Ndzima Ya Vumakumembirhi-n’we

Voko Ra Yehovha Ri Tlakukela Ehenhla

Esaya 25:1–27:13

 1. Ha yini Esaya a rhandza Yehovha?

ESAYA u rhandza Yehovha hi vuenti naswona u tsakela ku n’wi dzunisa. Wa huwelela a ku: “Oho Yehovha, u Xikwembu xanga. Ndza ku tlakusa, ndzi dzunisa vito ra wena.” I yini lexi pfunaka muprofeta loyi leswaku a tlangela Muvumbi wakwe hi ndlela leyi? Nchumu lowukulu i ku tiva ka yena Yehovha ni mintirho yakwe. Marito lama landzelaka ya Esaya ma paluxa vutivi lebyi: “Hikuva u endle swilo swo hlamarisa, u nyikele switsundzuxo ku sukela eminkarhini ya khale, hi ku tshembeka, hi ku lulama.” (Esaya 25:1) Ku fana na Yoxuwa loyi a hanyeke emahlweni ka yena, Esaya wa swi tiva leswaku Yehovha wa tshembeka naswona “switsundzuxo” swakwe hinkwaswo—ku nga swilo leswi a nga ni xikongomelo xa ku swi endla—swa hetiseka.—Yoxuwa 23:14.

 2. Hi xihi xikongomelo xa Yehovha lexi Esaya a xi vulaka sweswi, naswona xivangelo xa xona xi nga ha va xi ri xihi?

² Swikongomelo swa Yehovha swi katsa marito yakwe yo avanyisa valala va Israyele. Sweswi Esaya u vula man’wana ya wona: “U endle muti wu va nhulu ya maribye, muti lowu tiyisiweke u wu endle rhumbi leri hirimukaka, xihondzo xo tshama eka xona xa vafambi xi nga vi muti lowu nga ta ka wu nga pfuxiwi hilaha ku nga riki na makumu.” (Esaya 25:2) Muti lowu wu nga boxiwiki hi wihi? Kumbexana Esaya u vula Ara wa Mowabu—muti wa Mowabu i khale wu ri nala wa vanhu va Xikwembu.a Kumbe a nga ha va a vula muti wun’wana lowu tiyeke—ku nga Babilona.—Esaya 15:1; Sofaniya 2:8, 9.

 3. Xana valala va Yehovha va n’wi vangamisa njhani?

³ Xana valala va Yehovha va ta endlisa ku yini loko xikongomelo xakwe xa ku lwa ni muti wa vona lowu tiyeke xi hetiseka? “Hi yona mhaka leyi vanhu lava nga ni matimba va nga ta ku vangamisa; muti wa matiko ya tihanyi, va ta ku chava.” (Esaya 25:3) Swa twala leswi valala va Xikwembu xa matimba hinkwawo va nga ta xi chava. Kambe, xana va xi vangamisa njhani? Xana va ta tshika swikwembu swa vona swa mavunwa kutani va amukela vugandzeri lebyi tengeke? A swi nge vi tano! Kambe, ku fana na Faro na Nebukadnetsara, va vangamisa Yehovha loko va boheka ku amukela leswaku u tlakukile swinene.—Eksoda 10:16, 17; 12:30-33; Daniyele 4:37.

 4. Hi wihi “muti wa matiko ya tihanyi” lowu nga kona namuntlha, naswona wu fanele wu vangamisa Yehovha hi ndlela yihi?

⁴ Namuntlha, “muti wa matiko ya tihanyi” i “muti lowukulu lowu nga ni mfumo ehenhla ka tihosi ta misava,” ku nga, “Babilona Lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. (Nhlavutelo 17:5, 18) Xiphemu lexikulu xa mfumo lowu i Vujagana. Xana varhangeri va vukhongeri va Vujagana va n’wi vangamisa njhani Yehovha? Hi ku swi pfumela hi nkani swilo swo hlamarisa leswi a swi endleleke Timbhoni ta yena. Ngopfu-ngopfu hi 1919 loko Yehovha a tlherisela malandza yakwe entirhweni lowukulu, endzhaku ka ku ntshunxiwa ka wona evukhumbini bya moya eka Babilona Lonkulu, varhangeri lava “va tshuk[ile] ivi va vangamisa Xikwembu xa tilo.”—Nhlavutelo 11:13.b

 5. Xana Yehovha u va sirhelela njhani lava n’wi tshembaka hi ku helela?

⁵ Hambileswi valala vakwe va n’wi vonaka a chavisa, Yehovha i vutumbelo eka lavo rhula ni lava titsongahataka, lava lavaka ku n’wi tirhela. Swihontlovila swa vukhongeri ni swa politiki swi nga ha ya ehansi ni le henhla swi lwela ku dlaya ripfumelo ra vagandzeri va ntiyiso, kambe swa tsandzeka hikwalaho ka leswi vona va tshembaka Yehovha hi ku helela. Eku heteleleni, u ta miyeta vakaneti vakwe hi ku olova, ku fana ni loko a pfala dyambu ra le kwandzasini leri vavulaka hi papa kumbe a siva matimba ya xidzedze hi khumbi.—Hlaya Esaya 25:4, 5.

‘Nkhuvo Wa Vanhu Hinkwavo’

 6, 7. (a) Xana Yehovha u lunghiselela nkhuvo wa njhani, naswona u wu endlela mani? (b) Xana nkhuvo lowu Esaya a profeteke ha wona wu fanekisela yini?

⁶ Ku fana ni tatana la nga ni rirhandzu, Yehovha u sirhelela vana vakwe a tlhela a va wundla, ngopfu-ngopfu hi tlhelo ra moya. Endzhaku ko ntshunxa vanhu vakwe hi 1919, u va vekele nkhuvo wa ku hlula, ku nga ndzalo ya swakudya swa moya: “Kunene Yehovha wa mavuthu u ta endlela vanhu hinkwavo entshaveni leyi, nkhuvo wa swakudya swo nona, nkhuvo wa vhinyo leyi kumekaka eswiseseni, wa swakudya swo nona leswi nga ni mongo, wa vhinyo leyi kumekaka eswiseseni, leyi hlutiweke.”—Esaya 25:6.

⁷ Nkhuvo lowu wu lunghiseleriwa “entshaveni” ya Yehovha. Ntshava leyi i yini? I “ntshava ya yindlu ya Yehovha” leyi matiko hinkwawo ma tlhandlukelaka eka yona “exiphen’wini xo hetelela xa masiku.” I ‘ntshava yo kwetsima’ ya Yehovha, laha vagandzeri vakwe vo tshembeka va nga endliki nchumu xo biha kumbe ku onha. (Esaya 2:2; 11:9) Exivandleni lexi xo tlakuka xa vugandzeri, Yehovha u fihluta vanhu vakwe vo tshembeka hi nkhuvo lowukulu. Naswona swilo leswinene swa moya leswi sweswi swi kumekaka hi xitalo swi fanekisela swilo leswinene swa nyama leswi nga ta va kona enkarhini lowu Mfumo wa Xikwembu wu nga ta va wona ntsena hulumendhe ya vanhu. Kutani ndlala a yi nge he vi kona. “Ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa etinhlohlorhini ta tintshava.”—Pisalema 72:8, 16.

 8, 9. (a) Hi vahi valala vambirhi lavakulu va vanhu lava nga ta susiwa? Hlamusela. (b) Xana Xikwembu xi ta endla yini leswaku xi susa ku rhukaniwa ka vanhu va xona?

⁸ Lava sweswi va tiphinaka hi nkhuvo wa moya lowu lunghiseleriweke hi Xikwembu va ni ntshembo wo saseka. Yingisa marito ya Esaya lama landzelaka. Loko a vula leswaku xidyoho ni rifu swi fana ni “muluko,” kumbe “xifunengeto,” u ri: “Kunene entshaveni leyi [Yehovha] u ta mita xikandza xa xifunengeto lexi funengetaka vanhu hinkwavo, ni muluko lowu tsondzelaka matiko hinkwawo. Entiyisweni u ta mita rifu hi masiku, kunene Yehovha, Hosi leyi Lawulaka yi ta sula mihloti eswikandzeni hinkwaswo.”—Esaya 25:7, 8a.

⁹ Ina, xidyoho ni rifu a swi nge he vi kona! (Nhlavutelo 21:3, 4) Tlhandlakambirhi, ku rhukaniwa hi vunwa loku malandza ya Yehovha ma langutaneke na kona ku ringana magidi ya malembe ku ta herisiwa. “Ku rhukaniwa ka vanhu va yona yi ta ku susa emisaveni hinkwayo, hikuva Yehovha u vurile.” (Esaya 25:8b) Xana leswi swi ta endlekisa ku yini? Yehovha u ta susa xihlovo xa ndzhukano wolowo, ku nga Sathana ni mbewu yakwe. (Nhlavutelo 20:1-3) A swi hlamarisi leswi vanhu va Xikwembu va nga ta susumeteleka ku huwelela va ku: “Maswivo! Lexi i Xikwembu xa hina. Hi tshembe xona, naswona xi ta hi ponisa. Loyi i Yehovha. Hi tshembe yena. A hi tsakeni, hi tsakela ku ponisiwa hi yena.”—Esaya 25:9.

Ku Tsongahatiwa Ka Lava Titlakusaka

10, 11. Hi kwihi ku xupuriwa loku Yehovha a ku vekelaka muti wa Mowabu?

¹⁰ Yehovha u ponise vanhu vakwe lava a va titsongahata. Hambiswiritano, muakelani wa muti wa Israyele ku nga Mowabu wa tikurisa, kambe Yehovha wa ku nyenya ku tikurisa. (Swivuriso 16:18) Hikwalaho, muti wa Mowabu a wu faneriwa hi ku tsongahatiwa. “Voko ra Yehovha ri ta tshama entshaveni leyi, naswona Mowabu u ta kandziyeriwa endhawini yakwe ku fana ni loko byanyi byo tala byi kandziyeriwa laha ku nga ni vulongo. U ta tshambulutela mavoko yakwe exikarhi ka yena ku fana ni loko muhlamberi a ma tshambuluta a hlambela, kutani u ta tsongahata ku titlakusa kakwe hi mafambelo ya vukanganyisi ya mavoko ya yena. Kutani muti lowu tiyisiweke, ni marhangu ya wena yo leha, u ta swi mbundzumuxa; u ta wu tsongahata, a wu hlanganisa ni misava, entshurini.”—Esaya 25:10-12.

¹¹ Voko ra Yehovha ri ta “tshama” entshaveni ya Mowabu. Vuyelo byi ta va byihi? Muti wa Mowabu lowu wu tikurisaka wu ta biwa ni ku kandziyeriwa ku fana ni “laha ku nga ni vulongo.” Enkarhini wa Esaya, byanyi a a byi kandziyeriwa byi kala byi va vulongo leswaku byi endla manyoro; hikwalaho Esaya u profeta hi ta ku tsongahatiwa ka muti wa Mowabu, ku nga khathariseki marhangu ya wona yo tlakuka, lama langutekaka ma ri nsirhelelo.

12. Ha yini vuavanyisi bya Yehovha byi kongomisiwa emutini wa Mowabu?

¹² Ha yini Yehovha a hlawula muti wa Mowabu leswaku wu tshinyiwa hi ndlela yoleyo yo vava? Vamowabu i vatukulu va Lota, loyi a a ri ntukulu wa Abrahama tlhelo a ri mugandzeri wa Yehovha. Xisweswo, a hi vaakelani ntsena va tiko leri endleke ntwanano ni Xikwembu kambe hi hala tlhelo i maxaka. Kambe va amukele swikwembu swa mavunwa naswona va venge tiko ra Israyele hi rivengo lerikulu. Khombo ra vona ra va fanela. Emhakeni leyi, muti wa Mowabu wu fana ni valala va malandza ya Yehovha namuntlha. Ngopfu-ngopfu wu fana ni Vujagana, lebyi vulaka leswaku byi sungule evandlheni ra Vukreste ra lembe-xidzana ro sungula, kambe hilaha hi swi voneke hakona eku sunguleni, byona i xiphemu lexikulu xa Babilona Lonkulu.

Risimu Ra Ku Ponisiwa

13, 14. Hi wihi “muti lowu tiyeke” lowu vanhu va Xikwembu va nga na wona namuntlha, naswona i vamani lava pfumeleriwaka ku nghena eka wona?

¹³ Ku vuriwa yini hi vanhu va Xikwembu? Leswi va tsakisiwaka hi ku kombiwa tintswalo ni nsirhelelo wa Yehovha, va ahlamisa milomu va yimbelela. “Esikwini rero risimu leri ri ta yimbeleriwa etikweni ra Yuda: ‘Hi ni muti lowu tiyeke. U veka marhangu ni makhokholo swi va ku ponisiwa. Pfulani tinyangwa, leswaku ku nghena tiko ro lulama leri tikhomaka hi ku tshembeka.’” (Esaya 26:1, 2) Hambileswi handle ko kanakana marito lawa ma hetisekeke eminkarhini ya khale, ma hetiseka hakunene ni namuntlha. “Tiko ro lulama” ra Yehovha, ku nga Israyele wa moya, ri ni nhlengeletano leyi tiyeke, yo fana ni muti. Kunene i xivangelo lexinene xa ku tsaka ni ku yimbelela!

¹⁴ I vanhu va muxaka muni lava nghenaka eka “muti” lowu? Risimu ri nyika nhlamulo: “Mboyamelo lowu seketeriwaka [Xikwembu xi] ta wu hlayisa hi ku rhula loku tshamaka ku ri kona, hikuva munhu u endliwa leswaku a tshemba wena. Tshembani Yehovha hi minkarhi leyi nga heriki, hikuva Yah Yehovha i Ribye ra hilaha ku nga riki na makumu.” (Esaya 26:3, 4) “Mboyamelo” lowu Yehovha a wu seketelaka i ku navela ku yingisa misinya yakwe ya milawu leyo lulama ni ku n’wi tshemba, ku nga ri ku yingisa mafambiselo ya misava leyi lama tsandzekaka ya timali, ya politiki ni ya vukhongeri. “Yah Yehovha” hi yena ntsena Ribye leri tshembekaka ra nsirhelelo. Lava tshembaka Yehovha hi ku helela va kuma nsirhelelo wakwe naswona va tiphina hi “ku rhula loku tshamaka ku ri kona.”—Swivuriso 3:5, 6; Vafilipiya 4:6, 7.

15. Xana “muti lowu tlakukeke” wu tsongahatiwe njhani namuntlha, naswona “milenge ya lava xanisekaka” yi wu kandziyela njhani?

¹⁵ Sweswo swi hambane ekule ni leswi endlekaka eka valala va vanhu va Xikwembu! “U va yise ehansi lava tshamaka eku tlakukeni, muti lowu tlakukeke. Wa wu tsongahata, a wu tsongahatela emisaveni; u wu khumbanisa ni misava. Nenge wu ta wu kandziyela, milenge ya lava xanisekaka, mikondzo ya swisiwana.” (Esaya 26:5, 6) Nakambe, swi nga ha endleka leswaku laha Esaya u vula “muti lowu tlakukeke” wa Mowabu, kumbe a nga ha va a vula muti wun’wanyana, wo fana na Babilona, lowu entiyisweni wu tlakukeke hi ku tikurisa ka wona. Ku nga khathariseki leswaku ntiyiso wa kona hi wihi, Yehovha u cinca timhaka ti bihela “muti lowu tlakukeke” kutani ‘lava xanisekaka ni swisiwana’ swakwe va wu kandziyela. Namuntlha vuprofeta lebyi byi n’wi fanela kahle Babilona Lonkulu, ngopfu-ngopfu Vujagana. Hi 1919, “muti lowu tlakukeke” wu bohe ku ntshunxa vanhu va Yehovha—ku nga ku wa loku tsongahataka—kutani na vona va kandziyela muti lowu, lowu a wu va bohile eku sunguleni. (Nhlavutelo 14:8) Njhani? Hi ku twarisa ku rihisela ka Yehovha loku ku nga ta wu wela.—Nhlavutelo 8:7-12; 9:14-19.

Ku Navela Ku Lulama Ni “Ku Tsundzuka” Ka Yehovha

16. Xana Esaya u veka xikombiso xihi lexinene xa ku tinyiketela?

¹⁶ Endzhaku ka risimu leri ra ku hlula, Esaya u paluxa vuenti bya ku tinyiketela ka yena ni vuyelo bya ku tirhela Xikwembu xa ku lulama. (Hlaya Esaya 26:7-9.) Muprofeta loyi u nyika xikombiso lexinene xa ‘ku tshemba Yehovha’ ni xa ku va ni ku navela loku enteke malunghana ni “vito” ni “ku tsundzuka” ka Yehovha. Ku tsundzuka ka Yehovha i yini? Eksoda 3:15 yi ri: “Yehovha . . . i vito ra mina ra hilaha ku nga riki na makumu, naswona lexi i xitsundzuxo xa mina ku suka eka xitukulwana xin’wana ku ya eka xitukulwana xin’wana.” Esaya u tlangela vito ra Yehovha ni leswi ri yimelaka swona hinkwaswo, ku katsa ni mimpimanyeto ni tindlela ta Yena to lulama. Lava hlakulelaka rirhandzu leri fanaka eka Yehovha va nga tiyiseka leswaku u ta va katekisa.—Pisalema 5:8; 25:4, 5; 135:13; Hosiya 12:5.

17. Hi wahi malunghelo lama nga ta tsoniwa lavo biha?

¹⁷ Hambiswiritano, a hi hinkwavo vanhu lava rhandzaka Yehovha ni mimpimanyeto yakwe leyi tlakukeke. (Hlaya Esaya 26:10.) Hambiloko va komberiwa, lavo biha va sihalala va ala ku dyondza ku lulama leswaku va ta nghena “etikweni ro lulama,” tiko leri eka rona ku tshamaka malandza ya Yehovha, lama lulameke emahanyelweni ni le moyeni. Hikwalaho, lavo biha “a va nge byi voni vukulu bya Yehovha.” A va nge yi kumi mikateko leyi nga ta kumiwa hi vanhu endzhaku ka loko vito ra Yehovha ri kwetsimisiwile. Hambi ku ri emisaveni leyintshwa, enkarhini lowu misava hinkwayo yi nga ta va ‘tiko ro lulama,’ van’wana va ta ala ku endla hi ku landza musa wa rirhandzu wa Yehovha. Mavito ya vona a ma nge tsariwi ebukwini ya vutomi.—Esaya 65:20; Nhlavutelo 20:12, 15.

18. Xana van’wana va hlawule ku va mabofu hi ndlela yihi esikwini ra Esaya, naswona hi rini laha va nga ta boheka ku “vona” Yehovha?

¹⁸ “Oho Yehovha, voko ra wena ri tlakukile, kambe a va ri voni. Va ta vona kutani va khomiwa hi tingana hikwalaho ka ku hiseka ka vanhu va wena. Ina, ndzilo wa swirha swa wena wu ta va dya.” (Esaya 26:11) Esikwini ra Esaya, voko ra Yehovha ri tikombe ri tlakukile loko Yehovha a sirhelela vanhu vakwe hi ku hlula valala va vona. Kambe vo tala a va swi lemukanga sweswo. Volavo, lava tihlawulelaka ku va mabofu hi tlhelo ra moya, eku heteleleni va ta boheka ku “vona” kumbe ku tiva Yehovha loko va dyiwa hi ndzilo wa ku hiseka ka yena. (Sofaniya 1:18) Endzhaku ka nkarhi Xikwembu xi byele Ezekiyele xi ku: “Va ta tiva leswaku hi mina Yehovha.”—Ezekiyele 38:23.

“Loyi Yehovha A N’wi Rhandzaka Wa N’wi Tshinya”

19, 20. Ha yini Yehovha a tshinye vanhu vakwe naswona u va tshinye njhani, naswona i vamani lava pfuniweke hi ku tshinyiwa koloko?

¹⁹ Esaya wa swi tiva leswaku ku rhula kumbe ku humelela kun’wana ni kun’wana loku vanhu varikwavo va nga na kona ku vangiwa hi ku katekisiwa hi Yehovha. “Oho Yehovha, hina u ta hi nyika ku rhula, hikuva u hi endlele mintirho hinkwayo ya hina.” (Esaya 26:12) Ku nga khathariseki sweswo nileswi Yehovha a nyikeke vanhu vakwe lunghelo ra ku va “mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima,” tiko ra Yuda ri ve ni matimu lamanene ni yo biha. (Eksoda 19:6) Vanhu va tiko leri va hundzukele evugandzerini bya swikwembu swa mavunwa hi ku phindha-phindha. Hikwalaho ka sweswo, a va tshamela ku tshinyiwa. Hambiswiritano, ku tshinya koloko ku kombisa rirhandzu ra Yehovha hikuva “loyi Yehovha a n’wi rhandzaka wa n’wi tshinya.”—Vaheveru 12:6.

²⁰ Hakanyingi, Yehovha a a tshinya vanhu vakwe hi ku pfumelela matiko man’wana, ku nga “valawuri van’wana,” leswaku ma va lawula. (Hlaya Esaya 26:13.) Hi 607 B.C.E., u tshike Vababilona leswaku va va yisa evukhumbini. Xana sweswo swi va pfunile? Kahle-kahle munhu a nga pfuneki ha nchumu loko a xaniseka. Hambiswiritano, loko loyi a xanisekaka a dyondza eka leswi endlekaka, kutani a hundzuka, a tiyimisela ku gandzela Yehovha ntsena, hi ndlela yoleyo wa pfuneka. (Deteronoma 4:25-31) Xana va kona Vayuda lava kombisaka ku hundzuka ka xiviri? Ina! Hi ndlela ya vuprofeta Esaya u ri: “Hi ku pfuniwa hi wena ntsena hi ta vula vito ra wena.” Endzhaku ka loko va vuyile evukhumbini hi 537 B.C.E., minkarhi yo tala Vayuda a va tshinyiwa hikwalaho ka ku wela eka swidyoho swin’wana, kambe a va ha tlhelanga va nghena entlhan’wini wa ku gandzela swikwembu swa maribye.

21. Ku ta endleka yini eka lava va tshikileleke vanhu va Xikwembu?

²¹ Ku vuriwa yini hi lava tekeke tiko ra Yuda? “Va hluriwa hi rifu, a va nge pfuki. Hikokwalaho u yise nyingiso wa wena leswaku u va lovisa, u herise ni ku kumbukiwa ka vona.” (Esaya 26:14) Muti wa Babilona wu ta xaniseka hikwalaho ka tihanyi leti wu ti kombeke tiko leri hlawuriweke ra Yehovha. Hi ku tirhisa Vameda ni Vaperesiya, Yehovha u ta wisa muti wa Babilona lowu tikurisaka kutani a ntshunxa vanhu vakwe lava nga evukhumbini. Muti wolowo lowukulu, ku nga Babilona, a wu nge koti nchumu, swi ta fana ni loko wu file. Eku heteleleni, a wu nge he vi kona.

22. Xana vanhu va Xikwembu va katekisiwe njhani manguva lawa?

²² Eku hetisekeni ka manguva lawa, masalela ya Vaisrayele va moya lava basisiweke ma ntshunxiwile eBabilona Lonkulu kutani ma tlhela ma sungula ku endla ntirho wa Yehovha hi 1919. Hikwalaho ka leswi va hanyanyeke, Vakreste lava totiweke va tinyiketele entirhweni wa ku chumayela. (Matewu 24:14) Hi hala tlhelo, Yehovha u va katekisile hi ku andza, ina, u endle leswaku ku va ni ntshungu lowukulu wa “tinyimpfu tin’wana” leswaku wu tirha swin’we na vona. (Yohane 10:16) “U engetele tiko; Wena Yehovha u engetele tiko; u tivangamisile. U yi ndlandlamuxele ekule mindzilakana hinkwayo ya tiko. Oho Yehovha, emaxangwini va yise nyingiso wa vona eka wena; loko u va laya, va khongerile.”—Esaya 26:15, 16.

“Yi Ta Pfuka”

23. (a) Hi kwihi ku kombisiwa ko hlawuleka ka matimba ya Yehovha loku endlekeke hi 537 B.C.E.? (b) Hi kwihi ku kombisiwa loku fanaka loku endlekeke hi 1919 C.E.?

²³ Esaya u tlhelela eka xiyimo lexi tiko ra Yuda a ri langutane na xona loko ra ha ri ehansi ka Babilona. U fanisa tiko leri ni wansati loyi a lavaka ku veleka kambe hi ku pfumala mpfuno a nga swi kotiki ku veleka. (Hlaya Esaya 26:17, 18.) Mpfuno wolowo wu te hi 537 B.C.E., kutani vanhu va Yehovha va tlhelela eka rikwavo, va hisekela ku pfuxa tempele ni ku vuyetela vugandzeri bya ntiyiso. Entiyisweni, tiko leri ri pfuxiwe eku feni. “Lava feke va wena va ta hanya. Mintsumbu ya mina—yi ta pfuka. Pfukani, mi ba nkulungwana, n’wina lava tshamaka entshurini! Hikuva mberha ya n’wina yi fana ni mberha ya swimilana swa malo, naswona misava yi ta endla leswaku lava hluriweke hi rifu va velekiwa.” (Esaya 26:19) Kunene loku i ku kombisiwa lokukulu ka matimba ya Yehovha! Ku tlula kwalaho, matimba lawa ma kombisiwe swinene loko marito lawa ma hetiseka hi ndlela ya moya hi 1919! (Nhlavutelo 11:7-11) Kunene na hina hi langutele nkarhi lowu marito lawa ma nga ta hetiseka ha wona hi ndlela ya xiviri emisaveni leyintshwa, kutani lava hluriweke hi rifu ‘va ta twa rito ra Yesu ivi va huma’ eka masirha-bako ya xitsundzuxo!—Yohane 5:28, 29.

24, 25. (a) Hi 539 B.C.E., xana Vayuda va nga ha va va xi yingise njhani xileriso xa Yehovha xa ku titumbeta? (b) Xana ‘makamara ya le mpfungwe’ ma nga ha va ma vula yini eminkarhini ya manguva lawa, naswona hi rihi langutelo leri hi faneleke hi va na rona malunghana ni leswi?

²⁴ Hambiswiritano, leswaku lavo tshembeka va kuma mikateko ya moya leyi tshembisiweke hi Esaya, va fanele va yingisa swileriso swa Yehovha: “Fambani, vanhu va mina, nghenani emakamareni ya n’wina ya le mpfungwe, mi pfala tinyangwa ta n’wina. Tifihleni nkarhinyana kukondza vuavanyisi byi hundza. Hikuva, maswivo, Yehovha wa huma endhawini yakwe a ta tenga xidyoho lexi vaaki va tiko va xi endleke eka yena, kunene tiko ri ta paluxa ku halata ngati ka rona naswona a ri nge he va fihli lava dlayiweke eka rona.” (Esaya 26:20, 21; ringanisa Sofaniya 1:14.) Marito lawa ma nga ha va ma hetiseke ro sungula loko Vameda ni Vaperesiya lava a va rhangeriwe hi Hosi Korexe, va hlule Babilona hi 539 B.C.E. Hi ku ya hi n’wamatimu wa Mugriki ku nga Xenophon, loko Korexe a nghena eBabilona, u lerise leswaku ku nga tshuki ku va ni munhu loyi a humaka ekaya rakwe hikuva vagadi vakwe va tihanci va “lerisiwe ku dlaya hinkwavo lava va va kumaka va ri ehandle.” Namuntlha, ‘makamara ya le mpfungwe’ ya vuprofeta ma nga ha fambelana swinene ni makume ya magidi ya mavandlha ya vanhu va Yehovha emisaveni hinkwayo. Mavandlha wolawo ma ta hambeta ma hetisisa xiphemu lexikulu evuton’wini bya hina, hambi ku ri “enhlomulweni lowukulu.” (Nhlavutelo 7:14) I swa nkoka swinene leswaku hi hlayisa langutelo lerinene malunghana ni vandlha ni ku tihlanganisa na rona nkarhi hinkwawo!—Vaheveru 10:24, 25.

²⁵ Ku nga ri khale ku ta fika makumu ya misava ya Sathana. Leswaku Yehovha u ta va sirhelela njhani vanhu vakwe enkarhini wolowo lowu chavisaka, a hi si swi tiva. (Sofaniya 2:3) Hambiswiritano, ha swi tiva leswaku ku pona ka hina ku ta titshega hi ripfumelo ra hina eka Yehovha ni ku n’wi tshemba ka hina, hi tlhela hi n’wi yingisa.

26. Xana “Levhiyathani” i yini esikwini ra Esaya ni le sikwini ra hina, naswona ku endleka yini hi “xivandzana [lexi] xa lwandle”?

²⁶ Loko a kombetela enkarhini wolowo, Esaya u profete a ku: “Esikwini rero, Yehovha, hi banga ra yena ra matimba, lerikulu, leri tiyeke, u ta yisa nyingiso wa yena eka Levhiyathani, nyoka leyi kokovaka, loko ku ri Levhiyathani, nyoka yo homboloka, kunene u ta dlaya xivandzana xa lwandle lexi nga elwandle.” (Esaya 27:1) Eku hetisekeni ko sungula, “Levhiyathani” ku vuriwa matiko lawa Vaisrayele a va hangalakele eka wona, yo tanihi Babilona, Egipta na Asiriya. Matiko lawa a ma nge swi koti ku sivela ku tlhelela ka vanhu va Yehovha eka rikwavo hi nkarhi lowu faneleke. Kambe, Levhiyathani wa manguva lawa i mani? Swi tikomba ku ri Sathana—“nyoka ya khale”—swin’we ni mafambiselo yakwe ya swilo yo biha laha misaveni, ku nga xitirho xakwe xo lwisana na Israyele wa moya. (Nhlavutelo 12:9, 10; 13:14, 16, 17; 18:24) “Levhiyathani” u chupukeriwe hi vanhu va Xikwembu hi 1919, naswona ku nga ri khale u ta nyamalala enkarhini lowu Yehovha “kunene [a nga] ta dlaya xivandzana xa lwandle.” Enkarhini lowu seleke, xin’wana ni xin’wana lexi “Levhiyathani” a nga ta ringeta ku xi endla ku lwisana ni vanhu va Yehovha, a xi nge tlhaveriwi hi dyambu.—Esaya 54:17.

“Nsimu Ya Vhinya, Ya Vhinyo Leyi Vilaka”

27, 28. (a) Xana nsimu ya vhinya ya Yehovha yi tate misava hinkwayo hi yini? (b) Xana Yehovha u yi sirhelela njhani nsimu yakwe ya vhinya?

²⁷ Hi risimu rin’wana, sweswi Esaya u yi kombisa khwatsi mihandzu ya vanhu va Yehovha lava ntshunxiweke: “Esikwini rero, n’wi yimbeleleleni: ‘Nsimu ya vhinya, ya vhinyo leyi vilaka! Mina Yehovha ndza n’wi hlayisa. Nkarhi hinkwawo ndzi ta n’wi cheleta. Leswaku ku nga vi na munhu la nga n’wi nyikiki nyingiso, ndzi ta n’wi hlayisa vusiku ni nhlikanhi.’” (Esaya 27:2, 3) Masalela ya Israyele wa moya ni vanakulobye lava tirhaka hi matimba, kunene va tate misava hinkwayo hi mihandzu ya moya. Kunene ku ni xivangelo lexikulu xa ku tlangela—xa ku yimbelela! Ku dzuneka hinkwako ku ya eka Yehovha, loyi a yi khathalelaka hi rirhandzu nsimu yakwe ya vhinya.—Ringanisa Yohane 15:1-8.

²⁸ Ina, ku hlundzuka ka Yehovha enkarhini lowu hundzeke ku siviwe hi ku tsaka! “Vukarhi a ndzi na byona. I mani la nga ta ndzi nyika swihlahla swa mitwa ni nhova enyimpini? Ndzi ta swi kandziya. Ndzi ta swi lumeka hi ndzilo hi nkarhi wun’we. Loko swi nga ri tano a a khomelele khokholo ra mina, a a endle ku rhula na mina; ina, a a endle ku rhula na mina.” (Esaya 27:4, 5) Ku tiyisekisa leswaku mirhi yakwe ya vhinya yi hambeta yi humesa “vhinyo leyi vilaka” yo tala, Yehovha u pfotlosa ni ku hisa nkucetelo wihi ni wihi lowu fanaka ni mfava lowu wu nga onhaka nsimu ya vhinya. Hikwalaho, a ku fanelanga ku va ni munhu loyi a byi nghenisaka ekhombyeni vuhlayiseki bya vandlha ra Vukreste! Ematshan’weni ya sweswo, hinkwerhu a hi ‘khomeleleni khokholo ra Yehovha,’ hi lava tintswalo ni nsirhelelo wa yena. Hi ku endla tano, hi endla ku rhula ni Xikwembu—ku nga nchumu wa nkoka lowu Esaya a wu boxaka kambirhi. Vuyelo byi ta va byihi? “Emasikwini lama taka Yakobe u ta dzima timitsu, Israyele u ta rhumbuka a hluka; kutani va ta tata vuandlalo bya tiko leri noneke hi ntshovelo.” (Esaya 27:6)c Vona ndlela leyi matimba ya Yehovha ma kombisiwaka ha yona hi ku hetiseka ka ndzimana leyi! Ku sukela hi 1919, Vakreste lava totiweke va tate misava hi “ntshovelo,” ku nga swakudya swa moya leswi akaka. Hikwalaho ka sweswo, va joyiniwe hi timiliyoni ta tinyimpfu tin’wana to tshembeka, naswona va khomisana na tona ku ‘endlela Xikwembu ntirho wo kwetsima nhlikanhi ni vusiku.’ (Nhlavutelo 7:15) Hambileswi va hanyaka emisaveni leyi onhakeke, va hlayisa mimpimanyeto yakwe leyi tlakukeke hi ntsako. Naswona Yehovha u hambeta a va katekisa hi ku andza. Onge hi nga ka hi nga ri honisi lunghelo leri lerikulu ra ku dya “ntshovelo” ni ku wu avela van’wana loko hi ri karhi hi dzunisa!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 185]

“Nanga Leyikulu” Yi Twarisa Ntshunxeko

Hi 607 B.C.E., ku nonon’hweriwa ka tiko ra Yuda ku engetelekile loko Yehovha a tshinya tiko rakwe ro hunguka hi ku ri yisa evukhumbini. (Hlaya Esaya 27:7-11.) Xihoxo xa tiko leri a xi ri xikulu ngopfu lerova a xi nga ta rihiwa hi switlhavelo swa swiharhi. Kutani, tanihi leswi munhu a nga ha hangalasaka tinyimpfu kumbe timbuti hi ‘ku ba huwa’ kumbe a ‘bakanya’ matluka hi ku ma hunga hi moya wa matimba, Yehovha na yena u hlongole Vaisrayele etikweni ra rikwavo. Endzhaku ka sweswo, hambi ku ri vanhu lavo tsana, lava fanekiseriwaka hi munhu wa xisati, va swi kotile ku teka leswi seleke etikweni.

Hambiswiritano, ku fike nkarhi wa leswaku Yehovha a kutsula vanhu vakwe evukhumbini. U va ntshunxa ku fana ni murimi loyi a ntshunxaka mihandzu ya mitlhwari leyi hi nga vulaka leswaku yi khomiwe hi mirhi leyi nga eka yona. “Esikwini rero Yehovha u ta hlakahla mihandzu, ku suka eka mati lama khulukaka ya Nambu [wa Yufrata] ku ya fika enkoveni wa Egipta, hikwalaho n’wina mi ta rholeriwa ha un’we-un’we, N’wina vana va Israyele. Kutani esikwini rero ku ta biwa nanga leyikulu, lava lovaka etikweni ra Asiriya ni lava hangalakeke etikweni ra Egipta, kunene va ta fika va nkhinsama eka Yehovha entshaveni yo kwetsima ya Yerusalema.” (Esaya 27:12, 13) Endzhaku ka ku hlula ka yena hi 539 B.C.E., Korexe u humese xileriso xo ntshunxa Vayuda hinkwavo emfun’weni wakwe, leswi katsaka ni lava a va ri eAsiriya ni le Egipta. (Ezra 1:1-4) Swi fana niloko ku pfume “nanga leyikulu,” leyi humesaka risimu ra ntshunxeko wa vanhu va Xikwembu.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 275]

“Nkhuvo wa swakudya swo nona”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 277]

Babilona u kandziyeriwa hi milenge ya lava a va ri vabohiwa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 279]

“Nghenani emakamareni ya n’wina ya le mpfungwe”