Xana U Ta Hlawula Vanghana Va Njhani?

1, 2. (a) Hi swihi swiphiqo leswi Vakreste va langutanaka na swona leswi khumbaka vanghana? (b) Ha yini hi fanele hi xiya ndlela leyi Yeremiya a hlawuleke vanghana ha yona?

XANA u ta endla yini loko vatirhi-kulobye, vaakelani kumbe vadyondzi-kulobye va ku rhamba exinkhubyanini xa Khisimusi? Nakambe, xana u ta endla yini loko muthori wa wena a ku kombela leswaku u hemba kumbe u endla xilo xo karhi lexi nga riki enawini? Xana u ta endla yini loko valawuri va tihulumendhe va lava leswaku u hlanganyela eka swa tipolitiki? Swi le rivaleni leswaku ripfalo ra wena a ri nge ku pfumeleli ku hlanganyela eka sweswo hambiloko ku endla tano swi nga ha endlaka leswaku u hlekuriwa kumbe u khomiwa hi ndlela yo biha.

² Hilaha hi nga ta vona hakona, minkarhi yo tala Yeremiya u langutane ni swiphiqo leswi fanaka. U nga ha vuyeriwa loko u hlaya hi vanhu van’wana ni mintlawa leyi Yeremiya a a tolovelane na yona emalembeni ya ntirho wa yena. Van’wana va ringete ku n’wi heta matimba leswaku a nga wu hetisisi ntirho wa yena. Yeremiya a a fanele a va tolovela kambe a va nga ri vanghana va yena. Hambiswiritano, swi ta ku pfuna ku xiya vanghana lava Yeremiya a va hlawuleke, lava n’wi seketeleke va tlhela va n’wi khutaza leswaku a tiyimisela ku tshama a tshembekile. Ina, hi nga dyondza swo karhi eka swiboho leswi Yeremiya a swi endleke malunghana ni vanghana.

 3. Xana Sedekiyasi a a lava yini eka Yeremiya naswona Yeremiya u n’wi angule njhani?

³ Hosi Sedekiyasi u vulavule na Yeremiya minkarhi yo hlayanyana emahlweni ko lovisiwa ka muti wa Yerusalema. Ha yini? Hosi a yi langutele ku kuma tinhlamulo leti enerisaka hi vumundzuku bya ku fuma ka yona. A yi lava leswaku Yeremiya a twarisa leswaku Xikwembu xi ta nghenelela ivi xi ponisa tiko ra Yuda eka valala va rona. Hi ku tirhisa vanhu lava a va rhumeke, Sedekiyasi u kombele Yeremiya, a ku: “Hi kombela u hi vutisela Yehovha, hikuva Nebukadretsara hosi ya Babilona u lwa na hina. Kumbexana Yehovha u ta hi endlela hi ku ya hi mintirho yakwe hinkwayo yo hlamarisa, leswaku [Nebukadretsara] a suka eka hina.” (Yer. 21:2) Hosi a yi nga swi lavi ku landzela nkongomiso wa Xikwembu wa leswaku yi tinyikela eBabilona. Mukambisisi un’wana u fanisa Sedekiyasi ni “muvabyi loyi a tlhelelaka eka dokodela minkarhi yo tala a ri karhi a lava ku tiyisekisiwa kambe a nga tiyimiselanga ku nwa mirhi leyi a byeriweke ku yi nwa.” Xana ku vuriwa yini hi Yeremiya? A a ta tsakeriwa hi Sedekiyasi loko a a n’wi byele leswi a a lava ku swi twa. Kutani, ha yini Yeremiya a nga cincanga rungula ra yena ivi a tiolovisela vutomi? A nga swi endlanga sweswo hikuva Yehovha u n’wi byele leswaku a twarisa leswaku muti wa Yerusalema wu ta lovisiwa.—Hlaya Yeremiya 32:1-5.

 4. Hi swihi swiboho leswi hi langutanaka na swona loko hi lava ku va ni vanghana etindhawini to fana ni le ntirhweni?

⁴ Hi tindlela tin’wana, xiyimo xa wena xa fana ni xa Yeremiya. A swi kanakanisi leswaku wa vulavurisana ni vaakelani va wena, vatirhi-kulobye kumbe vadyondzi-kulobye lava hi ndlela yo karhi va nga vanhu lava u va toloveleke. Kambe, xana u nga endla leswi tlulaka sweswo, u lava ku va munghana wa vona hambileswi va ku kombaka leswaku a va swi tsakeli ku yingisa kumbe ku landzela nkongomiso wa Xikwembu? Yeremiya a a nga ta n’wi papalata hilaha ku heleleke Sedekiyasi; a a ha ri hosi hambileswi a a ala ku yingisa ndzayo ya Xikwembu. Hambiswiritano, Yeremiya a a nga boheki ku landzela miehleketo leyi hoxeke ya hosi kumbe ku endla leswi yi swi rhandzaka. Entiyisweni, loko Yeremiya a a lo pfumelelana ni swilaveko swa hosi, Sedekiyasi a a ta n’wi nyika tinyiko swin’we ni ku n’wi pfuna hi swilo swin’wana. Nilokoswiritano, Yeremiya a nga pfumelanga ku tshikileriwa kumbe ku ringiwa hi ku va ni vuxaka na Sedekiyasi. Ha yini? Hikuva Yeremiya a a nga tiyimiselanga ku cinca langutelo leri Yehovha a a n’wi byele leswaku a va na rona. Xikombiso xa Yeremiya xi fanele xi hi khutaza leswaku hi kambisisa leswaku vanhu lava hi va hlawulaka leswaku va va vanghana va hina, va hi khutaza leswaku hi tshama hi tshembekile eka Xikwembu. A wu nge swi koti ku va papalata hilaha ku heleleke vanhu lava nga xi gandzeliki Xikwembu—lava nga entirhweni, exikolweni kumbe vaakelani va wena. (1 Kor. 5:9, 10) Hambiswiritano, wa swi xiya leswaku loko u hlawula vanhu volavo leswaku va va vanghana va wena, u ta veka vunghana bya wena ni Xikwembu ekhombyeni.

5, 6. Xana vanhu van’wana va endle yini leswaku va miyeta Yeremiya?

⁵ Sedekiyasi a hi yena ntsena loyi a ringeteke ku va ni nkucetelo wo biha eka Yeremiya. Muprista la vuriwaka Paxahuru ‘u be’ Yeremiya naswona swi nga endleka leswaku u n’wi be hi minkhavi ya 39. (Yer. 20:2; Det. 25:3) Tihosana tin’wana ta le Yudiya ti endle nchumu lowu fanaka naswona ti nghenise Yeremiya “endlwini ya tinsimbi.” Muprofeta loyi u nghenisiwe ekhotsweni leri nga munyama leri a ri nga ri eka xiyimo xa kahle lerova endzhaku ka masiku yo tala a a chava leswaku u ta fa. (Hlaya Yeremiya 37:3, 15, 16.) Kutani, endzhaku ka loko Yeremiya a ntshunxiwile swa xinkarhana, tihosana tin’wana ti kucetele Sedekiyasi leswaku a n’wi dlaya. Hi ku ya hi langutelo ra tona, a a heta masocha ya le Yuda matimba. Sweswo swi endle leswaku muprofeta yoloye a lahleriwa exihlobyeni lexi nga ni ndzhope leswaku a fela eka xona. (Yer. 38:1-4) U swi vonile eka leswi u swi dyondzeke leswaku Yeremiya u ponisiwile eka rifu rero ro chavisa. Hambiswiritano, swiendlakalo leswi swi kombisa ndlela leyi vanhu lava a va fanele va ri ni vutivi, va nga swi yingisangiki leswi muprofeta wa Xikwembu a a swi vula; a va lwisana na yena.

⁶ Valawuri volavo a hi vona ntsena lava a va ri valala va Yeremiya. Siku rin’wana, vavanuna van’wana va le mutini wa Anathoti, ku nga muti wa rikwavo wa Yeremiya—lava hi nga vulaka leswaku a va ri vaakelani va yena—a va vula leswaku va ta n’wi dlaya loko a nga tshiki ku profeta. (Yer. 11:21) A va nga swi rhandzi swilo leswi a a swi vula, hiloko va n’wi xungeta. Kambe, Yeremiya u hlawule ku va munghana wa Yehovha ematshan’weni ya vaakelani volavo. Kasi vanhu van’wana lava a hanyeke na vona va ringete ku n’wi vavisa. Loko Yeremiya a endla xikombiso hi ku tirhisa joko leswaku a khutaza Vayuda leswaku va tlhandleka joko ra hosi ya le Babilona etinhan’wini ta vona ivi va hambeta va hanya, Hananiya u suse a tlhela a tshova joko rolero leri a ri ri enhan’wini ya Yeremiya, leri a ri endliwe hi tihunyi. Muprofeta yoloye wa mavunwa u vule leswaku Yehovha u te: “Ndzi ta tshova joko ra hosi ya Babilona.” Hananiya u fe hi lembe rero naswona a swi kanakanisi leswaku wa swi vona leswaku hi wihi muprofeta loyi a a vulavula ntiyiso. (Yer. 28:1-11, 17) Endzhaku ka loko muti wa Yerusalema wu lovisiwile hilaha Yeremiya a lemukiseke hakona, Yohanani swin’we ni tindhuna tin’wana ta nyimpi a va xi yingisangi xileriso xa Xikwembu xa ku va va tshama etikweni ra Yuda. Va byele Yeremiya, va ku: ‘Wena u vulavula mavunwa. Xikwembu xa hina a xi ku rhumanga, xi ku, “Mi nga ngheni aEgipta mi luvela kona.”’ Va ye mahlweni va delela Yehovha hi ku teka Yeremiya na Baruku va famba na vona aEgipta.—Yer. 42:1–43:7.

 7. Hi xihi xiphiqo lexi u langutanaka na xona lexi khumbaka vutshembeki bya wena eka Yehovha?

⁷ Ku ringana malembe yo tala, Yeremiya a a rhendzeriwe hi vanhu lava a va nga ri vapfumeri ni lava a va ri vakaneti. Anakanyisisa hi xiyimo xa yena. A swi ta n’wi olovela ku endla vunghana ni vanhu lava nga xi xiximiki Xikwembu kumbe Rito ra xona. Vanhu volavo a va ri hinkwako laha a a ri kona. Ku vuriwa yini hi xiyimo xa wena? Swi nga endleka leswaku na wena u fanele u tirhisana ni vanhu lava fanaka ni lava Yeremiya a a hanya na vona. Ku nga khathariseki leswaku va ku kaneta hi tihanyi va tlhela va kaneta ni Xikwembu xa wena hi tihanyi kumbe va tikomba va ri vanhu lavanene, xana u ta va hlawula leswaku va va vanghana va wena? Xana ku nga va vutlhari ku tolovelana ni vanhu lava nga byi tekeliki enhlokweni vuprofeta bya Xikwembu? Loko Yeremiya a a ri wena, xana a a ta hlawula vanghana lava vutomi bya vona byi nga pfumelelaniki ni ntiyiso wa Rito ra Xikwembu kumbe vanhu lava tshembelaka eka vanhu van’wana? (2 Tikr. 19:2) Xikwembu xi byi veke erivaleni eka Yeremiya vuyelo lebyi a byi ta va kona loko a tshemba munhu ematshan’weni yo tshemba Xikwembu. (Hlaya Yeremiya 17:5, 6.) Xana u titwa njhani hi mhaka leyi?

 8. Vula swiphiqo leswi Vakreste va le ndhawini ya ka n’wi va nga ha langutanaka na swona.

⁸ Vakreste van’wana va vone onge va nga yisa bindzu kumbe ntirho wa vona emahlweni hi ku hlawula ku heta nkarhi wo tala va ri ni vanhu va misava lava va tirhisanaka na vona. Kambe, xana ku landzela ndlela yoleyo swi nga endla leswaku Vakreste volavo va hetelela va tolovelane ni vanhu vo biha swin’we ni makhombo yo fana ni mavulavulelo lama thyakeke kumbe ku va swindzendzele? U nga swi twisisa leswaku ha yini Vakreste vo tala lava bohekeke ku endla swiboho leswi fanaka va hlawuleke ku papalata vanghana vo biha hambiloko sweswo swi nga endlaka leswaku va lahlekeriwa hi mali leyi a va ta yi kuma kumbe ku va swilo swi va fambela kahle emisaveni. Hilaha ku fanaka, swi nga endleka leswaku muthori kumbe vatirhi-kulobye va swi toloverile ku nga tshembeki loko va tirhisana ni vaxavi va vona. Hambiswiritano, Vakreste va ntiyiso a va kuceteriwi hi vanhu lava va va rhendzeleke. Minkarhi yin’wana, ku endla swiboho leswi khumbaka timhaka to fana ni leti a swi olovi. Hi fanele hi swi tlangela swikombiso leswinene swo fana na Yeremiya, loyi a endleke swiboho leswi endleke leswaku a va ni ripfalo leri baseke naswona xa nkoka swinene swiboho sweswo swi endle leswaku a va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu.

 9. Xana hi rihi khombo leri nga kona hi ku lava ku va ni ndhuma?

⁹ Ku tiyimisela ka Yeremiya ni ripfumelo ra yena swi endle leswaku a vungunyiwa hi Vayudiya van’wana. (Yer. 18:18) Hambiswiritano, a a tiyimisele ku tshama a hambanile ni vanhu lava hanyeke hi nkarhi wa yena, lava a va landzela ‘ndlela leyi tolovelekeke.’ (Yer. 8:5, 6) Minkarhi yin’wana Yeremiya a a tiyimisele ku va yexe, ‘a ti tshamela a ri yexe.’ A a tsakela ku va yexe ku ri ni ku tshama ni vanghana vo biha, lava a va ta n’wi kucetela hi ndlela yo biha. (Hlaya Yeremiya 9:4, 5; 15:17.) Xana ku vuriwa yini hi wena? Namuntlha ku fana ni le nkarhini wa Yeremiya, ku hanya hi ndlela leyi tolovelekeke i ndlela yin’wana ya ku nga tshembeki eka Xikwembu. Ku sukela khale, malandza ya Yehovha a ma fanele ma va ni vuxiyaxiya eka ndlela leyi ma hlawulaka vanghana ha yona. Leswi a swi vuli swona leswaku Yeremiya a a nga ri na vanghana. Vanhu van’wana a va n’wi yimelela ni ku n’wi seketela. Xana vanhu volavo a ku ri vamani? U ta pfuneka swinene loko wo va tiva.

10, 11. (a) Hi yini milawu leyi pfuneke Yeremiya leswaku a hlawula vanghana? (b) Xana vanghana va Yeremiya a ku ri vamani naswona hi swihi swivutiso leswi tlakukaka hi vanghana volavo?

¹⁰ Xana Yeremiya a a ri munghana wa mani? Tanihi leswi a a kongomisiwa hi Yehovha, hi ku phindha-phindha u papalate vanhu vo homboloka, vaxisi, lava nga riki na vululami, lava nga ni tihanyi, lava nga khathaliki hi vanhu van’wana swin’we ni lava a va tikhoma hi ndlela yo biha—lava fularheleke vugandzeri lebyi tengeke leswaku va gandzela swikwembu swa hava, ivi hi ku endla tano, va endla vunghwavava hi tlhelo ra moya. U khutaze Vayudiya-kulobye a ku: “Ndzi kombela mi tlhela, un’wana ni un’wana endleleni ya yena yo biha, mi endla tindlela ta n’wina ni swiendlo swa n’wina swi va swinene.” (Yer. 18:11) Hambiloko muti wa Yerusalema se wu lovisiwile, Yeremiya u twarise “swiendlo swa musa wa rirhandzu” wa Xikwembu, “tintswalo” ni ku “tshembeka” ka xona. (Swir. 3:22-24) Yeremiya a a lava ntsena vanghana lava nga malandza yo tshembeka ya Yehovha.—Hlaya Yeremiya 17:7.

¹¹ A swi kanakanisi leswaku ha va tiva vanhu lava Yeremiya a va hlawuleke leswaku va va vanghana va yena lavakulu. Swi le rivaleni leswaku vavanuna va nga ri vangani a va n’wi seketela—Ebedi-meleke, Baruku, Seraya, swin’we ni vana va majaha va Xafani. Hi nga vutisa hi ku: ‘Xana vavanuna lava a va ri njhani? Xana a va ri ni vunghana bya njhani na Yeremiya? Xana a va ri vanghana va yena lavanene hi ndlela yihi? Naswona va n’wi pfune njhani Yeremiya leswaku a kota ku tshama a tshembekile?’ A hi voneni, hi ri karhi hi anakanyisisa hi xiyimo xa hina vini.

12. (a) Hilaha swi kombisiweke hakona eka tluka 58, i yini lexi Yeremiya na Baruku a va fana hi xona? (b) Xana Seraya a a ri mani naswona i yini leswi hi swi tivaka hi yena?

¹² Swi tikomba leswaku munghana lonkulu wa muprofeta loyi, a ku ri Baruku, n’wana wa jaha wa Neriya. Hi ku tiyiseka, Yeremiya u n’wi nyike vutihlamuleri bya leswaku a tsala switiviso swa Yehovha, a swi tsala hilaha muprofeta loyi a n’wi leriseke hakona swin’we nileswaku a yi hlayela ehenhla buku-nsongwa yoleyo, a sungula hi ku yi hlaya erivaleni ivi a yi hlaya eka tihosana ta le Yuda. (Yer. 36:4-8, 14, 15) Baruku a a ri ni ripfumelo ni ntshembo lowu fanaka ni wa Yeremiya wa leswaku xin’wana ni xin’wana lexi Xikwembu xi xi vulaka, xi ta endleka. Vavanuna lava, va ve ni mintokoto leyi fanaka eka malembe ya 18 yo hetelela ya tiko ra Yuda, lama a ma ri ni mpfilumpfilu. Va hete nkarhi wo tala va tirha swin’we entirhweni lowu Xikwembu a xi va nyike wona. Havumbirhi bya vona va langutane ni swiyimo swo tika naswona va boheke ku balekela valala va vona. Naswona havumbirhi bya vona va kume xikhutazo lexi humaka eka Yehovha. Swi tikomba onge Baruku a a huma endyangwini wa xiyimo xa le henhla wa vatsari wa le Yuda. Matsalwa ma n’wi vula “lowa matsalana” naswona buti wa yena Seraya a a ri mutirhela-mfumo wa nkoka. Ku fana na Baruku, hi ku famba ka nkarhi Seraya u tirhe na Yeremiya leswaku a hundzisela switiviso swa vuprofeta leswi humaka eka Yehovha. (Yer. 36:32; 51:59-64) Ku tiyimisela ka majaha wolawo mambirhi ya Neriya ku tirha swin’we na Yeremiya eminkarhini yoleyo yo tika, swi fanele swi n’wi tiyisile swi tlhela swi n’wi khutazile muprofeta yoloye. Na wena u nga kuma matimba ni xikhutazo eka vanhu lava hi ku tshembeka va tirhaka swin’we na wena entirhweni wa Yehovha.

13. Hilaha swi kombisiweke hakona eka tluka 63, xana Ebedi-meleke u ve munghana lonene eka Yeremiya hi ndlela yihi?

¹³ Ebedi-meleke a a ri munghana un’wana lonkulu wa Yeremiya. Loko tihosana leti hlundzukeke ti lahlele Yeremiya exihlobyeni lexi nga riki na nchumu leswaku a fa, wanuna loyi a a tiyimisele ku n’wi pfuna a ku ri Ebedi-meleke wa Muetiyopiya, loyi a a huma etikweni rimbe. A a ri mutsheniwa, leswi vulaka leswaku a a ri mutirhela-mfumo endlwini ya hosi. U ye a ya vulavula na Sedekiyasi loyi a a tshame eNyangweni ya Benjamini. Hi xivindzi Ebedi-meleke u kombele mpfumelelo eka Sedekiyasi wa leswaku a ya ponisa Yeremiya exihlobyeni lexi nga ni ndzhope. Ebedi-meleke u fambe ni vavanuna va 30 leswaku va ya n’wi pfuna, leswi vulaka leswaku swi nga endleka a a ehleketa leswaku valala va Yeremiya va nga lwisana na yena. (Yer. 38:7-13) A hi swi tivi leswaku Ebedi-meleke na Yeremiya a va tivana ngopfu ku fikela kwihi. Tanihi leswi a va ri ni vuxaka na Yehovha, swa twala ku vula leswaku a va ri vanghana lavanene. Ebedi-meleke a a swi tiva leswaku Yeremiya a a ri muprofeta wa Yehovha. U vule leswaku swiendlo swa tihosana teto a swi ‘bihile’ naswona a a tiyimisele ku lahlekeriwa hi xikhundlha xa yena leswaku a endla leswi lulameke. Ina, Ebedi-meleke a a ri wanuna wo lulama. Sweswo ha swi vona hikuva Yehovha u n’wi tiyisekise a ku: “Ndzi ta ku kutsula [esikwini ra khombo ra Yerusalema] . . . hikuva u ndzi tshembile.” (Hlaya Yeremiya 39:15-18.) Xolexo i xibumabumelo lexinene! A swi kanakanisi leswaku na wena u nga swi tsakela ku va ni munghana wo tano!

14. I yini leswi hi swi tivaka hi ndyangu wa Xafani swin’we ni ndlela leyi a wu tolovelane ha yona na Yeremiya?

¹⁴ Vanghana van’wana va Yeremiya a ku ri vana va majaha vanharhu va Xafani swin’we ni ntukulu wa yena. A va huma endyangwini wa vavanuna va xiyimo xa le henhla naswona Xafani u tshame a va matsalana wa Hosi Yosiya. Loko eku sunguleni valala va Yeremiya va lava ku dlaya muprofeta yoloye, “voko ra Ahikama n’wana wa Xafani ri [ve] na Yeremiya, leswaku a nga nyiketiwi evokweni ra vanhu.” (Yer. 26:24) Ahikama a a ri ni buti la vuriwaka Gemariya. Loko Baruku a ku hlayela erivaleni ku avanyisa ka Xikwembu, Mikaya n’wana wa jaha wa Gemariya u n’wi twile hiloko a tivisa tata wa yena ni tihosana tin’wana. Tanihi leswi a va karhatekile hi ndlela leyi Yoyakimi a a ta angula ha yona, va byele Yeremiya na Baruku leswaku va tumbela. Nakambe loko hosi yoleyo yi ala ku yingisela rungula leri humaka eka Xikwembu, Gemariya a a ri un’wana wa lava kombeleke hosi leswaku yi nga yi hisi buku-nsongwa. (Yer. 36:9-25) Yeremiya u tlhele a nyika Elasa, n’wana un’wana wa jaha wa Xafani, papila ra vuprofeta leri a a fanele a ri nyika Vayuda lava a va ri evuhlongeni eBabilona. (Yer. 29:1-3) Kutani, muprofeta loyi wa Xikwembu, a a ri ni vana vanharhu va majaha va Xafani ni ntukulu wa Xafani, lava a va n’wi seketela. Anakanya ndlela leyi Yeremiya a a va tlangela ha yona vavanuna volavo! A va ri vanghana, ku nga ri hileswi a va rhandza swakudya ni swo nwa swo fana kumbe hileswi a va rhandza vuhungasi lebyi fanaka kumbe swilo leswi fanaka. Vunghana bya vona a byi titshege hi swilo leswi tlulaka sweswo.

15. Hi xihi xikombiso lexinene lexi Yeremiya a xi vekeke emhakeni yo hlawula vanghana?

¹⁵ U nga dyondza swo karhi eka vanhu lava Yeremiya a hanyeke na vona hi nkarhi wolowo, lavo biha ni lavanene. Hosi, tihosana to tala, vaprofeta va mavunwa ni tindhuna ta nyimpi a ti n’wi sindzisa leswaku a cinca rungula ra yena. Kambe, Yeremiya a a nga tiyimiselanga ku ri cinca. Tanihi leswi Yeremiya a a nga tiyimiselanga ku cinca, vavanuna volavo a va nga n’wi rhandzi naswona a a nga swi lavi ku va munghana wa vona. Nkarhi hinkwawo, Yehovha a a ri munghana wa yena lonkulu. Yeremiya a a tiyimisele hambi ku ri ku khomiwa hi ndlela yo biha ntsena loko sweswo a swi ta endla leswaku a tshama a tshembekile eka Xikwembu. (Hlaya Swirilo 3:52-59.) Nilokoswiritano, naswona hilaha hi swi voneke hakona, Yeremiya a a nga tiyimiselanga a ri yexe ku tirhela Yehovha.

16, 17. (a) Hi wihi mpfuno lowu nandza wa Yehovha a nga wu kumaka eka munghana lonene? (b) Ku nga khathariseki leswaku u tshama etikweni rihi, xana u nga va kuma kwihi vanghana lavanene?

¹⁶ Lexi endleke leswaku Ebedi-meleke a va munghana lonene hileswi a a ri ni ripfumelo naswona a tshembela eka Yehovha. Wanuna loyi a a ri ni xivindzi xo endla swilo hi ku tiyimisela ivi a ponisa vutomi bya Yeremiya. Hi ku tirhandzela, Baruku u hete nkarhi wo tala a ri na Yeremiya naswona u n’wi pfunile loko a ri karhi a twarisa marungula ya Yehovha. Vanghana lavanene lava nga evandlheni ra Vukreste namuntlha va nga ha va va risima ku fana ni vavanuna lava. Cameron la nga ni malembe ya 20 hi vukhale naswona a nga phayona ra nkarhi hinkwawo, wa wu tlangela nkucetelo lowunene lowu Kara, loyi na yena a nga phayona ra nkarhi hinkwawo, a nga na wona eka yena. Cameron u ri, “Xikombiso xa Kara ni marito yakwe swa ndzi khutaza leswaku ndzi rhangisa Yehovha evuton‘wini bya mina.” Vamakwerhu lavambirhi va xisati a va tshama etindhawini leti nga le kule swinene kambe Kara a a bela Cameron riqingho kumbe a n’wi tsalela papila minkarhi hinkwayo leswaku a ta tiyiseka leswaku swilo swa ha n’wi fambela kahle munghana wa yena ni leswaku va ta khutazana. Cameron u ri, “A a tiva swiyimo hinkwaswo swa ndyangu wa ka hina. A a swi tiva leswi a swi humelela sesi wa mina ni ndlela leyi swilo a swi ndzi tikela ha yona loko sesi wa mina a xandzuka ivi a tshika ntiyiso. A a ndzi seketela eka swiyimo leswi hinkwaswo naswona a ndzi tivi leswaku a ndzi ta swi tiyisela njhani loko a a nga ndzi khutazanga hi ndlela leyinene a tlhela a ndzi pfuna. U ndzi seketele swinene.”

¹⁷ U nga va kuma vanghana lavanene evandlheni ra Vukreste, ku nga khathariseki leswaku i tintangha ta wena kumbe a hi tona. Vamakwerhu va xinuna ni va xisati va ni ripfumelo leri fanaka ni ra wena, va ni mahanyelo lama fanaka ni ya wena, va rhandza Yehovha hilaha u n’wi rhandzaka hakona, va ni ntshembo lowu fanaka ni wa wena naswona swi nga endleka leswaku va langutane ni miringo leyi fanaka ni ya wena. U nga ha tirha swin’we na vona evutirhelini bya Vukreste. Va nga swi kota ku ku khutaza loko u langutane ni swiyimo swo tika naswona na wena u nga va khutaza loko swilo swi va fambela ximatsi. Va ta tsaka na wena loko swilo swi ku fambela kahle entirhweni lowu u wu endlelaka Yehovha. Ku tlula kwalaho, vunghana byo tano byi nga va ni vumundzuku lebyi nga heriki.—Swiv. 17:17; 18:24; 27:9.

18. Xana ndlela leyi Yeremiya a a hlawula vanghana ha yona yi ku dyondzisa yini?

¹⁸ Swi fanele swi va erivaleni leswi hi swi dyondzaka eka ndlela leyi Yeremiya a a hlawula vanghana ha yona. Tshama u ri karhi u anakanyisisa hi ntiyiso lowu nga kanetiwiki: A wu nge vi munghana wa vanhu lava nga pfumeliki eBibeleni ivi u hambeta u tshembekile. Ku hanya hi ku pfumelelana ni yinhla leyi i swa nkoka namuntlha hilaha a swi ri hakona enkarhini wa Yeremiya. Leswaku Yeremiya a hetisisa ntirho wa yena hi ku tshembeka a tlhela a katekisiwa hi Yehovha, a a tiyimisele ku hambana ni vanhu vo tala lava a a hanya na vona. Xana a swi tano ni le ka wena? Yeremiya u hlawule vanghana lava a va ri ni ripfumelo leri a ri fana ni ra yena, lava n’wi seketeleke loko a hetisisa ntirho wa yena. Ina, Mukreste un’wana ni un’wana la tshembekaka a nga dyondza swo karhi eka Yeremiya hi mhaka yo hlawula vanghana hi vutlhari!—Swiv. 13:20; 22:17.