Ndlela Yo Hlawula Vuhungasi Lebyinene

1, 2. Hi xihi xiphiqo lexi hi langutanaka na xona loko swi ta eka vuhungasi?

EHLEKETA u ri karhi u lava ku dya mbhandzu lowu phomisaka marha kutani u xiya leswaku ku na laha wu nga bola. Xana u ta endla yini? Loko u swi lava u nga ha dya mbhandzu hinkwawo ni lomu ku nga bola; kumbe u nga ha wu cukumeta hinkwawo ka wona; kumbe u nga ha tsema u susa laha ku boleke kutani u tidyela. Xana u ta endla yini?

² Hi ndlela yo fanekisela, vuhungasi byi fana ni mbhandzu wolowo. Minkarhi yin’wana, u lava ku tiphina hi vuhungasi byo karhi, kambe u xiya leswaku tindlela to tala to hungasa ha tona namuntlha ti kucetela mahanyelo yo biha. Xana u ta endla yini? Van’wana va nga ha amukela vuhungasi byo biha kutani hi ndlela yo fanekisela va mitetela vuhungasi byihi ni byihi lebyi nga kona emisaveni leyi. Van’wana va nga ha papalata vuhungasi hinkwabyo leswaku va nga tshuki va wela eka vuhungasi byihi ni byihi byo biha. Hambiswiritano, van’wana va nga ha va ni vukheta byo papalata vuhungasi byo biha kambe minkarhi yin’wana va pfa va tiphinanyana hi vuhungasi lebyinene. Xana u fanele u hlawula yini leswaku u ta rhandziwa hi Xikwembu?

 3. I yini leswi hi nga ta swi kambisisa sweswi?

³ Vo tala va hina va nga hlawula yinhla leya vunharhu. Ha swi lava ku pfa hi kuma nkarhi wo hungasa kambe hi lava ku tiphina hi vuhungasi lebyinene. Hikwalaho, hi fanele hi kuma ndlela yo kambisisa vuhungasi lebyinene ni lebyi nga riki byinene. Xo sungula, a hi buleni hi ndlela leyi vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka byi nga yi khumbaka ha yona ndlela leyi hi n’wi gandzelaka ha yona Yehovha.

 4. Xana ku tinyiketela ka hina ku fanele ku byi khumba njhani vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka?

⁴ Mbhoni yin’wana leyi dyuhaleke leyi khuvuriweke hi 1946, yi tshama yi ku: “Ndzi tivekele pakani leswaku ndzi va kona minkarhi hinkwayo loko ku nyikeriwa nkulumo ya nkhuvulo onge hiloko ku ri mina ndzi nga ta khuvuriwa naswona ndzi yingisela hi vukheta.” Ha yini? U te, “Ku tshama ndzi ri karhi ndzi anakanya hi ku tinyiketela ka mina swi ndzi pfuna leswaku ndzi tshama ndzi tshembekile.” A swi kanakanisi leswaku na wena u titwa hi ndlela leyi fanaka. Ku titsundzuxa xitshembiso lexi u nga xi endla eka Yehovha leswaku u ta n’wi tirhela vutomi bya wena hinkwabyo, swi ta ku khutaza leswaku u tiyisela. (Hlaya Eklesiasta 5:4.) Entiyisweni, ku anakanyisisa hi ku tinyiketela ka wena swi ta khumba ndlela leyi u wu langutaka ha yona ntirho wo chumayela ni timhaka tin’wana evuton’wini leti katsaka vuhungasi. Muapostola Pawulo u kandziyise mhaka yoleyo loko a tsalela Vakreste va le sikwini ra yena a ku: “Hambi mi dya kumbe mi nwa kumbe mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo leswaku mi vangamisa Xikwembu.”—1 Vakorinto 10:31.

 5. Xana Levhitika 22:18-20 yi hi pfuna njhani leswaku hi vona xilemukiso lexi nga eka Varhoma 12:1?

⁵ Xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlaka evuton’wini xi khumba ndlela leyi u gandzela Yehovha ha yona. Loko Pawulo a tsalela Varhoma u tirhise marito lama endleke leswaku mhaka leyi yi dzika etimbilwini ta vapfumeri-kulobye. U va khutaze a ku: “Mi nyikela mimiri ya n’wina yi va xitlhavelo lexi hanyaka, xo kwetsima ni lexi amukelekaka eka Xikwembu, ku nga ntirho wo kwetsima, hi matimba ya n’wina ya ku anakanya.” (Varhoma 12:1) Miri wa wena wu katsa mianakanyo ya wena, mbilu ya wena ni matimba ya wena. Swilo leswi hinkwaswo u swi tirhisela ku tirhela Xikwembu. (Marka 12:30) Pawulo u vula leswaku ntirho lowu u wu endlaka hi mbilu hinkwayo i xitlhavelo. Xiga lexi nge xitlhavelo xi hi lemukisa swo karhi. Ehansi ka Nawu wa Muxe, xitlhavelo lexi nga hanyangiki kahle a xi nga amukeleki eka Xikwembu. (Levhitika 22:18-20) Hilaha ku fanaka, loko ntirho lowu Mukreste a wu endlelaka Xikwembu wu thyakisiwile hi ndlela yo karhi, Xikwembu a xi nge wu amukeli. Xana sweswo swi nga endlekisa ku yini?

6, 7. Xana Mukreste a nga wu thyakisa njhani miri wakwe, naswona byi ta va byihi vuyelo bya kona?

⁶ Pawulo u lemukise Vakreste va le Rhoma a ku: “Mi nga ha hambeti mi nyikela swirho swa n’wina exidyohweni.” Nakambe Pawulo u va byele leswaku ‘va dlaya mikhuva ya miri ya vona.’ (Varhoma 6:12-14; 8:13) Eku sunguleni, u nyike swikombiso swa ‘mikhuva yoleyo ya miri’ epapileni rakwe. Malunghana ni vanhu lava nga ni xidyoho, hi hlaya leswi: “Nomu wa vona wu tele ku rhukana.” “Milenge ya vona yi hatlisela ku halata ngati.” “A ku kona ku chava Xikwembu ematihlweni ya vona.” (Varhoma 3:13-18) Mukreste u ta nyamisa miri wakwe loko a tirhisa “swirho” swa miri wakwe ku endla swidyoho swo tano. Hi xikombiso, namuntlha loko Mukreste a swi hlalela hi vomu swifaniso swo navetisa rimbewu kumbe tifilimi leti kombisaka madzolonga lama nga ni tihanyi, u “nyikela [mahlo yakwe] exidyohweni” naswona u thyakisa miri wakwe hinkwawo. Xin’wana ni xin’wana lexi a xi endlaka evugandzerini bya yena xi fana ni xitlhavelo lexi nga ha kwetsimiki naswona a xi amukeleki eka Xikwembu. (Deteronoma 15:21; 1 Petro 1:14-16; 2 Petro 3:11) Byebyo byi ta va vuyelo byo biha hakunene lebyi hi nga ta byi kuma loko hi hlawula vuhungasi lebyi nga basangiki!

⁷ Entiyisweni, vuhungasi lebyi Mukreste a byi hlawulaka byi nga va ni vuyelo byo karhi. Hikwalaho, hi lava ku hlawula vuhungasi lebyi nga ta hi endla leswaku hi hambeta hi ri lava tinyiketeleke eka Xikwembu ku nga ri ku thyakisa ntirho lowu hi xi endlelaka wona. Sweswi a hi kambisiseni ndlela leyi hi nga swi tivaka ha yona leswi nga swinene ni leswi nga riki swinene.

8, 9. (a) Hi yihi mintlawa yimbirhi ya vuhungasi? (b) Hi byihi vuhungasi lebyi hi faneleke hi byi papalata naswona ha yini?

⁸ Hi ntolovelo, ku ni mintlawa yimbirhi ya vuhungasi. Ntlawa wo sungula wu katsa vuhungasi lebyi Vakreste va faneleke va byi papalata hilaha ku heleleke; wa vumbirhi wu katsa vuhungasi lebyi Vakreste va nga byi vonaka byi amukeleka kumbe byi nga amukeleki. A hi rhangeni hi ntlawa lowo sungula, ku nga vuhungasi lebyi Vakreste va faneleke va byi papalataka.

⁹ Hilaha swi hlamuseriweke hakona eka Ndzima 1, vuhungasi byin’wana byi katsa swilo leswi swi nga erivaleni leswaku a swi amukeleki hi ku ya hi Bibele. Hi xikombiso, anakanya hi ti-website kun’we ni tifilimi, minongonoko ya thelevhixini ni vuyimbeleri lebyi nga ni madzolonga kumbe lebyi nga ni swiendlo swa vudimona kumbe lebyi nga ni swifaniso swo navetisa rimbewu kumbe lebyi kucetelaka swilo swo biha ni mahanyelo yo biha. Hambileswi mixaka leyi ya vuhungasi lebyi nga basangiki yi kombisiwaka yi ri leyi amukelekaka, Vakreste va ntiyiso va fanele va yi papalata hikuva yi lwisana ni milawu ya Bibele. (Mintirho 15:28, 29; 1 Vakorinto 6:9, 10; Nhlavutelo 21:8) Loko u papalata vuhungasi byebyo lebyi nga riki byinene, u kombisa Yehovha leswaku hakunene wa swi ‘nyenya leswo homboloka’ naswona u tshama u ri karhi u ‘fularhela swo biha.’ Hi ndlela yoleyo, u ni ‘ripfumelo leri nga riki na vukanganyisi.’—Varhoma 12:9; Pisalema 34:14; 1 Timotiya 1:5.

10. Munhu a nga tixisa hi ndlela yihi loko swi ta eka vuhungasi, naswona ha yini?

¹⁰ Van’wana va nga ha vona onge ku hlalela vuhungasi lebyi kombisaka manyala a swi bihanga. Va tibyela leswi, ‘Ndzi nga ha hlalela manyala eka tifilimi kumbe eka thelevhixini, kambe a ndzi nge pfuki ndzi ma endlile.’ Sweswo ko va ku tixisa naswona swi ni khombo. (Hlaya Yeremiya 17:9.) Loko hi tsakisiwa hi ku hlalela leswi Yehovha a swi vengaka, xana hakunene hi ‘nyenya leswi hombolokeke’? Loko hi tshamela ku hlalela swilo swo homboloka swi ta hi tlanyata. (Pisalema 119:70; 1 Timotiya 4:1, 2) Mukhuva wolowo wu nga khumba ni leswi hi swi endlaka kumbe wu endla leswaku hi amukela mahanyelo yo biha ya vanhu van’wana.

11. Marito lama nga eka Vagalatiya 6:7 ma tiyisile hi ndlela yihi emhakeni ya vuhungasi?

¹¹ Leswi swi humelerile. Vakreste van’wana va hlanganyela eku tikhomeni ko biha hikwalaho ko kuceteriwa hi vuhungasi lebyi va tshamelaka ku byi hlalela. Va dyondze ku vava leswaku “xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.” (Vagalatiya 6:7) Kambe u nga byi papalata vuyelo byebyo byo vava. Loko u tiyimisela ku papalata ku hlalela swilo swo biha u ta swi kota ku hanya vutomi lebyi tsakisaka.—Vona bokisi leri nge “Hi Byihi Vuhungasi Lebyi Ndzi Faneleke Ndzi Byi Hlawula?”

12. Xana Vagalatiya 6:5 yi tirha njhani emhakeni ya vuhungasi, naswona hi wihi nkongomiso lowu hi nga na wona loko hi endla swiboho swa munhu hi yexe?

¹² Sweswi a hi buleni hi ntlawa wa vumbirhi ku nga vuhungasi lebyi Rito ra Xikwembu ri nga vuliki hi ku kongoma loko byi amukeleka kumbe byi nga amukeleki. Loko Mukreste a hlawula eka vuhungasi byo tano, u fanele a tiendlela xiboho xa yena n’wini eka leswi a swi vonaka swi ri swinene. (Hlaya Vagalatiya 6:5.) Hambiswiritano, loko hi fanele hi endla xiboho emhakeni leyi, wu kona nkongomiso lowu hi nga wu landzelaka. Bibele yi tamele milawu kumbe tidyondzo leti nga hi kongomisaka leswaku hi twisisa vonelo ra Yehovha hi leswi hi swi hlawulaka. Loko hi landzela nkongomiso wolowo, hi ta kota ku vona leswi “ku rhandza ka Yehovha ku nga swona” eka swilo hinkwaswo ku katsa ni le ka vuhungasi lebyi hi byi hlawulaka.—Vaefesa 5:17.

13. I yini lexi nga hi susumetelaka ku papalata vuhungasi lebyi nga n’wi tsakisiki Yehovha?

¹³ I ntiyiso leswaku a hi Vakreste hinkwavo va nga ni vuswikoti byo hatla va twisisa swilo hi ndlela leyi fanaka. (Vafilipiya 1:9) Ku tlula kwalaho, Vakreste va swi xiya leswaku vanhu a va rhandzi swilo swo fana loko swi ta emhakeni ya vuhungasi. Hikwalaho, a hi nge languteli leswaku Vakreste hinkwavo va endla swiboho leswi fanaka. Hambiswiritano, loko hi ya hi pfumelela milawu ya Bibele yi kongomisa mianakanyo ni timbilu ta hina hi ta swi lava hi mbilu hinkwayo ku papalata muxaka wihi ni wihi wa vuhungasi lebyi nga n’wi tsakisiki Yehovha.—Pisalema 119:11, 129; 1 Petro 2:16.

14. (a) Hi yihi mhaka ya nkoka leyi hi faneleke hi yi xiya loko hi hlawula vuhungasi? (b) Xana hi nga endla yini leswaku mhaka ya ku gandzela Xikwembu yi va ya risima evuton’wini bya hina?

¹⁴ Ku ni mhaka yin’wana ya nkoka leyi u faneleke u yi xiya loko u hlawula vuhungasi: ku nga nkarhi wa wena. Hambileswi vuhungasi lebyi u byi hlawulaka byi paluxaka leswi wena u vonaka swi ri leswi amukelekaka, kambe nkarhi lowu u wu hetaka eka byona wu kombisa leswaku i yini leswi swi nga swa nkoka eka wena. Eka Vakreste ku gandzela Xikwembu i nchumu wa risima swinene. (Hlaya Matewu 6:33.) Kutani i yini lexi u nga xi endlaka ku tiyiseka leswaku mhaka ya ku gandzela Xikwembu yi va ya risima swinene evuton’wini bya wena? Muapostola Pawulo u te: “Tshamani mi ri karhi mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha, mi tixavela nkarhi lowunene.” (Vaefesa 5:15, 16) Hakunene, ku tivekela nkarhi wo karhi wa vuhungasi swi ta ku pfuna leswaku u va ni nkarhi lowu eneleke wa “swilo swa nkoka swinene”—ku nga swilo leswi nga ta ku pfuna leswaku u antswisa vuxaka bya wena ni Xikwembu.—Vafilipiya 1:10.

15. Ha yini ku ri vutlhari ku hlawula vuhungasi lebyi nga riki na nchumu lowu nga ku hoxaka ekhombyeni?

¹⁵ Nakambe i vutlhari ku hlawula vuhungasi lebyi nga riki na nchumu lowu nga ku hoxaka ekhombyeni. Xana sweswo swi vula yini? Tlhela u ehleketa hi xikombiso lexiya xa mbhandzu. Leswaku u nga dyi laha ku nga bola, a wu tsemi laha ku nga bola ntsena kambe u tsema ni xiphemu xo karhi xa laha ku nga bolangiki. Hilaha ku fanaka, i vutlhari ku hlawula vuhungasi lebyi nga riki na nchumu lowu nga ku hoxaka ekhombyeni. Mukreste la tlhariheke a nga papalati ntsena vuhungasi lebyi swi nga erivaleni leswaku byi lwisana ni milawu ya Bibele kambe u tlhela a papalata mixaka hinkwayo ya vuhungasi lebyi sorisaka ku katsa ni lebyi nga ni swilo leswi nga dlayaka vuxaka bya munhu ni Xikwembu. (Swivuriso 4:25-27) Ku ri namarhela swinene Rito ra Xikwembu swi ta ku pfuna leswaku u hlawula hi vutlhari.

16. (a) Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku hi ni langutelo ra Yehovha emhakeni ya mahanyelo? (b) U nga endla njhani leswaku Bibele yi ku kongomisa evuton’wini bya wena hinkwabyo?

¹⁶ Loko Vakreste va ntiyiso va hlawula vuhungasi, va rhanga va tivutisa loko byi amukeleka eka Yehovha kumbe byi nga amukeleki. Bibele yi paluxa milawu ya Yehovha ni ndlela leyi a titwaka ha yona. Hi xikombiso, Hosi Solomoni u xaxamete swilo leswi Yehovha a swi vengaka, swo tanihi “ririmi ra vunwa, ni mavoko lama halataka ngati leyi nga riki na nandzu, mbilu leyi kunguhataka makungu yo biha, milenge leyi hatlaka ku tsutsumela evubihini.” (Swivuriso 6:16-19) Xana langutelo ra Yehovha ri fanele ri ku khumba njhani? Mupisalema u nyike xitsundzuxo lexi nge: “N’wina lava rhandzaka Yehovha, vengani leswo biha.” (Pisalema 97:10) Vuhungasi lebyi u byi hlawulaka byi fanele byi kombisa leswaku hakunene wa swi venga leswi Yehovha a swi vengaka. (Vagalatiya 5:19-21) U nga rivali leswaku leswi u swi endlaka exihundleni hi swona swi paluxaka leswi u nga xiswona ku tlula leswi u swi endlaka erivaleni. (Pisalema 11:4; 16:8) Hikwalaho, loko u navela hi mbilu hinkwayo ku hanya hi ndlela leyi tsakisaka Yehovha, minkarhi hinkwayo u ta pfumelela Bibele yi ku kongomisa eka swilo leswi u swi hlawulaka. U ta tshama u endla tano evuton’wini bya wena.—2 Vakorinto 3:18.

17. Loko hi nga si hlawula vuhungasi, hi swihi swivutiso leswi hi faneleke hi tivutisa swona?

¹⁷ I yini swin’wana leswi u nga swi endlaka ku tiyisekisa leswaku u hanya hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Yehovha loko u hlawula vuhungasi? Tivutise xivutiso lexi nge, ‘Xana leswi swi ta byi khumba njhani vuxaka bya mina ni Xikwembu?’ Hi xikombiso, loko u nga si endla xiboho xo hlalela filimi yo karhi, rhanga u tivutisa leswi, ‘Xana leswi ndzi swi hlalelaka eka filimi leyi swi ta ri khumba njhani ripfalo ra mina?’ A hi kambisiseni milawu ya Bibele leyi nga hi kongomisaka emhakeni leyi.

18, 19. (a) Xana milawu leyi kongomisaka leyi kumekaka eka Vafilipiya 4:8 yi hi pfuna njhani leswaku hi tiva loko vuhungasi bya hina byi ri byinene kumbe byi nga ri byinene? (b) Hi yihi milawu yin’wana leyi kongomisaka, leyi nga ku pfunaka ku hlawula vuhungasi lebyinene? (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁸ Nawu lowu nga hi kongomisaka wu kumeka eka Vafilipiya 4:8, leyi nge: “Swilo swin’wana ni swin’wana swa ntiyiso, swilo swin’wana ni swin’wana swa ntikelo lowukulu, swilo swin’wana ni swin’wana swo lulama, swilo swin’wana ni swin’wana swo tenga, swilo swin’wana ni swin’wana leswi rhandzekaka, swilo swin’wana ni swin’wana leswi ku vulavuriwaka kahle ha swona, hinkwaswo leswi nga kona swa vunene ni hinkwaswo leswi nga kona leswi dzunekaka, hambetani mi xiya swilo leswi.” Pawulo a a nga vulavuli hi vuhungasi, kambe a a vula leswaku mbilu yi fanele yi dzika eka swilo leswi tsakisaka Xikwembu. (Pisalema 19:14) Hambiswiritano, marito ya Pawulo ma nga tirhisiwa emhakeni ya vuhungasi. Njhani?

¹⁹ Tivutise leswi, ‘Xana tifilimi, mintlangu ya vhidiyo, vuyimbeleri kumbe muxaka wun’wana wa vuhungasi lebyi ndzi byi hlawulaka byi endla leswaku mianakanyo ya mina yi tshama yi ri karhi yi anakanya hi “swilo swin’wana ni swin’wana swo tenga”?’ Hi xikombiso, endzhaku ko hlalela filimi yo karhi, u sala u ehleketa hi swilo swa njhani? Loko ku ri leswaku i swilo leswinene, swo tenga ni leswi phyuphyisaka, swi vula leswaku vuhungasi bya wena byi basile. Kambe loko filimi leyi u nga yi hlalela yi ku endla u sala u ehleketa hi swilo leswi nga tengangiki, swi vula leswaku vuhungasi bya wena a byi basanga naswona byi ni khombo. (Matewu 12:33; Marka 7:20-23) Ha yini? Hikuva ku ehleketa hi swilo leswi nga basangiki swi endla leswaku hi nga vi na ku rhula, swi vavisa ripfalo ra wena leri leteriweke hi Bibele naswona swi nga onha vuxaka bya wena ni Xikwembu. (Vaefesa 5:5; 1 Timotiya 1:5, 19) Tanihi leswi vuhungasi byo tano byi nga ku onhaka, u fanele u tiyimisela ku byi papalata.a (Varhoma 12:2) Endla ku fana ni mupisalema la khongeleke Yehovha a ku: “Endla leswaku mahlo ya mina ma hundza ma nga swi voni swilo leswi nga pfuniki nchumu.”—Pisalema 119:37.

20, 21. Xana 1 Vakorinto 10:23, 24 yi fambisana njhani ni ku hlawula vuhungasi lebyi tengeke?

²⁰ Pawulo u boxe nawu lowukulu wa Bibele lowu nga hi kongomisaka loko swi ta emhakeni ya ku tiendlela swiboho. U te: “Swilo hinkwaswo swa pfumeleriwa; kambe a hi swilo hinkwaswo leswi pfunaka. Un’wana ni un’wana a a hambete a lava leswaku ku pfuneka un’wana, hayi yena n’wini.” (1 Vakorinto 10:23, 24) Xana nawu wolowo wu nga hi kongomisa njhani emhakeni yo hlawula vuhungasi lebyinene? U fanele u tivutisa leswi, ‘Xana van’wana va ta titwa njhani hi vuhungasi lebyi ndzi byi hlawulaka?’

²¹ Ripfalo ra wena ri nga ha ku pfumelela ku tiphina hi vuhungasi byo karhi lebyi u byi vonaka byi ri lebyi amukelekaka. Kambe loko u xiya leswaku Timbhoni tin’wana mapfalo ya tona a ma ti pfumeleli ku tiphina hi byona, u nga ha hlawula ku byi papalata. Ha yini? Hikuva hilaha Pawulo a vuleke hakona, a wu lavi ku “dyohela vamakwenu,” hambi ku ri ku “dyohela Kreste,” hi ku endla leswaku vapfumeri-kuloni swi nga va oloveli ku tshama va tshembekile eka Xikwembu. U yingisa ndzayo leyi nge: “Kendlukelani ku va xikhunguvanyiso.” (1 Vakorinto 8:12; 10:32) Namuntlha Vakreste va ntiyiso va yingisa ndzayo ya Pawulo ya musa leyi fikelelaka mbilu, hi ku papalata vuhungasi lebyi amukelekaka kambe byi nga ‘akiki.’—Varhoma 14:1; 15:1.

22. Ha yini Vakreste va nga fanelanga va sindzisa leswaku van’wana va endla swilo ku fana na vona etimhakeni leti lavaka munhu a tiendlela xiboho eka tona?

²² Kambe ka ha ri ni swin’wana leswi faneleke swi xiyiwa emhakeni leyi ya ku anakanyela van’wana. Mukreste loyi ripfalo ra yena ri n’wi alelaka ku tiphina hi vuhungasi byo karhi, a nga fanelanga a sindzisa leswaku vandlha hinkwaro ri papalata vuhungasi byo tano, ku fana na yena. Loko a endla tano, u ta fana ni muchayeri la sindzisaka leswaku vachayeri lavan’wana lava fambaka na yena epatwini leri fanaka, va famba hi rivilo leri yena a fambaka ha rona. Sweswo a hi ku anakanyela van’wana. Hikwalaho ka rirhandzu ra Vukreste, Mukreste la nga ni ripfalo leri ri n’wi sivelaka ku tiphina hi swilo swo karhi, u fanele a xixima ndlela leyi vapfumeri-kulobye va titwaka ha yona hi vuhungasi lebyi yena a nga byi rhandziki, kambe byi nga tluliki milawu ya Bibele. Hi ndlela yoleyo, u endla leswaku ‘ku anakanyela ka yena ku tiviwa hi vanhu hinkwavo.’—Vafilipiya 4:5; Eklesiasta 7:16.

23. Xana u nga tiyiseka njhani leswaku vuhungasi lebyi u byi hlawulaka i byinene?

²³ Hi ku katsakanya, xana u nga tiyiseka njhani leswaku vuhungasi lebyi u byi hlawulaka i byinene? Papalata mixaka hinkwayo ya vuhungasi lebyi kombisaka manyala ni ku tikhoma loko biha, lebyi Rito ra Xikwembu ri byi solaka hi ku kongoma. Landzela milawu ya Bibele leyi kongomisaka, leyi nga tirhisiwaka eka mixaka ya vuhungasi lebyi Bibele yi nga boxiki hi ku kongoma leswaku byi bihile kumbe a byi bihanga. Papalata vuhungasi lebyi onhaka ripfalo ra wena, naswona u tshika lebyi nga ha vavisaka mapfalo ya van’wana, ngopfu-ngopfu ya vapfumeri-kuloni. Onge xiboho xa wena lexi tiyeke xi nga dzunisa Xikwembu ni ku endla leswaku wena ni ndyangu wa wena mi va lava rhandzekaka eka xona.