Buku Ya Bibele Ya Vu-38—Zakaria

Mutsari: Zakariya

Ndhawu Ya Vutsari: Yerusalema

Ku Hetiwa Ka Vutsari: 518 B.C.E.

Nkarhi Lowu Hlanganisiweke: 520–518 B.C.E.

 1. Xiyimo a xi ri xihi malunghana ni tempele eYerusalema loko Zakariya a sungula ku profeta?

WU YIMILE! Xexo a xi ri xiyimo xa ntirho wo aka etempeleni ya Yehova eYerusalema loko Zakariya a sungule ku profeta. Kasi Solomoni a a ake tempele yo sungula hi malembe 7 1/2 (1 Tih. 6:37, 38), Vayuda lava kondleteriweke a va ri na malembe ya 17 eYerusalema naswona ku aka a ka ha ri kule ni ku hela. Ntirho eku heteleleni a wu yimisiwile hi laha ku heleleke endzhaku ka ku yirisa ka Ataserkisi (Bardiya kumbe Gaumata). Kambe sweswi, ku nga khathariseki ku yirisa loku ka ximfumo, ntirho nakambe a wu endliwa. Yehova a a tirhisa Hagayi na Zakariya ku khutaza vanhu ku pfuxeta ku aka ni ku khomelela ku kondza wu hela.—Ezra 4:23, 24; 5:1, 2.

 2. Hikwalaho ka yini ntirho wu vonake wu ri lowukulu ngopfu, kambe i yini lexi Zakariya a yiseke nyingiso wa vona eka xona?

² Ntirho lowu a wu ri emahlweni ka vona wu vonake wu ri lowukulu ngopfu. (Zak. 4:6, 7) A va nga talanga, vakaneti a va tele, naswona hambi leswi a va ri ni hosana ya nxaxamelo wa Davhida, Zerubabele, a va ri hava hosi naswona a va ri ehansi ka vulawuri byimbe. A swi ta olova swonghasi ku mbombomela eka langutelo ra ku tsana ra vumina, kasi nkarhi wolowo entiyisweni a wu lava ripfumelo leri tiyeke ni goza ra ntamu! Zakariya u tirhisiwe ku yisa nyingiso wa vona eka swikongomelo swa nkarhi wolowo swa Xikwembu ni le ka swikongomelo leswinene swa nkarhi lowu taka, xisweswo a va tiyisa leswaku ntirho wu endliwa. (8:9, 13) A ku nga ri nkarhi wo fana ni vatata wa vona lava nga tlangeriki.—1:5, 6.

 3. (a) Zakariya u hlamuserisiwa ku yini, naswona hikwalaho ka yini vito ra yena ri fanela? (b) Vuprofeta bya Zakariya byi vuriwile ni ku rhekhodiwa rini?

³ Zakariya a a ri mani? Ku na kwalomu ka vanhu va 30 lava hambaneke lava boxiweke eBibeleni hi vito ra Zakariya. Hambi swi ri tano, mutsari wa buku leyi yi nga na vito leri u tivisiwa tanihi “muprofeta Zakariya, n’wana Berekiya, n’wana Ido.” (Zak. 1:1; Ezra 5:1; Neh. 12:12, 16) Vito ra yena (Xiheveru, Zekhar·yahʹ) ri vula ku “Yehova U Tsundzukile.” Buku ya Zakaria yi swi veka erivaleni leswaku “Yehova wa mavandla” u tsundzuka vanhu vakwe, a tirhisana na vona kahle hikwalaho ka vito ra Yena n’wini. (Zak. 1:3) Masiku lama boxiweke ebukwini leyi ma yi endla yi hlanganisa kwalomu ka malembe mambirhi. A ku ri hi “n’hweti ya ntlhanu na tinharhu ya lembe ra vumbirhi ra ku fuma ka Dariyosi” (October/November 520 B.C.E.) laha ku akiwa ka tempele ku tlheleke ku sunguriwa naswona Zakariya u sungule ku profeta. (1:1) Buku leyi nakambe yi vulavula hi “[siku] ra vumune ra n’hweti ya ntlhanu na mune, yi nga ya Kislevhu,” “elembeni ra vumune ra ku fuma ka hosi Dariyosi” (kwalomu ka December 1, 518 B.C.E.). (7:1) Hikwalaho, vuprofeta bya Zakariya handle ko tipfinyinga byi vuriwile ivi byi tlhela byi rhekhodiwa enkarhini wa malembe ya 520-518 B.C.E.—Ezra 4:24.

 4, 5. (a) Hikwalaho ka yini Zakariya a vhumbe ku wa ka Tiri endzhaku swinene ka ku rhendzeriwa ka muti hi Nebukadnetsara? (b) I ku hetiseka ka vuprofeta byihi lebyi kongomeke loku kombaka ku huhuteriwa ka buku leyi hi ndlela yo khorwisa ke?

⁴ Swichudeni swa buku ya Zakaria swi ta kuma vumbhoni lebyinene bya vutshembeki bya yona. Xiya mhaka ya Tiri. A ku ri endzhaku ka ku rhendzela loku leheke malembe ya 13 loko Nebukadnetsara hosi ya Babilona a lovise Tiri. Hambi swi ri tano, leswi a swi vulanga makumu lama heleleke ya Tiri. Zakariya, malembe layo tala endzhaku, u vhumbe ku lovisiwa loku heleleke ka Tiri. A ku ri muti wa xihlala wa Tiri lowu Alexander Lonkulu a wu hluleke enkarhini wa ku hlula ka yena loku dumeke ka ku aka gondzo; u wu hise hi tihanyi, xisweswo a hetisisa vuprofeta bya Zakariya bya malembe xidzana mambirhi emahlweninyana.a—Zak. 9:2-4.

⁵ Hambi swi ri tano, vumbhoni lebyi khorwisaka ngopfu bya ku huhuteriwa ka buku leyi hi Xikwembu, byi kumeka eku hetisekeni ka vuprofeta bya yona malunghana na Mesiya, Kriste Yesu, hi laha swi nga voniwaka ha kona hi ku ringanisa Zakaria 9:9 na Matewu 21:4, 5 na Yohane 12:14-16; Zakaria 12:10 na Yohane 19:34-37; na Zakaria 13:7 na Matewu 26:31 na Marka 14:27. Nakambe, ku na ku fana loku faneleke ku xiyiwa exikarhi ka Zakaria 8:16 na Vaefesa 4:25; Zakaria 3:2 na Yuda 9; na Zakaria 14:5 na Yuda 14. Ku pfumelelana loku kumekaka eRitweni ra Xikwembu ka hlamarisa hakunene!

 6. (a) I yini leswi vengeke ku hundzuka ka endlelo ku suka eka ndzima 9 ya Zakaria ku ya emahlweni? (b) Xivangelo xa ku kombetela ka Matewu eka Zakariya tanihi “Yeremiya” xi nga ha va xi ri xihi?

⁶ Ku na vaxopaxopi van’wana va Bibele lava vulaka leswaku ku cinca ka endlelo ra matsalelo ku sukela eka ndzima 9 ku ya emahlweni ku komba leswaku xiyenge xexo xi nga ka xi nga vi lexi tsariweke hi Zakariya. Hambi swi ri tano, ku cinca ka endlelo, entiyisweni a hi kukulu ku tlula ku titsetsela loku ku cinca ka nhloko-mhaka a ku ta va na kona. Loko tindzima to sungula ta nhungu ti vulavula hi timhaka ta ntikelo wa nkarhi wolowo eka vanhu va siku ra Zakariya, eka tindzima 9 ku ya eka 14 muprofeta u languta emahlweni enkarhini lowu nga ekule swinene. Van’wana va vutise mhaka leyi ha yona Matewu a tshahaka Zakaria kambe a ku i marito ya Yeremiya. (Mat. 27:9; Zak. 11:12) Swi tikomba onge Yeremiya eminkarhini yin’wana a a xiyiwa tanihi wo sungula wa Vaprofeta va le Ndzhakunyana (ematshan’wini ya Esaya, tanihi le Tibibeleni ta hina ta sweswi); hikwalaho Matewu, loko a vulavula hi Zakariya tanihi “Yeremiya,” a nga ha va a a landzela mukhuva wa Xiyuda wo katsa xiyenge hinkwaxo xa Matsalwa ehansi ka vito ra buku yo sungula ya xiyenge. Yesu hi byakwe u tirhise vito leri nge “Tipisalema” ku katsa tibuku hinkwato leti tiviwaka tanihi Matsalwa.—Luka 24:44.b

 7. Buku ya Zakariya yi hlerisiwe ku yini?

⁷ Ku ya fika eka ndzima 6, ndzimana 8, buku leyi yi na minxaxamelo ya swivono swa nhungu, swa muxaka wo fana ni leswiya swa Daniyele na Ezekiyele, leswi hi ntolovelo swi vulavulaka hi ku akiwa nakambe ka tempele. Leswi swi landzeriwa hi marito ni vuprofeta malunghana ni vugandzeri bya mbilu hinkwayo, ku pfuxetiwa ni siku ra Yehova ra nyimpi.

LESWI NGA ENDZENI KA ZAKARIA

 8. Xivono xa vakhandziyi va mune va tihanci xi komba yini malunghana na Yerusalema ni matiko?

⁸ Xivono xo sungula: Vakhandziyi va mune va tihanci (1:1-17). “Tlhelelani ka mina, . . . kutani ndzi ta tlhelela ka n’wina” ku vula Yehova, kutani endzhaku wa vutisa a ku, “Marito ya mina ni ku lerisa ka mina leswi [ndzi swi leriseke] malandza ya [mi]na, vaprofeta, xana a swi fikelanga vatata wa n’wina?” (1:3, 6) Vanhu va pfumela leswaku va amukele mfanelo ya vona leyinene. Xivono xo sungula xa Zakariya sweswi xa humelela. Nivusiku vakhandziyi va mune va tihanci va yima exikarhi ka mirhi ekusuhi na Yerusalema, va vuyile eku kambeleni ka misava hinkwayo, leyi va yi kumeke yi nga kavanyetiwanga naswona yi rhurile. Kambe ntsumi ya Yehova, leyi vulavulaka na vona, yi kavanyetiwile hi xiyimo xa Yerusalema. Yehova hi byakwe u phofula ku kariha ka yena lokukulu ehenhleni ka matiko lama pfuneke enhlomulweni wa Siyoni, naswona u vula leswaku u ta “vuyela eka Yerusalema hi tintswalo.” Yindlu ya yena n’wini yi ta akiwa eka yena, naswona miti ya yena “yi ta tala mikateko.”—1:16, 17.

 9. Yehova u hlamusela xivono xa timhondzo ni vatshila hi ndlela yihi?

⁹ Xivono xa vumbirhi: Timhondzo ni vatshila (1:18-21). Zakariya u vona timhondzo ta mune leti hangalaseke Yuda, Israyele na Yerusalema. Endzhaku Yehova u n’wi komba vatshila va mune, a hlamusela leswaku lava va ta cukumeta timhondzo ta matiko lama lwisanaka na Yuda.

10. Yehova u hlanganisa ku yini ni ku humelela ka Yerusalema?

¹⁰ Xivono xa vunharhu: Ku humelela ka Yerusalema (2:1-13). Wanuna u voniwa a pima Yerusalema. Muti wu ta katekisiwa hi ku ndlandlamuxiwa, naswona Yehova u ta va rirhangu ra ndzilo leri wu rhendzeleke ni ku kwetsima exikarhi ka wona. Wa huwelela a ku, “Yo! Siyoni u pona,” ivi a tlhandlekela xitsundzuxo lexi nge, “loyi a mi khumbaka, u khumba ndzololo ya tihlo ra [mina].” (2:7, 8) Loko Yehova a tshame eka yena, Siyoni u ta tsaka, naswona matiko yo tala ma ta tihlanganisa na Yehova. Nyama hinkwayo yi lerisiwa ku miyela emahlweni ka Yehova, “hikuva u pfukile vutshan’weni bya yena lebyi nga hlawuleka.”—2:13.

11. Yoxuwa Muprista Lonkulu u kurisisiwa ku yini, naswona i ndlela yihi leyi yi khutaziwaka eka yena?

¹¹ Xivono xa vumune: Nkutsulo wa Yoxuwa (3:1-10). Yoxuwa Muprista Lonkulu u kombisiwa a ri endzingweni, Sathana a n’wi kaneta naswona ntsumi ya Yehova yi rhukana Sathana. Xana Yoxuwa a hi “xisa lexi wutliweke ndzilweni”? (3:2) Yoxuwa u vuriwa la basisiweke, naswona mpahla yakwe leyi thyakeke yi siviwa hi “tinguvu leto saseka.” U khutaziwa ku famba etindleleni ta Yehova, loyi a ‘tisaka nandza wa yena Xihluke’ ni loyi a vekaka ribye leri ehenhla ka rona ku nga ni mahlo ya nkombo emahlweni ka Yoxuwa.—3:4, 8.

12. I xikhutazo ni xitiyisekiso xihi leswi swi nyikeriwaka malunghana ni ku akiwa ka tempele?

¹² Xivono xa vuntlhanu: Xitlhoma-rivoni ni mirhi ya mitlhwari (4:1-14) Ntsumi yi pfuxa Zakariya leswaku a ta vona xitlhoma-rivoni xa nsuku xa timboni ta nkombo, lexi sirheleriweke hi mirhi mimbirhi ya mitlhwari. U twa rito leri ra Yehova eka Zerubabele: ‘A hi mavuthu ya nyimpi, kumbe hi matimba, kambe hi moya wa Xikwembu.’ “Ntshava leyikulu” yi ta endliwa leyi naveke emahlweni ka Zerubabele, naswona ribye-nkulu ra tempele ri ta huwelela ri ku: “Ri tsetseleriwa! ri tsetseleriwa!” Zerubabele u andlale masungulo ya tempele, naswona Zerubabele u ta heta ntirho. Timboni ta nkombo i mahlo ya Yehova lama “a langutaka ha wona misava hinkwayo.” (4:6, 7, 10) Mirhi mimbirhi ya mitlhwari i vatotiwa vambirhi va Yehova.

13-15. Ku voniwa yini eswivonweni swa buku leyi hahaka, mpimo wa ngula ni makalichi ya mune?

¹³ Xivono xa vutsevu: Buku leyi hahaka (5:1-4). Zakariya u vona buku leyi hahaka, leyi leheke kwalomu ka 9 wa timitara ni ku anama 4,5 wa timitara. Ntsumi yi hlamusela leswaku lowu i ndzhukano lowu wu endlekaka hikwalaho ka lava va yivaka ni lava hlambanyaka hi mavunwa evitweni ra Yehova.

¹⁴ Xivono xa vunkombo: Mpimo wa ngula (5:5-11). Xipfalo xa susiwa empin’weni wa ngula (kwalomu ka 22 wa tilitara), xi kombisa wansati la vuriwaka “Vudyohi.” U pfaleriwa enguleni nakambe, leyi endzhaku yi tlakuseriwaka etilweni hi vavasati vambirhi lava nga ni timpiko, leswaku a yisiwa eka Xinara (Babilona) ivi a ‘vekiwa kona evutshan’wini bya yona lebyi faneleke.’—5:8, 11.

¹⁵ Xivono xa vunhungu: Makalichi ya mune (6:1-8). Vonani! Exikarhi ka tintshava timbirhi ta koporo, ku humelela makalichi ya mune, ni tihanci ta mivala yo hambana-hambana. I mimoya ya mune ya le tilweni. Hi ku lerisa ka ntsumi, yi famba-famba emisaveni.

16. I yini leswi profetiwaka malunghana ni “Xihluke”?

¹⁶ Xihluke; ku titsona swakudya loku ku nga humiki embilwini (6:9–7:14). Yehova sweswi u lerisa Zakariya ku veka harhi leyinene ehenhla ka nhloko ya Yoxuwa Muprista Lonkulu. U vulavula hi ndlela ya vuprofeta hi “Xihluke,” loyi a nga ta aka tempele ya Yehova ni ku fuma tanihi muprista exiluvelweni xa yena.—6:12.

17. Malunghana ni vugandzeri, Yehova u lava yini, naswona ku ta humelela yini eka lava va baka marito ya yena hi makatla?

¹⁷ Malembe mambirhi endzhaku ka loko Zakariya a sungule ku profeta, vupfhumba bya fika byi huma eBethele ku ta vutisa vaprista va tempele loko minkarhi yo karhi ya ku rila ni ku titsona swakudya yi fanele ku ya emahlweni yi xiyiwa. Hi ku tirhisa Zakariya, Yehova u vutisa vanhu ni vaprista loko hakunene ku titsona ka vona swakudya swi huma etimbilwini. Leswi Yehova a swi lavaka i ‘ku yingisa, vululami bya ntiyiso, tintswalo ta rirhandzu ni musa.’ (7:7, 9) Hikwalaho ka leswi va alaka marito ya yena ya vuprofeta hi ku tiomisa tinhloko ni timbilu ta maribye yo tiya, u ta va lahlela eka matiko hinkwawo hi vukari.

18. Hi swihi switshembiso leswi vangamaka swa ku pfuxetiwa leswi Yehova a swi endlaka?

¹⁸ Ku pfuxetiwa; “vavanuna va khume” (8:1-23). Yehova u vula leswaku u ta tlhelela eSiyoni ivi a aka eYerusalema, lowu wu nga ta vuriwa “muti wa vunene.” Vanhu lava dyuhaleke va ta tshama emitsendzeleni ya wona, naswona vana va ta tlanga kona. Leswi a swi nonon’hwi eka Yehova, Xikwembu xa ntiyiso ni ku lulama! Yehova u tshembisa mbewu ya ku rhula eka masalela ya vanhu va yena, a ku: “Mi nga chaveni, mavoko ya n’wina a ma tiye!” (8:3, 13) Swilo leswi va fanele ku swi endla: Va vulavula ntiyiso exikarhi ka vona ni ku avanyisa hi ntiyiso, va susa timbilu ta vona emakungwini lama nga ni khombo ni ku hlambanya ka mavunwa. Kunene, nkarhi wu ta ta lowu vanhu va miti yo tala entiyisweni va nga ta rhambana ku ya lava Yehova hi timbilu hinkwato, naswona “vavanuna va khume” lava humaka eka tindzimi hinkwato va ta “tikhomelela hi ndzhungo wa nguvu ya mu-Yuda” ivi va famba kun’we ni vanhu va Xikwembu.—8:23.

19. I marito wahi lama vavisaka lama landzelaka, kambe i yini lexi vuriwaka malunghana ni hosi ya Yerusalema?

¹⁹ Marito yo lwisana ni matiko, varisi va mavunwa (9:1–11:17). Eka xiyenge xa vumbirhi xa buku leyi, tindzima 9 ku ya eka 14, Zakariya wa suka eka swivono swo fanekiseka a ya eka endlelo ra mukhuva wa vuprofeta hi vundzeni. U sungula hi rito ro vava ro lwisana ni miti yo hambana-hambana, ku katsa ni muti lowu taleke maribye wa xihlala xa Tiri. Yerusalema u byeriwa ku huwelela hi ku hlula ka ku tsaka, hikuva, “Vona, hosi ya wena hi leyi; yi ta ka wena, i la lulameke, la nga ni ku hlayiseka, i xisiwana, la khandziyeke mbhongolo, xi nga ximbhongolwana xa xisati.” (9:9) Loko a herisa makalichi ya nyimpi ni vurha, loyi u ta vulavula ku rhula eka matiko, naswona u ta fuma ku ya fika emakun’wini ya misava. Yehova u ta lwela vanhu vakwe eka Greece, naswona u ta va ponisa. “Hikuva vunene bya yena hi lebyikulu, naswona vuxongi byakwe i byikulu swonghasi!” (9:17, NW) Yehova, Munyiki wa Mpfula, u sola vavhumbi ni varisi va mavunwa. U ta endla yindlu ya Yuda yi va leyikulu naswona lava va humaka eka Efrayimi va ta fana ni wanuna wa matimba. Loko va ri lava kutsuriweke, “timbilu ta vona ti ta titsakela eka Yehova . . . kutani va ta famba hi vito ra yena.”—10:7, 12.

20. I swifanekiselo swihi leswi hlamuseriwaka hi minkhavi “Tintswalo” ni “Vamba”?

²⁰ Zakariya sweswi u averiwa ku risa ntlhambi, lowu wu xavisiweke eku dlayiweni hi varisi lava nga hava ntwela-vusiwana lava nge: “A ku dzunisiwe Yehova! hikuva ndzi mufuwi.” (11:5) Muprofeta u teka minkhavi mimbirhi ivi a yi vitana “Tintswalo” ni “Vamba.” (11:7) Hi ku tshova “Tintswalo,” u kombisa ntwanano lowu tshoviweke. Endzhaku u lava tihakelo ta yena, kutani va n’wi pimela mali ya 30 wa tisilivhere. Yehova u lerisa Zakariya ku yi nghenisa exumeni ivi, hi rito lerikulu ngopfu, a ku, i “nxavo wolowo lowukulu, lowu va ndzi pimeke ha wona.” (11:13) Sweswi nkhavi wa “Vamba” wa tsemiwa, ku onhiwa vumakwerhu bya Yuda na Israyele. Tlhari ri ta ta ehenhla ka varisi vo hemba lava va honiseke tinyimpfu ta Yehova.

21. (a) Ku avanyisa ka Yehova eka lava va lwaka na Yerusalema hi kwihi? (b) I ku hangalasiwa ni ku basisiwa kwihi leswi swi vhumbiwaka?

²¹ Yehova u lwa tinyimpi, a va hosi (12:1–14:21). Ku avanyisa kun’wana ka sungula. Yehova u ta endla Yerusalema wu va nkambana lowu vangelaka vanhu ku rhendzeleka ni ribye leri nga ndzhwalo leri ri halaka lava va ri tlakulaka. U ta lovisa matiko hinkwawo lama lwisanaka na Yerusalema. Ehenhla ka yindlu ya Davhida, Yehova u ta chulula moya wa tintswalo ni swikombelo, naswona vanhu va ta languta eka loyi va n’wi tlhaveke, va n’wi rilela “kukota loko va rilela n’wana la nga tswariwa a ri yexe.” (12:10) Yehova wa tinyimpi u vula ku lovisiwa ka swikwembu hinkwaswo swa mavunwa ni vaprofeta vo hemba; vatswari va munhu wo tano va fanele va n’wi vavisa leswaku a ta susa xiambalo xa yena xa muprofeta hi gome. Murisi-kulobye wa Yehova u ta biwa naswona ntlhambi wu hangalaka, kambe Yehova u ta basisa “vunharhu” leswaku byi vitana vito ra yena. Yehova u ta ku: “I tiko ra mina,” naswona byi ta hlamula byi ku: “Yehova, Xikwembu xa mina.”—13:9.

22. Ku ta humelela yini eka matiko ni le ka Yerusalema ‘esikwini ra Yehova’?

²² “Vona, ra ta siku leri ri nga ra Yehova.” Matiko hinkwawo ma ta hlasela Yerusalema, naswona hafu ya muti yi ta ya evuhlongeni, yi siya masalela. Kutani Yehova u ta huma ivi a lwa ni matiko wolawo, “kukota siku a lwaka esikwini ra ku dlaya.” (14:1, 3) Ntshava ya mirhi ya mitlhwari, evuxeni bya Yerusalema, yi ta avana ku sukela evuxeni ku ya evupela-dyambu, yi endla xitsunga xa vuchavelo. Esikwini rero mati lama hanyaka ma ta khuluka ku sukela evuxeni ku ya evupela-dyambu ya huma eYerusalema, hi ximumu na hi xixika, naswona “Yehova u ta va hosi ya misava hinkwayo.” (14:9) Loko Yerusalema a ri karhi a tiphina hi nsirhelelo, Yehova u ta xupula lava lwaka na yena. Loko va yima, nyama ya vona, mahlo ni ririmi swi ta bola. Ku pfilunganyeka ku ta va hlasela. Voko ra un’wana ni un’wana ri ta hundzukela muakelani wa yena. Lava va siyiweke va hanya va matiko hinkwawo va ta boheka ku “tlhandlukela hi lembe rin’wana ni rin’wana, ku ya khongela Hosi, Yehova wa tinyimpi.”—14:16.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

23. Rhekhodo ya Zakaria yi tiyisa ripfumelo hi ndlela yihi?

²³ Hinkwavo lava dyondzaka ni ku anakanyisisa hi vuprofeta bya Zakaria va ta pfuneka eku kumeni ka vutivi lebyi tiyisaka ripfumelo. Makhamba lama tlulaka 50 Zakariya u yisa nyingiso eka “Yehova wa tinyimpi” tanihi Loyi a lwelaka ni ku sirhelela vanhu va Yena, a va tata hi matimba hi ku ya hi xilaveko xa vona. Loko nkaneto lowu fanaka ni tintshava wu xungete ku hetiwa ka ku akiwa ka tempele, Zakariya u te: “I rito ra Yehova eka Zerubabele, leri nge: Ku nga ka ku nga vi hi nyimpi ni matimba, kambe hi Moya wa mina, ku vula Yehova wa tinyimpi! Wena, ntshava leyikulu, u yini eka Zerubabele? U rivala ntsena!” Tempele yi hetiwile hi mpfuno wa moya wa Yehova. Hi ku fanana namuntlha, swihinga swi ta n’oka loko swi singarhiwa hi ripfumelo eka Yehova. Swi hi laha Yesu a byeleke vadyondzisiwa va yena ha kona a ku: “Loko mi ri ni ku pfumela loku ringanaka ni ndzoho ya murhi wa sinapi, mi nga ku ka ntshava leyi: ‘Rhurhela lahaya!’ kutani yi ta rhurha, ku ri hava lexi xi mi tsandzaka.”—Zak. 4:6, 7; Mat. 17:20.

24. Hi xihi xikombiso xa vutshembeki lexi nyikeriweke eka ndzima 13 ya Zakaria?

²⁴ Eka ndzima 13, tindzimana 2 ku ya ka 6, Zakariya u kombisa vutshembeki lebyi ni namuntlha byi funghaka nhlengeletano ya Yehova. Lebyi byi fanele byi tlula vuxaka byihi na byihi bya vanhu, ku fana ni lebyiya bya maxaka ya le kusuhi ya nyama ni ngati. Loko xaka ra le kusuhi ro profeta mavunwa hi vito ra Yehova, hi leswaku, ri vula leswi hambaneke ni rungula ra Mfumo ni ku ringeta ku kucetela van’wana hi ndlela leyi hoxeke ebandlheni ra vanhu va Xikwembu, swirho swa ndyangu wa munhu yoloye swi fanele ku seketela goza rihi na rihi ra vuavanyisi lebyi tekiwaka hi bandlha hi ku tshembeka. Xiyimo lexi fanaka xi fanele ku namarheriwa malunghana ni xaka rihi na rihi lerikulu leri hambukaka, leswaku ri ta khomiwa hi tingana ivi ri vaviseka embilwini hikwalaho ka goza ra rona leri hoxeke.

25. Vuprofeta bya Zakariya byi hlanganisa ku yini ni matsalwa man’wana eku hlamuseleni ka Mesiya, “Xihluke” ni xikhundla xa yena tanihi Muprista Lonkulu ni Hosi ehansi ka Yehova?

²⁵ Hi laha tindzimana ta hina to sungula ti kombeke ha kona, ku nghena ka Yesu eYerusalema tanihi hosi, “[la titsongahata], la khandziyeke mbhongolo,” ku xengiwa ka yena hi “mali ya makume manharhu,” ku hangalasiwa ka vadyondzisiwa va yena enkarhini wolowo ni ku tlhaviwa ka yena emhandzini hi tlhari ra socha hinkwaswo swi vhumbiwile hi Zakariya hi vuxoko-xoko lebyi kongomeke. (Zak. 9:9; 11:12; 13:7; 12:10) Vuprofeta lebyi nakambe byi boxa “Xihluke” tanihi muaki wa tempele ya Yehova. Ku ringanisiwa ka Esaya 11:1-10; Yeremia 23:5; na Luka 1:32, 33 ku komba loyi a ri Yesu Kriste, loyi a nga “ta fuma rixaka ra Yakobo hi laha ku nga heriki.” Zakariya u hlamusela “Xihluke” tanihi “muprista exiluvelweni xa yena,” leswi swi hlanganaka ni marito ya muapostola Pawulo lama nge: “Yesu . . . muprista lonkulu hi laha ku nga heriki, hi leswi a nga wa rixaka rin’we na Melkisedeke,” nakambe, “[hi] loyi a tshameke evokweni ra xinene ra xiluvelo xa vuhosi ematilweni.” (Zak. 6:12, 13; Vahev. 6:20; 8:1) Xisweswo vuprofeta byi kombetela eka “Xihluke” tanihi Muprista Lonkulu ni Hosi evokweni ra xinene ra Xikwembu ematilweni, loko hi nkarhi lowu fanaka byi twarisa Yehova tanihi Mufumi Lonkulu ehenhla ka hinkwavo: “Yehova u ta va hosi ya misava hinkwayo; hi siku rolero Yehova u ta va un’we, ni vito ra yena ri va rin’we.”—Zak. 14:9.

26. I “siku” rihi leri vangamaka leri Zakariya a vulavulaka ha rona hi ku phindha-phindha?

²⁶ Loko a vulavula hi nkarhi wolowo, muprofeta u phindha xiga lexi nge “hi siku rolero” makhamba ya 20, naswona xi tlhela xi dlayelela vuprofeta bya yena. Ku kambisisiwa ka ku humelela ka xona ko tala ku xi komba xi ri siku leri Yehova a herisaka mavito ya swikwembu swa hava ni ku susa vaprofeta va mavunwa. (13:2, 4) I siku leri Yehova a lwaka ni matiko lama tinonon’hwisaka ni ku hangalasa ku pfilunganyeka eswivandleni swa wona loko a ma lovisa ni ku lunghiselela ‘xitsunga xa tintshava ta yena’ tanihi vuchavelo bya vanhu va yena n’wini. (14:1-5, 13; 12:8, 9) Ina, “Yehova, Xikwembu xa vona, xi ta va ponisa hi siku rero, kukota ntlhambi lowu nga tiko ra yena,” naswona va ta vitanana va ri ehansi ka murhi wa vhinyo ni wa nkuwa. (Zak. 9:16; 3:10; Mikea 4:4) I siku leri vangamaka leri Yehova wa tinyimpi a nga “ta tshama exikarhi ka” vanhu va yena ni nkarhi lowu “mati lama pfelelaka [ma] nga ta huma eYerusalema.” Marito lawa ya Zakariya ma kombisa swiendlakalo “hi siku rolero” tanihi swikombiso swa “matilo lamantshwa ni misava leyintshwa” ya xitshembiso xa Mfumo.—Zak. 2:11; 14:8; Nhlav. 21:1-3; 22:1.

27. Vuprofeta bya Zakaria byi yisa nyingiso eku kwetsimisiweni ka vito ra Yehova hi ndlela yihi?

²⁷ “I mani la nga solaka siku ra timhaka letintsongo?” ku vutisa Yehova. Vonani! Ku humelela loku ku ta angarhela misava hinkwayo: ‘Vanhu vo tala ni matiko ya matimba entiyisweni ma ta ta ma ta lava Yehova wa tinyimpi eYerusalema, naswona vavanuna va khume lava humaka eka tindzimi hinkwato ta matiko va ta khomelela nguvu ya wanuna wa Muyuda, va ku: “Hi ta ya na n’wina, hikuva hi twile leswaku Yehova u na n’wina.”’ “Hi siku rolero,” hambi swi ri swingelengele swa hanci swi ta twarisa marito lama nge “Ku kwetsima [i] ka Yehova.” Vuprofeta lebyi byi tsakisaka bya pfuna swinene ku byi kambisisa, hikuva byi komba leswaku vito ra Yehova hakunene ri ta kwetsimisiwa hi ku tirhisa Mbewu ya yena ya Mfumo!—Zak. 4:10; 8:22, 23; 14:20.

[Tinhlamuselo ta le hansi]