Ku Tikukumuxa Ku Vangela Tingana

“Xana ku tikukumuxa ku fikile? Kutani tingana ti ta fika; kambe vutlhari byi ni lava va titsongahataka.”—SWIVURISO 11:2.

1, 2. Ku tikukumuxa i yini, naswona ku vange khombo hi tindlela tihi?

MULEVHI la nga ni mavondzo u rhangela ntshungu wa vapfukeri lowu xandzukeleke valawuri lava vekiweke hi Yehovha. Hosana leyi navelaka vulawuri yi endla rhengu ro homboloka ro vutla xiluvelo xa tata wa rona. Hosi leyi helaka mbilu yi honisa swileriso leswi nga erivaleni swa muprofeta wa Xikwembu. Vaisrayele lavanharhu va ni nchumu wun’we lowu fanaka: ku tikukumuxa.

² Ku tikukumuxa i mukhuva lowu sukaka embilwini lowu vangaka nxungeto lowukulu eka vanhu hinkwavo. (Pisalema 19:13) Hi xivindzi munhu la tikukumuxaka u tinyika ntshunxeko handle ko pfumeleriwa ku endla tano. Leswi hakanyingi swi vanga khombo. Kahle-kahle, ku tikukumuxa ku wise tihosi ku tlhela ku wisa mimfumo yo tala. (Yeremiya 50:29, 31, 32; Daniyele 5:20) Ku tlhele ku yenga malandza man’wana ya Yehovha naswona ku ma vangele ku wa.

 3. Xana hi nga dyondza hi makhombo ya ku tikukumuxa hi ndlela yihi?

³ Hi swivangelo leswinene Bibele yi ri: “Xana ku tikukumuxa ku fikile? Kutani tingana ti ta fika; kambe vutlhari byi ni lava va titsongahataka.” (Swivuriso 11:2) Bibele yi hi nyika swikombiso leswi tiyisekisaka ntiyiso wa xivuriso lexi. Loko hi kambisisa swin’wana swa swona swi ta hi pfuna ku vona khombo ro tlula swipimelo leswi faneleke. Hikwalaho, a hi kambisiseni ndlela leyi mavondzo, ku navela vulawuri ni ku hela mbilu swi vangeleke vavanuna vanharhu lava boxiweke eku sunguleni leswaku va tikukumuxa, ku va ni vuyelo bya tingana.

Kora—Muxandzuki La Nga Ni Mavondzo

 4. (a) Kora a ri mani, naswona hi yihi mintirho leyi handle ko kanakana a yi endleke? (b) Emalembeni ya yena ya le ndzhaku, i xiendlo xihi lexi tivekaka lexi Kora a veke muhlohloteri wa xona?

⁴ Kora a a ri Mulevhi wa Mukohata, muzala wa Muxe na Aroni. Handle ko kanakana, a a tshembekile eka Yehovha hi makume ya malembe. Kora u ve ni lunghelo ro va un’wana wa lava va kutsuriweke hi singita eLwandle ro Tshwuka, naswona swi nga ha endleka a hlanganyerile eku hetisiseni ka ku avanyisa ka Yehovha malunghana ni Vaisrayele lava gandzeleke rhole eNtshaveni ya Sinayi. (Eksoda 32:26) Hambiswiritano, eku heteleleni Kora hi yena a rhangeleke vanhu lava xandzukeleke Muxe na Aroni lava katseke Dathani, Abirama na Oni va ka Ruveni, swin’we ni tindhuna ta 250 ta Vaisrayele.a Va byele Muxe na Aroni va ku: “Swi ringene hi n’wina, hikuva ntshungu hinkwawo ka wona wa kwetsima naswona Yehovha u le xikarhi ka wona. Kutani, ha yini mi titlakusa ehenhla ka nhlengeletano ya Yehovha?”—Tinhlayo 16:1-3.

5, 6. (a) Ha yini Kora a xandzukele Muxe na Aroni? (b) Ha yini ku nga vuriwaka leswaku swi nga ha endleka Kora a a yi tekela ehansi ndhawu ya yena elunghiselelweni ra Xikwembu?

⁵ Endzhaku ko tshembeka malembe yo tala, ha yini Kora a xandzukile? Entiyisweni Muxe a nga rhangeli Vaisrayele hi ndlela leyi tshikilelaka, hikuva “a a rhule ku tlula vanhu hinkwavo lava a va ri ehenhla ka vuandlalo bya misava.” (Tinhlayo 12:3) Kambe, swi vonaka onge Kora a a vondzoka Muxe na Aroni naswona a a venga xikhundlha xa vona, kutani leswi swi n’wi vangele ku gimeta—hi ndlela leyi hoxeke—hi leswaku va titlakusile ehenhla ka vandlha hi ku tirhandzela ni hi vutianakanyi.—Pisalema 106:16.

⁶ Swi nga ha endleka xin’wana xa xiphiqo xa Kora a ku ri leswaku a nga ma tlangeli malunghelo ya yena elunghiselelweni ra Xikwembu. I ntiyiso, Valevhi va ka Kohata a va nga ri vaprista, kambe a va ri vadyondzisi va Nawu wa Xikwembu. Nakambe hi vona lava a va rhwala nhundzu ni swibya swa tabernakele loko swi fanele swi yisiwa endhawini yo karhi. Xolexo a ku ri xiavelo xa nkoka swinene, hikuva swibya swo kwetsima a swi khomiwa ntsena hi vanhu lava a va basile evukhongerini ni le mahanyelweni. (Esaya 52:11) Hikwalaho, loko Muxe a vulavula na Kora, kahle-kahle a n’wi vutisa leswaku, Xana u teka xiavelo xa wena tanihi lexi nga nyawuriki nikatsongo lerova u lava ku va muprista? (Tinhlayo 16:9, 10) Kora u tsandzekile ku swi xiya leswaku lunghelo lerikulu i ku tirhela Yehovha hi ku tshembeka hi ku ya hi lunghiselelo ra yena—ku nga ri ku kuma xiyimo kumbe xikhundlha xo hlawuleka.—Pisalema 84:10.

 7. (a) Hi rihi goza leri Muxe a ri tekeke malunghana na Kora ni vavanuna va yena? (b) Ku xandzuka ka Kora ku vangele makumu lama nga ni khombo hi ndlela yihi?

⁷ Muxe u vitane Kora ni vavanuna va yena, leswaku va hlengeletana hi mixo lowu tlhandlamaka entsongeni wa nhlangano va ri ni swo tamela ndzilo swa vona swi ri ni murhi wa risuna. Kora ni vavanuna va yena a va nga pfumeleriwi ku nyikela murhi wa risuna, tanihi leswi a va nga ri vaprista. Loko va ta ni swo tamela ndzilo ni murhi wa risuna, leswi a swi ta swi kombisa kahle leswaku vavanuna lava a va ha titwa va ri ni mfanelo yo va vaprista—hambiloko va nyikiwe nkarhi wa vusiku hinkwabyo leswaku va tlhela va anakanyisisa hi mhaka leyi. Loko va fika hi mixo lowu landzelaka, Yehovha hilaha ku faneleke u kombise vukarhi bya yena. Loko ku ri vaka Ruveni, “misava yi ahlamise nomu yi [va] mita.” Lavan’wana, ku katsa na Kora, va herisiwe hi ndzilo lowu humaka eka Xikwembu. (Deteronoma 11:6; Tinhlayo 16:16-35; 26:10) Ku tikukumuxa ka Kora ku vange tingana letikulu—ku nga amukeriwi hi Xikwembu!

Lwisana Ni ‘Moya Wa Mona’

 8. Xana ‘moya wa mona’ wu nga tikombisa njhani exikarhi ka Vakreste?

⁸ Mhaka ya Kora i xitsundzuxo eka hina. Tanihi leswi ‘moya wa mona’ wu nga kona eka vanhu lava nga hetisekangiki, wu nga ha va kona ni le vandlheni ra Vukreste. (Yakobo 4:5) Hi xikombiso, hi nga ha va ni mavondzo hi swikhundlha. Ku fana na Kora, hi nga ha vondzoka lava nga ni malunghelo lawa hi ma navelaka. Kumbe hi nga ha fana ni Mukreste wa lembe-xidzana ro sungula la vuriwaka Diyotrefo. A a byi xopaxopa swinene vulawuri bya vaapostola, entiyisweni hikwalaho ka leswi a a lava ku va mulawuri. Hakunene, Yohane u tsale leswaku Diyotrefo u “[lava] ku tiveka emahlweni.”—3 Yohane 9.

 9. (a) I langutelo rihi malunghana ni vutihlamuleri evandlheni leri hi faneleke hi ri papalata? (b) Hi rihi langutelo lerinene malunghana ni ndhawu ya hina elunghiselelweni ra Xikwembu?

⁹ Ina, a swi hoxanga ku va wanuna la nga Mukreste a lwela ku fikelela vutihlamuleri bya vandlha. Pawulo u khutaze leswaku va endla tano. (1 Timotiya 3:1) Hambiswiritano, a hi fanelanga hi teka malunghelo ya ntirho tanihi xikhundlha xa lava faneriweke hi ku fundzhiwa, onge loko hi ma kumile se hi tlakusiwile. Tsundzuka, Yesu u te: “Mani na mani la lavaka ku va lonkulu exikarhi ka n’wina u fanele ku va mutirheli wa n’wina, naswona mani na mani la lavaka ku va wo sungula exikarhi ka n’wina u fanele ku va hlonga ra n’wina.” (Matewu 20:26, 27) Swi le rivaleni leswaku swi ta va swi hoxile ku vondzoka lava nga ni vutihlamuleri lebyikulu, onge hi loko nkoka wa hina eka Xikwembu wu titshege hi ‘xiyimo’ xa hina enhlengeletanweni ya xona. Yesu u te: “N’wina hinkwenu mi vamakwavo.” (Matewu 23:8) Ina, ku nga khathariseki leswaku u muhuweleri kumbe phayona, muhlayisi wa vutshembeki loyi a ha ku khuvuriwaka kumbe la nga ni nkarhi wo leha—hinkwavo lava tirhelaka Yehovha hi mbilu hinkwayo va ni ndhawu ya nkoka elunghiselelweni ra yena. (Luka 10:27; 12:6, 7; Vagalatiya 3:28; Vaheveru 6:10) I nkateko hakunene ku tirha swin’we ni timiliyoni ta lava lwelaka ku tirhisa ndzayo ya Bibele leyi nge: “Tikhameni hi mianakanyo yo titsongahata un’wana eka un’wana.”—1 Petro 5:5.

Absalomu—Wanuna La Tinavelelaka Swa Le Henhla

 10. Absalomu a a ri mani, naswona u ringetise ku yini ku tirhandzisa hi lava va teke eka hosi leswaku yi ta va avanyisa?

¹⁰ Mahanyelo ya n’wana wa vunharhu wa Hosi Davhida, ku nga Absalomu, ma hi nyika dyondzo malunghana ni ku tinavelela swa le henhla. Mukanganyisi loyi u ringete ku tiendlela vito eka vanhu lava teke eka hosi leswaku yi ta va avanyisa. U rhange a vula leswaku Davhida a a nga ri na mhaka ni swilaveko swa vona. Ivi a tshika vukanganyisi bya yena, a paluxa xikongomelo xa yena. Absalomu a a tshamela ku vula a ku: “Mawaku loko a ndzi vekiwe ku va muavanyisi etikweni leswaku munhu un’wana ni un’wana a ta eka mina loko a ri ni nandzu kumbe a lava ku avanyisiwa! Kunene a ndzi ta n’wi komba vululami.” Vukanganyisi bya Absalomu a byi nga ri na swipimelo. Bibele yi ri: “Loko munhu a tshinela eka yena a n’wi nkhinsamela, a a tshambuluta voko a n’wi khoma a n’wi ntswontswa. Absalomu a hambeta a endla nchumu wo tano eka Vaisrayele hinkwavo lava a va fika va ta avanyisiwa hi hosi.” Vuyelo byi ve byihi? “Absalomu a koka timbilu ta vanhu va Israyele.”—2 Samuwele 15:1-6.

 11. Xana Absalomu u ringetise ku yini ku vutla xiluvelo xa Davhida?

¹¹ Absalomu a a tiyimisele ku vutla vuhosi bya tata wa yena. Malembe ya ntlhanu emahlweninyana, u endle leswaku n’wana lonkulu wa Davhida, ku nga Aminoni, a dlayiwa, swi vonaka onge a a rihisela ku pfinyiwa ka makwavo wa xisati wa Absalomu, ku nga Tamari. (2 Samuwele 13:28, 29) Hambiswiritano, swi nga ha endleka leswaku hi nkarhi wolowo Absalomu ana se a veke tihlo ra yena exiluvelweni, a teka ku dlaya ka yena Aminoni tanihi ndlela leyinene yo herisa mholovo.b Hambiswiritano, loko nkarhi se wu fikile, Absalomu u ri hetisisile kungu ra yena. U endle leswaku vuhosi bya yena byi twarisiwa etikweni hinkwaro.—2 Samuwele 15:10.

 12. Hlamusela ndlela leyi ku tikukumuxa ka Absalomu ku vangeke tingana ha yona.

¹² Absalomu u humelerile swa xinkarhana, hikuva “xikhiri [a] xi ya xi tiya, vanhu a va ya va andza hi nhlayo eka Absalomu.” Hi ku famba ka nkarhi, Hosi Davhida u boheke ku baleka hikwalaho ka vutomi bya yena. (2 Samuwele 15:12-17) Kambe, hi ku hatlisa ntirho wa Absalomu wu komisiwile loko a ta dlayiwa hi Yowabu, a hoxiwa ekheleni, ivi ku fumbiwa nhulu ya maribye ehenhla ka yena. Wa nga anakanya—wanuna loyi a tinavelelaka swa le henhla loyi a a lava ku va hosi a nga lahliwanga na hi ndlela leyi xiximekaka loko a file!c Ku tikukumuxa hakunene ku vangele Absalomu tingana.—2 Samuwele 18:9-17.

Papalata Ku Tinavelela Swilo Swa Vutianakanyi

 13. Xana moya wo tinavelela swa le henhla wu nga dzima timitsu njhani embilwini ya Mukreste?

¹³ Ku lava vulawuri ka Absalomu swin’we ni ku wa ka yena loku landzeleke i dyondzo eka hina. Emisaveni ya namuntlha leyi nga ni tihanyi, swi tolovelekile leswaku vanhu va tirhandzisa hi valawuri va vona, leswaku va ta va kucetela kumbe leswaku va ta kuma malunghelo kumbe ku tlakusiwa ko karhi. Hi nkarhi lowu fanaka, vanhu volavo va nga ha tinyungubyisa eka lava nga ehansi ka vona, va ri ni ntshembo wo rhandziwa ni ku seketeriwa hi vona. Loko hi nga tivoneli, moya wolowo wo tinavelela swilo swa le henhla wu nga ha dzima timitsu etimbilwini ta hina. Handle ko kanakana, leswi swi humelerile exikarhi ka van’wana hi lembe-xidzana ro sungula, leswi endleke leswaku vaapostola va boheka ku va tshinya swinene vanhu volavo.— Vagalatiya 4:17; 3 Yohane 9, 10.

 14. Ha yini hi fanele hi papalata moya wa ku tinavelela swa le henhla, wa ku titlakusa?

¹⁴ Yehovha enhlengeletanweni ya yena a nga na ndhawu ya vakanganyisi lava tikurisaka lava ringetaka ku “lavisisa ku vangama ka vona.” (Swivuriso 25:27) Hakunene, Bibele ya tsundzuxa: “Yehovha u ta tsema milomu hinkwayo leyi rhetelaka, ririmi leri vulavulaka swilo leswikulu.” (Pisalema 12:3) Absalomu a a ri ni milomu leyi rhetelaka. U vule swilo swa vukanganyisi eka lava a a lava ku tsakeriwa hi vona—leswaku a ta kuma xikhundlha xa vulawuri lexi a xi navela. Ku hambana ni sweswo, hi katekile hakunene hi ku va exikarhi ka vamakwerhu lava landzelaka ndzayo ya Pawulo leyi nge: “Mi nga endli nchumu hi ku kanetana kumbe hi ku tikurisa, kambe hi mianakanyo yo titsongahata [tekani] van’wana va ri lava tlakukeke eka n’wina.”—Vafilipiya 2:3.

Sawulo—Hosi Leyi Helaka Mbilu

 15. Xana Sawulo u tshame a tikomba a ri la titsongahataka hi nkarhi wun’wana njhani?

¹⁵ Hi nkarhi wun’wana Sawulo, loyi endzhakunyana a veke hosi ya Israyele, u tshame a titsongahata. Hi xikombiso, anakanya leswi humeleleke loko a ha ri ntsongo. Loko Samuwele muprofeta wa Xikwembu a vulavule kahle hi yena, Sawulo hi ku titsongahata u hlamurile a ku: “Xana a ndzi wa ka Benjamini, etinyimbeni letitsongo ngopfu ta Israyele, xana ndyangu wa ka hina a hi lowu nga nyawuriki eka mindyangu hinkwayo ya nyimba ya Benjamini? Hikwalaho, ha yini u vulavule nchumu wo fana ni lowu eka mina?”—1 Samuwele 9:21.

 16. Xana Sawulo u ri kombise njhani langutelo ra ku hela mbilu?

¹⁶ Hambiswiritano, ku titsongahata ka Sawulo endzhakunyana ku nyamalarile. Loko a ri karhi a lwa ni Vafilista, u ye eGiligala, laha a a languteriwe ku rindzela Samuwele ivi a endla xikombelo eka Xikwembu hi switlhavelo. Loko Samuwele a nga fiki hi nkarhi lowu vekiweke, Sawulo hi ku tikukumuxa u endle xitlhavelo xo hisiwa hi yexe. Samuwele u fike loko a ha ku heta ku xi endla. Samuwele u vutisile: “Xana i yini leswi u swi endleke?” Sawulo u hlamule a ku: “Ndzi vone leswaku vanhu va hangalaka va suka eka mina, naswona wena—a wu tanga emasikwini lama vekiweke . . . Hikwalaho ndzi tisindzisa, ndzi nyikela xitlhavelo xo hisiwa.”—1 Samuwele 13:8-12.

 17. (a) Loko u swi vona ro sungula, ha yini swiendlo swa Sawulo a swi ta vonaka swi ri swinene? (b) Ha yini Yehovha a sole Sawulo hikwalaho ka xiendlo xa yena xa ku hela mbilu?

¹⁷ Loko u swi twa ro sungula, swiendlo swa Sawulo swi nga ha vonaka swi ri swinene. Phela, vanhu va Xikwembu a va ri “mahlomulweni lamakulu,” “a va tikeriwa,” va rhurhumela hikwalaho ka xiyimo xa vona lexi chavisaka. (1 Samuwele 13:6, 7) Entiyisweni, a swi hoxanga ku teka goza loko swiyimo swi lava leswaku u endla tano.d Kambe, tsundzuka leswaku Yehovha wa swi kota ku vona timbilu a tlhela a xiya swikongomelo swa hina. (1 Samuwele 16:7) Hikwalaho, swi nga ha endleka a vone swilo swin’wana malunghana na Sawulo leswi nga boxiwangiki hi ku kongoma eBibeleni. Hi xikombiso, Yehovha a nga ha va a vone leswaku ku hela mbilu ka Sawulo a ku vangeriwa hi manyunyu. Kumbexana Sawulo a a nyangatsiwa swinene hileswaku yena—hosi ya tiko ra Israyele hinkwaro—a a fanele a rindzela un’wana loyi a a n’wi teka tanihi muprofeta la dyuhaleke, loyi a nga ni xinamu! Phela, Sawulo a a vona onge vulongeta bya Samuwele byi endle leswaku a va ni mfanelo ya ku tiendlela yena ni ku honisa swileriso leswi kongomeke leswi a nyikiweke swona. Vuyelo byi ve byihi? Samuwele a nga ri ndhundhuzelanga goza leri tekiweke hi Sawulo. Ku hambana ni sweswo, u holovele Sawulo, a ku: “Mfumo wa wena a wu nge khomeleli . . . hikuva wena a wu swi hlayisanga leswi Yehovha a ku leriseke swona.” (1 Samuwele 13:13, 14) Ku tikukumuxa ku tlhele ku vangela tingana.

Tivonele Eka Ku Hela Mbilu

18, 19. (a) Hlamusela ndlela leyi ku hela mbilu ku nga vangelaka nandza wa Xikwembu wa manguva lawa leswaku a endla swilo hi ku tikukumuxa. (b) I yini lexi hi faneleke hi xi tsundzuka malunghana ni ndlela leyi vandlha ra Vukreste ri tirhaka ha yona?

¹⁸ Mhaka ya xiendlo xa Sawulo xa ku tikukumuxa yi tsariwile eRitweni ra Xikwembu leswaku hi vuyeriwa. (1 Vakorinto 10:11) Swi olova swinene leswaku hi nyangatsiwa hi ku nga hetiseki ka vamakwerhu. Ku fana na Sawulo, hi nga sungula ku hela mbilu, hi vona onge loko swilo swi ta famba kahle, hi fanele hi swi endla hi hexe. Hi xikombiso, a hi nge makwerhu wo karhi u hleleke swinene. U khoma nkarhi, u fambisana ni maendlelo ya vandlha naswona u nyikiwile eku vulavuleni ni le ku dyondziseni. Hi nkarhi lowu fanaka, wa swi vona leswaku van’wana a va yi fikeleli mimpimanyeto ya yena ya vurhon’wana, naswona a va endli swilo hi ndlela leyi a a ta rhandza ha yona. Xana leswi swi n’wi nyika mpfumelelo wo hela mbilu? Xana u fanele a sola vamakwavo, kumbexana a vula leswaku loko a ku nga ri matshalatshala ya yena a ku nga ta endliwa nchumu naswona vandlha a ri nga ta famba kahle? Sweswo ku ta va ku ri ku tikukumuxa!

¹⁹ Kahle-kahle, i yini lexi endlaka leswaku vandlha ra Vakreste ri va ni vun’we? I vutshila etimhakeni to lawula? ku humelela? vutivi lebyikulu? I ntiyiso, swilo leswi swa pfuna leswaku vandlha ri tirha kahle. (1 Vakorinto 14:40; Vafilipiya 3:16; 2 Petro 3:18) Hambiswiritano, Yesu u vule leswaku valandzeri va yena va ta tiviwa swinene hi rirhandzu ra vona. (Yohane 13:35) Hi yona mhaka vakulu lava khathalaka, hambileswi va hlelekeke, va swi xiyaka leswaku vandlha a hi bindzu leri lavaka ku fambisiwa hi voko ra nsimbi; ku ri na sweswo ri vumbiwe hi ntlhambi lowu lavaka nkhathalelo wa tintswalo. (Esaya 32:1, 2; 40:11) Ku honisa misinya ya milawu yoleyo hi ku tikukumuxa hakanyingi ku vanga timholovo. Ku hambana ni sweswo, ku hleleka ka vukwembu ku tisa ku rhula.—1 Vakorinto 14:33; Vagalatiya 6:16.

 20. I yini leswi nga ta kambisisiwa exihlokweni lexi landzelaka?

²⁰ Timhaka ta le Bibeleni ta Kora, Absalomu na Sawulo ti swi kombisa kahle leswaku ku tikukumuxa ku vangela tingana, hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Swivuriso 11:2. Hambiswiritano, xivuriso xolexo xa Bibele xa engetela: “Vutlhari byi ni lava va titsongahataka.” I yini ku titsongahata? Hi swihi swikombiso leswi humaka eBibeleni leswi nga hi pfulaka mahlo eka mfanelo leyi, naswona hi nga ku kombisa njhani ku titsongahata namuntlha? Swivutiso leswi swi ta kambisisiwa exihlokweni lexi landzelaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

• I yini ku tikukumuxa?

• Xana mavondzo ma vangele Kora ku endla swilo hi ku tikukumuxa hi ndlela yihi?

• Hi dyondza yini eka mhaka ya Absalomu la tinaveleleke swilo swa le henhla?

• Hi nga wu papalata njhani moya wo hela mbilu lowu kombisiweke hi Sawulo?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Sawulo u hele mbilu ivi a endla swilo hi ku tikukumuxa