“Hlayisa Swileriso Swa Mina Kutani U Hambeta U Hanya”

A RI ntsongo, a tlharihile, “a ri ni xivumbeko xo saseka naswona a languteka a sasekile.” Nsati wa muthori wakwe a a nyanyuka ngopfu naswona a a tlharihele etlhelo. Leswi jaha leri a ri n’wi koka mahlo, masiku hinkwawo a a ringeta ku ri kanganyisa. “Esikwini leri ku fana ni masiku man’wana, a nghena endlwini yakwe ku ya endla ntirho wakwe, naswona a ku nga ri na munhu wa vanhu va yindlu loyi a a ri endlwini. Kutani nsati wa n’wini wa yena a n’wi khoma hi nguvu ya yena, a ku: ‘Etlela na mina!’” Kambe Yosefa, n’wana wa kokwana-xinguwe Yakobe, u siye nguvu yakwe a balekela nsati wa Potifaro.—Genesa 39:1-12.

Ina, a hi vanhu hinkwavo lava balekelaka xiyimo lexi ringaka. Hi xikombiso, anakanya hi jaha leri Hosi Solomoni wa le Israyele wa khale a ri voneke exitarateni ni vusiku. Kuteloko a yengiwe hi rikavakava ra wansati, “hi xitshuketa a ri landzelela, ku fana ni nkunzi leyi yaka eku dlayiweni.”—Swivuriso 7:21, 22, New International Version.

Vakreste va tsundzuxiwa ku ‘balekela vumbhisa.’ (1 Vakorinto 6:18) Pawulo u tsalele mudyondzisiwa lontsongo wa Mukreste Timotiya a ku: “Balekela ku navela loku fambisanaka ni vuntshwa.” (2 Timotiya 2:22) Loko hi langutane ni swiyimo leswi kucetelaka vumbhisa, vuoswi kumbe ku tikhoma ko karhi loko biha, na hina hi fanele hi tiyimisela ku baleka ku fana na Yosefa loko a balekela nsati wa Potifaro. I yini lexi nga ta hi pfuna ku tiyimisela ku endla sweswo? Eka ndzima ya vunkombo ya buku ya Bibele ya Swivuriso, Solomoni u hi nyika xitsundzuxo xa nkoka. A nga vulavuli ntsena hi tidyondzo leti hi sirhelelaka eka mintlhamu ya vanhu lava tikhomeke hi ndlela yo biha kambe u paluxa ni tindlela leti va ti tirhisaka, u xi veka erivaleni xiyimo lexi jaha leri yengiweke hi rikavakava lera wansati a ri ri eka xona.

‘Tsimba Swileriso Swa Mina eTintihweni Ta Wena’

Hosi yi sungula hi ndzayo leyi fanaka ni ya tatana: “N’wananga, hlayisa marito ya mina, onge u nga tihlayisela swileriso swa mina. Hlayisa swileriso swa mina kutani u ya emahlweni u hanya, ni nawu wa mina ku fana ni ndzololo ya mahlo ya wena.”—Swivuriso 7:1, 2.

Vatswari, ngopfu-ngopfu vatatana va ni vutihlamuleri lebyi va nyikiweke byona hi Xikwembu byo dyondzisa vana va vona mimpimanyeto ya Xikwembu malunghana ni leswinene ni leswo biha. Muxe u khutaze vatatana a ku: “Marito lawa ndzi ku lerisaka wona namuntlha ma fanele ma va embilwini ya wena; u fanele u ma dyondzisa n’wana wa wena hi ku phindha-phindha naswona u vulavula ha wona loko u tshama endlwini ya wena, loko u famba egondzweni, loko u etlela niloko u pfuka.” (Deteronoma 6:6, 7) Naswona muapostola Pawulo u tsarile: “Na n’wina, vatatana, mi nga karhati vana va n’wina, kambe hambetani mi va kurisa hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Hikwalaho, switsundzuxo swa mutswari leswi nga hlayisiwaka kumbe swi tekiwa swi ri swa nkoka, entiyisweni swi katsa switsundzuxo, swileriso ni milawu leyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele.

Ku dyondzisa ka mutswari ku nga ha katsa ni milawu yo karhi—swinawana swa le ndyangwini. Leswi swi ta pfuna swirho swa ndyangu. Entiyisweni, milawu yi nga ha hambana hi ku ya hi mindyangu, swi titshege hi swilaveko swa yona. Kambe vatswari va ni ntirho wo hlawula leswaku hi swihi leswi lulameleke ndyangu wa vona. Naswona milawu leyi va yi vekaka hi xitalo i xikombiso xa rirhandzu ra vona ra xiviri ni nkhathalelo wa vona. Ndzayo leyi yaka eka vana hi leswaku va fanele va namarhela swinawana leswi ku katsa ni tidyondzo ta Matsalwa leti va ti kumaka eka vatswari va vona. Ina, u fanele u teka swiletelo swo tano “ku fana ni ndzololo ya mahlo ya wena”—u swi hlayisa hi vurhon’wana lebyikulu. Yoleyo hi yona ndlela yo papalata vuyelo lebyi dlayaka bya ku honisa mimpimanyeto ya Yehovha xisweswo u “hambeta u hanya.”

Solomoni u ya emahlweni a ku: “Swi tsimbe [swileriso swa mina] etintihweni ta wena, naswona u swi tsala exiphepherheleni xa mbilu ya wena.” (Swivuriso 7:3) Tanihi leswi tintiho ti nga vonakaka kahle naswona ti nga ta nkoka eku endleni leswi hi swi lavaka, tidyondzo leti hi ti dyondzaka ku sukela evutsongwanini hi ku pfumelelana ni Matsalwa kumbe ku kuma vutivi bya Bibele swi fanele swi va nchumu lowu tshamelaka ku hi tsundzuxa ni nkongomiso eka xin’wana ni xin’wana lexi hi xi endlaka. Hi fanele hi swi tsala eswiphepherheleni swa timbilu ta hina, hi hanya ha swona.

Yi nga rivali nkoka wa vutlhari ni ku twisisa, hosi yi khutazile yi ku: “Byela vutlhari u ku: ‘U makwerhu wa xisati’; naswona onge u nga vula ku twisisa u ku, ‘U xaka ra mina ra xisati.’” (Swivuriso 7:4) Vutlhari i vuswikoti byo tirhisa kahle vutivi lebyi hi nyikiweke hi Xikwembu. Hi fanele ku rhandza vutlhari ku fana ni makwerhu wa hina wa xisati la rhandzekaka. Xana ku twisisa i yini? I vuswikoti byo vona mhaka kutani hi kuma mongo wa yona hi ku twisisa ndlela leyi yi hlanganaka ha yona. Ku twisisa ku fanele ku va ekusuhi na hina kukota munghana wa hina lonkulu.

Hikwalaho ka yini hi fanele hi namarhela ndzetelo wa Matsalwa naswona hi hlakulela ku titshineta evutlharini ni le ku twisiseni? Leswaku swi hi “rindza [hi] nga hlaseriwi hi wansati wa mufambi, ni munhu wumbe la endlaka marito yakwe ma rhetela.” (Swivuriso 7:5) Ina, loko hi endla tano swi ta hi sirhelela eka marito yo rhetela ni ya vukanganyisi ya munhu wumbe—munhu wa mahanyelo yo biha.a

Jaha Ri Hlangana Ni ‘Wansati Wa Vukanganyisi’

Hosi ya le Israyele yi ya emahlweni yi hlamusela leswi yi swi voneke: “Ndzi yime efasitereni ra yindlu ya mina, ndzi languta ehansi eka xo siva fasitere xa mina, leswaku ndzi ta va vona kahle lava nga riki na ntokoto. A ndzi tsakela vana va vanhu leswaku ndzi ta xiyisisa jaha leri nga ni mbilu leyi pfumalaka vutlhari, ri hundza hi xitarata ekusuhi ni yinhla ya yena, kutani ri famba ri ya endlwini ya yena, loko ri rhengile, nimadyambu ya siku, loko ri sungula ku pela ni ku dzwihala.”—Swivuriso 7:6-9.

Fasitere leri Solomoni a languteke ehandle ha rona a ri ri na xo siva ha xona—handle ko kanakana a ri ri ni rimba naswona ri khavisiwile swinene. Loko ri ya ri pela, munyama wa vusiku wu funengeta switarata. U vona jaha leri nga ta phaseka hi ku olova. Leswi ri nga riki na ku twisisa kumbe mianakanyo leyinene, ri pfumala vutlhari. Swi tikomba onge a ri yi tiva ndhawu leyi a ri ri eka yona ni leswaku ri nga ha hlangana na yini. Jaha ri tshinela ekusuhi ni “yinhla ya yena” leyi nga endleleni leyi yaka endlwini ya wansati loyi. I mani nsati loyi? Xana u lava yini?

Hosi ya vuxiyaxiya yi ya emahlweni yi ku: “Waswivo, a ku ri ni wansati la n’wi hlanganisaka, a ri ni nguvu ya nghwavava ni mbilu leyi kanganyisaka. U ni pongo naswona u sihalarile. Milenge yakwe a yi tshami endlwini yakwe. U kumeka ehandle, u kumeka ni le mintsendzeleni, naswona u tumbelela ekusuhi ni yinhla yin’wana ni yin’wana.”—Swivuriso 7:10-12.

Maambalelo ya nsati loyi ma hlamusela swikulu ha yena. (Genesa 38:14, 15) U ambale hi ndlela leyi hundzeletaka ku fana ni nghwavava. Tlhandlakambirhi, u ni mbilu leyi kanganyisaka—mianakanyo ya yena yi ni “vuxengi,” xikongomelo xa yena i xa “vuxisi.” (An American Translation; New International Version) U ni pongo naswona u sihalarile, i jakatsa a tlhela a oma nhloko, u rhandza ku huwelela a tlhela a va ni man’an’a, u ni nkani naswona i munhu wa tinyimpi. Ematshan’weni yo tshama ekaya, u tsakela ku fambela tindhawu ta mani na mani, a tikhotleka etinhleni ta switarata leswaku a ta tikumela wa yena. U rindzele vanhu vo kota jaha leri.

‘Vunyingi Bya Vukanganyisi’

Xisweswo jaha ri hlangana ni wansati wa dlakuta la nga ni makungu ya vuxisi. Leswi swi fanele swi koke nyingiso wa Solomoni hakunene! Wa rungula: “U n’wi khomile, a n’wi ntswontswa. U ni vurhena, u sungula ku n’wi byela a ku: ‘Switlhavelo swa xinakulobye a swi boheleriwe eka mina. Namuntlha ndzi hetisise switshembiso swa mina leswi hlambanyiweke. Hi yona mhaka leyi ndzi humeke ku ta hlangana na wena, ndzi lava xikandza xa wena, leswaku ndzi ku kuma.’”—Swivuriso 7:13-15.

Nomu wa wansati loyi wa rhetela. Hi vurhena, u vula marito ya yena hi ku titshemba. Hinkwaswo leswi a swi vulaka u swi vula hi vurhon’wana leswaku a yenga jaha leri. Hi ku vula leswaku u endle switlhavelo swa xinakulobye siku rero a tlhela a hetisisa switshembiso swa yena leswi hlambanyiweke, u lava ku kombisa leswaku u lulamile, a nga vabyi hi tlhelo ra moya. Switlhavelo swa xinakulobye swa le tempeleni ya le Yerusalema a swi katsa nyama, mapa, mafurha ni vhinyo. (Levhitika 19:5, 6; 22:21; Tinhlayo 15:8-10) Tanihi leswi muendli wa xitlhavelo a nga ha tekaka swo karhi eka xitlhavelo xa xinakulobye a tekela yena ni ndyangu wa yena, kutani u vula leswaku ku ni swakudya ni swakunwa swo tala endlwini ya yena. Xikongomelo xa kona xi le rivaleni: Jaha leri a ri ta tiphina kwalaho. Wansati loyi u suke endlwini ya yena hi xikongomelo xo ta lava yena. Swa hlamarisa—loko ku ri ni loyi a nga tshembaka marito yo tano. Xidyondzi xin’wana xa Bibele xi ri: “I ntiyiso a a humile a lavana ni munhu loyi a nga n’wi kumaka, kambe, xana hakunene a humele ku lava jaha leri hi ku kongoma? I xiphukuphuku ntsena—kumbexana jaha leri—lexi a xi ta tshemba nsati loyi.”

Endzhaku ko ambala hi ndlela leyi kokaka mahlo, a vulavula hi ndlela yo tlhoma munhu tinsiva, ndlela leyi a vukarhaka ha yona, mukanganyisi loyi u xaxameta swinunhweriso leswi a swi tirhiseke. U ri: “Ndzi khavise mubedo wa mina hi swiandlalo, hi swilo swo tala swa mavalavala, ntsembyana wa Egipta. Ndzi n’wan’wasele sangu ra mina hi mira, hi timhangani ni sinamoni.” (Swivuriso 7:16, 17) U khavise mubedo wa yena hi mintsembyana ya mivalavala leyi humaka aEgipta kutani a yi chela swinun’hweriso leswi a swi rhandzaka swa nun’hwelo wa mira, mhangani ni sinamoni.

U ya emahlweni a ku: “Tana, a hi nwe ntalo wa rirhandzu ra hina ku fikela nimixo; a hi tiphine havumbirhi bya hina hi swikombiso swa rirhandzu.” Xirhambo xa kona a ku nga ri xa ku ya titlonya hi dina ya vanhu vambirhi ntsena. Xitshembiso xakwe hi lexi xo tsakela vuxaka bya rimbewu. Xikombelo lexi xi endle leswaku jaha leri ri langutela emahlweni ku tokota swo karhi naswona a xi twala xi nyanyula! Ku engetela eka nkucetelo wakwe u te: “Hikuva nuna wa mina a nga kona endlwini yakwe; u teke riendzo a ya ekule swinene. U fambe ni nkwama wa mali. U ta vuya endlwini yakwe loko n’weti wu thwasa.” (Swivuriso 7:18-20) U n’wi tiyisekise leswaku a va ta va va sirhelelekile hakunene, hikuva nuna wa yena u fambe hi ntirho naswona a nga languteriwanga ku vuya sweswi. Wa nga vona vuswikoti lebyi a nga na byona byo kanganyisa munhu loyi lontsongo! “U hambukise jaha leri hi marito yo tala lama khorwisaka. Wa ri kanganyisa hi milomu yo olova.” (Swivuriso 7:21) Swi nga lava munhu wo fana na Yosefa hi mahanyelo leswaku a lwisana ni xikombelo lexi xi yengaka. (Genesa 39:9, 12) Xana jaha leri ri na wona mahanyelo yo tano?

‘Ku Kota Nkunzi Leyi Yaka Eku Dlayiweni’

Solomoni wa vika: “Hi xitshuketa wa ri landzelela, ku fana ni nkunzi leyi yaka eku dlayiweni, onge hiloko a boheleriwe ku nyikiwa ndzayo hi xiphukuphuku, ku fikela loko nseve wu boxa xivindzi xa rona, ku fana niloko nyenyana yi hatlisela exirimbaneni, a ri swi tivanga leswaku swi katsa moya-xiviri wa rona.”—Swivuriso 7:22, 23.

Swi ti komba swi nga olovi eka jaha leri ku bakanya xirhambo lexi. Hiloko ri humbiwa mano, ri n’wi sala endzhaku ‘ku fana ni nkunzi leyi yaka eku dlayiweni.’ Jaha leri ri kokeriwa exidyohweni ku fana ni leswi munhu la bohiweke hi tinsimbi a tsandzekaka ku balekela nxupulo. A nga ri voni khombo ra swona nikatsongo ku fikela “loko nseve wu boxa xivindzi xa rona,” leswi vulaka leswaku ku fikela loko a kuma mbanga leyi nga n’wi vangelaka rifu. Rifu ri nga ha n’wi dlaya hikuva u tipete eka mavabyi lama dlayaka lama tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu.b Mbanga leyi yi nga tlhela yi vanga rifu ra moya; “swi katsa moya-xiviri wa rona.” Vumunhu ni vutomi byakwe byi khumbekile swinene naswona u endle xidyoho lexikulu eka Xikwembu. Xisweswo u tsutsumele exirimbanini xa rifu ku fana ni xinyenyana lexi tsutsumelaka entlhan’wini!

“Mi Nga Rhendzeleki eTindleleni Takwe”

Loko yi kombisa dyondzo ya leswi yi swi voneke, hosi ya vutlhari ya khutaza: “N’wina vana, sweswi ndzi yingiseni kutani mi nyikela nyingiso emaritweni ya nomu wa mina. Mbilu ya n’wina yi nga hambukeli etindleleni takwe. Mi nga rhendzeleki etindleleni takwe. Hikuva va tele lava a endleke leswaku va dlayiwa, ni hinkwavo lava dlayiweke hi yena va tele. Yindlu yakwe i tindlela leti yaka eSheol; ti rhelela ti ya emakamareni ya le mpfungwe ya rifu.”—Swivuriso 7:24-27.

Kahle-kahle ndzayo ya Solomoni hi leswaku u hambuka etindleleni leti yisaka eku feni ta munhu wa mahanyelo yo biha naswona “u ya emahlweni u hanya.” (Swivuriso 7:2) Mayana ndlela leyi ha yona xitsundzuxo lexi xi fikeke hi nkarhi eka hina! Hakunene, ku ni xilaveko xo papalata tindhawu leti hakanyingi ti teleke hi vanhu lava tumbeleleke ku wonga vanhu. Hikwalaho ka yini u tipeta eka tindlela ta vona hi ku fambela etindhawini to tano? Kunene, hikwalaho ka yini u fanele u va ni “mbilu leyi pfumalaka vutlhari” naswona u pepetseka etindleleni ta “munhu wumbe”?

“Wansati wa mufambi” loyi hosi yi n’wi voneke u yenge jaha hi ku ri rhamba a ku “a hi tiphine havumbirhi bya hina hi swikombiso swa rirhandzu.” Xana vantshwa vo tala—ngopfu-ngopfu vanhwanyana—a va yengiwi hi ndlela leyi fanaka? Kambe wa nga anakanya: Xana loko munhu a ringeta ku ku kokela eka ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu, xana i rirhandzu ra xiviri kumbe i ku navela rimbewu hi ndlela ya vutianakanyi? Hikwalaho ka yini wanuna la rhandzaka wansati hakunene a n’wi sindzisa ku onha ripfalo ra yena leri leteriweke ra Vukreste? Solomoni wa tsundzuxa, “Mbilu ya n’wina yi nga hambukeli” etindleleni ta muxaka wolowo.

Hi ntolovelo marito ya muyengi ma rhetela naswona ma hleriwe kahle. Loko hi tihlayisela vutlhari ni ku twisisa swi ta hi pfuna ku vona khombo. Loko hi nga swi rivali leswi Yehovha a hi leriseke swona swi ta hi hlayisa. Hikwalaho onge hi nga lwela ku ‘hlayisa milawu ya Xikwembu kutani hi hambeta hi hanya,’ hi masiku.—1 Yohane 2:17.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 29]

Xana u swi teka njhani swinawana swa vatswari?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Ku hlayisa milawu ya Xikwembu swi vula vutomi