Ku Xixima Vulawuri—Ha Yini Swi Ri Swa Nkoka?

I MANI la nga tsakiki leswi maphorisa ma nga ni vulawuri byo khoma makhamba lawa ma yivaka swilo swa hina kumbe ku xungeta mindyangu ya hina? Naswona xana a hi tlangeli leswi tihuvo ti nga ni vulawuri byo xupula makhamba leswaku ku sirheleriwa vanhu?

Mintirho yin’wana leyi pfunaka mani na mani, yo fana ni ku lunghisa mapato, mbhasiso ni dyondzo—leyi hi ntolovelo yi hakeleriwaka hi swibalo leswi laviwaka hi valawuri va hulumendhe—yi nga ha ta emiehleketweni. Vakreste va ntiyiso hi vona vo sungula ku pfumela leswaku ku xixima valawuri lava hlawuriweke hilaha ku faneleke, i swa nkoka. Kambe xichavo xo tano xi tirha ku fikela kwihi? Naswona hi kwihi laha ku xixima vulawuri swi lavekaka kona evuton’wini?

Vulawuri eTikweni

Bibele yi byela vanhu hinkwavo, ku nga khathariseki leswaku i vapfumeri kumbe e-e, leswaku va xixima valawuri va tiko, lava endlelaka tiko swilo leswinene. Muapostola Pawulo la nga Mukreste u tsalele vapfumeri-kulobye eRhoma malunghana ni leswi, naswona swa pfuna ku kambisisa leswi a swi vuleke hilaha swi tsariweke hakona eka Varhoma 13:1-7.

Pawulo a ri muaka-tiko wa le Rhoma naswona Rhoma a ku ri mfumo wa misava hinkwayo hi nkarhi wolowo. Papila ra Pawulo leri tsariweke kwalomu ka lembe ra 56 C.E., ri tsundzuxe Vakreste leswaku va va vaaka-tiko lava nga xikombiso. U tsarile: “Moya-xiviri wun’wana ni wun’wana a wu tiveke ehansi ka valawuri lava tlakukeke, hikuva a ku na vulawuri lebyi nga humiki eka Xikwembu; valawuri lava nga kona va vekiwe hi Xikwembu eswiyin’weni swa vona leswi hikiweke.”

Pawulo laha u hlamusela leswaku a ku nga ta va ni vulawuri bya vanhu loko Xikwembu a xi nga byi pfumelelanga. Hi ndlela yoleyo valawuri lava tlakukeke va ni xiyimo lexi hikiweke elunghiselelweni ra xikongomelo xa Xikwembu. Hikwalaho yi ya emahlweni yi vula leswaku “loyi a lwisanaka ni vulawuri u lwisana ni lunghiselelo ra Xikwembu.”

Hambiloko vaaka-tiko lava endlaka leswinene va nkhensiwa hi valawuri lava tlakukeke, valawuri lava nakambe va nyikiwe matimba yo xupula vadyohi. Ku ni xivangelo lexi twalaka xa leswaku lava va endlaka swo biha va chava mfanelo ya valawuri yo va ‘murihiseli’ tanihi leswi tihulumendhe ti nga “mutirheli wa Xikwembu.”

Pawulo u gimeta mhaka ya yena hi ku vula leswi: “Hikokwalaho ku ni xivangelo lexi mi susumetaka leswaku mi titsongahata, ku nga ri hikwalaho ka vukarhi byebyo ntsena, kambe ni hikwalaho ka ripfalo ra n’wina. Hikuva hi yona mhaka leyi mi hakelaka ni swibalo; hikuva i malandza ya tiko, ya Xikwembu, lama tirhaka nkarhi hinkwawo hi xona xikongomelo lexi.”

Valawuri lava tlakukeke hi vona va lawulaka swibalo leswi humesiwaka ku nga ri lava swi humesaka. Leswi Mukreste a nga muaka-tiko la tshembekaka, u tshama a ri ni ripfalo lerinene. Wa swi tiva leswaku loko a titsongahata ehansi ka valawuri lava tlakukeke naswona a hakela swibalo leswi lavekaka, a nga yingisi mimpimanyeto ya ndhawu leyi a tshamaka eka yona ntsena kambe u hanya hi ku pfumelelana ni swilaveko swa Xikwembu.

Ndyangu Ni Vulawuri

Ku vuriwa yini hi vulawuri bya le ndyangwini? N’wana loko a ha ri ntsongo swinene u ta tshamela ku lava nyingiso hi ku rila kumbe hambi ku ri hi ku cema. Kambe mutswari la tlhariheke u ta twisisa leswi n’wana a swi lavaka naswona a nge pfumeli ku lawuriwa hi ku hlundzuka. Vana van’wana, loko va ri karhi va kula, va pfumeleriwa leswaku va tifuma naswona va pfumeleriwa ku tivekela mimpimanyeto ya vona. Hikwalaho ko pfumala ntokoto, va nga ha endla vugevenga byo karhi kumbe va endla swin’wana swo biha, va hlundzukisa ndyangu ni tiko hinkwaro, hilaha valawuri vo tala va swi tivaka kahle hakona.

Rosalind Miles, mutsari wa buku leyi nge Children We Deserve u ri: “Vatswari va sungula ku laya vana loko nkarhi wu nga ha ri kona. Nkarhi wo sungula ku letela n’wana hi loko a ha ku tswariwa.” Loko ku sukela eku sunguleni vatswari va vulavula hi rito leri kombisaka vulawuri bya tintswalo, bya nkhathalelo naswona va nga hundzuki eka swiendlo swa vona, hi ku hatlisa vana va vona va ta dyondza ku amukela vulawuri byebyo ni ndzayo ya rirhandzu leyi humaka eka byona.

Bibele yi tamele rungula ro tala leri vulavulaka hi vulawuri bya le ndyangwini. Ebukwini ya Swivuriso wanuna wa vutlhari Solomoni u vulavula hi vun’we lebyi vatswari lava chavaka Xikwembu va faneleke va byi kombisa emahlweni ka vana va vona, hi ku vula a ku: “N’wananga, yingisa ndzayo ya tata wa wena, naswona u nga wu fularheli nawu wa mana wa wena.” (Swivuriso 1:8) Loko vatswari va tshama va ri ni vun’we lebyi pfumelelanaka ni swiyimo eka vana va vona, vana va ta tiva langutelo ra vatswari va vona ni leswi swi languteriweke eka vona. Va nga ha ringeta ku endla ku kucetela mutswari lowun’wana leswaku a lwisana ni lowun’wanyana hi xikongomelo xa leswaku va endla swilo hi ndlela ya vona, kambe vulawuri bya vatswari lava nga ni vun’we i xisirhelelo eka vana.

Bibele yi hlamusela leswaku wanuna u ni vutihlamuleri lebyikulu bya vuhlayiseki bya moya kambe ku nga ri bya vana va yena ntsena kambe ni bya nsati wa yena. Leswi swi hlamuseriwa tanihi vunhloko. Xana vunhloko lebyi byi fanele byi tirhisiwa njhani? Pawulo u vula leswaku tanihi leswi Kreste a nga Nhloko ya vandlha kutani ni wanuna i nhloko ya nsati wa yena. Kutani Pawulo u engetela hi ku: “Vavanuna, hambetani mi rhandza vasati va n’wina, hilaha Kreste na yena a rhandzeke vandlha [mutekiwa wa yena wa moya] hakona kutani a tinyiketa hikwalaho ka rona.” (Vaefesa 5:25) Loko wanuna a landzela xikombiso xa Yesu naswona a tirhisa vunhloko hi ndlela ya rirhandzu, u ta kuma “xichavo xo enta” eka nsati wa yena. (Vaefesa 5:33) Endyangwini wo tano vana va ta tlhela va vona nkoka wa vulawuri lebyi humaka eka Xikwembu ivi va susumeteleka ku byi amukela.—Vaefesa 6:1-3.

Xana vatswari lava nga voxe, ku katsa ni lava feriweke hi vanghana va vukati va nga langutana njhani ni mhaka leyi? Ku nga khathariseki leswaku i tatana kumbe manana, va nga tirhisa vulawuri bya Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste. Yesu nkarhi hinkwawo a a vulavula hi matimba—lama humaka eka Tata wakwe ni ya Matsalwa lama huhuteriweke.—Matewu 4:1-10; 7:29; Yohane 5:19, 30; 8:28.

Bibele yi hi nyika misinya ya milawu yo tala, ya nkoka, leyi fambelanaka ni swiphiqo swo tala leswi vana va langutanaka na swona. Hi ku lavisisa misinya ya milawu leyi a tlhela a yi landzela, mutswari u ta swi kota ku nyikela ndzayo leyi nga ni rirhandzu ni leyi pfunaka eka vana. (Genesa 6:22; Swivuriso 13:20; Matewu 6:33; 1 Vakorinto 15:33; Vafilipiya 4:8, 9) Vatswari va nga tlhela va tirhisa ni rungula leri sekeriweke eBibeleni, leri lunghiseleriweke ku va pfuna hi ku kongoma leswaku va letela vana va vona ku twisisa vuyelo byo xixima vulawuri bya Matsalwa.a

Vandlha Ra Vukreste Ni Vulawuri

“Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke; n’wi yingiseni.” (Matewu 17:5) Marito lawa lama vuriweke hi Yehovha Xikwembu hi byakwe, ma kombise Yesu tanihi loyi a vulavulaka hi matimba ya Xikwembu. Leswi a swi vuleke swi tsariwe eka Tievhangeli ta mune leti hi nga vulavulaka ha tona hi ku olova.

Loko a nga si tlhandlukela etilweni, Yesu u lerise vadyondzisiwa va yena a ku: “Ndzi nyikiwe vulawuri hinkwabyo etilweni ni le misaveni.” (Matewu 28:18) Tanihi Nhloko ya vandlha rakwe, Yesu u sirhelele vatotiwa vakwe lava nga valandzeri va mikondzo yakwe lava ha riki emisaveni ku sukela loko ku chuluriwe moya lowo kwetsima hi Petekosta ya 33 C.E., a tlhela a va tirhisa tanihi ndlela ya ntiyiso, tanihi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” (Matewu 24:45-47; Mintirho 2:1-36) Xana u endle yini leswaku a kota ku hetisisa hinkwaswo leswi, leswaku a tiyisa vandlha ra Vukreste? “Loko a tlhandlukela ehenhla . . . , u nyike tinyiko leti nga vanhu.” (Vaefesa 4:8) “Tinyiko leti nga vanhu” i vakulu lava nga Vakreste, lava hlawuriweke hi moya lowo kwetsima naswona va nyikiwe vulawuri byo khathalela swilaveko swa moya swa vapfumeri-kulobye.—Mintirho 20:28.

Hikwalaho Pawulo wa tsundzuxa: “Tsundzukani lava rhangelaka exikarhi ka n’wina, lava mi byeleke rito ra Xikwembu, naswona loko mi ri karhi mi xiyisisa vuyelo bya ku tikhoma ka vona, mi tekelela ripfumelo ra vona.” Tanihi leswi vavanuna lava vo tshembeka va landzelerisisaka mikondzo ya Yesu, kunene i vutlhari ku tekelela ripfumelo ra vona. Kutani Pawulo wa engetela: “Yingisani lava rhangelaka exikarhi ka n’wina naswona mi titsongahata, [“mi hambeta mi xiya vulawuri bya vona eka n’wina,” The Amplified Bible] hikuva va tshama va rindze mimoya-xiviri ya n’wina hikuva hi vona va nga ta hlamusela; leswaku va endla leswi hi ntsako ku nga ri hi ku vilela, hikuva leswi swi nga mi vavisa.”—Vaheveru 13:7, 17.

Xana ku humelela yini loko nkongomiso wo tano wu honisiwa? Swirho swin’wana swa vandlha ra Vukreste ro sungula swi endle sweswo ivi swi hundzuka vagwinehi. Himenayo na Fileto va boxiwa tanihi vanhu lava onheke ripfumelo ra van’wana ni lava marito ya vona ya hava ya ‘lwisaneke ni swilo swo kwetsima.’ Xin’wana xa leswi a va swi pfumela a ku ri leswaku ku pfuka ka vafi se a ku endlekile, entiyisweni ku nga ha va ku endleke hi tlhelo ra moya kumbe hi ndlela yo fanekisela, hikwalaho a ku nga ha ri na ku pfuka ka vafi ka le nkarhini lowu taka eMfun’weni wa Xikwembu.—2 Timotiya 2:16-18.

Valawuri lava hlawuriweke va va ponisile. Vakulu va Vakreste va swi kotile ku hlula timhaka teto hikuva tanihi vayimeri va Yesu Kreste va tirhise matimba ya Matsalwa. (2 Timotiya 3:16, 17) Swi tano ni namuntlha evandlheni ra Vukreste leri hlamuseriwaka tanihi “phuphu tlhelo xiseketelo xa ntiyiso.” (1 Timotiya 3:15) Tidyondzo ta mavunwa a ti nge pfumeleriwi ku onha “ntila wa marito lama nga ni rihanyo,” lama hlayiseriweke hina eBibeleni tanihi xisirhelelo lexinene.—2 Timotiya 1:13, 14.

Hambileswi ku xixima vulawuri ku helelaka hi matimba swinene emisaveni, tanihi Vakreste ha swi tiva leswaku vulawuri lebyinene etikweni, ekaya, ni le vandlheni ra Vukreste byi simekiwe leswaku byi pfuna hina. Ku xixima vulawuri i swa nkoka eka vuhlayiseki bya hina enyameni, emintlhavekweni ni le moyeni. Loko hi amukela hi tlhela hi xixima vulawuri lebyi humaka eka Xikwembu hi ta hlayisiwa hi valawuri lavakulu—ku nga Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste—hilaha ku nga heriki.—Pisalema 119:165; Vaheveru 12:9.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]

Bibele yi tamele rungula ro tala malunghana ni vulawuri bya le ndyangwini

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Mutswari la nga un’we a nga tirhisa vulawuri bya Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Vakreste va swi xiya leswaku vulawuri lebyinene endyangwini, evandlheni ra Vukreste ni le tikweni byi simekiwe leswaku byi pfuna vona

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 4]

Photo by Josh Mathes, Collection of the Supreme Court of the United States