Ndzima Ya Vunhungu

Yehovha Xikwembu U Le Tempeleni Yakwe Yo Kwetsima

Esaya 6:1-13

1, 2. (a) Xana muprofeta Esaya u xi amukela rini xivono xakwe xa tempele? (b) Ha yini Hosi Uzhiya a lahlekeriwe hi tintswalo ta Yehovha?

“HAMBISWIRITANO, elembeni leri Hosi Uzhiya a feke ha rona, ndzi vone Yehovha a tshame exiluvelweni xo tlakuka ni lexi nga ehenhla naswona tinguvu takwe a ti tata tempele.” (Esaya 6:1) Ndzima ya vutsevu ya buku ya Esaya yi sungula hi marito lawa ya muprofeta. Lembe ra kona i 778 B.C.E.

² Ku fuma ka Uzhiya ka malembe ya 52 etikweni ra Yuda, hakanyingi a ku famba khwatsi. Leswi a a endla “leswi lulameke ematihlweni ya Yehovha,” Xikwembu xi n’wi seketerile enyimpini, eku akeni ni le ku rimeni. Kambe ku humelela ka yena ku tlhele ku n’wi tisela khombo. Eku heteleleni, mbilu yakwe yi tikurisile “lerova a endla hi ndlela leyi pfumalaka ku tshembeka eka Yehovha Xikwembu xakwe, kutani a fika etempeleni ya Yehovha ku ta hisa mirhi ya risuna.” Hikwalaho ka xiendlo lexi xa vutikukumuxi ni hikwalaho ka ku hlundzukela vaprista lava a va n’wi sola, Uzhiya u fe a ri ni nhlokonho. (2 Tikronika 26:3-22) Esaya u sungule ntirho wakwe wa vuprofeta enkarhini wolowo.

 3. (a) Xana Esaya u vona Yehovha hi xiviri? Hlamusela. (b) Hi xihi xivono lexi voniwaka hi Esaya, naswona hi xivangelo xihi?

³ A hi byeriwi ndhawu leyi Esaya a vonaka xivono lexi a ri eka yona. Kambe leswi a swi vonaka hi mahlo yakwe i xivono hakunene, ku nga ri ku vona Lowa Matimba Hinkwawo hi ndlela yo karhi, hikuva “a ku na munhu la tshameke a vona Xikwembu.” (Yohane 1:18; Eksoda 33:20) Nakambe, ku vona Muvumbi, Yehovha, hambi ku ri exivonweni i mhaka leyi chavisaka. Loyi a tshameke exiluvelweni lexi tlakukeke, lexi yimelaka leswi a swi hetisisaka tanihi Hosi ni Muavanyisi la nga heriki, hi yena Mufumi wa Vuako Hinkwabyo ni Xihlovo xa hulumendhe leyi fanelekaka! Madziva ya nguvu yakwe yo leha, leyi pfulekeke ma tata tempele. Esaya u nyikiwa ntirho wa vuprofeta lowu nga ta tlakusa matimba ni vululami bya vuhosi bya Yehovha. Ku lunghiselela sweswo, u ta nyikiwa xivono xa ku kwetsima ka Xikwembu.

 4. (a) Ha yini tinhlamuselo ta Yehovha leti voniwaka exivonweni ni leti tsariweke eBibeleni ti ri to fanekisela? (b) I yini lexi dyondziwaka malunghana na Yehovha exivonweni xa Esaya?

⁴ Esaya a nga ku hlamuseli ku languteka ka Yehovha exivonweni xakwe—loku hlamuseriwaka eswivonweni leswi vikiwaka hi Ezekiyele, Daniyele na Yohane. Naswona marungula lawa a ma vuli nchumu lowu fanaka malunghana ni leswi voniwaka etilweni. (Ezekiyele 1:26-28; Daniyele 7:9, 10; Nhlavutelo 4:2, 3) Hambiswiritano, xiyimo ni xikongomelo xa swivono leswi swi fanele ku tsundzukiwa. A hi tinhlamuselo ta xiviri ta vukona bya Yehovha. Tihlo ra nyama ri nga ka ri nga swi voni leswi nga swa moya, naswona mianakanyo ya munhu leyi ringaniseriweke a yi nge xi twisisi hi ku hetiseka xivandla xa moya. Hikwalaho, swivono swi ri hlamusela hi ndlela ya xiviri rungula leri faneleke ku hundzisiwa. (Ringanisa Nhlavutelo 1:1.) Exivonweni xa Esaya a swi bohi leswaku ku hlamuseriwa xivono xa ku languteka ka Xikwembu. Xivono lexi xi tivisa Esaya leswaku Yehovha u le tempeleni yakwe yo kwetsima nileswaku wa kwetsima naswona ku avanyisa ka yena ku tengile.

Tiserafi

 5. (a) Xana tiserafi i vamani, naswona rito leri ri vula yini? (b) Ha yini tiserafi ti fihla swikandza ni milenge ya tona?

⁵ Yingisa! Esaya u ya emahlweni a ku: “Ehenhla ka yena a ku yime tiserafi. Yin’wana ni yin’wana a yi ri ni timpapa ta tsevu. Timbirhi a yi tifunengeta xikandza ha tona, timbirhi a yi tifunengeta milenge ha tona, kutani timbirhi a yi haha ha tona.” (Esaya 6:2) Eka Esaya ndzima 6 hi kona ntsena laha ku vulavuriwaka hi tiserafi eBibeleni. Swi le rivaleni leswaku swivumbiwa leswi i tintsumi leti endlaka ntirho wa Yehovha, leti nga ni malunghelo ni ku chaviseka lokukulu swinene naswona ti vekiwe ehenhla ka xiluvelo xa Yehovha xa le tilweni. Ku hambana na Hosi Uzhiya wo tikukumuxa, ta titsongahata exikhundlheni lexi ti nga eka xona. Hikwalaho ka leswi ti nga swin’we ni La Lawulaka wa le tilweni, ti funengeta swikandza swa tona hi timpapa timbirhi; kutani hi ku xixima xivandla xo kwetsima, ti funengeta milenge ya tona hi timpapa letin’wana timbirhi. Leswi ti nga ekusuhi swinene ni La Lawulaka Vuako Hinkwabyo, tiserafi ta titsongahata swinene leswaku ti nga tshuki ti kavanyeta ku vangama ka Xikwembu. Rito leri nge “tiserafi,” leri vulaka “leti nga ni ndzilo” kumbe “leti pfurhaka,” ri kombisa leswaku ta hatima, kambe ti pfala swikandza swa tona hikwalaho ka ku hatima lokukulu ni ku vangama ka Yehovha.

 6. Xana hi xihi xikhundlha xa tiserafi eka Yehovha?

⁶ Tiserafi ti tirhisa timpapa letin’wana ta vunharhu leswaku ti haha ha tona, naswona handle ko kanana ti ungamela kumbe ‘ti yima’ etindhawini ta tona. (Ringanisa Deteronoma 31:15.) Malunghana ni xikhundlha xa tona, Profesa Franz Delitzsch u ri: “Kunene tiserafi a ti nga ta ungamela ehenhla ka Loyi a tshameke exiluvelweni, kambe a ti ungamela nguvu ya Yena leyi a yi tate kamara.” (Commentary on the Old Testament) Sweswo swa twisiseka. Ti ‘yime ehenhla,’ kambe a swi vuli leswaku i tikulu eka Yehovha, kambe ti tirhela yena, ta n’wi yingisa ni ku lunghekela ku endla leswi ti lerisiwaka swona.

 7. (a) Xana tiserafi ti hetisisa xiavelo xihi? (b) Ha yini tiserafi ti twarisa ku kwetsima ka Xikwembu kanharhu?

⁷ Kutani, yingisa tiserafi teto leti nga ni lunghelo! “Yin’wana yi huwelela yin’wanyana yi ku: ‘Wa kwetsima, wa kwetsima, wa kwetsima Yehovha wa mavuthu. Misava hinkwayo yi tele ku vangama kakwe.’” (Esaya 6:3) Xiavelo xa tona i ku tiyisekisa leswaku ku kwetsima ka Yehovha ka twarisiwa nileswaku ku vangama ka yena ka xiyiwa evuakweni hinkwabyo, lebyi misava yi nga xiphemu xa byona. Ku vangama ka yena ka vonaka eka hinkwaswo leswi a swi vumbeke naswona ku nga ri khale vaaki hinkwavo va misava va ta ku lemuka. (Tinhlayo 14:21; Pisalema 19:1-3; Habakuku 2:14) Ku twarisa kanharhu loku nge, “wa kwetsima, wa kwetsima, wa kwetsima,” a ku kombisi Vunharhu-un’we. Kambe, ku kandziyisa ku kwetsima ka Xikwembu hilaha ku phindhiweke kanharhu. (Ringanisa Nhlavutelo 4:8.) Yehovha u kwetsima ngopfu.

 8. Xana leswi twarisiwaka hi tiserafi swi va ni vuyelo byihi?

⁸ Hambileswi nhlayo ya tiserafi yi nga boxiwiki, ku nga ha va ni mintlawa ya tiserafi leyi yimeke ekusuhi ni xiluvelo. Hi miloti ya risimu, ti twarisa ku kwetsima ni ku vangama ka Xikwembu ti vuyelela. Xana hi xiya vuyelo byihi? Tlhela u yingisela loko Esaya a ya emahlweni: “Swihukuva swa tinyangwa swi sungula ku tsekatsekisiwa hi rito ra loyi a a vitana, kutani yindlu yi tala musi hakatsongo-tsongo.” (Esaya 6:4) EBibeleni, musi kumbe papa hakanyingi swi yimela vukona bya Xikwembu. (Eksoda 19:18; 40:34, 35; 1 Tihosi 8:10, 11; Nhlavutelo 15:5-8) Swi kombisa ku vangama loku hina swivumbiwa leswi nga vanhu hi nga ta ka hi nga ku fikeleli.

Ku Basisiwa Hambi A Nga Faneleki

 9. (a) Xana xivono xi khumba Esaya hi ndlela yihi? (b) Hi kwihi ku hambana loku xiyekaka exikarhi ka Esaya na Hosi Uzhiya?

⁹ Xivono lexi xa xiluvelo xa Yehovha xi n’wi khumba swinene Esaya. U ri: “Kutani ndzi ku: ‘Khombo eka mina! Hikuva swi fana ni loko ndzi miyetiwile, hikuva ndzi munhu la nga basangiki enon’wini, ndzi tshama exikarhi ka vanhu lava nga basangiki enon’wini; hikuva mahlo ya mina ma vone Hosi, Yehovha wa mavuthu hi byakwe!’” (Esaya 6:5) Esaya na Hosi Uzhiya va hambanile swinene! Uzhiya u wutle xikhundlha xa vaprista lava totiweke kutani handle ka xichavo a nghena ekamareni ro Kwetsima ra tempele. Hambileswi Uzhiya a voneke swo tlhoma timboni swa nsuku, alitari ya nsuku ya murhi wa risuna, ni matafula ya “xinkwa xa Vukona,” a nga xi vonanga xikandza xa Yehovha lexi kombaka ku amukeriwa hi yena, kumbe ku kuma xiavelo xo hlawuleka eka yena. (1 Tihosi 7:48-50, nhlamuselo ya le hansi ya NW) Hi hala tlhelo, muprofeta Esaya a nga va honisi vaprista kumbe ku nghena etempeleni swi nga fanelanga. Kambe, u vona xivono xa Yehovha a ri etempeleni yakwe yo kwetsima naswona u kuma lunghelo ra ntirho lowu a wu nyikiwaka hi Xikwembu hi ku kongoma. Hambileswi tiserafi ti nga riki na wona ntiya-nhlana wa ku languta xiluvelo xa Hosi ya tempele, loko a ri exivonweni, Esaya yena wa pfumeleriwa ku languta “Hosi, Yehovha wa mavuthu hi byakwe!”

10. Ha yini Esaya a chavisiwa hi ku vona xivono lexi?

¹⁰ Ku hambana loku Esaya a ku vonaka exikarhi ka ku kwetsima ka Xikwembu ni vudyoho byakwe swi n’wi endla a titwa a nga basanga nikatsongo. Hi ku chava, u ehleketa leswaku u ta fa. (Eksoda 33:20) U twa tiserafi ti dzunisa Xikwembu hi milomu leyi baseke, kambe milomu yakwe a yi basanga naswona yi tlhele yi thyakisiwa hi ku nyama ka milomu ya vanhu lava a tshamaka exikarhi ka vona, lava a twaka ririmi ra vona. Yehovha wa kwetsima, naswona malandza yakwe ma fanele ma va ni mfanelo yoleyo. (1 Petro 1:15, 16) Hambileswi Esaya ana a hlawuriweke ku va muvulavuleri wa Xikwembu, u chavisiwa hi ku xiya xiyimo xakwe xa vudyoho ni ku pfumala milomu leyi baseke leyi fanelaka muvulavuleri wa Hosi yo vangama, leyi kwetsimaka. Xana sweswo swi ta tekiwa njhani etilweni?

11. (a) Xana yin’wana ya tiserafi yi endla yini naswona sweswo swi fanekisela yini? (b) Xana ku anakanyisisa hi leswi serafi yi swi byelaka Esaya swi nga hi pfuna njhani loko hi titwa hi nga faneleki ku va malandza ya Xikwembu?

¹¹ Ematshan’weni ya ku hlongola Esaya wa xiyimo xa le hansi emahlweni ka Yehovha, tiserafi ta n’wi pfuna. Rungula ra kona ri ri: “Hiloko yin’wana ya tiserafi yi hahela eka mina, evokweni ra yona a yi ri ni kala leri vuvumelaka leri yi ri okeke hi ritlama ealitarini. Kutani yi khumba nomu wa mina yi ku: ‘Waswivo! Ri khumbe nomu wa wena, kutani xihoxo xa wena xi sukile ni xidyoho xa wena xi rivaleriwile.’” (Esaya 6:6, 7) Hi ndlela yo fanekisela, ndzilo wu ni matimba yo tengisa. Loko serafi yi teka kala leri vuvumelaka endzilweni wo kwetsima wa alitari yi ri nghenisa enon’wini wa Esaya, yi tiyisekisa Esaya leswaku swidyoho swakwe swi rivaleriwile hi ndlela leyi yi n’wi pfumelelaka ku amukela tintswalo ni ntirho wa Xikwembu. Leswi swi hi tiyisa nhlana hakunene! Na hina hi ni vudyoho naswona a hi faneleki ku tshinela eka Xikwembu. Kambe hi kutsuriwile hi nkoka wa gandzelo ra nkutsulo ra Yesu naswona hi kota ku amukela tintswalo ta Xikwembu ni ku xi tshinelela hi xikhongelo.—2 Vakorinto 5:18, 21; 1 Yohane 4:10.

12. Hi yihi alitari leyi voniwaka hi Esaya, naswona ndzilo wu yimela yini?

¹² Lexi xi tlhelaka xi hi tsundzuxa leswaku lexi i xivono i ku boxiwa ka ‘alitari.’ (Ringanisa Nhlavutelo 8:3; 9:13.) A ku ri ni tialitari timbirhi etempeleni ya le Yerusalema. Emahlweni ka nguvu ya Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu a ku ri ni alitari leyitsongo ya murhi wa risuna, naswona emahlweni ka nyangwa ya xikwetsimisiso a ku ri ni alitari leyikulu ya xitlhavelo, laha ndzilo a wu tshama wu ri karhi wu pfurha. (Levhitika 6:12, 13; 16:12, 13) Kambe tialitari leti ta laha misaveni a ti ri to fanekisela, a ti fanekisela swilo leswikulu. (Vaheveru 8:5; 9:23; 10:5-10) Ndzilo lowu humaka etilweni hi wona lowu hiseke gandzelo ro hisiwa ehenhla ka alitari loko tempele yi khanguriwa hi Hosi Solomoni. (2 Tikronika 7:1-3) Kutani sweswi ndzilo lowu humaka ealitarini ya ntiyiso, ya le tilweni hi wona lowu susaka ku thyaka enon’wini wa Esaya.

13. Hi xihi xivutiso lexi tlakusiwaka hi Yehovha, naswona loko a ku “hi” u katsa na mani?

¹³ A hi yingiseni swin’we na Esaya. “Hiloko ndzi twa rito ra Yehovha ri ku: ‘Xana ndzi ta rhuma mani, i mani la nga ta hi yela?’ Kutani ndzi ku: ‘Hi mina loyi! Ndzi rhume.’” (Esaya 6:8) Xivutiso lexi tlakusiwaka hi Yehovha swi le rivaleni leswaku xi lava leswaku Esaya a angula, hikuva ku hava muprofeta un’wana la nga munhu wa nyama la nga exivonweni. Kunene i xirhambo xa leswaku Esaya a va murhumiwa wa Yehovha. Kambe ha yini Yehovha a vutisa a ku, “I mani la nga ta hi yela?” Hi ku ka a nga tirhisi risivi leri nge “ndzi” kambe a tirhisa risivi leri nge “hi,” Yehovha sweswi u katsa munhu un’wana loyi a nga swin’we na yena. I mani? Xana a ku nga ri yena N’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe, loyi endzhaku a veke munhu wa nyama, ku nga Yesu Kreste? Kunene, a ku ri yena N’wana loyi Xikwembu xi tshameke xi n’wi byela xi ku, “A hi endle munhu hi xifaniso xa hina.” (Genesa 1:26; Swivuriso 8:30, 31) Ina, exivandleni xa le tilweni Yehovha u ni N’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe.—Yohane 1:14.

14. Xana Esaya u xi amukerisisa ku yini xirhambo xa Yehovha, naswona u hi vekela xikombiso xihi?

¹⁴ Esaya a nga kanakani ku angula! Ku nga khathariseki leswaku rungula ra kona ri ri yini, hi ku hatlisa u angula a ku: “Hi mina loyi! Ndzi rhume.” A nga kali a vutisa leswaku u ta kuma yini loko a amukela xiavelo xexo. Moya wakwe wa ku tiyimisela i xikombiso lexinene eka malandza hinkwawo ya Xikwembu namuntlha, lama nga ni ntirho wa ku chumayela ‘mahungu lamanene ya mfumo emisaveni hinkwayo leyi akiweke.’ (Matewu 24:14) Kukota Esaya, hi ku tshembeka ma hetisisa xiavelo xa wona ni ku nyika “vumbhoni ematikweni hinkwawo,” hambileswi vanhu vo tala va nga yingisiki. Naswona, ma ya emahlweni hi xivindzi, hilaha Esaya a endleke hakona, ma ri karhi ma tiva leswaku ntirho wa wona wu huma eka loyi a tlakukeke swinene.

Ntirho Wa Esaya

15, 16. (a) Xana Esaya u ta va byela yini “vanhu lava,” naswona vona va ta angurisa ku yini? (b) Xana ndlela leyi vanhu va angulaka ha yona yi vangiwa hi xihoxo xo karhi lexi endliwaka hi Esaya? Hlamusela.

¹⁵ Sweswi Yehovha u andlala leswi Esaya a nga ta swi vula ni ndlela leyi swi nga ta amukeriwa ha yona: “Famba u ya byela vanhu lava u ku, ‘Ku twa mi ta twa, kambe a mi nge twisisi; ku vona mi ta vona, kambe a mi nge byi kumi vutivi.’ Endla mbilu ya vanhu lava yi sihalala, u endla ni tindleve ta vona ti nonon’hwa, u endla mahlo ya vona ma namarhelana, leswaku va nga voni hi mahlo ya vona ni hi tindleve ta vona va nga twi, nileswaku mbilu ya vona yi nga twisisi leswaku va nga tlheleli endzhaku kutani va horisiwa.” (Esaya 6:9, 10) Xana sweswo swi vula leswaku Esaya u fanele a nga va anakanyeli Vayuda, a nga tirhisi vuxiyaxiya naswona a va bakanyela etlhelo, a va endla va nga amukeleki eka Yehovha? A swi tano nikatsongo! Lava i vanhu lava Esaya a hanyaka na vona, i varikwavo. Kambe marito ya Yehovha ma kombisa ndlela leyi vanhu va nga ta ri teka ha yona rungula ra yena, ku nga khathariseki ku tshembeka ka Esaya entirhweni wakwe.

¹⁶ Xihoxo i xa vanhu. Esaya u ta vulavula na vona ‘hi ku phindha-phindha,’ kambe a va nge ri amukeli rungula kumbe ku ri twisisa. Vunyingi byi ta sihalala, byi ala ku twa, ku fana ni loko byi fe mahlo ni tindleve. Hi ku tshamela ku ya eka vona, Esaya u ta endla leswaku “vanhu lava” va kombisa leswaku a va swi lavi ku twisisa. Va ta kombisa leswaku va pfala mianakanyo ya vona ni timbilu ta vona leswaku va nga twi rungula ra Esaya—ku nga rungula ra Xikwembu—leri va byeriwaka rona. Sweswo swi tano hi vanhu va namuntlha! Vo tala va vona a va swi lavi ku yingisa Timbhoni ta Yehovha loko ti chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu lowu taka.

17. Loko Esaya a vutisa a ku, “Ku fikela rini?” xana u vula yini?

¹⁷ Esaya u karhatekile: “Hiloko ndzi ku: ‘Ku fikela rini, Wena Yehovha?’ Kutani a ku: ‘Ku fikela loko miti yi wa yi va marhumbi, yi nga vi na vaaki, ni tindlu ti nga vi na munhu wa la misaveni, ni misava yi onheteriwa; kutani Yehovha a susa vanhu va la misaveni va ya ekule, ni ku fularheriwa ku va kukulu exikarhi ka tiko.’” (Esaya 6:11, 12) Hi ku vutisa a ku, “Ku fikela rini?” Esaya a nga vutiseli ku tiva leswaku u ta hambeta a chumayela ku fikela rini eka vanhu lava nga yingisiki. Ematshan’weni ya sweswo, u karhatekela vanhu naswona u lava ku tiva leswaku xiyimo xa vona xo biha xa moya xi ta ya emahlweni ku fikela rini ni leswaku vito ra Yehovha ri ta deleriwa ku fikela rini emisaveni. (Vona Pisalema 74:9-11.) Kutani, vuhunguki lebyi byi ta va kona ku fikela rini?

18. Xana xiyimo xo biha xa moya xa vanhu xi ta va kona ku fikela rini, naswona xana Esaya u ta ku vona ku hetiseka hinkwako ka vuprofeta lebyi?

¹⁸ Ina, nhlamulo ya Yehovha yi kombisa leswaku xiyimo xo biha xa moya xa vanhu xi ta hambeta kukondza ku hetiseka vuyelo hinkwabyo bya ku nga yingisi Xikwembu, hilaha swi tsariweke hakona eka ntwanano wa xona. (Levhitika 26:21-33; Deteronoma 28:49-68) Tiko ri ta onhaka, vanhu va ta hlongoriwa, kutani tiko ri ta sala ri ri rhumbi. Esaya a a nga ta ku vona ku lovisiwa ka Yerusalema ni tempele ya wona hi vuthu ra le Babilona hi 607 B.C.E., hambileswi a a ta profeta malembe yo tlula 40, ku ya fika eku fumeni ka Hezekiya, ntukulu-xinguwe wa Hosi Uzhiya. Kambe, Esaya a a ta ya emahlweni hi ku tshembeka ni ntirho wakwe kukondza a fa, malembe yo tlula 100 ku nga si humelela khombo rero etikweni.

19. Hambileswi tiko ri nga ta wisiwa kukota murhi, hi xihi xitiyisekiso lexi Xikwembu xi xi nyikaka Esaya?

¹⁹ Kunene ndzoviso lowu nga ta siya tiko ra Yuda ri ‘onheteriwile’ wu ta ta, kambe ntshembo wu kona. (2 Tihosi 25:1-26) Yehovha u tiyisekisa Esaya a ku: “Ka ha ta va ni vukhume eka rona, ri fanele ri tlhela ri hisiwa ku fana ni mirhi, lowukulu ni lowukulu ngopfu, leyi loko yi tsemiwa yi vaka ni xikundzu; mbewu yo kwetsima yi ta va xikundzu xa rona.” (Esaya 6:13) Ina, “vukhume . . . mbewu yo kwetsima,” swi ta sala, ku fana ni xikundzu xa murhi lowukulu lowu tsemiwaka. A swi kanakanisi leswaku xitiyisekiso lexi xi chavelela Esaya—masalela yo kwetsima ma ta kumeka eka vanhu varikwavo. Hambileswi tiko ri tshamelaka ku hisiwa, ku fana ni murhi lowukulu lowu tsemeriwaka ku endla tihunyi, xikundzu xa risima xa murhi wo fanekisela wa Israyele xi ta sala. Xi ta va mbewu, kumbe rixaka, leri kwetsimaka eka Yehovha. Hi ku famba ka nkarhi, xi ta tlhela xi hluka, kutani murhi wu ta kula.—Ringanisa Yobo 14:7-9; Daniyele 4:26.

20. Xana xiyenge xo hetelela xa vuprofeta bya Esaya xi hetiseke njhani ro sungula?

²⁰ Xana marito ya vuprofeta lebyi ma hetisekile? Ina. Malembe ya 70 endzhaku ka loko tiko ra Yuda ri lovisiwile, masalela lama chavaka Xikwembu ma vuyile hi le vukhumbini eBabilona. Ma pfuxe tempele ni muti, kutani ma vuyetela vugandzeri bya ntiyiso etikweni. Ku vuyeteriwa loku ka Vayuda etikweni ra rikwavo leri va nyikiweke rona hi Xikwembu ku endle leswaku vuprofeta lebyi Yehovha a byi nyikeke Esaya byi hetiseka ra vumbirhi. Ku hetiseka ka kona a ku ta va kwihi?—Ezra 1:1-4.

Ku Hetiseka Kun’wana

21-23. (a) Xana vuprofeta bya Esaya byi hetiseke eka mani eka lembe-xidzana ro sungula, naswona njhani? (b) “Mbewu yo kwetsima” a ku ri mani eka lembe-xidzana ro sungula, naswona yi hlayisiwe njhani?

²¹ Ntirho wa Esaya wa vuprofeta a wu fanekisela ntirho lowu Mesiya, Yesu Kreste, a a ta wu endla emalembeni ya kwalomu ka 800 lama landzeleke. (Esaya 8:18; 61:1, 2; Luka 4:16-21; Vaheveru 2:13, 14) Hambileswi a a ri nkulu eka Esaya, Yesu na yena a a tiyimiserile hi ndlela leyi fanaka ku rhumiwa hi Tata wakwe wa le tilweni, u te: “Waswivo! Ndza ta ku ta endla ku rhandza ka wena.”—Vaheveru 10:5-9; Pisalema 40:6-8.

²² Ku fana na Esaya, hi ku tshembeka Yesu u hetisise ntirho lowu a averiweke wona kutani u khomiwe hi ndlela leyi fanaka. Vayuda va le sikwini ra Yesu a va nga swi lavi ku amukela rungula rakwe ku fana ni lava muprofeta Esaya a va chumayeleke. (Esaya 1:4) Yesu a a tirhisa ngopfu swifaniso evutirhelini byakwe. Sweswo swi endle leswaku vadyondzisiwa vakwe va vutisa va ku: “Ha yini u tirhisa swifaniso loko u vulavula na vona?” Yesu u angule a ku: “N’wina mi nyikiwe ku twisisa swihundla swo kwetsima swa mfumo wa matilo, kambe vanhu volavo a va nyikiwanga. Hi yona mhaka leyi ndzi tirhisaka swifaniso loko ndzi vulavula na vona, hikuva, loko va languta, a va voni nchumu, naswona loko va twa, va twa swa hava, a va wu kumi mongo wa swona; naswona vuprofeta bya Esaya byi hetiseka eka vona, lebyi nge, ‘Loko ku ri ku twa, mi ta twa kambe mi nga ka mi nga wu kumi mongo wa kona; naswona loko ku ri ku languta, mi ta languta kambe mi nga ka mi nga voni nikatsongo. Hikuva timbilu ta vanhu lava ti sihalarile, naswona hi tindleve ta vona va swi twile kambe va nga anguli, va pfale mahlo ya vona; leswaku va nga tshuki va vona hi mahlo ya vona ni ku twa hi tindleve ta vona leswaku va kuma mongo wa swona hi timbilu ta vona ivi va hundzuka, ndzi va horisa.’”—Matewu 13:10, 11, 13-15; Marka 4:10-12; Luka 8:9, 10.

²³ Hi ku tshaha marito ya Esaya, Yesu a a kombisa leswaku vuprofeta lebyi a byi hetiseka esikwini rakwe. Vanhu hinkwavo a va ri ni langutelo ro fana ni ra Vayuda esikwini ra Esaya. A va ri yingisanga rungula rakwe kutani na vona va lovisiwile. (Matewu 23:35-38; 24:1, 2) Leswi swi endleke loko mavuthu ya Rhoma ehansi ka Ndhuna-nkulu Titus ma hlasele Yerusalema hi 70 C.E., kutani ma lovisa muti ni tempele ya wona. Kambe, van’wana va yingise Yesu kutani va va vadyondzisiwa vakwe. Yesu u va vule lava ‘tsakeke.’ (Matewu 13:16-23, 51) A a va tivisile leswaku loko va vona “Yerusalema wu rhendzeriwa hi mavuthu lama goveke,” va fanele va ‘balekela etintshaveni.’ (Luka 21:20-22) Xisweswo “mbewu yo kwetsima” leyi kombiseke ripfumelo, leyi endliweke yi va tiko ra moya, “Israyele wa Xikwembu,” yi ponisiwile.a—Vagalatiya 6:16.

24. Xana Pawulo u ku kombisa njhani ku tirha ka vuprofeta bya Esaya, naswona sweswo swi kombisa yini?

²⁴ Kwalomu ka 60 C.E., muapostola Pawulo a a pfaleriwe endlwini eRhoma. A ri kwalaho u hlele ku hlangana ni “vakulukumba va Vayuda” swin’we ni van’wana kutani a va nyika “vumbhoni bya rixaladza malunghana ni mfumo wa Xikwembu.” Loko vo tala va nga ri amukeli rungula rakwe, Pawulo u vule leswaku sweswo a swi hetisisa vuprofeta bya Esaya. (Mintirho 28:17-27; Esaya 6:9, 10) Hikwalaho vadyondzisiwa va Yesu a va endla ntirho wo fana ni wa Esaya.

25. Xana Timbhoni ta Xikwembu ta manguva lawa ti lemuke yini, naswona ti angurisa ku yini?

²⁵ Hilaha ku fanaka, Timbhoni ta Yehovha namuntlha ta swi lemuka leswaku Yehovha Xikwembu u le tempeleni yakwe yo kwetsima. (Malakiya 3:1) Ku fana na Esaya, va ri: “Hi mina loyi! Ndzi rhume.” Hi ku hiseka, va twarisa rungula ro tsundzuxa hi ta makumu lama tshinelaka ya mafambiselo lawa yo biha ya swilo. Kambe, hilaha Yesu a kombiseke hakona, a hi vangani vanhu lava pfulaka mahlo ni tindleve ta vona leswaku va vona ni ku twa kutani va ponisiwa. (Matewu 7:13, 14) Kunene, va tsaka lava va voyamiselaka timbilu ta vona eku yingiseni kutani “va horisiwa”!—Esaya 6:8, 10.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 94]

“Hi mina loyi! Ndzi rhume.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 97]

‘Ku fikela loko miti yi wa yi va marhumbi, yi nga vi na vaaki’