Tekelela Yehovha, Xikwembu Xa Hina Lexi Nga Yiki Hi Nghohe

“Xikwembu a xi yi hi nghohe.”—VARHOMA 2:11.

1, 2. (a) A xi ri xihi xikongomelo xa Yehovha malunghana ni Vakanana hinkwavo? (b) Xana Yehovha u endle yini, naswona i swivutiso swihi leswi tlakukaka?

VAISRAYELE, lava a va dzime mixaxa ya vona eTimbaleni ta Mowabu hi 1473 B.C.E., a va rhiye ndleve loko Muxe a vulavula. Entsungeni wa Nambu wa Yordani laha a va ta pelela kona, a va yimeriwe hi ntirho wo tika. Muxe u va byele xikongomelo xa Yehovha xa ku endla leswaku Vaisrayele va hlula matiko ya nkombo ya matimba ya Vakanana eTikweni leri Tshembisiweke. Marito ya Muxe a ma tiyisa nhlana swinene: “Kunene Yehovha Xikwembu xa wena u ta ma tshikela eka wena, wena u fanele u ma hlula”! Vaisrayele a va nga fanelanga va endla ntwanano ni matiko wolawo, naswona a va nga fanelanga va ma tsetselela.—Deteronoma 1:1; 7:1, 2.

² Kambe Yehovha u ponise ndyangu wun’we emutini wo sungula lowu hlaseriweke hi Vaisrayele. Xikwembu xi sirhelele ni vanhu va le mitini yin’wana ya mune. Ha yini? Xana swiendlakalo swo hlawuleka leswi fambisanaka ni ku pona ka Vakanana lava swi hi dyondzisa yini ha Yehovha? Naswona xana hi nga n’wi tekelela njhani?

N’wangulo Lowu Veke Kona Hikwalaho Ka Ndhuma Ya Yehovha

3, 4. Swiviko swa ku hlula ka Vaisrayele swi ve ni vuyelo byihi eka Vakanana?

³ Eka malembe ya 40 lawa Vaisrayele va ma heteke emananga va nga si nghena eTikweni leri Tshembisiweke, Yehovha u sirhelele vanhu vakwe a tlhela a va lwela. Loko Vaisrayele va ri edzongeni wa Tiko leri Tshembisiweke, va langutane na Aradi, hosi ya le Kanana. Yehovha u pfune Vaisrayele leswaku va hlula hosi leyi ni vanhu va yona eHorma. (Tinhlayo 21:1-3) Endzhaku Vaisrayele va cecelete tiko ra Edomu, va kongoma en’walungwini va ya en’walungu-vuxa bya Lwandle leri Feke. Endhawini leyi, laha khale a ku tshama Vamowabu, se a ku tshama Vaamori. Hosi Sihoni wa Muamori u ale leswaku Vaisrayele va tsemakanya hi le tikweni rakwe. Hiloko ku suka nyimpi eYahasa, laha swi tikombaka ku ri en’walungwini wa Nkova wa Arinoni, laha Sihoni a feleke kona. (Tinhlayo 21:23, 24; Deteronoma 2:30-33) En’walungu-mpfungwe a ku ri na Ogo, loyi a a fuma Vaamori van’wana va le Baxani. Hambileswi Ogo a a ri xihontlovila, eka Yehovha a a nga ri nchumu. Ogo u dlayiwile aEdireyi. (Tinhlayo 21:33-35; Deteronoma 3:1-3, 11) Xiviko xa ku hlula loku ni timhaka tin’wana ta ku Huma ka Vaisrayele aEgipta swi va khumbe swinene vanhu lava a va tshama eKanana.a

⁴ Loko Vaisrayele va pele nambu wa Yordani va nghena eKanana, va fike va dzima mixaxa eGiligala. (Yoxuwa 4:9-19) Ekusuhi ni kwalaho a ku ri ni muti wa Yeriko lowu biyeriweke hi marhangu. Leswi Rahava wa le Kanana a swi tweke hi ta swiendlo swa Yehovha swi n’wi susumetele ku teka goza leri lavaka ripfumelo. Hikwalaho, Yehovha u n’wi tsetselerile swin’we ni va yindlu ya yena loko a lovisa muti wa Yeriko.—Yoxuwa 2:1-13; 6:17, 18; Yakobo 2:25.

 5. I yini lexi susumeteleke Vagibiyoni ku endla rhengu ra vutlhari?

⁵ Endzhaku Vaisrayele va suke endhawini yo pfumala tintshava ekusuhi ni nambu va kongoma eswitsungeni swa le xikarhi ka tiko. Yoxuwa u landzele vukongomisi bya Yehovha kutani a tumbelela muti wa Ayi hi ndlela ya mano swinene. (Yoxuwa, ndzima 8) Xiviko xa nhlaselo lowu veke kona xi susumetele tihosi to tala ta Vakanana leswaku ti hlengeletanela nyimpi. (Yoxuwa 9:1, 2) Vahivhi lava a va tshama emutini wa le kusuhi lowu vuriwaka Gibiyoni va endle leswi hambaneke. Yoxuwa 9:4 yi ri: ‘Vona va susumeteleke ku teka goza ra vutlhari.’ Ku fana na Rahava, a va vikeriwe hi ta ndlela leyi Yehovha a poniseke vanhu vakwe ha yona loko va Huma evuhlongeni, ni loko va hlula Sihoni na Ogo. (Yoxuwa 9:6-10) Vagibiyoni a va swi vona leswaku ku lwa na vona a swi ta fana ni ku hala ribye u lava mati. Ku endlela leswaku Vagibiyoni va pona swin’we ni miti yinharhu ya le kusuhi—ku nga Kefira, Beroti na Kiriyati-yeyarimi—va rhume vayimeri va vona eka Yoxuwa le Giligala, lava fikeke va endla onge va huma etikweni ra le kule. Rhengu ra vona ri tirhile. Yoxuwa u endle ntwanano na vona, a tiyisekisa leswaku va ta pona. Endzhaku ka masiku manharhu, Yoxuwa ni Vaisrayele va kume leswaku va kanganyisiwile. Kambe va namarhele ntwanano wa vona, tanihi leswi a va va hlambanyele hi vito ra Yehovha. (Yoxuwa 9:16-19) Xana Yehovha u pfumerile?

 6. Xana Yehovha u angurise ku yini eka ntwanano lowu Yoxuwa a wu endleke ni Vagibiyoni?

⁶ Vagibiyoni va pfumeleriwe ku tsemela Vaisrayele tihunyi ni ku va kela mati, va tlhela va endla mintirho yoleyo ‘ealitarini ya Yehovha’ leyi a yi ri etabernakeleni. (Yoxuwa 9:21-27) Ku tlula kwalaho, loko tihosi ta ntlhanu ta Vaamori ni mavuthu ya tona ti xungeta Vagibiyoni, Yehovha u va lamulerile hi ku endla singita. Xihangu xi dlaye valala vo tala ku tlula lava dlayiweke hi mavuthu ya Yoxuwa. Yehovha u hlamule xikombelo xa Yoxuwa xa leswaku dyambu ni n’weti swi yima leswaku a ta kota ku hlula valala hi ku helela. Yoxuwa u te: “A ri kona siku leri a ri fana ni rero, hambi ku ri emahlweni ka rona kumbe endzhaku ka rona, leri Yehovha a nga yingisa rito ra munhu, hikuva Yehovha a a lwela Israyele.”—Yoxuwa 10:1-14.

 7. Hi wihi ntiyiso lowu vuriweke hi Petro lowu kombisiweke emhakeni ya Vakanana van’wana?

⁷ Rahava wa Mukanana ni ndyangu wa ka vona swin’we ni Vagibiyoni a va chava Yehovha naswona va teke magoza lama faneleke. Leswi va humeleleke swi wu tiyisekisa kahle ntiyiso lowu muapostola Petro la nga Mukreste a wu tsaleke endzhakunyana, loko a ku: “Xikwembu a xi yi hi nghohe, kambe eka tiko rin’wana ni rin’wana munhu loyi a xi chavaka a tlhela a endla ku lulama wa amukeleka eka xona.”—Mintirho 10:34, 35.

Leswi Endlekeke Eka Abrahama Ni Le Ka Vaisrayele

8, 9. Xana ku nga yi hi nghohe ka Yehovha ku kombisiwe njhani eka ndlela leyi a tirhisaneke na Abrahama ha yona swin’we ni tiko ra Israyele?

⁸ Mudyondzisiwa Yakobo u kokele nyingiso eka musa lowukulu wa Xikwembu malunghana ni ndlela leyi xi tirhisaneke ha yona na Abrahama ni vatukulu va yena. Lexi endleke leswaku Abrahama a va “nakulobye wa Yehovha” a ku nga ri rixaka leri a a huma eka rona, kambe a ku ri ripfumelo rakwe. (Yakobo 2:23) Ripfumelo ra Abrahama ni ndlela leyi a a rhandza Yehovha ha yona swi tisele vatukulu va yena mikateko. (2 Tikronika 20:7) Yehovha u tshembise Abrahama a ku: “Hakunene ndzi ta ku katekisa ndzi tlhela ndzi andzisa mbewu ya wena ku fana ni tinyeleti ta matilo ni ku fana ni swiribyana swa sava leri nga eribuweni ra lwandle.” Kambe xiya xitshembiso lexi vuriweke eka ndzimana leyi landzelaka: “Tinxaka hinkwato ta misava ti ta tikatekisa hi mbewu ya wena.”—Genesa 22:17, 18; Varhoma 4:1-8.

⁹ Ematshan’weni yo ya hi nghohe, ndlela leyi Yehovha a tirhisaneke ni Vaisrayele ha yona yi kombise leswi a nga swi endlelaka lava n’wi yingisaka. Ku tirhisana ka Yehovha na vona i xikombiso xa ndlela leyi a kombisaka rirhandzu lerikulu ha yona eka malandza ya yena yo tshembeka. Hambileswi Vaisrayele a va ri ‘ndzhaka ya Yehovha yo hlawuleka,’ leswi a swi nga vuli swona leswaku Xikwembu a xi va kombisi tintswalo vanhu van’wana. (Eksoda 19:5; Deteronoma 7:6-8) I ntiyiso leswaku Yehovha u kutsule Vaisrayele evuhlongeni bya le Egipta kutani a ku: “Hi n’wina ntsena lava ndzi mi tiveke eka miti hinkwayo ya misava.” Kambe hi ku tirhisa muprofeta Amosi ni van’wana, Yehovha u tlhele a nyika vanhu va “matiko hinkwawo” ntshembo lowukulu.—Amosi 3:2; 9:11, 12; Esaya 2:2-4.

Yesu, Mudyondzisi La Nga Yiki Hi Nghohe

10. Yesu u wu tekelele njhani moya wa Tata wakwe wa ku pfumala xihlawuhlawu?

¹⁰ Hi nkarhi wa vutirheli byakwe bya laha misaveni, Yesu, loyi a nga xifaniso xa xiviri xa Tata wakwe, u tekelele moya wa Yehovha wa ku pfumala xihlawuhlawu. (Vaheveru 1:3) Lexi a a khathala ngopfu hi xona enkarhini wolowo a ku ri ku kuma “tinyimpfu leti lahlekeke ta yindlu ya Israyele.” Kambe sweswo a swi n’wi sivelanga ku chumayela wansati wa Musamariya exihlobyeni. (Matewu 15:24; Yohane 4:7-30) U tlhele a endla singita loko a komberiwa hi ndhuna ya masocha, leyi handle ko kanakana a yi nga ri Muyuda. (Luka 7:1-10) Kambe ngopfu-ngopfu a a kombisa hi swiendlo leswaku u rhandza vanhu va Xikwembu. Vadyondzisiwa va Yesu na vona va chumayele vanhu vo tala swinene. Swi ve erivaleni leswaku ku kuma mikateko ya Yehovha a swi nga titsheganga hi tiko leri u humaka eka rona, kambe hi langutelo ra wena. Vanhu lava titsongahataka ni va timbilu letinene lava a va lava ntiyiso hakunene va amukele mahungu lamanene ya Mfumo. Kambe lava manyunyu ni lava tikurisaka va tsan’we Yesu ni rungula rakwe. Yesu u te: “Ndza ku dzunisa erivaleni, Tatana, Hosi ya tilo ni misava, hikuva swilo leswi u va fihlele hi vukheta lavo tlhariha ni lava va nga ni ku twisisa, kutani u swi hlavutele swihlangi. Ina, Wena Tatana, hikuva ku endlisa xisweswo ku ve ndlela leyi amukeriwaka hi wena.” (Luka 10:21) Loko hi hanyisana ni van’wana hi rirhandzu hi tlhela hi kombisa ripfumelo, hi ta va hi kombisa leswaku a hi na xihlawuhlawu, naswona ha swi tiva leswaku hi swona leswi Yehovha a swi amukelaka.

11. Moya wa ku pfumala xihlawuhlawu wu kombisiwe njhani evandlheni ro sungula ra Vukreste?

¹¹ Evandlheni ro sungula ra Vukreste, Vayuda a va nga hambananga helo ni lava nga riki Vayuda. Pawulo u te: “Ku vangama ni ku xiximeka ni ku rhula eka un’wana ni un’wana loyi a endlaka leswi nga swinene, ku sungula hi Muyuda ku ya ni le ka Mugriki. Hikuva Xikwembu a xi yi hi nghohe.”b (Varhoma 2:10, 11) Lexi a xi ta endla leswaku va kuma musa lowukulu wa Yehovha a ku nga ri rixaka leri va humaka eka rona, kambe a ku ri leswi a va ta swi endla endzhaku ka ku dyondza hi Yehovha ni ntshembo lowu tisiweke hi nkutsulo wa N’wana wakwe Yesu. (Yohane 3:16, 36) Pawulo u tsarile a ku: “A hi Muyuda ehandle, naswona ku yimba a hi ka le handle enyameni. Kambe i Muyuda endzeni, naswona ku yimba ka yena i ka le mbilwini hi tlhelo ra moya, hayi hi nawu lowu tsariweke.” Kutani Pawulo u hlamusele vito leri nge “Muyuda” hi tindlela to hambana-hambana (leswi vulaka “wa le Yuda,” ku nga la dzunekaka), a ya emahlweni a ku: “Ku vongiwa ka yoloye a ku humi evanhwini, kambe ku huma eka Xikwembu.” (Varhoma 2:28, 29) Yehovha a nga bumabumeli vanhu hi ku ya hi nghohe. Xana na hina hi endla tano?

12. Nhlavutelo 7:9 yi nyika ntshembo wihi, naswona yi wu nyika vamani?

¹² Endzhaku, muapostola Yohane u kume xivono xa Vakreste vo tshembeka lava totiweke lava kombisiweke va ri tiko ra moya ra vanhu va 144 000, “lava funghiweke eka nyimba yin’wana ni yin’wana ya vana va Israyele.” Endzhaku ka vona, Yohane u vone “ntshungu lowukulu [lowu humaka] eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato, wu yime emahlweni ka xiluvelo ni le mahlweni ka Xinyimpfana, wu ambale tinguvu to leha to basa; wu tamele marhavi ya micindzu emavokweni ya wona.” (Nhlavutelo 7:4, 9) Kutani evandlheni ra Vukreste ra manguva lawa ku ni vanhu va tinxaka hinkwato ni va tindzimi hinkwato. Vanhu va mindhavuko hinkwayo va ni ntshembo wa ku pona ‘nhlomulo lowukulu’ lowu taka, kutani va nwa “eminseledyaneni ya mati ya vutomi” emisaveni leyintshwa.—Nhlavutelo 7:14-17.

Vuyelo Lebyinene

13-15. (a) Hi nga wu hlula njhani moya wa xihlawuhlawu? (b) Boxa swikombiso swa vuyelo lebyi nga vaka kona loko ku kombisiwa moya wa xinghana.

¹³ Yehovha u hi tiva kahle ku fana ni tatana lonene la tivaka vana vakwe. Hilaha ku fanaka, loko hi ringeta ku tiva mindhavuko ya van’wana, hi sungula ku va twisisa ku antswa naswona ku hambana ka mindhavuko ya hina a ku vi nchumu lowukulu. Moya wa xihlawuhlawu wa hela kutani vuxaka ni rirhandzu ra hina swi kula. Hi va ni vun’we lebyi tiyeke. (1 Vakorinto 9:19-23) Sweswo swi kombisiwa kahle hi ntirho wa varhumiwa lava yaka ematikweni mambe. Va kombisa nkhathalelo wa vona eka vanhu lava tshamaka eka wona, kutani swa va olovela ku hatla va tolovelana ni mavandlha ya kona.—Vafilipiya 2:4.

¹⁴ Vuyelo lebyinene byo pfumala xihlawuhlawu byi vonaka ematikweni yo tala. Aklilu, la humaka aEtiyopiya, u tikume a ri ni xivundza entsindza wa Britain, le London laha a a tshama kona. Xivundza xakwe xi nyanyisiwe hileswi vanhu va kona a va vonaka va nga ri na xinghana eka vanhu lava humaka ematikweni mambe, ku nga moya lowu teleke ngopfu emadorobeni yo tala lamakulu ya le Yuropa namuntlha. Loko Aklilu a ya enhlanganweni wa Vukreste eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha, u fike a vona moya lowu hambaneke swinene! Lava a va ri kona va n’wi amukele hi mandla mambirhi, kutani u hatle a titwa a amukelekile. Ku tlangela ka yena Muvumbi ku hatle ku kula. Ku nga ri kungani u lave tindlela to byela van’wana mahungu lamanene ya Mfumo endhawini yoleyo. Kahle-kahle, loko munghana wa Aklilu loyi a a chumayela na yena a n’wi vutise leswaku hi yihi pakani ya yena evuton’wini, Aklilu u vule leswaku a a navela leswaku siku rin’wana a va evandlheni leri vulavulaka Xiamharic. Loko vakulu va vandlha ra kwalaho leri tirhisaka Xinghezi va twe mhaka leyi, va nambe va hlela leswaku ku va ni nkulumo ya le rivaleni ya Bibele hi ririmi ra ka va Aklilu. Ku endliwe xirhambo xa ku ta enhlanganweni wolowo wo sungula wa le rivaleni eBritain wa Xiamharic, hiloko ku ta vanhu vo tala va matiko mambe ni va kwalaho. Namuntlha Vaetiyopiya ni van’wana va le ndhawini yoleyo va hlanganyela swin’we evandlheni leri tswalaka mihandzu. Vo tala va kume leswaku ku hava lexi nga va sivelaka ku tinyiketela eka Yehovha, kutani va kombisa ku tinyiketela koloko hi ku va Vakreste lava khuvuriweke.—Mintirho 8:26-36.

¹⁵ Vumunhu bya vanhu ni mindhavuko ya vona swa hambana. A ku na munhu la tlakukeke kumbe la nga nyawuriki; lexi nga kona hileswaku vanhu va hambana. Loko Timbhoni ta le xihlaleni xa Melita ti hlalele ku khuvuriwa ka vanhu lava ha ku tinyiketelaka eka Yehovha, ti kombise ntsako wa tona erivaleni kasi vaendzi lava humaka eBritain va wu kombise hi mihloti yinene. Mintlawa leyi ya le Melita ni ya le Britain yi kombise mintlhaveko ya yona hi tindlela to hambana, naswona rirhandzu ra yona lerikulu eka Yehovha ri tiyise vuxaka bya yona bya Vukreste.—Pisalema 133:1; Vakolosa 3:14.

Ku Hlula Moya Wa Xihlawuhlawu

16-18. Hlamusela ntokoto lowu kombisaka ndlela leyi moya wa xihlawuhlawu wu nga hluriwaka ha yona evandlheni ra Vukreste.

¹⁶ Loko rirhandzu ra hina eka Yehovha ni le ka vamakwerhu va Vakreste ri kula, swi nga hi olovela swinene ku languta van’wana hi ndlela leyi Yehovha a va langutaka ha yona. Hi nga kota ku hlula moya wihi ni wihi wa xihlawuhlawu lowu hi tshameke hi va na wona eka vanhu va matiko man’wana, va tinxaka tin’wana kumbe va ndhavuko wun’wana. Hi xikombiso, anakanya hi Albert, loyi a a ri xirho xa Vuthu ra Britain hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, kutani a khomiwa hi Majapani loko ku hluriwa Singapore hi 1942. Endzhaku u hete kwalomu ka malembe manharhu a tirha “exiporweni xa rifu,” ekusuhi ni laha ku vuriwaka buloho ra nambu wa Kwai. Loko a ntshunxiwa endzhaku ka nyimpi, se a a tika tikhilogiramu ta 32, a a tshoveke rihlaya ni rhambu ra nhompfu naswona a a karhatiwa hi nchuluko, mantshasi ni dari. Xiyimo xa vakhotsiwa-kulobye va magidi a xi nyanye ngopfu; vo tala va file. Hikwalaho ka maxangu lawa Albert a ma voneke, loko a tlhelela ekaya hi 1945 a a ri ni mabibi ya mbilu, a nga lavi ku twa nchumu hi Xikwembu kumbe hi vukhongeri.

¹⁷ Irene nkata Albert u ve Mbhoni ya Yehovha. Albert u ye eminhlanganweni yi nga ri yingani evandlheni ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehovha leswaku a tsakisa nsati wakwe. Jaha rin’wana leri vuriwaka Paul leri nga Mukreste la ngheneleke ntirho wa nkarhi hinkwawo ri endzele Albert ri ya dyondza Bibele na yena. Endzhakunyana Albert u lemuke leswaku Yehovha u languta vanhu hi ku ya hi xiyimo xa timbilu ta vona. U nyiketele vutomi bya yena eka Yehovha kutani a khuvuriwa.

¹⁸ Endzhaku Paul u rhurhele eLondon laha a nga fika a dyondza Xijapani a tlhela a hlanganyela ni vandlha leri tirhisaka Xijapani. Loko a tivise vamakwerhu va le vandlheni leri a a hlanganyela eka rona eku sunguleni leswaku u ta ta ni Timbhoni leti endzeke leti humaka eJapani, vamakwerhu va tsundzuke ndlela leyi Albert a a va venga ha yona vanhu va tiko rero. Ku sukela loko a vuyile eBritain, Albert a a nga lavi ni ku vona nkondzo wa munhu wihi ni wihi la humaka eJapani, hikwalaho vamakwerhu va tivutisile leswaku u ta endla yini. Kambe a vo vilela ntsena hikuva Albert u fike a amukela vaendzi lava hi mandla mambirhi.—1 Petro 3:8, 9.

‘Antswisani’

19. I xitsundzuxo xihi xa muapostola Pawulo lexi nga hi pfunaka loko hi ri ni xihlawuhlawu?

¹⁹ Hosi Solomoni wo tlhariha u tsarile: “Xihlawu-hlawu a hi xinene.” (Swivuriso 28:21) Swa olova ku va ni vunghana ni vanhu lava hi va tivaka kahle. Kambe, minkarhi yin’wana a hi khathali hi vanhu lava hi nga va tiviki kahle. Xihlawuhlawu xo tano a xi fanelanga eka malandza ya Yehovha. Hinkwerhu hi ta va hi endla kahle loko hi landzela xitsundzuxo xa Pawulo xa ku ‘antswisa’—ina, hi fanele hi antswisa ndlela leyi hi va rhandzaka ha yona Vakreste-kulorhi va tinxaka tin’wana.—2 Vakorinto 6:13.

20. Hi le ka swilo swihi laha hi faneleke hi tekelela Yehovha, Xikwembu xa hina lexi nga riki na xihlawuhlawu?

²⁰ Ku nga khathariseki leswaku hi ni lunghelo ro ya hanya etilweni kumbe hi ni ntshembo wo hanya hi masiku emisaveni, loko hi pfumala xihlawuhlawu hi ta va ni vun’we tanihi ntlhambi lowu nga ni Murisi un’we. (Vaefesa 4:4, 5, 16) Ku tikarhatela ku tekelela Yehovha, Xikwembu xa hina lexi nga riki na xihlawuhlawu, swi nga hi pfuna evutirhelini bya hina bya Vukreste, emindyangwini ni le mavandlheni ya hina, kahle-kahle eka hinkwaswo leswi hi swi endlaka. Njhani? Xihloko lexi landzelaka xi ta vulavula hi mhaka leyi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

• Yehovha u swi kombise njhani leswaku a nga yi hi nghohe emhakeni ya Rahava ni Vagibiyoni?

• Yesu u swi kombise njhani leswaku a a nga yi hi nghohe edyondzweni ya yena?

• I yini lexi nga hi pfunaka ku hlula xihlawuhlawu xihi ni xihi xa ndhavuko ni xa rixaka?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Ku sungula ka ku hluriwa ka Vakanana hi Vaisrayele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Yesu a nga tshikanga ku chumayela wansati wa Musamariya

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Nhlangano wa le rivaleni wa Xiamharic le Britain

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Rirhandzu leri Albert a veke na rona eka Yehovha ri n’wi pfunile leswaku a hlula moya wa xihlawuhlawu