Ndzima Ya Vumakumembirhi
Yehovha I Hosi
1, 2. (a) I matiko wahi lama nga ta langutana ni vukarhi bya Yehovha? (b) Xana tiko ra Yuda ri ta tshikiwa ri nga xupuriwi, naswona hi swi tivisa ku yini?
BABILONA, Filisita, Mowabu, Siriya, Etiyopiya, Egipta, Edomu, Tiri na Asiriya—hinkwawo matiko lawa ma ta langutana ni vukarhi bya Yehovha. Esaya u profete hi ta makhombo lawa a ma ta wela matiko ni miti leyi ya tihanyi. Kambe, ku vuriwa yini hi tiko ra Yuda? Xana vaaki va tiko ra Yuda a va nge xupuriwi hikwalaho ka tindlela ta vona ta vudyoho? Rhekhodo ya matimu yi kombisa leswaku va ta xupuriwa!
2 Anakanya hi leswi endlekeke eSamariya, ku nga ntsindza wa mfumo wa Israyele wa tinyimba ta khume. Tiko rero a ri wu hlayisanga ntwanano lowu ri wu endleke ni Xikwembu. A ri tihambanisanga ni swiendlo swo homboloka swa matiko lawa a ma ri ekusuhi na rona. Ematshan’weni ya sweswo, vaaki va Samariya “va tshamela ku endla swilo swo biha leswaku va hlundzukisa Yehovha . . . Hikwalaho Yehovha a n’wi hlundzukela ngopfu Israyele, lerova a va susa emahlweni kakwe.” Leswi a a hlongoriwile etikweni ra rikwavo, “Israyele [u] suk[e] emisaveni ya yena a ya evukhumbini le Asiriya.” (2 Tihosi 17:9-12, 16-18, 23; Hosiya 4:12-14) Leswi endlekeleke tiko ra Israyele swi vula khombo eka mfumo wa Yuda lowu akelaneke na rona.
Esaya A Profeta Hi Ta Ku Wa Ka Tiko Ra Yuda
3. (a) Ha yini Yehovha a fularhela mfumo wa tinyimba timbirhi wa Yuda? (b) I yini leswi Yehovha a tiyimiseleke ku swi endla?
3 Tihosi tin’wana ta tiko ra Yuda a ti tshembekile, kambe to tala a ti nga tshembekanga. Hambi ku ri ehansi ka hosi yo tshembeka, yo tanihi Yohatama, vanhu a va byi fularhelanga hi ku helela vugandzeri bya mavunwa. (2 Tihosi 15:32-35) Vubihi bya tiko ra Yuda byi fikelele maninginingi eku fumeni ka Hosi Manase loyi a a ri ni torha ro halata ngati, loyi hi ku ya hi ndhavuko wa Vayuda, a dlayeke muprofeta wo tshembeka ku nga Esaya hi ku lerisa leswaku a sahiwa hi le xikarhi. (Ringanisa Vaheveru 11:37.) Hosi leyi yo biha yi “hambeta [yi] kanganyisa Yuda ni vaaki va Yerusalema ku endla leswi biheke ngopfu ku tlula matiko lawa Yehovha a ma loviseke emahlweni ka vana va Israyele.” (2 Tikronika 33:9) Eku fumeni ka Manase, tiko leri a ri thyake ngopfu ku tlula loko ra ha lawuriwa hi Vakanana. Hikwalaho, Yehovha u ri: “Waswivo, ndzi tisa khombo ehenhla ka Yerusalema na Yuda, leri loko mani na mani a ri twa, tindleve takwe ti nga ta hlohlonya. . . . Ndzi ta sula Yerusalema wu basa kukota loko munhu a sula nkambana lowu nga riki na swikhomo wu basa, a wu sula wu basa ivi a wu khubumeta. Kunene ndzi ta fularhela masalela ya ndzhaka ya mina, ndzi ma nyiketa evokweni ra valala va wona, ma ta va swilo leswi phangiwaka, ma tekiwa hi valala va wona hinkwavo, hikwalaho ka leswi ma endleke swo biha ematihlweni ya mina, nileswi ma hambeteke ma ndzi hlundzukisa.”—2 Tihosi 21:11-15.
4. Xana Yehovha u ta endla yini eka tiko ra Yuda, naswona vuprofeta lebyi byi hetiseka njhani?
4 Ku fana ni nkambana lowu khubumetiwaka, kutani ku halaka leswi nga endzeni ka wona, tiko leri ri ta sala ri nga ri na vaaki. Ku lovisiwa loku nga ta tela tiko ra Yuda na Yerusalema ka ha ri mhaka ya vuprofeta bya Esaya. U sungula hi ku: “Waswivo! Yehovha u onha tiko a ri endla ri va mananga, u onhe xikandza xa rona, a hangalasa vaaki va rona.” (Esaya 24:1) Vuprofeta lebyi byi hetiseke loko Yerusalema ni tempele ya wona swi lovisiwa hi mavuthu ya le Babilona ehansi ka Hosi Nebukadnetsara ni loko vaaki va tiko ra Yuda va dlayeteriwa hi banga, ndlala ni ntungu. Vunyingi bya Vayuda lava poneke byi yisiwe evukhumbini eBabilona, kasi masalela ya kona ma balekele aEgipta. Xisweswo tiko ra Yuda ri onhiwile kutani ri sala ri nga ha ri na muaki ni un’we. A ku salanga hambi ku ri swifuwo. Tiko leri siyiweke ri hundzuke mananga lawa marhumbi ya kona a ku tshama swivandzana ni tinyenyana.
5. Xana u kona loyi a nga ta tshikiwa a nga langutani ni ku avanyisa ka Yehovha? Hlamusela.
5 Xana u kona loyi a nga ta khomiwa ku antswa ku tlula van’wana enkarhini wa ku avanyisa loku telaka tiko ra Yuda? Esaya u hlamula a ku: “Vanhu ni vaprista va ta fana; nandza ni n’wini wakwe va ta fana; nandza wa xisati ni n’wini wakwe va ta fana; muxavi ni muxavisi va ta fana; mulombisi ni mulombi va ta fana; muamukeri wa ntswalo ni loyi a hakelaka ntswalo va ta fana. Kunene tiko ri ta onhiwa, kunene ri ta phangiwa, hikuva Yehovha u vurile.” (Esaya 24:2, 3) Rifuwo ni malunghelo ya ku tirha etempeleni a swi nge cinci nchumu. A ku nge sali munhu. Tiko leri ri onhake ngopfu lerova hinkwavo lava ponaka—vaprista, malandza ni vini va vona, vaxavi ni vaxavisi—va fanele va ya evukhumbini.
6. Ha yini Yehovha a tshike ku katekisa tiko leri?
6 Leswaku ku nga tshuki ku va ni ku pfilunganyeka, Esaya u ri hlamusela hi xiheri khombo leri ri taka naswona u hlamusela xivangelo xa rona: “Tiko ra rila, ri hele matimba. Tiko leri noneke ri vunile, ri hele matimba. Lava tlakukeke eka vanhu va tiko va vunile. Naswona tiko ri nyamisiwile ehansi ka vaaki va rona, hikuva va honise milawu, va hundzule swileriso, va tlula ntwanano lowu tshamaka hilaha ku nga riki na makumu. Hi yona mhaka leyi ndzhukano wu dyeke tiko, lava tshamaka eka rona va voniwa nandzu. Hi yona mhaka leyi nhlayo ya vaaki va tiko yi hungutekeke, naswona a hi vangani vanhu va nyama lava seleke.” (Esaya 24:4-6) Loko Vaisrayele va nyikiwa tiko ra Kanana, va ri kume ri ri “tiko leri khulukaka ntswamba ni vulombe.” (Deteronoma 27:3) Kambe va ye emahlweni va titshega hi mikateko ya Yehovha. Loko va hlayisa milawu ni swileriso swakwe hi ku tshembeka, tiko rero a ri ta “veka swa rona,” kambe loko va nga yi hlayisi milawu ni swileriso swakwe, matshalatshala ya vona ya ku rima tiko a ma ta va ma “tirhiseriwe swa hava” naswona misava a yi nga ta ‘veka mbhandzu wa yona.’ (Levhitika 26:3-5, 14, 15, 20) Ndzhukano wa Yehovha a wu ta ‘dya tiko rero.’ (Deteronoma 28:15-20, 38-42, 62, 63) Sweswi tiko ra Yuda ri fanele ri langutela ku weriwa hi ndzhukano wolowo.
7. Xana ntwanano wa Nawu a wu ta va nkateko eka Vaisrayele hi ndlela yihi?
7 Malembe ya kwalomu ka 800 ku nga si fika siku ra Esaya, Vaisrayele va nghenele ntwanano wa vuxaka na Yehovha hi ku tirhandzela kutani va pfumela ku wu namarhela. (Eksoda 24:3-8) Marito ya ntwanano wolowo wa Nawu a ma vula leswaku loko va yingisa swileriso swa Yehovha, a va ta kuma mikateko yakwe leyi fuweke kambe loko va tlule ntwanano lowu, a va nga ta yi kuma mikateko ya yena naswona a va ta endliwa makhumbi hi valala va vona. (Eksoda 19:5, 6; Deteronoma 28:1-68) Ntwanano lowu wa Nawu, lowu nyikeriweke hi ku tirhisa Muxe, a wu ta tirha ku ringana nkarhi lowu nga riki na makumu, lowu nga boxiwangiki. A wu ta sirhelela Vaisrayele kukondza ku humelela Mesiya.—Vagalatiya 3:19, 24.
8. (a) Xana vanhu va ‘honise milawu’ ni ku ‘hundzula swileriso’ hi ndlela yihi? (b) Xana “lava tlakukeke” i vo rhanga ku ‘vuna’ hi tindlela tihi?
8 Kambe vanhu va “tlul[e] ntwanano lowu tshamaka hilaha ku nga riki na makumu.” Va honise milawu leyi nyikeriweke hi Xikwembu, a va vanga na mhaka na yona. Va “hundzule swileriso,” va landzele swiendlo swa nawu lowu hambaneke ni lowu vekiweke hi Yehovha. (Eksoda 22:25; Ezekiyele 22:12) Hikwalaho, vanhu va ta susiwa etikweni. Ku hava tintswalo leti va nga ta kombiwa tona eku avanyiseni loku taka. Lava nga ta rhanga va ‘vuna’ hikwalaho ka leswi Yehovha a nga ta tshika ku va sirhelela ni ku va komba tintswalo ku ta va ku ri “lava tlakukeke,” va xiyimo xa le henhla. Loko sweswo swi hetiseka, ku tshinele ndzoviso wa Yerusalema, xo sungula Vaegipta ni Vababilona va endle tihosi ta Yudiya ti va ehansi ka vona. Hikwalaho, Hosi Yoyakimi ni swirho swin’wana swa ndyangu wa vuhosi hi van’wana va lava rhangeke va yisiwa evukhumbini eBabilona.—2 Tikronika 36:4, 9, 10.
Ku Tsaka Ku Hela eTikweni
9, 10. (a) Xana vurimi i bya nkoka hi ndlela yihi eIsrayele? (b) Xana swi vula yini leswaku un’wana ni un’wana u ‘tshame ehansi ka murhi wakwe wa vhinya ni nkuwa wakwe’?
9 Tiko ra Israyele i ra vanhu lava a va hanya hi ku rima. Ku sukela enkarhini lowu Vaisrayele va ngheneke ha wona eTikweni leri Tshembisiweke, a va hanya hi ku byala swibyariwa ni ku risa swifuwo. Xisweswo, vurimi a byi ri bya nkoka swinene enawini lowu nyikiweke tiko ra Israyele. Ku wisa loku bohaka ka savata a ku fanele ku hlayisiwa etikweni hi lembe rin’wana ni rin’wana ra vunkombo hi ku ya hi nawu, leswaku misava yi tlhela yi kota ku nona. (Eksoda 23:10, 11; Levhitika 25:3-7) Minkhuvo minharhu ya lembe ni lembe leyi tiko ri lerisiweke ku yi tlangela a yi vekiwe leswaku yi fambisana ni tinguva ta vurimi.—Eksoda 23:14-16.
10 Tiko hinkwaro a ri ri ni masimu yo tala ya vhinya. Matsalwa ma boxa leswaku vhinyo, leyi humaka eka mbhandzu wa vhinya, i nyiko leyi humaka eka Xikwembu leyi “tsakisaka mbilu ya munhu wa nyama.” (Pisalema 104:15) Ku va un’wana ni un’wana ‘a tshame ehansi ka murhi wakwe wa vhinya ni nkuwa wakwe,’ swi kombisa ku tshamiseka, ku rhula ni nsirhelelo ehansi ka ku fuma ka Xikwembu ko lulama. (1 Tihosi 4:25; Mikiya 4:4) Ntshovelo lowunene wa vhinya wu tekiwa wu ri nkateko ni xivangelo xa ku yimbelela ni ku tsaka. (Vaavanyisi 9:27; Yeremiya 25:30) Loko sweswo swi nga endleki swi kombisa swin’wana. Loko mirhi ya vhinya yi vuna kumbe yi nga veki madiriva, ni masimu ya vhinya ma tala hi mitwa, swi kombisa leswaku Yehovha u suse nkateko wakwe—i nkarhi wa nhlomulo lowukulu.
11, 12. (a) Xana Esaya u swi kombisisa ku yini swiyimo leswi nga ta vangiwa hi ku avanyisa ka Yehovha? (b) Hi byihi vumundzuku lebyi nga tsakisiki lebyi hlamuseriwaka hi Esaya?
11 Kutani, hilaha ku faneleke Esaya u tirhisa mirhi ya vhinya ni mihandzu ya kona ku kombisa swiyimo leswi vaka kona loko Yehovha a tshika ku katekisa tiko: “Vhinyo leyintshwa ya rila, murhi wa vhinya wu vunile, hinkwavo lava tsakeke embilwini va ni nhlomulo. Ku khana hi xingomana ku herile, huwa ya lava tsakeke ngopfu yi miyerile, ku khana hi haripa ku herile. Va nwa vhinyo ku nga ri na risimu; swakunwa leswi pyopyaka swa dzunga eka lava nwaka. Muti lowu tshikiweke wu mbundzumuxiwile; yindlu yin’wana ni yin’wana yi pfariwile, a ku ngheniwi. Ka riliwa eswitarateni hikwalaho ka ku kayivela ka vhinyo. Ku tsaka hinkwako ku herile; ku tsaka ka tiko a ka ha ri kona. Emutini ku sele xiyimo xo hlamarisa; nyangwa yi pfotlosiwe yi va swiphemu-phemu.”—Esaya 24:7-12.
12 Xingomana ni haripa i swichayachayana swo nandziha leswi tirhiseriwaka ku dzunisa Yehovha ni ku kombisa ntsako. (2 Tikronika 29:25; Pisalema 81:2) Vuyimbeleri bya swona a byi twakali enkarhini lowu wa ku avanyisa ka Xikwembu. Ntshovelo lowu tsakisaka wa madiriva a wu nge vi kona. A yi nge vi kona mimpfumawulo ya ntsako emarhumbini ya Yerusalema, hikuva nyangwa ya wona yi ta va “yi pfotlosiwe yi va swiphemu-phemu” ni tindlu ta wona ti ta va ti “pfariwile” leswaku ku nga ha ngheni munhu. Kunene vumundzuku bya vaaki va tiko leri a ri nonile eku sunguleni, a byi tsakisi!
Masalela Ma “Ba Nkulungwana”
13, 14. (a) Hi yihi milawu ya Yehovha malunghana ni ntshovelo? (b) Xana Esaya u yi tirhise njhani milawu ya ntshovelo ku kombisa leswaku van’wana va ta pona ku avanyisa ka Yehovha? (c) Hambileswi ku taka minkarhi yo nonon’hwa ya miringo, i yini leswi Vayudiya vo tshembeka va nga tiyisekaka ha swona?
13 Loko va tshovela mitlhwari, Vaisrayele va hundla misinya hi tinhonga leswaku va hohlota mihandzu. Hi ku ya hi Nawu wa Xikwembu, a va pfumeleriwi ku khwaja mitlhwari leyi seleke emarhavini ya mirhi. Naswona a va nga fanelanga va kha madiriva lama seleke endzhaku ko tshovela emasin’wini ya vhinya. Masalela ya ntshovelo a ma fanele ma siyeriwa swisiwana—“muluveri, n’wana la nga riki na tatana ni noni”—leswaku va ta khwaja. (Deteronoma 24:19-21) Hi ku tirhisa milawu leyi a yi tiviwa kahle, Esaya u kombisa mhaka leyi chavelelaka ya leswaku ku ta va ni vaponi eku avanyiseni loku taka ka Yehovha: “Swi ta va tano exikarhi ka tiko, exikarhi ka vanhu, ku fana ni ku hlakahliwa ka murhi wa mutlhwari, ku fana ni ku khwaja loko ku hlengeletiwa ka madiriva ku herile. Vona va ta tlakusa rito, va ta ba nkulungwana. Kunene hi ku tlakuka ka Yehovha va ta ba xivuvutana va ri elwandle. Hi yona mhaka leyi va nga ta vangamisa Yehovha va ri endhawini ya ku vonakala, va vangamisa vito ra Yehovha, Xikwembu xa Israyele, eswihlaleni swa lwandle. Ku suka emakumu ya tiko ku ni miloti leyi hi yi tweke: ‘A ku khavisiwe La Lulameke!’”—Esaya 24:13-16a.
14 Tanihi leswi ku salaka mihandzu yo karhi emurhini kumbe ensinyeni wa vhinya endzhaku ka ntshovelo, hi ndlela yoleyo ku ta va ni lava salaka endzhaku ka ku avanyisa ka Yehovha—“ku khwaja loko ku hlengeletiwa ka madiriva ku herile.” Hilaha ku tsariweke hakona eka ndzimana 6, muprofeta se u vulavule ha swona, a vula leswaku “a hi vangani vanhu va nyama lava seleke.” Kambe, hambileswi va nga riki vangani, ku ta va ni lava nga ta pona loko tiko ra Yerusalema ni ra Yuda ma lovisiwa, naswona endzhaku ka nkarhi masalela ma ta vuya hi le vukhumbini leswaku ma ta tlhela ma aka etikweni rero. (Esaya 4:2, 3; 14:1-5) Hambileswi vanhu va timbilu letinene va nga ta langutana ni minkarhi yo nonon’hwa ya miringo, va nga tiyiseka leswaku va ta kutsuriwa ni ku tsaka enkarhini lowu taka. Lava poneke va ta vona rito ra Yehovha ra vuprofeta ri hetiseka naswona va ta lemuka leswaku Esaya a a ri muprofeta wa ntiyiso wa Xikwembu. Va ta khapa hi ntsako loko va vona ku hetiseka ka vuprofeta bya ku pfuxetiwa ka swilo. Hinkwako lomu a va hangalakele kona—hambi ku ri eswihlaleni swa Mediteraniya etlhelo ra Vupela-dyambu, eBabilona “endhawini ya ku vonakala” (evuhuma-dyambu, kumbe eVuxeni), kumbe endhawini yihi ni yihi ya le kule—va ta dzunisa Xikwembu hikwalaho ka leswi va ponisiweke, naswona va ta yimbelela va ku: “A ku khavisiwe La Lulameke!”
Ku Avanyisa Ka Yehovha A Ku Nge Balekeriwi
15, 16. (a) Xana Esaya u titwisa ku yini hi leswi nga ta wela varikwavo? (b) I yini leswi nga ta wela vaaki lava nga tshembekiki va tiko?
15 Kambe, sweswi a wu si fika nkarhi wa ku tsaka. Esaya u vuyisa miehleketo ya vanakulobye enkarhini lowu va nga eka wona, a ku: “Kambe ndzi ri: ‘Mina ndzi ondzile, mina ndzi ondzile! Ndzi ni khombo! Vaxengi va tirhise vuxengi. Naswona vaxengi va tirhise vuxengi byo xenga.’ Ku chava ni khele ni xirimbana swi le ka wena, wena muaki wa tiko. Kutani un’wana ni un’wana loyi a balekaka mpfumawulo wa lexo chavisa u ta wela ekheleni, naswona un’wana ni un’wana la humaka ekheleni u ta khomiwa hi xirimbana. Hikuva tinyangwa ta mati yo tala ta le henhla ti ta pfuleka, ni masungulo ya misava ma ta ninginika. Tiko ri handzuke hi le xikarhi hi ku helela, tiko ri ninginisiwe hi ku helela, tiko ri tshetshelekisiwe hi ku helela. Tiko ri dedeleka hi ku helela ku fana ni xidakwa, naswona ri ninginike ku fana ni yindlu yo rindza eka yona. Ku tlula nawu ka rona ka ri tikela, kutani ri ta wa, ri nga ha tlheli ri pfuka.”—Esaya 24:16b-20.
16 Esaya u ni gome hikwalaho ka leswi nga ta wela varikwavo. Xiyimo lexi a langutaneke na xona xi n’wi endla a titwa a vabya, a ri ekhombyeni. Vaxengi va ya va andza naswona va chavisa vaaki va tiko rero. Loko Yehovha a susa nsirhelelo wakwe, vaaki lava nga tshembekiki va tiko ra Yuda va ta khomiwa hi ku chava vusiku ni nhlikanhi. Va ta nkhensa ntsena loko ri xa va ha hlayiwa eka lava hanyaka. A va nge yi balekeli mhangu leyi nga ta va wela hikwalaho ka ku fularhela swileriso swa Yehovha ni ku honisa vutlhari bya Xikwembu. (Swivuriso 1:24-27) Khombo ri ta ta hambiloko vaxengi etikweni rero va ri karhi va tirhisa mavunwa ni vuxisi leswaku va yisa vanhu endleleni ya ndzoviso, va ringeta ku va khorwisa leswaku hinkwaswo swi ta famba khwatsi. (Yeremiya 27:9-15) Valala lava humaka ehandle va ta ta, va va phanga, va va endla makhumbi. Swilo leswi hinkwaswo swi tlhava mbilu ya Esaya.
17. (a) Ha yini swi nga ta koteka ku baleka? (b) Loko matimba ya Yehovha ya ku avanyisa ma ta hi le tilweni, ku ta endleka yini etikweni?
17 Kambe, muprofeta u boheka ku twarisa leswaku a ku nge baleki munhu. Kun’wana ni kun’wana laha vanhu va nga ta ringeta ku balekela kona, va ta khomiwa. Van’wana va nga ha pona khombo ro karhi, kambe va ta kumiwa hi rin’wana—nsirhelelo a wu nge vi kona. Swi ta fana ni xiharhi lexi hlotiwaka, lexi ponaka ku hojomela ekheleni kambe xi ya phasiwa hi ntlhamu. (Ringanisa Amosi 5:18, 19.) Matimba ya Yehovha ya ku avanyisa ma ta ta ma huma hi le tilweni naswona ma ta ninginisa swisekelo swa misava. Ku fana ni munhu la dakweke, tiko ra tshetsheleka ni ku wa, ri tikiwa hi nandzu wa rona naswona a ri nge swi koti ku pfuka. (Amosi 5:2) Ku avanyisa ka Yehovha ku hetisekile. Tiko leri ri ta weriwa hi ndzoviso lowukulu ni ku onheteriwa.
Yehovha U Ta Fuma Hi Ku Vangama
18, 19. (a) Xana “vuthu ra laha ku tlakukeke” ri nga ha va ri vula vamani, naswona va hlengeleteriwa njhani “emugodini”? (b) Xana swi nga endlekisa ku yini leswaku “vuthu ra laha ku tlakukeke” ri nyikiwa nyingiso “endzhaku ka masiku yo tala”? (c) Xana Yehovha u nyikela nyingiso eka “tihosi ta misava emisaveni” hi ndlela yihi?
18 Sweswi vuprofeta bya Esaya bya ndlandlamuka, byi vulavula hi ku hetiseka ka xikongomelo xa Yehovha: “Esikwini rero Yehovha u ta yisa nyingiso ehenhla ka vuthu ra laha ku tlakukeke eku tlakukeni, ni le henhla ka tihosi ta misava emisaveni. Kunene va ta hlengeletiwa hi ku hlengeletiwa ko fana niloko vakhotsiwa va nghenisiwa emugodini, va pfaleriwa ekhotsweni ra munyama; kutani endzhaku ka masiku yo tala va ta nyikiwa nyingiso. N’weti lowu thwaseke wu yisiwe ehansi, ni dyambu leri hatimaka ri khomiwe hi tingana, hikuva Yehovha wa mavuthu i hosi leyi vangamaka eNtshaveni ya Siyoni, eYerusalema ni le mahlweni ka vavanuna va yena lava kuleke.”—Esaya 24:21-23.
19 “Vuthu ra laha ku tlakukeke” ku nga ha va ku vuriwa “vafumi va misava va munyama lowu, . . . mavandla lama hombolokeke ya moya, etindhawini ta le tilweni” va vudimona. (Vaefesa 6:12) Vona va ve ni nkucetelo wa matimba eka vafumi va misava. (Daniyele 10:13, 20; 1 Yohane 5:19) Xikongomelo xa vona i ku hambukisa vanhu va siya Yehovha ni vugandzeri byakwe byo tenga. Kunene va swi kotile ku yenga Vaisrayele leswaku va landzela swiendlo swo biha swa matiko lawa a va akelane na wona, xisweswo va faneriwa hi ku avanyisa ka Xikwembu! Kambe Sathana ni madimona yakwe va fanele va tihlamulela eka Xikwembu loko eku heteleleni xi yisa nyingiso wa xona eka vona ni le ka vafumi va misava, “tihosi ta misava emisaveni,” lava va va kuceteleke leswaku va fularhela Xikwembu ni ku tlula milawu ya xona. (Nhlavutelo 16:13, 14) Hi ndlela yo fanekisela, Esaya u vula leswaku va ta hlengeletiwa “va pfaleriwa ekhotsweni ra munyama.” “Endzhaku ka masiku yo tala,” kumbexana loko Sathana ni madimona yakwe (kambe ku nga ri “tihosi ta misava emisaveni”) va ntshunxiwa swa nkarhinyana eku heleni ka Ku Fuma ka Yesu Kreste ka Gidi ra Malembe, Xikwembu xi ta va tisela nxupulo wo hetelela lowu wu va lulameleke.—Nhlavutelo 20:3, 7-10.
20. Xana Yehovha u ‘ve hosi’ hi ndlela yihi naswona rini eminkarhini ya khale ni ya manguva lawa?
20 Xiphemu lexi xa vuprofeta bya Esaya xi siye Vayuda va ri ni xitiyisekiso lexinene. Hi nkarhi lowu faneleke wa Yehovha, u ta wisa Babilona wa khale kutani a tlherisela Vayuda eka rikwavo. Hi 537 B.C.E., loko a kombisa matimba yakwe ni vuhosi byakwe hi ndlela leyi leswaku a lamulela vanhu vakwe, kunene a swi ta fanela leswaku va byeriwa leswi: “Xikwembu xa wena i hosi!” (Esaya 52:7) Eminkarhini ya manguva lawa, Yehovha ‘u ve hosi’ hi 1914 loko a veka Yesu Kreste ku va Hosi eMfun’weni wa Yena wa le tilweni. (Pisalema 96:10) Nakambe ‘u ve hosi’ hi 1919 loko a kombisa matimba ya vuhosi byakwe hi ku ntshunxa Israyele wa moya evukhumbini bya Babilona Lonkulu.
21. (a) Xana ‘ku thwasa ka n’weti ku ta yisiwa ehansi ni dyambu leri hatimaka ri khomiwa hi tingana’ hi ndlela yihi? (b) Hi wahi marito lama nga ta hetiseka hi ndlela yo hlawuleka?
21 Yehovha u ta tlhela a ‘va hosi’ loko a herisa Babilona Lonkulu ni mafambiselo lawa ya swilo hinkwawo. (Zakariya 14:9; Nhlavutelo 19:1, 2, 19-21) Endzhaku ka sweswo, ku fuma ka Mfumo wa Yehovha ku ta va kukulu swinene lerova hambi ku ri ku thwasa ka n’weti loku voningaka nivusiku kumbe ku vangama ka dyambu ninhlikanhi a ku nge ringani na kona hi ku vangama. (Ringanisa Nhlavutelo 22:5.) Hi ndlela yo fanekisela, n’weti ni dyambu swi ta khomiwa hi tingana lerova a swi nge tiringanisi na Yehovha wa mavuthu la vangamaka. Yehovha u ta fuma hilaha ku hlawulekeke. Matimba yakwe lamakulu ni ku vangama ka yena swi ta vonaka eka vanhu hinkwavo. (Nhlavutelo 4:8-11; 5:13, 14) Mawaku ntshembo wo saseka swonghasi! Enkarhini wolowo, xirhambo xa Pisalema 97:1 xi ta tata misava hinkwayo loko xi hetiseka hi ndlela yo hlawuleka: “Yehovha i hosi! Misava a yi tsake. Swihlala swo tala a swi tsake.”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 262]
Vuyimbeleri ni ku tsaka a swi nge he twakali etikweni
[Xifaniso lexi nga eka tluka 265]
Van’wana va ta pona ku avanyisa ka Yehovha, ku fana ni mihandzu leyi salaka emurhini endzhaku ka ntshovelo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 267]
Esaya u khomiwe hi gome hikwalaho ka leswi nga ta wela varikwavo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 269]
Dyambu ni n’weti a swi nge ringani ni ku vangama ka Yehovha