Ndzima Ya Vukhume-ntlhanu
Wansati Wa Mhika A Tsaka
1. Ha yini Sara a a navela ku kuma vana, naswona u humeleriwe hi yini emhakeni leyi?
SARA a a navela ku va ni vana. Khombo ra kona a a ri mhika, kutani sweswo swi n’wi dyise mbitsi a xeva hi nhlomulo. Enkarhini wakwe, ku va mhika a ku tekiwa ku ri ndzhukano, kambe Sara a a nga vavisiwi hi sweswo ntsena. A a hisekela ku vona ku hetiseka ka xitshembiso lexi Xikwembu xi xi tshembiseke nuna wakwe. Abrahama a a ta tswala mbewu leyi a yi ta va nkateko emindyangwini hinkwayo ya misava. (Genesa 12:1-3) Kambe ku hundze makume ya malembe va nga si kuma n’wana, endzhaku ka loko Xikwembu xi va tshembisile. Sara u kale a dyuhala a nga si kuma n’wana. Swi nga endleka a pfe a tivutisa loko ntshembo wakwe wu ri wa hava. Kambe siku rin’wana gome rakwe ri hundzuke ntsako!
2. Ha yini vuprofeta lebyi tsariweke eka Esaya ndzima 54 byi fanele byi hi tsakisa?
2 Nhlomulo lowu Sara a veke na wona wu hi pfuna ku twisisa vuprofeta lebyi tsariweke eka Esaya ndzima 54. Kwalaho ku vulavuriwa na Yerusalema onge hi loko a ri wansati wa mhika loyi a kumaka ntsako lowukulu hileswi a kumeke vana vo tala. Yehovha u kombe nkhathalelo wakwe eka vanhu vakwe va khale hi ku va fanisa ni nsati wakwe. Ku tlula kwalaho, ndzima leyi ya Esaya yi hi pfuna ku kumisisa nchumu wa risima lowu Bibele yi wu vulaka “xihundla xo kwetsima.” (Varhoma 16:25, 26) Nhlamuselo ya “wansati” ni leswi a langutaneke na swona hi ku ya hi vuprofeta lebyi yi pfune swinene eku twisiseni ka vukhongeri lebyi tengeke namuntlha.
Ku Hlamuseriwa Ka “Wansati”
3. Ha yini “wansati” wa mhika a a ta va ni xivangelo xa ku tsaka?
3 Ndzima 54 yi sungula hi marito lama tsakisaka: “‘Huwelela hi ku tsaka, wena wansati wa mhika la nga velekiki! Khana u huwelela hi ku tsaka, u ba ni xivuvutana, wena la nga vangiki na swona switlhavi swa ku veleka, hikuva vana va loyi a tshikiweke va tele ngopfu ku tlula vana va wansati la nga ni nuna loyi a nga n’wini wakwe,’ ku vula Yehovha.” (Esaya 54:1) Esaya u fanele a vule marito lawa hi ku tsaka lokukulu! Naswona ku hetiseka ka wona a ku ta sula mihloti ya Vayuda lava endliweke mahlonga eBabilona! Enkarhini wolowo, muti wa Yerusalema a wa ha ta va wu ri rhumbi. Hi langutelo ra munhu, a swi nga ha tshembisi leswaku wu nga pfuka wu ve ni vaaki nakambe, tanihi leswi wansati wa mhika hakanyingi a nga lorhiki leswaku a nga pfuka a ve ni n’wana loko a dyuharile. Kambe “wansati” loyi a a ta katekisiwa swinene enkarhini lowu taka—a a ta tika. Muti wa Yerusalema a wu nga ha ta tikota hi ku tsaka. A wu ta tlhela wu kuma “vana” kumbe vaaki.
4. (a) Muapostola Pawulo u hi pfuna njhani ku vona leswaku Esaya ndzima 54 a yi fanele yi hetiseka hi mpimo lowukulu ku tlula lowu yi hetisekeke ha wona hi 537 B.C.E.? (b) “Yerusalema wa le henhla” i yini?
4 Kumbexana Esaya a a nga swi tivi leswaku vuprofeta byakwe a byi ta hetiseka hi tindlela to tlula yin’we. Muapostola Pawulo u tshahe Esaya ndzima 54, a hlamusela leswaku “wansati” loyi u fanekisela nchumu wa nkoka swinene ku tlula muti wa Yerusalema wa laha misaveni. U tsale a ku: “Yerusalema wa le henhla u ntshunxekile, naswona i mana wa hina.” (Vagalatiya 4:26) “Yerusalema [loyi] wa le henhla” i yini? Swi le rivaleni leswaku a hi muti wa Yerusalema wa xiviri lowu a wu ri eTikweni leri Tshembisiweke. Muti wolowo i wa laha misaveni, a hi “wa le henhla” etilweni. “Yerusalema wa le henhla” i “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni, nhlengeletano ya xona ya swivumbiwa swa moya leswi nga ni matimba.
5. Eka nhlamuselo yo fanekisela leyi andlariweke eka Vagalatiya 4:22-31, i mani loyi a fanekiseriwaka hi (a) Abrahama? (b) Sara? (c) Isaka? (d) Agara? (e) Iximayele?
5 Kambe swi nga endlekisa ku yini leswaku Yehovha a va ni vavasati vambirhi vo fanekisela—un’wana wa le tilweni, un’wanyana wa le misaveni? Xana mhaka leyi ya tikaneta? Nikatsongo. Muapostola Pawulo u komba leswaku nhlamulo ya kona yi kumeka emhakeni ya vuprofeta ya ndyangu wa Abrahama. (Vagalatiya 4:22-31; vona xihlokwana lexi nge “Ndyangu Wa Abrahama—Nhlamuselo Ya Vuprofeta,” eka tluka 218.) Sara, “wansati loyi a ntshunxekeke” tlhelo nsati wa Abrahama, a a fanekisela nhlengeletano ya Yehovha ya swivumbiwa swa moya leyi fanaka ni wansati. Agara, hlonga ra xisati tlhelo nsati wa vumbirhi wa Abrahama kumbe nkatikulobye, a a fanekisela Yerusalema wa le misaveni.
6. Nhlengeletano ya Xikwembu ya le tilweni yi hete nkarhi wo leha yi ri mhika hi ndlela yihi?
6 Mhaka leyi yi hi pfula mahlo leswaku hi twisisa nhlamuselo leyi dzikeke ya Esaya 54:1. Loko a hete makume ya malembe a ri mhika, Sara u tswale Isaka a ri ni malembe ya 90 hi vukhale. Hilaha ku fanaka, nhlengeletano ya Yehovha ya le tilweni yi hete nkarhi wo leha yi ri mhika. Le Edeni, Yehovha u tshembise leswaku “wansati” wakwe a a ta humesa “mbewu.” (Genesa 3:15) Endzhaku ka malembe ya 2 000, Yehovha u endle ntwanano na Abrahama malunghana ni Mbewu ya xitshembiso. Kambe “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni u boheke ku rindza madzana yo tala ya malembe a nga si humesa Mbewu ya kona. Kambe ku fike nkarhi lowu vana va khale ka “wansati [loyi] wa mhika” va taleke swinene ku tlula va Israyele wa nyama. Xifaniso xa wansati wa mhika xi hi pfuna ku vona xivangelo xa ku va tintsumi ti swi langutele hi mahlo-ngati ku vona ku fika ka Mbewu leyi tshembisiweke. (1 Petro 1:12) Xana sweswo swi hetiseke rini?
7. Xana “Yerusalema wa le henhla” u wu kume rini ntsako lowu profetiweke eka Esaya 54:1, naswona ha yini u hlamurisa sweswo?
7 Ku velekiwa ka Yesu laha misaveni ku ve xiendlakalo lexi tsakisaka swinene eka tintsumi. (Luka 2:9-14) Kambe xexo a hi xona xiendlakalo lexi profetiweke eka Esaya 54:1. Yesu u ve n’wana wa moya wa “Yerusalema wa le henhla” hi 29 C.E., loko a tswariwa hi moya lowo kwetsima, kutani Xikwembu xi vula erivaleni leswaku hi yena “N’wana wa [xona], la rhandzekaka.” (Marka 1:10, 11; Vaheveru 1:5; 5:4, 5) Hi nkarhi wolowo, “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni u sungule ku tsaka, a hetisisa marito ya Esaya 54:1. Ina, u hetelele a humese Mbewu leyi tshembisiweke, Mesiya! Vumhika bya yena lebyi heteke madzana ya malembe se a byi herile. Kambe ntsako wa yena a wu nga ta helela kwalaho.
Vana Vo Tala Va Wansati Wa Mhika
8. Ha yini “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni a ve ni xivangelo xa ku tsaka loko a humese Mbewu leyi tshembisiweke?
8 Loko Yesu a file ivi endzhaku a pfuxiwa, “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni swi n’wi tsakisile loko a tlhela a amukela N’wana loyi a rhandzekaka, a ri “mativula eka lava feke.” (Vakolosa 1:18) Kutani u sungule ku tswala vana va moya lava engetelekeke. Hi Pentekosta ya 33 C.E., valandzeri va Yesu va kwalomu ka 120 va totiwe hi moya lowo kwetsima, xisweswo va amukeriwa va va vadyandzhaka-kulobye na Kreste. Hi rona siku rero, ku engeteriwe vanhu van’wana va 3 000. (Yohane 1:12; Mintirho 1:13-15; 2:1-4, 41; Varhoma 8:14-16) Ntlawa lowu wa vana wu hambete wu engeteleka. Eka malembe-xidzana yo sungula ya vugwinehi bya Vujagana, va engeteleke hi ku nonoka lokukulu. Kambe sweswo a swi ta cinca eka lembe-xidzana ra vu-20.
9, 10. Eminkarhini ya khale, swileriso swa ku ‘pfula ndhawu ya ntsonga yi anama’ a swi vula yini eka wansati la tshamaka emitsongeni, naswona ha yini wolowo a wu ri nkarhi wa ku tsaka eka wansati wo tano?
9 Esaya u ye emahlweni a profeta hi ta ku engeteleka loku hlamarisaka: “Pfula ndhawu ya ntsonga wa wena yi anama. Naswona a va tshambulute tinguvu ta ntsonga wa tabernakela ya wena leyikulu. U nga feleli. Lehisa tintambhu ta ntsonga wa wena, u tiyisa swikhomiso swa ntsonga wa wena. Hikuva u ta huma u ya exineneni ni le ximatsini, naswona vana va wena va ta dya ni ndzhaka ya matiko, va ta tshama emitini leyi lovisiweke. U nga chavi, hikuva a wu nge nyumisiwi; u nga titwi u tsongahatekile, hikuva a wu nge khomisiwi tingana. Hikuva u ta rivala tingana ta nkarhi wa vuntshwa bya wena, ni ndzhukano wa ku tshama u ri noni a wu nge he wu tsundzuki.”—Esaya 54:2-4.
10 Laha Yerusalema u fanisiwa ni wansati tlhelo manana la tshamaka emitsongeni, ku fana na Sara. Loko a katekisiwa hi ndyangu lowukulu, i nkarhi wa leswaku manana wo tano a vona leswaku kaya rakwe ra ndlandlamuxiwa. U fanele a vamba tinguvu ta ntsonga ni tintambhu ta kona, a belela timhingu ta ntsonga etindhawini letintshwa. Ntirho lowu wa n’wi tsakisa, naswona loko a khomeke hi ndlela yo tano, a nga ha ma rivala hi ku olova malembe lawa a ma heteke a ri karhi a tshamela ku tivutisa loko a ta kala a kuma vana leswaku a hlayisa xivongo.
11. (a) Xana “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni u katekisiwe njhani hi 1914? (Vona nhlamuselo ya le hansi.) (b) Ku sukela hi 1919 ku ya emahlweni, i nkateko wihi lowu vatotiwa va le misaveni va veke na wona?
11 Yerusalema wa le misaveni u katekisiwe hi nkarhi wo tano wa ku pfuxetiwa loko vaaki va yena va vuyile evuhlongeni le Babilona. “Yerusalema wa le henhla” u katekisiwe swinene.a Ngopfu-ngopfu ku sukela hi 1919, “vana” va yena lava totiweke va humelerile swinene loko va ha ku vuyeteriwa exiyin’weni xa moya. (Esaya 61:4; 66:8) Va ‘dye ndzhaka ya matiko’ hileswi va hangalakeke ni matiko yo tala, va hlota vanhu hinkwavo lava nga rhandzaka ku va swirho swa ndyangu wa vona wa moya. Hikwalaho, ku ve ni ku engeteleka ka xihatla loko ku hlengeletiwa vana lava totiweke. Ntsengo wa vona wa 144 000 wu vonaka wu helele exikarhi ka va-1930. (Nhlavutelo 14:3) Enkarhini wolowo, ntirho wo chumayela a wu nga ha endleriwi ku hlengeleta vatotiwa. Kambe ku andza a ku gimetiwanga hi ku hlengeletiwa ka vatotiwa.
12. Handle ka vatotiwa, i vamani lava hlengeletiweke evandlheni ra Vukreste ku sukela hi va-1930?
12 Yesu hi byakwe u profete leswaku handle ka “ntlhambinyana” wa vamakwavo lava totiweke, a a ta va ni “tinyimpfu tin’wana” leti a ti fanele ti nghenisiwa etshangeni ra Vakreste va ntiyiso. (Luka 12:32; Yohane 10:16) Hambileswi va nga riki vana lava totiweke va “Yerusalema wa le henhla,” vapfuneti lava va tshembekaka va vatotiwa va ni vutihlamuleri bya nkoka, lebyi ku nga khale byi profetiwile. (Zakariya 8:23) Ku sukela hi va-1930 ku fikela namuntlha, va hlengeletiwe va va “ntshungu lowukulu,” leswi ndlandlamuxeke vandlha ra Vukreste ri kula swinene. (Nhlavutelo 7:9, 10) Namuntlha ntshungu wolowo wukulu wu hlayiwa hi timiliyoni. Ku ndlandlamuka loku hinkwako ku lumeke xilaveko xa xihatla xa Tiholo ta Mfumo, Tiholo ta Tinhlengeletano ni miako ya marhavi leyi engetelekeke. Marito ya Esaya ma vonaka ma fanela kahle. Hi ni lunghelo lerikulu leswi hi hoxeke xandla eka ku andza koloko loku profetiweke!
Manana Loyi A Khathalelaka Vana Vakwe
13, 14. (a) I yini lexi voniwaka xi ri xiphiqo malunghana ni marito man’wana lama kongomisiweke eka “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni? (b) Ku va Xikwembu xi tirhisa xikombiso xa vuxaka bya ndyangu swi nga hi pfuna ku twisisa yini?
13 Hi swi vonile leswaku eku hetisekeni lokukulu ka vuprofeta, “wansati” u yimela nhlengeletano ya Yehovha ya le tilweni. Kambe loko hi hlaye Esaya 54:4, hi nga tivutisa leswaku nhlengeletano yoleyo ya swivumbiwa swa moya yi khomisiwe tingana kumbe ku rhukaniwa hi ndlela yihi. Tindzimana leti landzelaka ti vula leswaku “wansati” wa Xikwembu a a ta bakanyiwa, a xanisiwa ni ku hlaseriwa. A a ta tlhela a dlokodla vukari bya Xikwembu. Xana sweswo a swi ta endlekisa ku yini eka nhlengeletano ya swivumbiwa swa moya leswi hetisekeke, leswi swi nga si tshamaka swi dyoha? Hi nga kuma nhlamulo hi ku tiva muxaka wa ndyangu wa kona.
14 Yehovha u tirhisa vuxaka bya ndyangu—nuna na nsati, manana ni vana—leswaku a hlamusela ntiyiso lowu dzikeke wa moya, tanihi leswi vanhu va swi twisisaka kahle swifanekiselo swo tano. Ku nga khathariseki mpimo kumbe xiyimo xa ntokoto lowu hi veke na wona hi ndyangu, hi nga va hi swi tiva leswaku vukati lebyinene kumbe vuxaka lebyinene exikarhi ka vatswari ni vana byi fanele byi va njhani. Kutani Yehovha u hi dyondzisa hi ku kongoma leswaku vuxaka lebyi a nga na byona ni mintshungu leyikulu ya malandza ya moya i byikulu, byi entile naswona byi tiyile! Naswona u hi dyondzisa hi ku kongoma leswaku nhlengeletano yakwe ya le tilweni yi khathalela vana va yona va le misaveni lava totiweke hi moya! Loko malandza ya laha misaveni ma xaniseka, ni malandza yo tshembeka ya le tilweni, “Yerusalema wa le henhla,” ma xaniseka. Hilaha ku fanaka, Yesu u te: “Mpimo lowu mi swi endleke ha wona eka un’wana wa vamakwerhu lava lavatsongo [lava totiweke hi moya], mi swi endle ha wona ni le ka mina.”—Matewu 25:40.
15, 16. Esaya 54:5, 6 yi hetiseke njhani ro sungula, naswona yi hetiseke njhani hi mpimo lowukulu?
15 Kutani a swi hlamarisi leswi vunyingi bya leswi byeriwaka “wansati” wa Yehovha wa le tilweni swi kombisaka mintokoto ya vana va yena lava nga emisaveni. Xiya marito lawa: “‘Muendli wa wena Lonkulu i nuna la nga n’wini wa wena, vito rakwe i Yehovha wa mavuthu; naswona Mukwetsimi wa Israyele i Mukutsuri wa wena. U ta vitaniwa Xikwembu xa misava hinkwayo. Hikuva Yehovha u ku vitanile ku fana ni wansati la siyiweke hi ku helela, la vavisekeke emoyeni, ku fana ni wansati wa nkarhi wa vuntshwa loyi a ariweke,’ ku vule Xikwembu xa wena.”—Esaya 54:5, 6.
16 I mani wansati loyi ku vulavuriwaka na yena laha? Loko vuprofeta lebyi byi hetiseka ro sungula, wansati loyi a ku ri Yerusalema, loyi a a yimela vanhu va Xikwembu. Eka malembe ya 70 lawa a va ta ma heta evuhlongeni eBabilona, a va ta vona onge Yehovha u va fularherile, a rivala hi vona. Eku hetisekeni lokukulu ka vuprofeta lebyi, marito lawa ma kombetela eka “Yerusalema wa le henhla” ni ntokoto lowu a veke na wona wa ku hetelela a humese “mbewu,” a hetisisa marito ya Genesa 3:15.
Ku Tshinyiwa Nkarhinyana, Mikateko Leyi Nga Heriki
17. (a) Xana Yerusalema wa la misaveni a a ta khubumetiwa hi “ndhambi” ya vukari bya Xikwembu hi ndlela yihi? (b) Hi yihi ‘ndhambi’ leyi khubumeteke vana va “Yerusalema wa le henhla”?
17 Vuprofeta byi ya emahlweni byi ku: “‘Hi nkarhinyana lowutsongo ndzi ku siye hi ku helela, kambe ndzi ta ku vuyisa hi tintswalo letikulu. Hi ku hlundzuka lokukulu ndzi ku tumbetele xikandza xa mina nkarhinyana, kambe ndzi ta ku komba tintswalo hi musa wa rirhandzu hilaha ku nga riki na makumu,’ ku vule Mukutsuri wa wena, Yehovha.” (Esaya 54:7, 8) Yerusalema wa la misaveni u khubumetiwe hi ‘ndhambi’ ya vukari bya Xikwembu loko masocha ya le Babilona ma n’wi dumela hi 607 B.C.E. Malembe ya 70 lawa a a ta ma heta a ri evuhlongeni a ma ta vonaka ma lehile swinene. Kambe, miringo yo tano a yi ta va ya “nkarhinyana” loko yi ringanisiwa ni mikateko leyi nga heriki leyi a yi ta kumiwa hi lava va pfumelaka ku tshinyiwa. Hilaha ku fanaka, vana lava totiweke va “Yerusalema wa le henhla” va titwe onge va khubumetiwe hi “ndhambi” ya vukari bya Yehovha loko a va tshika va dumeriwa hi vanhu va tipolitiki lava dlidlimbetiweke hi Babilona Lonkulu. Kambe endzhaku, ku tshinyiwa koloko ku vonake ku komile swinene, loko ku ringanisiwa ni nkarhi wa mikateko ya moya lowu landzeleke ku sukela hi 1919!
18. Hi wihi nsinya wa nawu wa nkoka lowu hi nga wu lemukaka malunghana ni vukari bya Yehovha eka vanhu vakwe, naswona sweswo swi nga hi khumba njhani hi ku kongoma?
18 Tindzimana leti ti paluxa ntiyiso wun’wana lowu xiyekaka—vukari bya Xikwembu byi hatlisa ku vohla, kambe tintswalo ta xona a ti heli. Vukari bya xona byo pfurha kunene loko ku dyohiwa, kambe minkarhi hinkwayo xa byi lawula, naswona xi byi humesa hi xikongomelo. Nakambe loko hi pfumela ku tshinyiwa hi Yehovha, vukari byakwe byi teka “nkarhinyana” ntsena, ivi byi vohla. Byona u byi siva hi “tintswalo letikulu”—ku nga ku rivalela kakwe ni musa wakwe wa rirhandzu. Timfanelo leti ti va kona “hilaha ku nga riki na makumu.” Kutani loko hi dyoha, hi nga kanakani ku hundzuka hi lunghisa timhaka ta hina na Xikwembu. Loko xidyoho xa kona xi ri xikulu, hi fanele hi hatlisa hi ya eka vakulu va vandlha. (Yakobo 5:14) Ina, hi nga ha fanela hi ku tshinyiwa, naswona ku nga hi tikela ku ku amukela. (Vaheveru 12:11) Kambe ku ta va ka nkarhinyana loko ku ringanisiwa ni mikateko leyi nga heriki leyi hi yi kumaka loko Yehovha Xikwembu a hi rivalela!
19, 20. (a) Ntwanano wa nkwangulatilo i yini, naswona a wu va khumba njhani lava a va ri evuhlongeni le Babilona? (b) ‘Ntwanano wa ku rhula’ wu ni xitiyisekiso xihi eka Vakreste lava totiweke namuntlha?
19 Kutani Yehovha u nyike vanhu vakwe xitiyisekiso lexi xi chavelelaka: “‘Leswi swi fana ni masiku ya Nowa eka mina. Hilaha ndzi hlambanyeke hakona leswaku mati ya Nowa a ma nge he tlheli ma hundza emisaveni, hi ndlela yoleyo ndzi hlambanyile leswaku a ndzi nge ku hlundzukeli kumbe ku ku tshinya. Hikuva tintshava ti nga susiwa ni switsunga swi nga tsekatseka, kambe musa wa mina wa rirhandzu a wu nge susiwi eka wena, ni ntwanano wa mina wa ku rhula a wu nge tsekatseki,’ ku vule Yehovha, Loyi a ku kombaka tintswalo.” (Esaya 54:9, 10) Endzhaku ka Ndhambi, Xikwembu xi endle ntwanano—lowu minkarhi yin’wana wu vuriwaka ntwanano wa nkwangulatilo—xi wu endla na Nowa ni moya-xiviri wun’wana ni wun’wana lowu hanyaka. Yehovha u tshembise leswaku a a nga ha ta tlhela a lovisa misava hi ku tirhisa ndhambi. (Genesa 9:8-17) Sweswo a swi vula yini eka Esaya ni le ka vanhu va ka vona?
20 A swi tiyisa marhambu ku tiva leswaku nxupulo lowu a va ta xupuriwa ha wona—ku tshama malembe ya 70 evuhlongeni le Babilona—a wu ta endleka kan’we ntsena. Loko wu endlekile, a wu ta va wu endlekele makumu. Endzhaku ka sweswo, a ku ta tirha “ntwanano wa [Xikwembu] wa ku rhula.” Rito ra Xiheveru leri vulaka “ku rhula,” a ri hlamuseli ku pfumaleka ka nyimpi ntsena, kambe ri tlhela ri vula ku hlayiseka hi tindlela hinkwato. Hi ku ya hi Xikwembu, ntwanano lowu wu ta tshama wu ri kona. Ku nga namba ku nyamalala switsunga ni tintshava ku ri ni ku va ku hela musa wa xona wa rirhandzu lowu xi wu kombaka vanhu va xona lava tshembekaka. Lexi khomisaka gome, hi ku famba ka nkarhi tiko ra xona ra laha misaveni a ri ta tshika ku namarhela ntwanano lowu, naswona ku rhula ka vona a ku ta xaxa hileswi va aleke Mesiya. Hambiswiritano, vana va “Yerusalema wa le henhla” swi va fambele ku antswa. Loko nkarhi wa vona wa ku tshinyiwa wu herile, va tiyisekisiwile leswaku Xikwembu a xi ta va sirhelela.
Nsirhelelo Wa Moya Eka Vanhu Va Xikwembu
21, 22. (a) Ha yini “Yerusalema wa le henhla” a vuriwa la xanisekaka ni la biwaka hi xidzedze? (b) Ku katekisiwa ka “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni a ku ta kombisa yini malunghana ni “vana” va yena va la misaveni?
21 Yehovha u ye emahlweni a profeta hi ta ku sirheleriwa ka vanhu vakwe lava tshembekaka: “Oho wena wansati la xanisekaka, la biwaka hi xidzedze, la nga riki na nchavelelo, waswivo, ndzi veka maribye ya wena hi ndzhope wo aka lowu tiyeke, naswona ndzi ta veka masungulo ya wena hi tisafiri. Ndzi ta endla swihlungwa swa wena hi tirhubi, tinyangwa ta wena hi maribye lama hatimaka, mindzilakana ya wena hinkwayo ndzi ta yi endla hi maribye lama tsakisaka. Vana va wena hinkwavo va ta va vanhu lava dyondzisiwaka hi Yehovha, ku rhula ka vana va wena ku ta tala. U ta simekiwa u tiya hi ku lulama. U ta va ekule ni ntshikilelo—hikuva a wu nge chavi nchumu—ni xin’wana ni xin’wana lexi chavisaka, hikuva a xi nge tshineli eka wena. Loko ko va ni loyi a hlaselaka, u ta va a nga lerisiwanga hi mina. Mani na mani loyi a ku hlaselaka u ta wa hikwalaho ka wena.”—Esaya 54:11-15.
22 Ina, “wansati” wa Yehovha loyi a nga exivandleni xa moya a nga si tshama a xaniseka hi ku kongoma kumbe ku biwa hi xidzedze. Kambe u xanisekile loko ku xanisiwa “vana” va yena lava totiweke va la misaveni, ngopfu-ngopfu loko va ri evuhlongeni bya moya hi 1918-19. Kahle-kahle, ku tlakusiwa ka “wansati” wa le tilweni ku kombisiwa hi ku tlakusiwa ka vana va yena. Kutani xiya nhlamuselo leyi tsakisaka ya “Yerusalema wa le henhla.” Maribye ya risima lama nga etinyangweni, “ndzhope wo aka lowu tiyeke” lowu durhaka, masungulo ni mindzilakana, hi ku ya hi buku yin’wana ya tinhlamuselo swi kombisa “vuxongi, ku vangama, ku tenga, ntamu ni ku tiya.” I yini lexi a xi ta endla leswaku Vakreste lava totiweke va va exiyin’weni lexi sirhelelekeke ni lexi katekisiweke hi ndlela yoleyo?
23. (a) Ku ‘dyondzisiwa hi Yehovha’ ku ve ni vuyelo byihi eka Vakreste lava totiweke emasikwini lawa ya makumu? (b) Vanhu va Xikwembu va katekisiwe hi ndlela yihi hi “mindzilikana ya . . . maribye lama tsakisaka”?
23 Ndzimana 13 ya Esaya ndzima 54 yi nyikela vuthala bya kona—hinkwavo a va ta ‘dyondzisiwa hi Yehovha.’ Yesu hi byakwe u teke marito ya ndzimana leyi a ma tirhisa eka valandzeri vakwe lava totiweke. (Yohane 6:45) Muprofeta Daniyele u profete leswaku “enkarhini [lowu] wa makumu,” vatotiwa a va ta katekisiwa hi ku va ni vutivi byo tala bya ntiyiso ni ku twisisa timhaka ta moya. (Daniyele 12:3, 4) Ku twisisa ko tano ku va pfune ku rhangela etsimeni ra ku dyondzisa lerikulu ku tlula hinkwawo ematin’wini, va haxa dyondzo ya Xikwembu emisaveni hinkwayo. (Matewu 24:14) Hi nkarhi lowu fanaka, ku twisisa koloko ku va pfune ku vona ku hambana exikarhi ka vukhongeri bya ntiyiso ni bya mavunwa. Esaya 54:12 yi vulavula hi “mindzilakana ya . . . maribye lama tsakisaka.” Ku sukela hi 1919, Yehovha u pfune vatotiwa ku yi twisisa kahle mindzilakana—minkhwati ya moya—leyi va hambanisaka ni vukhongeri bya mavunwa ni vanhu va misava lava nga xi chaviki Xikwembu. (Ezekiyele 44:23; Yohane 17:14; Yakobo 1:27) Kutani va hlawuriwile va va vanhu va Xikwembu.—1 Petro 2:9.
24. Hi nga tiyiseka njhani leswaku hi dyondzisiwa hi Yehovha?
24 Kutani un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tivutisa xivutiso lexi nge, ‘Xana ndzi dyondzisiwa hi Yehovha?’ Dyondzo yo tano a hi yi kumi hi phutse mavoko. Hi fanele hi endla swo karhi. Loko hi hlaya Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi hi tlhela hi anakanyisisa hi rona, ni loko hi kuma vuleteri hi ku hlaya tibuku leti fambisanaka na Bibele, leti humesiweke hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” naswona hi lunghiselela minhlangano ya Vukreste hi tlhela hi ya eka yona, hi ta va hi dyondzisiwa hi Yehovha hakunene. (Matewu 24:45-47) Loko hi wa hi pfuka hi tirhisa leswi hi swi dyondzeke, naswona hi tshama hi xalamukile emoyeni, dyondzo ya Xikwembu yi ta hi hambanisa ni vanhu va misava leyi, lava nga xi chaviki Xikwembu. (1 Petro 5:8, 9) Ku tlula kwalaho, yi ta hi pfuna ku ‘tshinela eka Xikwembu.’—Yakobo 1:22-25; 4:8.
25. Xitshembiso xa Xikwembu xa ku rhula xi vula yini eka vanhu va xona va manguva lawa?
25 Vuprofeta bya Esaya byi tlhela byi kombisa leswaku vatotiwa va katekisiwe hi ku rhula lokukulu. Xana sweswo swi vula leswaku a va dumeriwi hi munhu? A swi tano, kambe Xikwembu xa va tiyisekisa leswaku a xi nge lerisi munhu leswaku a va hlasela, naswona nhlaselo wa kona a wu nge humeleli. Ha hlaya: “‘Waswivo! Mina ndzi tumbuluxe la tivaka ntirho wa mavoko, loyi a pfurhetelaka ndzilo wa makala, a humesa tlhari leri a ri endleke hi vutshila byakwe. Na mina ndzi tumbuluxe munhu la onhaka leswaku a endla ntirho wa ku onhetela. Tlhari rihi ni rihi leri nga ta endleriwa ku ku hlasela a ri nge humeleli, ni ririmi rihi ni rihi leri nga ta kanetana na wena ehubyeni u ta ri gweva. Leyi i ndzhaka ya malandza ya Yehovha, naswona ku lulama ka wona ku huma eka mina,’ ku vula Yehovha.”—Esaya 54:16, 17.
26. Ha yini swi tiyisa marhambu ku tiva leswaku Yehovha i Mutumbuluxi wa vanhu hinkwavo?
26 Se i ra vumbirhi eka ndzima leyi ya Esaya, laha Yehovha a tsundzuxaka malandza yakwe leswaku hi yena Mutumbuluxi. Eku sunguleni, u byele wansati wakwe wo fanekisela leswaku hi yena ‘Muendli Lonkulu.’ Sweswi u vula leswaku hi yena Mutumbuluxi wa vanhu hinkwavo. Ndzimana 16 yi vulavula hi mufuri wa nsimbi loyi a pfurhetelaka makala ya onto yakwe loko a fula matlhari yakwe ya ku lovisa, yi tlhela yi vulavula hi nhenha, “munhu la onhaka leswaku a endla ntirho wa ku onhetela.” Vanhu vo tano va nga chavisa vanhu-kulobye, kambe va nga wu kuma kwihi ntshembo wa ku hlula Mutumbuluxi wa vona? Swi tano ni namuntlha, hambiloko mavandla ya matimba swinene ya misava leyi ma hlasela vanhu va Yehovha, a ma nge pfuki ma humelerile. Njhani?
27, 28. I yini lexi hi nga tiyisekaka ha xona eminkarhini leyi ya maxangu, naswona ha yini hi tiva leswaku minhlaselo ya Sathana eka hina a yi nge humeleli?
27 Nkarhi wa ku hlaseriwa ka vanhu va Xikwembu ni vugandzeri bya vona bya moya ni ntiyiso se wu hundzile. (Yohane 4:23, 24) Yehovha u tshike Babilona Lonkulu a endla nhlaselo wo karhi lowu vonakeke wu humelerile swa nkarhinyana. Eka nkarhinyana wolowo, “Yerusalema wa le henhla” u vone vana vakwe va lava ku tshikisiwa ntirho wa ku chumayela emisaveni. Sweswo a swi nge he pfuki swi endlekile ni kan’we! Sweswi wa tsaka hi vana va yena, hikuva a va nge hluriwi hi munhu hi tlhelo ra moya. (Yohane 16:33; 1 Yohane 5:4) Ina, ku endliwe matlhari ya ku va hlasela, naswona ma ha ta endliwa. (Nhlavutelo 12:17) Kambe matlhari ya kona a ma humelelanga naswona a ma nge humeleli. Sathana a nga na rona tlhari leri nga dlayaka ripfumelo ni ku hiseka loku pfurhaka ka vatotiwa ni vapfuneti va vona. Ku rhula loku ka moya i “ndzhaka ya malandza ya Yehovha,” kutani a nga kona loyi a nga va vutlelaka yona.—Pisalema 118:6; Varhoma 8:38, 39.
28 Doo, a xi kona lexi nga endliwaka hi misava ya Sathana lexi nga yimisaka ntirho wa malandza lama tinyiketeleke eka Xikwembu, kun’we ni vugandzeri bya wona lebyi tengeke, lebyi tshamaka hi masiku. Vana lava totiweke va “Yerusalema wa le henhla” va chaveleriwile swinene hi xitiyisekiso xexo. Swirho swa ntshungu lowukulu na swona swi chaveleriwile. Loko hi ya hi yi tiva swinene nhlengeletano ya Yehovha ya le tilweni ni ndlela leyi yi tirhisanaka ha yona ni vagandzeri va yena va laha misaveni, ripfumelo ra hina ri ta ya ri tiya. Loko ripfumelo ra hina ri tiyile, matlhari ya Sathana a ma nge humeleli enyimpini ya ku lwa na hina!
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Hi ku ya hi Nhlavutelo 12:1-17, “wansati” wa Xikwembu u ve ni nkateko lowukulu wa ku tswala “n’wana” wa nkoka swinene—ku nga ri n’wana wo karhi wa moya, kambe Mfumo wa Mesiya etilweni. Wona wu tswariwe hi 1914. (Vona buku leyi nge Nhlavutelo—Ku Chaputa Ka Yona Loku Hlamarisaka Ku Tshinele!, matluka 177-86.) Vuprofeta bya Esaya byi vulavula hi ntsako lowu a wu kumeke loko Xikwembu xi katekisa vana vakwe lava totiweke va laha misaveni.
[Bokisi leri nga eka tluka 218, 219]
Ndyangu Wa Abrahama—Nhlamuselo Ya Vuprofeta
Muapostola Pawulo u hlamusele leswaku ndyangu wa Abrahama wu yimela swo karhi, i nhlamuselo ya vuprofeta ya vuxaka lebyi Yehovha a nga na byona ni nhlengeletano ya le tilweni kun’we ni tiko ra le misaveni ra Israyele leri a ri ri ehansi ka ntwanano wa Nawu wa Muxe.—Vagalatiya 4:22-31.
Abrahama, tanihi nhloko ya ndyangu, u fanekisela Yehovha Xikwembu. Ku va Abrahama a lave ku nyikela Isaka n’wana wakwe la rhandzekaka a va gandzelo a swi yimela ku tiyimisela ka Yehovha ku nyikela N’wana wakwe la rhandzekaka a va gandzelo ra swidyoho swa vanhu.—Genesa 22:1-13; Yohane 3:16.
Sara u fanekisela “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni, ku nga nhlengeletano ya yena ya swivumbiwa swa moya. Nhlengeletano yoleyo ya le tilweni swa fanela leswi yi vuriwaka wansati wa Yehovha, hikuva yi ni vuxaka lebyikulu na Yehovha, yi titsongahatela vunhloko byakwe, naswona yi fambisana hi ku helela ni ku hetiseka ka swikongomelo swakwe. Nakambe yi vuriwa “Yerusalema wa le henhla.” (Vagalatiya 4:26) “Wansati” la fanaka ku vulavuriwa hi yena eka Genesa 3:15, kutani a hlamuseriwa exivonweni xa Nhlavutelo 12:1-6, 13-17.
Isaka u fanekisela Mbewu ya moya ya wansati wa Xikwembu. Ngopfu-ngopfu i Yesu Kreste. Hambiswiritano, mbewu leyi yi hlanganise ni vamakwavo va Kreste lava totiweke, lava amukeriweke va va vana va moya kutani va va vadyandzhaka-kulobye swin’we na Kreste.—Varhoma 8:15-17; Vagalatiya 3:16, 29.
Agara, nsati wa vumbirhi wa Abrahama a a ri hlonga. U n’wi fanekisela kahle Yerusalema wa laha misaveni, loyi a a lawuriwa hi Nawu wa Muxe, lowu kombiseke vanamarheli va wona hinkwavo leswaku i mahlonga ya xidyoho ni rifu. Pawulo u vule leswaku “Agara loyi u yimela Sinayi, ntshava ya le Arabiya,” hikuva ntwanano wa Nawu wu simekiwe kwalaho.—Vagalatiya 3:10, 13; 4:25.
Iximayele, n’wana Agara, u fanekisela Vayuda va lembe-xidzana ro sungula, vana va Yerusalema lava a va ha ri mahlonga ya Nawu wa Muxe. Ku fana na Iximayele la ciniseke Isaka gija, Vayuda volavo va xanise Vakreste, lava a va ri vana lava totiweke va Sara wo fanekisela, ku nga “Yerusalema wa le henhla.” Naswona, tanihi leswi Abrahama a hlongoleke Agara na Iximayele, Yehovha u hetelele a fularhele Yerusalema ni vana vakwe lava xandzukeke.—Matewu 23:37, 38.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 220]
Endzhaku ka ku khuvuriwa ka yena, Yesu u totiwe hi moya lowo kwetsima, kutani Esaya 54:1 yi sungula ku hetiseka hi ndlela ya nkoka swinene
[Xifaniso lexi nga eka tluka 225]
Yehovha u tumbetele Yerusalema xikandza xakwe swa “nkarhinyana”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 231]
Xana nhenha ni mufuri wa nsimbi va nga swi kota ku hlula Mutumbuluxi wa vona?