Xana Vutomi I Bya Risima Eka Wena Hilaha Byi Nga Hakona Eka Xikwembu?

1, 2. Hi yihi nyiko leyi humaka eka Xikwembu leyi nga ya risima swinene namuntlha naswona ha yini yi ri ya risima?

TATA wa hina la nge matilweni u hi nyike nyiko ya risima swinene, ku nga vutomi naswona leswi hi endliweke hi xifaniso xakwe hi kota ku va ni timfanelo ta yena letinene. (Genesa 1:27) Hi kota ku anakanyisisa hi milawu ya Bibele hikwalaho ka nyiko leyi ya risima leyi xi hi nyikeke yona. Loko hi tirhisa milawu yoleyo, hi va vanhu lava wupfeke lava rhandzaka Yehovha, lava ‘matimba ya vona ya ku twisisa ma leteriweke ku tirha leswaku ma hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.’—Vaheveru 5:14.

² Vuswikoti bya ku anakanyisisa hi milawu ya Bibele i bya risima swinene namuntlha, hikuva misava yi homboloke lerova a ku na milawu leyi nga kotaka ku lawula nchumu wun’wana ni wun’wana lowu endlekaka evuton’wini. Sayense ya swa vutshunguri yi yi kombisa kahle mhaka leyi, ngopfu-ngopfu loko swi ta eka mirhi ni matshungulelo lama lavaka leswaku ku tirhisiwa ngati. Mhaka leyi i ya risima eka hinkwavo lava lavaka ku yingisa Yehovha. Kambe loko hi twisisa milawu leyi faneleke ya Bibele, hi ta kota ku endla swiboho leswinene leswi endlaka leswaku ripfalo ra hina ri nga hi kingindzi ni ku tshama hi rhandziwa hi Xikwembu. (Swivuriso 2:6-11) Xiya yin’wana ya milawu leyi.

3, 4. Leswaku ngati ya kwetsima swi tivisiwe rini ro sungula eMatsalweni, naswona swi sekeriwe eka milawu yihi leyi kongomisaka?

³ Endzhaku ka loko Kayini a dlele makwavo Avele, Yehovha u swi veke erivaleni leswaku vutomi ni ngati i swilo leswi kwetsimaka. U byele Kayini a ku: “Yingisa! Ngati ya makwenu yi huwelela eka mina yi ri emisaveni.” (Genesa 4:10) Eka Yehovha, ngati ya Avele a yi yimela vutomi byakwe, lebyi herisiweke hi ndlela yo vava. Hi marito man’wana, ngati ya Avele a yi rilela ndzihiselo eka Xikwembu.—Vaheveru 12:24.

⁴ Endzhaku ka Ndhambi ya le nkarhini wa Nowa, Xikwembu xi nyike vanhu mpfumelelo wo dya nyama ya swiharhi kambe a va nga fanelanga va dya ngati. Xikwembu xi te: “Ntsena nyama leyi nga ni moya-xiviri wa yona—ngati ya yona—mi nga tshuki mi yi dya. Tlhandlakambirhi, ngati ya mimoya-xiviri ya n’wina ndzi ta yi lava.” (Genesa 9:4, 5) Xileriso lexi xi tirhe eka vatukulu va Nowa hinkwavo ku ta fika ni le ka hina. A xi tiyisa marito lawa Xikwembu xi ma byeleke Kayini ya leswaku vutomi bya nchumu wun’wana ni wun’wana lowu hanyaka byi le ngatini. Nakambe a xi swi veka erivaleni leswaku Yehovha, loyi a nga Xihlovo xa vutomi, u ta xupula hinkwavo lava nga xiximiki vutomi ni ngati.—Pisalema 36:9.

5, 6. Xana Nawu wa Muxe wu swi kombise njhani leswaku ngati i ya risima naswona ya kwetsima? (Vona ni bokisi leri nge “Xixima Vutomi Bya Swiharhi.”)

⁵ Milawu lemimbirhi leyi kongomisaka, leyi nga ya risima swinene yi kandziyisiwile ni le ka Nawu lowu nyikiweke Muxe. Levhitika 17:10, 11 yi ri: “Loko ku ri munhu un’wana ni un’wana . . . la dyaka ngati ya muxaka wun’wana ni wun’wana, kunene xikandza xa mina xi ta lwa ni moya-xiviri wolowo lowu dyaka ngati, hakunene ndzi ta wu dlaya exikarhi ka varikwavo. Hikuva moya-xiviri wa nyama wu le ngatini, kutani mina ndzi mi vekele yona ealitarini leswaku yi kombela ku rivaleriwa ka mimoya-xiviri ya n’wina, hikuva i ngati leyi kombelelaka ku rivaleriwa hi moya-xiviri lowu nga eka yona.”a​—Vona bokisi leri nge “Matimba Ya Ngati Ya Ku Kutsula.”

⁶ Loko ngati ya xiharhi yi nga tirhisiwi ealitarini, a yi chuluriwa emisaveni. Xisweswo hi ndlela yo fanekisela vutomi a byi tlhelela eka N’wini wa byona. (Deteronoma 12:16; Ezekiyele 18:4) Xiya leswaku leswi a swi vuli leswaku Vaisrayele a va fanele va lavisisa ni ku humesa ngati hinkwayo eka xiharhi. Mhaka ya risima a ku ri leswaku loko xiharhi xi dlayiwa, ku humesiwa ngati kutani Vaisrayele a va ta xi dya hi mbilu yo basa, hikuva ku humesiwa ka xona ngati a ku ta komba leswaku Munyiki wa Vutomi u xiximiwile.

 7. Xana Davhida u swi kombise njhani leswaku wa ku xixima ku kwetsima ka ngati?

⁷ Davhida, “wanuna la amukelekaka embilwini ya” Xikwembu a a yi twisisa kahle milawu ya Xikwembu mayelana ni ngati. (Mintirho 13:22) Siku rin’wana loko a khomiwe hi torha swinene, masocha ya yena manharhu ma manyukute ma nghena ekampeni ya valala va vona kutani ma ka mati exihlobyeni ma ta n’wi nyika. Xana Davhida u endle yini? U vutise a ku: “Xana ndzi nga nwa ngati ya vavanuna lava nghenisaka mimoya-xiviri ya vona ekhombyeni?” Eka Davhida mati lawa a ma fana ni ngati ya masocha ya yena hileswi ma vekeke vutomi bya wona ekhombyeni. Kutani hambileswi a a khomiwe hi torha, a nga pfumelanga ku ma nwa kambe u ma ‘chululele Yehovha.’—2 Samuwele 23:15-17.

8, 9. Xana Xikwembu xi cince nawu lowu fambelanaka ni timhaka ta ngati loko ku vumbiwa vandlha ra Vukreste? Hlamusela.

⁸ Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 2 400 Nowa a lerisiwe ku xixima ngati, ni le ndzhaku ka malembe ya kwalomu ka 1 500 ku endliwe ntwanano wa Nawu, Yehovha u huhutele huvo leyi fumaka ya Vakreste va lembe-xidzana ro sungula leswaku yi tsala yi ku: “Moya lowo kwetsima swin’we na hina hi tsakele ku ka hi nga mi engeteleli ndzhwalo wun’wana, handle ka swilo leswi, leswi fanelaka, ku papalata swilo leswi nyikeriwaka swifaniso swa hava ni ngati ni swilo leswi dlayiweke hi ku tlimbiwa nkolo ni vumbhisa.”—Mintirho 15:28, 29.

⁹ Swi le rivaleni leswaku huvo leyi fumaka ya lembe-xidzana ro sungula a yi swi twisisa leswaku ngati ya kwetsima ni leswaku ku yi tirhisa hi ndlela yo biha i xidyoho ku fana ni ku gandzela swikwembu swa hava kumbe vumbhisa. Vakreste va ntiyiso namuntlha va hanya hi ku pfumelelana ni xileriso xexo. Hikwalaho ka leswi va hanyaka va tlhela va anakanya hi milawu leyi kongomisaka ya Bibele, va endla swiboho leswi tsakisaka Yehovha loko swi ta etimhakeni leti khumbaka ngati.

10, 11. (a) Xana Timbhoni ta Yehovha ti swi languta njhani ku pomperiwa ngati ni swiaki swa yona leswikulu? (b) Hi le ka swiyimo swihi eka timhaka leti khumbaka ngati laha Vakreste va nga hambanaka hi mavonelo?

¹⁰ Timbhoni ta Yehovha ta swi tiva leswaku “ku papalata . . . ngati” swi vula ku papalata ku pomperiwa ngati naswona a ti nyikeli hi ngati ya tona kumbe ku yi hlayisa leswaku ti ta pomperiwa yona loko ti tshunguriwa. Leswi ti xiximaka nawu wa Xikwembu, ti tlhela ti ala ku tshunguriwa hi swiaki swa mune leswikulu swa ngati: ku nga tisele to tshwuka, tisele to basa, ti-platelet ni pulasima.

¹¹ Kambe namuntlha madokodela ma kota ku hlunga swiaki swa ngati swi va swiphemu leswitsongo leswi tirhisiwaka hi tindlela to hambana-hambana. Xana Mukreste a nga pfumela ku tshunguriwa hi swiphemu leswi? Xana u swi vona swi fana ni “ngati”? Leyi i mhaka leyi un’wana ni un’wana a faneleke ku tiendlela xiboho eka yona. Swi tano ni hi matshungulelo yo fana ni ku basisa ngati hi muchini (hemodialysis), ku vevukisa ngati (hemodilution) ni ku ponisa tisele (cell salvage) laha ku tirhisiwaka ngati ya wena kambe loko ntsena yi nga rhanganga hi ku vekiwa u nga si endliwa vuhandzuri.—Vona xiengetelo lexi nga ni nhloko-mhaka leyi nge “Swiphemu Leswitsongo Swa Ngati Ni Vuhandzuri.”

12. Xana hi fanele hi ti languta njhani timhaka leti khumbaka ripfalo naswona hi fanele hi swi endla njhani swiboho leswi khumbaka timhaka to tano?

¹² Xana loko mhaka yo karhi yi siyeriwa n’wini wa yona leswaku a tiendlela xiboho, swi vula leswaku Yehovha a nga na mhaka na yona? Doo, Yehovha wa khathala swinene hileswi hi swi ehleketaka ni leswi hi swi endlaka. (Swivuriso 17:3; 21:2; 24:12) Xisweswo endzhaku ko va hi endle ndzavisiso ni ku khongela mayelana ni mirhi leyi tirhisaka ngati, hi fanele hi yingisa ripfalo ra hina leri leteriweke hi milawu ya Bibele. (Varhoma 14:2, 22, 23) A hi fanelanga hi pfumelela van’wana va hi endlela swiboho naswona a hi fanelanga hi va vutisa hi ku, “Xana a wu ta endla yini loko a wu langutane ni xiyimo lexi?” Eka timhaka leti, Mukreste ha un’we u fanele a “rhwala ndzhwalo wakwe.”b—Vagalatiya 6:5; Varhoma 14:12; vona bokisi leri nge “Xana Ngati I Nchumu Lowu Kwetsimaka Eka Mina?”

13. Xana milawu ya Yehovha yi hi kombisa leswaku i munhu wa njhani? Nyikela xikombiso.

¹³ Milawu leyi kumekaka eBibeleni yi komba leswaku Yehovha i Munyiki wa Milawu wo tlhariha ni Tatana la nga ni rirhandzu la khathalaka hi vuhlayiseki bya vana vakwe. (Pisalema 19:7-11) Hambileswi nawu wa leswaku hi ‘papalata ngati’ a wu nga nyikeriwanga tanihi nawu wa ta rihanyo, wa hi sirhelela eka mavabyi lama talaka ku va kona loko munhu a pomperiwa ngati. (Mintirho 15:20) Entiyisweni, madokodela yo tala ma vula leswaku ku tshungula handle ko tirhisa ngati i ndlela leyinene swinene eka swa vutshunguri namuntlha. Eka Vakreste va ntiyiso, mhaka leyi yi komba leswaku hakunene Yehovha u ni vutlhari lebyikulu naswona i Tatana la hi rhandzaka.—Hlaya Esaya 55:9; Yohane 14:21, 23.

14, 15. (a) Hi yihi milawu leyi kombisaka leswaku Xikwembu xi rhandza vanhu va xona? (b) Xana u nga yi tirhisa njhani milawu yoleyo leyi seketelaka mhaka ya vuhlayiseki?

¹⁴ Leswaku Xikwembu xa khathala hi vanhu va xona swi tikombe hi milawu yo tala leyi xi yi nyikeke Vaisrayele. Hi xikombiso, nawu wa xona a wu vula leswaku loko Muisrayele a aka yindlu a yi fanele yi va ni guma elwangwini leswaku ri ta sivela khombo, hikuva mintirho yo tala ya Vaisrayele a va tala ku yi endlela elwangwini. (Deteronoma 22:8; 1 Samuwele 9:25, 26; Nehemiya 8:16; Mintirho 10:9) Xikwembu xi tlhele xi lerisa leswaku tinkuzi leti levaka ti fanele ti rindziwa leswaku ti nga vavisi vanhu. (Eksoda 21:28, 29) Munhu la honisaka milawu leyi a a kombisa leswaku a nga byi xiximi vutomi bya van’wana naswona a a ta va ni nandzu wa ngati.

¹⁵ Xana u nga yi tirhisa njhani milawu leyi kongomisaka leyi humaka eka milawu leyi? Anakanya hi movha wa wena, ndlela leyi u chayelaka ha yona, kaya ra wena, laha u tirhaka kona ni ndlela leyi u tihungasaka ha yona. Ematikweni man’wana vantshwa hi vona va vangaka timhangu emagondzweni hikuva va tala ku chayela hi vusopfa. Kambe vantshwa lava lavaka ku tshama va ri karhi va rhandziwa hi Xikwembu va teka vutomi ku ri nchumu wa risima naswona a va lavi ku titsakisa hi swilo leswi nga ni khombo. A va tixisi hi ku tibyela leswaku leswi va ha riki vantshwa a va nge weriwi hi khombo. Kambe va tiphina hi vuntshwa bya vona hi ku papalata khombo leri nga ekule.—Eklesiasta 11:9, 10.

16. Hi yihi milawu ya Bibele leyi tirhaka eka timhaka ta ku humesa khwiri? (Vona ni nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁶ Hambi ku ri vutomi bya n’wana la nga si velekiwaka i bya risima emahlweni ka Xikwembu. Hi nkarhi wa Vaisrayele, loko munhu o vavisa wansati la tikeke kutani yena kumbe n’wana wa yena a fa hikwalaho ka sweswo, Xikwembu a xi teka munhu yoloye a ri mudlayi, naswona a a fanele a riha “moya-xiviri hi moya-xiviri.”c (Hlaya Eksoda 21:22, 23.) Kutani ehleketa leswaku Xikwembu xi titwa njhani loko xi vona vanhu va humesa makhwiri hi vomu lembe ni lembe, vo tala va endla tano leswaku va ta ya emahlweni ni mukhuva wa vona wo hanya hi ndlela yo biha.

17. Xana u nga n’wi khutaza njhani munhu loyi a humeseke khwiri a nga si dyondza milawu ya Xikwembu?

¹⁷ Kambe, xana wansati loyi a nga tshama a humesa khwiri a nga si dyondza ntiyiso wa Bibele a nga endla yini? Xana Xikwembu a xi nge n’wi rivaleli? Xi ta n’wi rivalela. Kahle-kahle munhu loyi a hundzukeke hi ku helela a nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta n’wi rivalela exisekelweni xa ngati ya Yesu leyi halakeke. (Pisalema 103:8-14; Vaefesa 1:7) Entiyisweni Kreste hi byakwe u te: “Ndzi tele ku ta vitanela vadyohi eku hundzukeni, ku nga ri vanhu lava lulameke.”—Luka 5:32.

18. Xana Bibele yi ri i yini leswi vangaka leswaku vanhu va dlayana?

¹⁸ Yehovha u lava leswaku hi tshika rivengo hikuva hi rona ri vangelaka leswaku hi vavisa van’wana. Muapostola Yohane u te: “Mani na mani la vengaka makwavo i mudlayi.” (1 Yohane 3:15) Munhu wo tano a nga vengi makwavo ntsena kambe u n’wi navelela leswaku a fa. Ndlela leyi a vengaka makwavo ha yona yi tikomba hi ku va a n’wi lumbeta hi leswo biha, lerova loko mhaka leyi a n’wi lumbetaka ha yona yi ri ntiyiso Yehovha a a ta vhela a n’wi herisa. (Levhitika 19:16; Deteronoma 19:18-21; Matewu 5:22) I swa risima hakunene ku va hi susa rivengo rihi ni rihi leri nga vaka kona etimbilwini ta hina!—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Xana munhu loyi a kongomisiwaka hi milawu ya Bibele ti n’wi khumba njhani tindzimana to fana na Pisalema 11:5 na Vafilipiya 4:8, 9?

¹⁹ Lava xiximaka vutomi naswona va byi teka byi ri bya risima hilaha Yehovha a byi tekaka hakona, va papalata madzolonga hilaha ku heleleke. Pisalema 11:5 yi ri: ‘Kunene moya-xiviri wa Yehovha wa n’wi venga un’wana ni un’wana la rhandzaka madzolonga.’ Ndzimana leyi a yi hi byeli ntsena leswi Xikwembu xi nga xiswona kambe yi hi kongomisa endleleni leyi hi faneleke ku hanya ha yona. Yi susumetela vanhu lava rhandzaka Xikwembu leswaku va papalata vuhungasi hinkwabyo lebyi nga ni madzolonga. Hilaha ku fanaka, marito lama nge Yehovha i “Xikwembu xa ku rhula” ma khutaza malandza yakwe ku tata miehleketo ni timbilu ta wona hi swilo leswi rhandzekaka, leswinene ni leswi dzunekaka, leswi kondletelaka ku rhula.—Hlaya Vafilipiya 4:8, 9.

20-22. Xana Vakreste va yime kwihi loko swi ta eka timhaka ta misava naswona ha yini?

²⁰ Eka Xikwembu, misava hinkwayo ya Sathana yi ni nandzu wa ngati. Ematsalweni mimfumo ya misava yi fananisiwa ni swivandzana swa khombo swinene, naswona yi dlaye vanhu va magidi-gidi ku katsa ni malandza ya Yehovha yo tala. (Daniyele 8:3, 4, 20-22; Nhlavutelo 13:1, 2, 7, 8) Hi ku tirhisana ni mimfumo leyi yo fana ni swivandzana, van’wamabindzu ni vativi va sayense va endle matlhari yo chavisa swinene, naswona va endle mali yo tala hi ku xavisa matlhari lawa. Hakunene “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.”—1 Yohane 5:19.

²¹ Hikwalaho ka leswi valandzeri va Yesu va nga riki “xiphemu xa misava” a va ti seketeli nikatsongo tipolitiki ni tinyimpi ta yona, kutani hi ku endla tano va papalata ku va ni nandzu wa ngati.d (Yohane 15:19; 17:16) Va tekelela Kreste hi ku nga tlheriseli hi leswo biha loko vanhu va va xanisa. Kambe va rhandza valala va vona va tlhela va va khongelela.—Matewu 5:44; Varhoma 12:17-21.

²² Ku tlula kwalaho Vakreste va ntiyiso va papalata ku tikatsa na “Babilona Lonkulu” ku nga vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa lebyi nga kona emisaveni ni lebyi nga ni nandzu lowukulu wa ngati. Rito ra Xikwembu ri ri: “Eka wona ku kumiwe ngati ya vaprofeta ni ya vakwetsimi ni ya hinkwavo lava dlayiweke emisaveni.” Xisweswo ha tsundzuxiwa leswaku hi ‘huma eka yona.’—Nhlavutelo 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Xana ku huma eka Babilona Lonkulu swi vula yini?

²³ Ku huma eka Babilona Lonkulu a swi vuli ku sula vito ra wena ebukwini ya kereke ntsena. Swi katsa ku venga mikhuva yo biha leyi vukhongeri bya mavunwa byi yi khutazaka, yo fana ni ku tikhoma ko biha, ku hlanganyela eka swa tipolitiki ni makwanga lama nga kona eka swa mabindzu. (Hlaya Pisalema 97:10; Nhlavutelo 18:7, 9, 11-17) Leswi hi swona leswi hi xitalo swi vangaka tinyimpi!

24, 25. Xana munhu la nga ni nandzu wa ngati kutani a hundzuka, Xikwembu xi ta n’wi komba tintswalo loko swi te yini, naswona leswi swi kombisiwe njhani eminkarhini ya Bibele?

²⁴ Un’wana ni un’wana wa hina a a seketela misava ya Sathana hi ndlela yo karhi a nga si dyondza ntiyiso kutani a hi ri ni nandzu wa ngati hi ndlela yo karhi. Kambe hikwalaho ka leswi hi cinceke tindlela ta hina, hi va ni ripfumelo eka nkutsulo wa Kreste ni ku tinyiketela eka Xikwembu, hi kume tintswalo ta xona naswona Yehovha wa hi sirhelela eka swilo leswi nga dlayaka vuxaka bya hina na yena. (Mintirho 3:19) Ku sirheleriwa loku ku kombisiwe eminkarhini ya Bibele hi miti leyi a yi ri kona ya vutumbelo.—Tinhlayo 35:11-15; Deteronoma 21:1-9.

²⁵ Xana miti leyi a yi tirhisiwa njhani? Loko Muisrayele o dlaya munhu un’wana ku nga ri hi vomu, a a fanele ku balekela eka muti lowu. Kutani endzhaku ka loko vaavanyisi va tenge nandzu kutani va endla xiboho, munhu loyi a dlayeke makwavo ku nga ri hi vomu a a fanele a tshama emutini wa vutumbelo ku kondza muprista lonkulu a fa. Endzhaku ka sweswo a a ta pfumeleriwa ku tshama laha a lavaka ku tshama kona. Lexi i xikombiso xa kahle xa leswaku Xikwembu xi ni musa hakunene ni leswaku xi teka vutomi bya munhu byi ri bya risima! Hilaha ku fanaka ni namuntlha, Xikwembu xi hi nyika vutumbelo exisekelweni xa xitlhavelo xa nkutsulo wa Kreste, leswaku hi nga fi loko ho tshuka hi tlule milawu ya Xikwembu etimhakeni leti khumbaka vutomi ni ngati. Xana lunghelo leri i ra risima eka wena? Xana u nga swi kombisa njhani leswaku i ra risima eka wena? Yin’wana ya tindlela leti u nga kombisaka ha tona i ku rhamba van’wana leswaku va va na wena emutini lowu wo fanekisela wa vutumbelo, ngopfu-ngopfu hikwalaho ka leswi “nhlomulo lowukulu” wu nga kwala nyongeni.—Matewu 24:21; 2 Vakorinto 6:1, 2.

26-28. Xana xiyimo xa hina namuntlha xi fana njhani ni xa muprofeta Ezekiyele naswona hi nga tihlayisa njhani erirhandzwini ra Xikwembu?

²⁶ Xiyimo lexi vanhu va Xikwembu va nga eka xona namuntlha xi hi tsundzuxa muprofeta wa khale ku nga Ezekiyele, loyi Yehovha a n’wi rhumeke ku va a lemukisa Vaisrayele. Xikwembu xi te: “U fanele u twa rito leri humaka enon’wini wa mina, u ndzi lemukisela vona.” Loko Ezekiyele a a honise leswi Xikwembu xi n’wi leriseke swona, a a ta va ni nandzu wa ngati ya lava a va ta herisiwa loko muti wa Yerusalema wu lovisiwa. (Ezekiyele 33:7-9) Kambe Ezekiyele u yingisile kutani a nga vanga ni nandzu wa ngati.

²⁷ Namuntlha, hi langutane ni ku herisiwa ka misava hinkwayo leyi nga le hansi ka Sathana. Xisweswo Timbhoni ta Yehovha ti swi teka ku ri vutihlamuleri ni lunghelo ku va ti twarisa siku ra ku “rihisela ka Xikwembu” ni ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. (Esaya 61:2; Matewu 24:14) Xana ntirho lowu u wu endla hi ku tinyiketela? Muapostola Pawulo a a teka ntirho wa yena ku ri nchumu wa risima swinene. Hikwalaho ka sweswo u te: “Ndzi basile engatini ya vanhu hinkwavo, hikuva a ndzi tshikanga ku mi byela ndzayo hinkwayo ya Xikwembu.” (Mintirho 20:26, 27) Xolexo i xikombiso xa kahle lexi hi faneleke ku xi tekelela!

²⁸ I ntiyiso leswaku ku va Yehovha a hi rhandza a hi fanelanga hi anakanya leswaku swi ringene loko hi xixima vutomi ni ngati ntsena hilaha Yehovha a endlaka hakona. Xin’wana lexi lavekeka hileswaku hi tshama hi basile leswaku hi ta amukeleka eka yena, hilaha hi nga ta vona hakona eka ndzima leyi landzelaka.