito ya Petro: “N’wina vavanuna: vanani ni ku twisisa eka vutomi bya n’wina lebyi mi averiweke byona, mi komba ku ehleketelela wansati, hikwalaho ka miri wa yena wo tsana swinene.” (Nueva Biblia Española) Leswi swi endla yinhla leyinene leyi minkarhi yin’wana vavanuna va yi rivalaka.

17. (a) Exikarhi ka timhaka tin’wana, i yini lexi katsekaka eka “miri lowu tsaneke” wa ‘xibya lexi nga tiyangiki’? (b) Hi yihi ndlela yin’wana leyi ha yona wanuna a nga kombisaka xichavo eka ntikelo wa nsati wa yena?

¹⁷ Ha yini wansati a ri ‘miri lowu tsaneke swinene’? Exikarhi ka swilo swin’wana, i mhaka ya nyiko ya yena ya ku veleka. Vutomi bya yena byo veleka i xiphemu xa ndzhendzeleko n’hweti na n’hweti, leswi katsaka nkarhi wa masikunyana laha a titwaka a hikeriwile hi ndlela yin’wana kumbe a ri ehansi ka ntshikilelo. Loko wanuna a hluleka ku xiya leswi kutani a lava hi laha ku fanaka eka nsati wa yena masiku hinkwawo ya n’hweti, u ta va a hluleka ku xixima ntikelo wa yena. Emhakeni yoleyo u ta va a komba leswaku u tshama na yena hi ku pfumelelana ni ku honisa ka vutianakanyi, ematshan’wini ya ku twisisa.—Levitika 18:19; 1 Vakorinto 7:5.

Ku Xixima Xibye Lexi Nga Tiyangiki

18. (a) Hi wihi ntolovelo wo biha lowu vatekani van’wana va welaka eka wona? (b) Xana wanuna wa Mukriste u fanele ku endlisa ku yini?

¹⁸ Ndlela yin’wana leyi wanuna a nga kombaka rirhandzu ni xichavo eka nsati wa yena ku komba ni ku phofula ku tlangela yena ni timfanelo ta yena. Wanuna a nga wela eka ntolovelo wo vulavula marito yo tsongahata nsati wa yena kumbe a n’wi endla xihlekiso xa minthyeketo ya yena. Kumbexana wanuna wo tano u anakanya leswaku leswi swi pfuna ku n’wi yisa eku dzunisiweni. Hambi swi ri tano, entiyisweni, swi hambanile, hikuva loko nkarhi hinkwawo a endla nsati wa yena xiphukuphuku, xivutiso lexi nga erivaleni hi lexi nge: Ha yini a tekile nsati wo tano wa xiphukuphuku? Hakunene, swi ta vonaka leswaku i wanuna la tsekatsekaka ntsena loyi a nga ta tirhisa marhengu yo tano. Wanuna wa rirhandzu u xixima nsati wa yena.—Swivuriso 12:18; 1 Vakorinto 13:4-8.

19. Ha yini swi ta va swi nga fanelanga leswaku wanuna a sola nsati wa yena?

¹⁹ Ematikweni man’wana, vavanuna va ni mukhuva wo sola vasati va vona tanihi xivumbeko xo vonaka va tsongahatekile. Hi xikombiso, wanuna wa Mujapani u ta tivisa nsati wa yena hi rito leri nge “Gusai,” leswi vulaka ‘wansati wa xiphukuphuku kumbe ntlunya.’ Xikongomelo xa leswi hi leswaku munhu loyi un’wana u fanele a ringanisa xiyimo hi marito yo xixima ehenhleni ka wansati. Loko wanuna wa Mukriste a vulavula marito ya muxaka lowu, xana entiyisweni u “xixima” nsati wa yena tanihi laha Petro a layeke ha kona? Loko hi languta timhaka hi tlhelo rin’wana, xana hakunene u vulavula ntiyiso eka vaakelani va yena? Xana wa tshemba hakunene leswaku nsati wa yena i xiphukuphuku?—Vaefesa 4:15, 25; 5:28, 29.

20. (a) Xana i xiyimo xihi lexi hambaneke lexi xi nga kulaka exikarhi ka nuna ni nsati? (b) Xana xi nga papalatiwa njhani?

²⁰ Minkarhi yin’wana wanuna u ta komba ku pfumaleka ka rirhandzu ni xichavo hi ku rivala leswaku nsati wa yena na yena i makwavo wa yena wa Mukriste, ku nga ri ntsena eHolweni ya Mfumo kambe ekaya, naswona hi nkarhi wun’wana ni wun’wana. Swi olova swonghasi ku va ni musa ni ku va ni xichavo eholweni kutani ekaya u karhata ni ku kariha! Kutani i ku faneleka muni konghasi loku ndzayo ya Pawulo yi nga kona! U tsarile a ku: “A hi laveni leswi hi pfunaka ku hanya hi ku rhula, ni ku akisana.” “Un’wana ni un’wana wa hina a a tsakise munhu-kulobye, a n’wi navelela leswinene, leswi n’wi akaka.” (Varhoma 14:19; 15:2) A ku na xaka ra le kusuhi ku tlula nuna kumbe nsati.

21. Vavanuna va nga endla yini leswaku va khutaza vasati va vona?

²¹ Hikwalaho, wanuna wa rirhandzu wa Mukriste u ta kombisa ku tlangela nsati wakwe hi marito ni swiendlo. Tanihi laha muphati la nga vuriwangiki a swi phofuleke ha kona:

“Exikarhi ka mivilelo ya dzolonga ra vukati

Ku nga khathariseki ntirho wo tika ni vutomi lebyi khomekeke

Loko u rhandza nsati wa wena—

N’wi byeli! . . . 

U wa yena naswona yena a ri yexe;

U swi tiva kahle leswaku i wa wena ntsena;

U nga ha yima-yimi—

N’wi byeli!”

Mianakanyo leyi yi sekeriwa kahle hi mana wa Lemuwele, Hosi ya khale. Hi ku komisa, u hlamusele wansati la fanelekaka hi marito lawa: “V̌ana v̌a yena v̌a pfuka va ṅwi v̌ula mukateki; nuna wa yena wa ṅwi ḍunisa: A ku: V̌ana la’v̌o tala v̌a šisati a ti ri tinhenha, kambe wena u v̌a tlula hikwav̌o.” (Swivuriso 31:1, 28, 29) Vavanuna, xana mi bumabumela vasati va n’wina nkarhi hinkwawo, kumbe sweswo a swi ri swa le nkarhini wa ku gangisana ntsena?

22, 23. Vukati lebyi humelelaka byi sekeriwe eka yini?

²² Emhakeni leyi yo koma, swi le rivaleni leswaku loko wanuna a ta komba rirhandzu ni xichavo evukatini bya yena, a swi anelanga ku tisa muholo ntsena ekaya. Vukati lebyi humelelaka byi sekeriwe evuxakeni bya rirhandzu, ku tshembeka ni bya ku khathalela. (1 Petro 3:8, 9) Loko malembe ma ri karhi ma hundza, vuxaka lebyi byi fanele byi kula loko nuna na nsati va ri karhi va tlangela mahanyelo lamanene ni matimba ya vona ni ku dyondza ku rivala ni ku rivalelana ku tsana.—Vaefesa 4:32; Vakolosa 3:12-14.

²³ Loko wanuna a rhanga a kombisa rirhandzu ni xichavo, ndyangu hinkwawo wu ta katekisiwa. Kambe i xiphemu xihi lexi wansati wa Mukriste a faneleke ku xi endla endyangwini lowu tsakeke? Xihloko lexi landzelaka xi ta vulavula hi sweswo ni swivutiso leswi fambelanaka na swona.

Wa Tsundzuka Xana?

◻ I mani la nga ni vutihlamuleri lebyikulu evukatini bya ntsako, naswona ha yini?

◻ Vavanuna va nga xi tekelela njhani xikombiso xa Kriste xo phyuphyisa?

◻ I ku ringanisela kwihi loku lavekaka exikarhi ka bandlha ni vutihlamuleri bya ndyangu?

◻ Wanuna a nga ‘hanyisana ni nsati wa yena hi ku twelelana’ hi ndlela yihi?

◻ Xana swi vula yini ku va ‘munhu la xiximaka nsati wa yena tanihi xibya lexi nga tiyangiki’?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Nkulu la ringaniselaka wa swi tiva leswaku vurisi byi sungula ekaya