“A Ku Endleke Ku Rhandza Ka Yehovha”

1-4. Ha yini Pawulo a ye eYerusalema naswona a a rindzeriwe hi yini kona?

VANHU hinkwavo a va nga tsakanga loko Pawulo na Luka va suka eMileta. Hakunene Pawulo na Luka a swi va tikela ku hambana ni vakulu va le Efesa lava a va va rhandza! Varhumiwa lavambirhi a va yime endzeni ka xikepe. A va ri ni nhundzu leyi a va ta yi tirhisa eka riendzo ra vona. Nakambe a va khome mali leyi va nga yi hlengeletela Vakreste lava pfumalaka va le Yudiya naswona a va tiyimisele ku ya yi fikisa eka vona.

² Moya wu sungule ku hunga kutani xikepe xi sungula ku suka ehlalukweni leri a ri tele hi pongo ra vanhu. Pawulo na Luka, swin’we ni vatirhi-kulobye va nkombo va langute vakulu volavo lava a va yime eribuweni lava a va hlunamile. (Mit. 20:4, 14, 15) Pawulo ni vatirhi-kulobye va hambete va va lela kukondza va nyamalala.

³ Pawulo u tirhisane ni vakulu va le Efesa kwalomu ka malembe manharhu. Kambe, moya lowo kwetsima wu n’wi lerise leswaku a ya eYerusalema. Hambileswi a a nga tivi hinkwaswo leswi a swi ta humelela loko a fika, kambe a a tiva leswaku ku ni leswi a a ta langutana na swona. Ku nga ri khale a a ha ku byela vakulu volavo a ku: “sweswi moya lowo kwetsima wu ndzi susumetela ku ya eYerusalema, hambileswi ndzi nga swi tiviki leswaku ku ta endleka yini hi mina loko ndzi ri kwale, handle ka leswaku emutini wun’wana ni wun’wana moya lowo kwetsima wu tshamela ku ndzi byela leswaku ndzi ta khomiwa ndzi tlhela ndzi xanisiwa.” (Mit. 20:22, 23) Hambileswi Pawulo a a ta langutana ni khombo, a a titwa a ‘susumetiwa hi moya lowo kwetsima’ naswona a a swi lava ku landzela nkongomiso wa moya loko wu n’wi yisa eYerusalema. A a teka vutomi bya yena byi ri bya nkoka kambe ku endla ku rhandza ka Xikwembu a ku ri ka nkoka ku tlula hinkwaswo.

⁴ Xana hi yona ndlela leyi u titwaka ha yona? Loko hi tinyiketela eka Yehovha, hi n’wi tshembisa leswaku hi ta rhangisa ku endla ku rhandza ka yena evuton’wini bya hina. Hi ta vuyeriwa loko hi anakanyisisa hi xikombiso xa muapostola loyi wo tshembeka ku nga Pawulo.

 5. Xana Pawulo ni vatirhi-kulobye va fambe hi ndlela yihi loko va ya eTiri?

⁵ Xikepe lexi Pawulo ni vatirhi-kulobye va nga famba ha xona xi ‘fambe hi ndlela yo kongoma.’ Leswi vulaka leswaku va fambe kahle handle ko kavanyetiwa hi moya kukondza va fika eKosi hi rona siku rero. (Mit. 21:1) Swi tikomba onge xikepe xexo xi fike xi yima kwalaho vusiku byebyo kukondza xi tluta siku leri landzelaka xi ya eRhoda ni le Patara. Loko vamakwerhu va fika ePatara leyi nga le dzongeni wa ribuwa ra Asia Minor, va khandziye xikepe lexi rhwalaka ndzhwalo, lexi nga va yisa emutini wa Tiri lowu nga le Fenikiya. Loko va ri karhi va famba va hundze ‘xihlala xa Kipra etlhelweni ra ximatsi [ra hlaluko].’ (Mit. 21:3) Ha yini Luka, mutsari wa buku ya Mitirho, a vule leswaku va hundze exihlaleni xa Kipra?

 6. (a) Ha yini Pawulo a khutazekile loko a vona xihlala xa Kipra? (b) Xana u nga gimeta hi ku yini loko u anakanyisisa hi ndlela leyi Yehovha a ku katekisaka ni ku ku pfuna ha yona?

⁶ Swi nga endleka leswaku Pawulo u vulavule hi xihlala xexo kutani a rungula mintokoto leyi a nga va na yona kwalaho. Eka riendzo ra yena ro sungula ra vurhumiwa eka malembe ya kaye lama hundzeke, yena swin’we na Barnaba na Yohane Marka va hlangane na Elima loyi a a ri noyi, loyi a a kanetana ni ntirho wa vona wo chumayela. (Mit. 13:4-12) Loko Pawulo a vona xihlala xexo ni ku anakanyisisa hi leswi nga endleka kwalaho, swi nga endleka leswaku a a khutazekile ni ku va ni xivindzi xo langutana ni leswi a swi ta endlaka emahlweni. Na hina hi nga vuyeriwa loko hi anakanyisisa hi ndlela leyi Xikwembu xi nga hi katekisa ha yona ni ku hi pfuna leswaku hi langutana ni maxangu. Ku anakanyisisa hi sweswo swi nga hi pfuna leswaku hi titwa ku fana na Davhida, loko a ku: “Makhombo ya lowo lulama ma tele,Kambe Yehovha wa n’wi kutsula eka wona hinkwawo.”—Ps. 34:19.

 7. Xana Pawulo ni vatirhi-kulobye va endle yini loko va fika eTiri?

⁷ Pawulo a a swi tiva leswaku i swa nkoka leswaku Vakreste va hlangana naswona a a swi langutele hi mahlo-ngati ku va swin’we ni vapfumeri-kulobye. Luka u vula leswaku loko va fika eTiri va “lavalave vadyondzisiwa [va] va kuma.” (Mit. 21:4) Tanihi leswi Pawulo ni vatirhi-kulobye a va swi tiva leswaku ku ni Vakreste-kulobye eTiri, va va lavile kutani va tshama na vona. Nkateko wun’wana lowukulu hi ku tiva ntiyiso wa Xikwembu hileswaku swi nga khathariseki leswaku hi le kwihi, hi ta kuma Vakreste-kulorhi lava nga ta hi amukela hi malwandla. Lava rhandzaka Xikwembu ni ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu ya xona va ni vanghana emisaveni hinkwayo.

 8. Xana hi fanele hi ma twisisa njhani marito ya Mitirho 21:4?

⁸ Luka u vula swilo leswi nga ha hlamarisaka loko a vulavula hi masiku ya nkombo lawa va nga ma tshama eTiri, u ri: “Hi ku pfuniwa hi moya [vamakwerhu va le Tiri] va byele Pawulo hi ku phindhaphindha leswaku a nga yi eYerusalema.” (Mit. 21:4) Xana Yehovha a a lava ku rhumela Pawulo endhawini yin’wana? Xana a a nga ha swi lavi leswaku Pawulo a ya eYerusalema? Nikatsongo! Moya a wu kombise leswaku Pawulo u ta xanisiwa eYerusalema, ku nga ri leswaku a a fanele a papalata muti wolowo. Swi tikomba onge moya lowo kwetsima wu pfune vamakwerhu va le Tiri leswaku va swi xiya leswaku Pawulo u ta fika a xanisiwa eYerusalema. Kutani, hikwalaho ka leswi a va khathala hi yena, va n’wi kombele leswaku a nga yi emutini wolowo. A swi twisiseka leswaku ha yini a va lava ku n’wi phula eka khombo leri a a ta langutana na rona. Nilokoswiritano, Pawulo a a tiyimisele ku ya eYerusalema hikuva a a lava ku endla ku rhandza ka Yehovha.—Mit. 21:12.

9, 10. (a) Loko Pawulo a vona leswaku vamakwerhu va le Tiri va karhatekile, swi nga endleka leswaku u tsundzuke xiendlakalo xihi lexi fanaka ni xexo? (b) Xana vanhu vo tala namuntlha va rhandza ku endla yini naswona sweswo swi hambane njhani ni marito ya Yesu?

⁹ Loko Pawulo a vona leswaku vamakwerhu va karhatekile, swi nga endleka leswaku u tsundzuke leswaku vadyondzisiwa va Yesu a va karhatekile loko a va byela leswaku u fanele a ya eYerusalema leswaku a ya xanisiwa hi tindlela to hambana-hambana kutani a dlayiwa. Tanihi leswi Petro a a twela Yesu u te: “Titsetselele, Hosi; khombo leri ri nga ka ri nga ku weli nikatsongo.” Hiloko Yesu a ku: “Suka eka mina Sathana! U xikhunguvanyiso eka mina, hikuva u ehleketa ku fana ni vanhu ku nga ri Xikwembu.” (Mat. 16:21-23) Yesu a a tiyimisele ku endla ku rhandza ka Xikwembu hambileswi sweswo a swi vula leswaku u ta dlayiwa. Pawulo a a titwa hi ndlela leyi fanaka. A swi kanakanisi leswaku vamakwerhu va le Tiri a va fana na muapostola Petro, hikuva swikongomelo swa vona a swi ri swinene kambe a va nga twisisi leswaku koloko i ku rhandza ka Xikwembu.

¹⁰ Vanhu vo tala namuntlha a va swi lavi ku langutana ni maxangu. Hi ntolovelo vanhu va lava vukhongeri lebyi pfumelelanaka ni swiyimo swa vona ni lebyi nga koxiki swo tala eka swirho swa byona. Kambe, Yesu a nga swi khutazanga sweswo. U byele vadyondzisiwa va yena a ku: “Loyi a lavaka ku ndzi landzela, a a titshike kutani a rhwala mhandzi yakwe ya nxaniso a ndzi landzela nkarhi hinkwawo.” (Mat. 16:24) Ku landzela Yesu i ndlela ya vutlhari ni yo lulama kambe a yi olovi.

11. Xana vamakwerhu va le Tiri va swi kombise njhani leswaku va n’wi rhandza Pawulo nileswaku va n’wi seketela?

¹¹ Ku nga ri khale, wu fikile nkarhi wa leswaku Pawulo, Luka ni van’wana lava a va famba na vona va khoma ndlela va ya emahlweni ni riendzo ra vona. Ndlela leyi a va titwa ha yona loko va famba yi khumba mbilu hikuva yi komba leswaku vamakwerhu va le Tiri a va rhandza Pawulo naswona a va n’wi sekela hi timbilu ta vona hinkwato loko a chumayela. Vavanuna, vavasati ni vana va helekete Pawulo swin’we ni vatirhi-kulobye kukondza va fika eribuweni. Hinkwavo va fike va nkhinsama kutani va khongela ivi va lelana. Endzhaku ka sweswo, Pawulo, Luka swin’we ni vatirhi-kulobye va khandziye xikepe va ya ePitolemayi, laha va nga hlangana ni vamakwerhu ivi va tshama na vona siku rin’we.—Mit. 21:5-7.

12, 13. (a) I yini lexi kombaka leswaku Filipi a a ri muchumayeri la hisekaka? (b) Xana Filipi u va vekele xikombiso xihi lexinene vatatana va manguva lawa lava nga Vakreste?

¹² Endzhaku ka sweswo Luka u vule leswaku Pawulo ni vatirhi-kulobye va ye eKhezariya. Loko va fika kwalaho, va “nghena endlwini ya Filipi, muchumayeri wa mahungu lamanene.”a (Mit. 21:8) Va fanele va tsakile loko va vona Filipi. Eka malembe ya 20 lama hundzeke le Yerusalema, a a hlawuriwe hi vaapostola leswaku a pfuna ku phakela swakudya eka Vakreste va vandlha leri a ra ha ku simekiwa. Filipi u hete malembe yo tala a ri muchumayeri wa mahungu lamanene la hisekaka. Tsundzuka leswaku loko vadyondzisiwa va hangalaka hikwalaho ko xanisiwa, Filipi u ye eSamariya kutani a sungula ku chumayela kona. Endzhaku ka nkarhi, u chumayele a tlhela a khuvula mutsheniwa wa Muetiyopiya. (Mit. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Hakunene a a ri muchumayeri la hisekaka!

¹³ Filipi u tame a hisekela ntirho wo chumayela. Tanihi leswi se a a ri ni muti le Khezariya, a a tshama a khomekile hi ntirho wo chumayela lerova Luka u n’wi vitane “muchumayeri wa mahungu lamanene.” Nakambe hi twa leswaku a a ri ni vana va mune va vanhwanyana lava a va ri vaprofeta, leswi kombaka leswaku na vona va tekelele xikombiso xa tata wa vona.b (Mit. 21:9) Swi le rivaleni leswaku Filipi u kulule a n’watseka leswaku a tiyisa vuxaka bya ndyangu wa yena na Yehovha. Vatatana va manguva lawa, lava nga Vakreste va fanele va landzela xikombiso xa yena hi ku hisekela ntirho wo chumayela ni ku pfuna vana va vona leswaku va wu rhandza ntirho wo chumayela.

14. Xana vamakwerhu lava amukeleke Pawulo loko a va endzerile va pfuneke njhani naswona namuntlha vamakwerhu va nga vuyeriwa njhani loko va amukela mulanguteri wa xifundzha kumbe wa muganga?

¹⁴ Kun’wana ni kun’wana laha Pawulo a a ya kona, a a lava vapfumeri-kulobye naswona a a tshama na vona. Hakunene vamakwerhu volavo a va swi lava hi timbilu ta vona hinkwato ku amukela murhumiwa loyi ni vatirhi-kulobye hi malwandla. A swi kanakanisi leswaku maendzo wolawo a ma ‘khutaza.’ (Rhom. 1:11, 12) Ninamuntlha swi nga koteka. U ta kuma mikateko loko u amukela mulanguteri wa muganga ni nsati wa yena endlwini ya wena hambiloko u vona onge u xisiwana.—Rhom. 12:13.

15, 16. Hi rihi rungula leri Agabo a nga ri tisa naswona ri va khumbe njhani lava a va ri kwalaho?

¹⁵ Loko Pawulo a ha ri ekaya ra Filipi ku fike Agabo loyi a a xiximiwa. Lava a va ri endlwini ya Filipi a va swi tiva leswaku Agabo i muprofeta; a a profete leswaku ku ta va ni ndlala leyikulu hi nkarhi wa ku fuma ka Klawudiyo. (Mit. 11:27, 28) Kumbexana a va tivutisa leswaku: ‘Ha yini Agabo a ri laha? Hi rihi rungula leri a nga hi tisela rona?’ Loko va ha n’wi langutile, u teke bandhi ra Pawulo leri a a ri tirhisela ku khoma mali ni swilo swin’wana ha rona. Hiloko a tiboha milenge ni mavoko. Kutani a sungula ku vulavula mhaka ya nkoka a ku: “Moya lowo kwetsima wu ri, ‘Munhu loyi bandhi leri ri nga ra yena, Vayuda va ta n’wi boha hi ndlela leyi eYerusalema naswona u ta nyiketiwa eka vanhu va matiko.’”— Mit. 21:11.

¹⁶ Vuprofeta byolebyo a byi tiyisekisa leswaku Pawulo u ta ya eYerusalema. Nakambe byi kombise leswaku loko a fika a chumayela Vayuda kwalaho, “u ta nyiketiwa eka vanhu va matiko.” Vuprofeta byolebyo byi va khumbile swinene lava a va ri kwalaho. Luka u ri: “Loko hi twa sweswo, hina ni lava a va ri kwalaho hi sungula ku n’wi kombela leswaku a nga yi eYerusalema. Kutani Pawulo a hlamula a ku: “Mi endla yini loko mi rila hi ndlela leyi ni ku ringeta ku ndzi heta matimba? Swi tiveni leswaku a ndzi tiyimiselanga ku khomiwa ntsena kambe ni ku tlhela ndzi fa eYerusalema hikwalaho ka vito ra Hosi Yesu.”’—Mit. 21:12, 13.

17, 18. Xana Pawulo u swi kombise njhani leswaku u tiyimisele ku endla ku rhandza ka Xikwembu naswona vamakwerhu va angurise ku yini?

¹⁷ Anakanyisisa hi mhaka yoleyo! Vamakwerhu volavo, ku katsa na Luka, a va ri karhi va kombela Pawulo leswaku a nga yi eYerusalema. Van’wana a va ri karhi va rila. Loko Pawulo a vona ndlela leyi va n’wi rhandzaka ha yona u vule leswaku va “ringeta ku [n’wi] heta matimba,” kumbe hilaha vuhundzuluxeri byin’wana bya Xigriki byi vulaka hakona u vule leswaku va “tshova mbilu ya yena.” Hambiswiritano, a a tiyimiserile naswona hilaha a nga endla hakona eka vamakwerhu va le Tiri a a nga ta pfumelela swikhongotelo kumbe ku havaxela mihloti ku n’wi cincisa xiboho xa yena. Ematshan’weni ya sweswo, u va hlamuserile leswaku ha yini a fanele a ya eYerusalema. Hakunene a a ri ni xivindzi naswona a a tiyimiserile! Ku fana na Yesu la nga hanya emahlweni ka yena, a a tiyimiserile ku ya eYerusalema. (Hev. 12:2) Pawulo a a nga swi lavi ku fela ripfumelo kambe loko sweswo a swi lo endleka, a a ta swi teka ku ri lunghelo ku fa a ri mulandzeri wa Kreste Yesu.

¹⁸ Xana vamakwerhu va titwe njhani? Va xixime xiboho xa yena. Bibele yi ri: “Loko hi vona leswaku a nga pfumeli, hi n’wi tshikile kutani hi ku: “A ku endleke ku rhandza ka Yehovha.’” (Mit. 21:14) Lava a va ringeta ku khorwisa Pawulo leswaku a nga yi eYerusalema a va sindzisanga leswaku swilo swi endliwa hi ndlela leyi a va lava ha yona. Va yingisele Pawulo kutani va amukela leswi a swi vuleke naswona a va swi xiya leswaku ku rhandza ka Yehovha ku fanele ku endleka hambileswi sweswo a swi nga olovi. Pawulo u sungule ntirho lowu a wu ta endla leswaku a hetelela a file. Swilo a swi ta n’wi olovela Pawulo loko vanhu lava a va n’wi rhandza a va nga ringetanga ku n’wi sivela.

19. Hi yihi dyondzo ya nkoka leyi hi yi dyondzaka eka leswi nga humelela Pawulo?

¹⁹ Hi dyondza yinhla ya nkoka eka leswi nga humelela Pawulo: A hi fanelanga hi heta van’wana matimba loko va lava ku tinyiketela hilaha ku heleleke entirhweni wa Xikwembu. Yinhla leyi yi nga tirha eka swiyimo swo tala, ku nga ri ntsena eka leswi xungetaka vutomi bya munhu. Hi xikombiso, vatswari vo tala lava nga Vakreste va twa ku vava loko vana va vona va rhurha ekaya kutani va ya tshama endhawini yin’wana ya le kule leswaku va tirhela Yehovha, nilokoswiritano va tiyimisele ku nga va heti matimba. Phyllis la tshamaka eNghilandhi, u tsundzuka ndlela leyi a titweke ha yona loko n’wana wa yena la ngo va yexe wa nhwanyana a ta laha Afrika leswaku a ta va murhumiwa. U ri: “Sweswo a swi ndzi tsakisanga nikatsongo. A swi ndzi tikela ku anakanya leswaku u ta va ekule swinene ni le kaya. A ndzi ri ni gome kambe a ndzi tinyungubyisa ha yena. Ndzi khongele ko tala hi mhaka leyi. Kambe xolexo a ku ri xiboho xa yena naswona a ndzi ringetanga ku n’wi cincisa xona. Phela, hi mina la nga n’wi dyondzisa leswaku minkarhi hinkwayo a rhangisa Mfumo wa Xikwembu! U hete malembe ya 30 a ri murhumiwa naswona masiku hinkwawo ndzi nkhensa Yehovha hileswi n’wana wa mina a ha tshembekeke.” I swa nkoka leswaku hi khutaza Vakreste-kulorhi leswaku va rhangisa swilaveko swa Mfumo ku ri ni ku rhangisa swa vona!

20, 21. I yini lexi kombisaka leswaku Pawulo a a swi navela ku va ni vamakwerhu naswona ha yini a a lava ku va ni vapfumeri-kulobye?

²⁰ Ku endliwe malunghiselelo, hiloko Pawulo a ya emahlweni ni riendzo ra yena naswona u heleketiwe hi vamakwerhu lava a swi ri erivaleni leswaku va n’wi sekela hi timbilu ta vona hinkwato. Kun’wana ni kun’wana laha Pawulo swin’we ni vatirhi-kulobye a va hundza kona loko va ya eYerusalema, a va famba va khutazana ni Vakreste-kulobye. Loko va fika eTiri va kume vadyondzisiwa naswona va tshame na vona masiku ya nkombo. Emutini wa Pitolemayi va tshame siku ni Vakreste-kulobye naswona a va khutazana. Kasi eKhezariya va tshame masiku yo hlayanyana endlwini ya Filipi. Kutani vadyondzisiwa van’wana va le Khezariya va helekete Pawulo ni vatirhi-kulobye eYerusalema laha va nga amukeriwa hi Mnasoni, mudyondzisiwa wa khale. Eku heteleleni loko Pawulo ni vatirhi-kulobye va fika eYerusalema, Luka u vula leswaku “vamakwerhu va va amukele hi ntsako.”—Mit. 21:17.

²¹ Swi le rivaleni leswaku Pawulo a a tsakela ku va ni vapfumeri-kulobye. A a khutaziwa hi ku va ni vamakwerhu, hilaha swi nga hakona ninamuntlha. A swi kanakanisi leswaku xikhutazo xexo xi nyike Pawulo xivindzi xo langutana ni vakaneti volavo lava hlundzukeke, lava a va lava ku n’wi dlaya.