Ndzima Ya Vumune

Xana U Nga Wu Hlayisa Njhani Ndyangu?

 1. Hikwalaho ka yini ku hlayisa ndyangu ku nga ha nonon’hwaka swinene namuntlha?

“MISAVA leyi ni swa yona hinkwaswo swa hundza.” (1 Vakorinto 7:31) Marito wolawo ma tsariwe malembe yo tlula 1 900 lama hundzeke, naswona vona ndlela leyi ma nga ntiyiso ha yona namuntlha! Swilo swa cinca, ngopfu-ngopfu malunghana ni vutomi bya ndyangu. Leswi a swi tekiwa swi fanerile kumbe swi ri swa ndhavuko emalembeni ya 40 kumbe ya 50 lama hundzeke, hakanyingi a swa ha amukeleki namuntlha. Hikwalaho ka leswi, ku hlayisa ndyangu hi ndlela leyi humelelaka ku hundzuke ntlhontlho lowukulu swinene. Hambiswiritano, loko misinya ya milawu ya Matsalwa yi yingisiwa, u nga langutana na yona mintlhontlho leyi hi laha ku humelelaka.

HANYA HI LESWI U NGA NA SWONA

 2. Hi swihi swiyimo swa timali leswi vangaka ntshikilelo endyangwini?

² Namuntlha vanhu vo tala a va ha enerisiwi hi vutomi byo olova, byo tshama swin’we tanihi ndyangu. Leswi swivandla swa mabindzu swi humesaka swimakiwa swo tala ni ku tirhisa vutshila bya swona byo navetisa ku ringeta ku koka vanhu, timiliyoni ta vatatana na vamanana va heta tiawara to tala va ri emintirhweni leswaku va ta kota ku xava swimakiwa leswi. Timiliyoni tin’wana ti wa ti pfuka siku na siku leswaku ti ta kota ntsena ku vekanyana swakudya etafuleni. Ti boheka ku heta nkarhi wo tala ti ri entirhweni ku tlula khale, nkarhi wun’wana va va ni mintirho mimbirhi, ntsena leswaku va ta kota ku hakelela swilaveko. Kasi van’wana va nga tsaka swinene loko vo kumanyana ntirho, tanihi leswi ku pfumaleka ka ntirho ku nga xiphiqo lexikulu. Ina, vutomi a byi olovi eka ndyangu wa manguva lawa, kambe misinya ya milawu ya Bibele yi nga pfuna mindyangu leswaku yi langutana kahle ni xiyimo lexi yi nga eka xona.

 3. Hi wihi nsinya wa nawu lowu muapostola Pawulo a wu hlamuselaka, naswona xana ku wu tirhisa swi nga n’wi pfuna njhani munhu leswaku a humelela eku hlayiseni ka ndyangu?

³ Muapostola Pawulo u tshame a langutana ni ku pfumala timali. Leswaku a hlangavetana na kona, u dyondze dyondzo ya nkoka, leyi a yi hlamuselaka epapileni rakwe leri yaka eka munghana wakwe, Timotiya. Pawulo wa tsala: “A hi tanga na nchumu emisaveni, naswona hi nga ka hi nga fambi na nchumu, loko hi suka kwala misaveni. Hikokwalaho, loko hi ri ni swakudya ni tinguvu, hi ta kolwa hi swona.” (1 Timotiya 6:7, 8) I ntiyiso, ndyangu a wu lavi swakudya ni swiambalo ntsena. Wu lava ni laha wu nga ta tshama kona. Vana va lava dyondzo. Naswona ku ni timali ta vutshunguri ni swichekeletana swin’wana. Hambiswiritano, nsinya wa nawu wa marito ya Pawulo wa ha tirha. Loko hi enerisiwa hi ku kuma swilaveko swa hina, ematshan’weni yo hlongorisana ni leswi hi swi lavaka, vutomi byi ta olova.

 4, 5. Xana ku kunguhata ni ku hlela swi nga pfuna njhani eku hlayiseni ka ndyangu?

⁴ Nsinya wun’wana wa nawu lowu pfunaka wu kumeka eka xin’wana xa swifaniso swa Yesu. U te: “Xana i mani exikarhi ka n’wina, la nga rhangiki hi ku tshama hansi loko a lava ku aka xihondzo, a hlaya leswi a nga ta humesa swona, ku vona loko mali ya yena yi ta ringana ku heta ntirho xana?” (Luka 14:28) Laha Yesu u vulavula hi ku kunguhata, ku hlela ka ha ri emahlweni. Hi yi vonile ndlela leyi leswi swi pfunaka ha yona eka ndzima leyi hundzeke, loko mpatswa lowutsongo wu ehleketa hi ku tekana. Naswona endzhaku ka ku tekana, swi tlhela swi pfuna eku hlayiseni ka ndyangu. Ku kunguhata emhakeni leyi swi katsa ku hlela timali, ku hlela ka ha ri emahlweni leswaku u tirhisa mali leyi nga kona hi vutlhari swinene. Hi ndlela leyi ndyangu wu nga lawula matirhiselo ya mali, wu vekela mali yo xava swilaveko swa siku na siku etlhelo kumbe swa vhiki na vhiki.

⁵ Ematikweni man’wana, ku hlela ko tano ku nga ha lava leswaku munhu a lwisana ni mboyamelo wo lomba mali leyi nga ni ntswalo wa le henhla, leswaku ku xaviwa swilo leswi nga riki xilaveko. Eka man’wana, swi nga lava ku lawula swinene matirhiselo ya makhadi yo xava hi xikweleti. (Swivuriso 22:7) Nakambe swi nga ha lava ku lwisana ni mboyamelo wa ku xavetela—ku xava xanchumu hi magugu u nga si vona leswi swi nga xilaveko ni mimbuyelo ya kona. Ku tlula kwalaho, ku hlela mali swi ta endla swi va erivaleni leswaku mali leyi tlangisiwaka eku gembuleni, eku dzaheni ka fole ni ku nwa ku tlula mpimo, yi onha xiyimo xa timali xa ndyangu, naswona swi hambana ni misinya ya milawu ya Bibele.—Swivuriso 23:20, 21, 29-35; Varhoma 6:19; Vaefesa 5:3-5.

 6. Hi yihi mintiyiso ya Matsalwa leyi pfunaka lava vonakaka va hanya evuswetini?

⁶ Kambe, ku vuriwa yini hi lava va bohekaka ku hanya evuswetini? Xo sungula, va nga chaveleleka hi ku tiva leswaku xiphiqo lexi xa misava hinkwayo a xi nge tlhaveli hi dyambu. Eka misava leyintshwa leyi taka hi ku hatlisa, Yehovha u ta herisa vusweti swin’we ni vubihi lebyi byin’wana hinkwabyo lebyi vangelaka vanhu mbitsi. (Pisalema 72:1, 12-16) Hi nkarhi lowu fanaka, Vakreste va ntiyiso, hambiloko va swerile swinene, a va heleriwi hi ntshembo hi ku helela, hikuva va ni ripfumelo eka xitshembiso xa Yehovha lexi nge: “Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki, kumbe ku ku cukumeta, ni siku ni rin’we.” Hikwalaho, mupfumeri a nga vula hi ku tiyiseka a ku: “[Yehovha, NW] i mupfuni wa mina, a ndzi nga chavi nchumu.” (Vaheveru 13:5, 6) Emasikwini lawa yo nonon’hwa, Yehovha u seketele vagandzeri va yena hi tindlela to tala loko va hanya hi ku landza misinya ya yena ya milawu ni ku rhangisa Mfumo wa yena evuton’wini bya vona. (Matewu 6:33) Vo tala va vona va nga pfumela, va vula hi laha marito ya muapostola Pawulo ma vulaka ha kona: “Hinkwako, eminkarhini hinkwayo, ndzi dyondzile xihundla xa ku amukela ku taleriwa ni ndlala, ndzalo ni vusiwana, ndzi nga vileli. Ndzi nga endla hinkwaswo hi matimba ya Loyi a ndzi tiyisaka.”—Vafilipiya 4:12, 13.

KU RHWARISANA NDZHWALO

 7. Hi wahi marito ya Yesu lawa loko ma tirhisiwa ma nga endlaka leswaku ndyangu wu hlayisiwa hi ndlela leyi humelelaka?

⁷ Eku heleni ka vutirheli bya yena bya laha misaveni, Yesu u te: “Rhandza munhu-kuloni, kukota loko u tirhandza.” (Matewu 22:39) Ku tirhisa ndzayo leyi endyangwini swa pfuna swinene eku hlayiseni ka ndyangu. Kasi, xana i vamani vaakelani va hina va le kusuhi, lava rhandzekaka loko ku nga ri vona lava hi tshamaka na vona—nuna ni nsati, vatswari ni vana? Xana swirho swa ndyangu swi nga kombisana njhani rirhandzu?

 8. Xana rirhandzu ri nga kombisiwa njhani endyangwini?

⁸ Ndlela yin’wana hi leswaku xirho xin’wana ni xin’wana xa ndyangu xi hetisisa ntirho wa xona endyangwini. Xisweswo, vana va fanele va dyondzisiwa ku veka swilo endhawini ya swona loko se va swi tirhisile, hambi i swiambalo kumbe i swilo swo tlangisa. Swi nga ha lava nkarhi ni matshalatshala leswaku munhu a lunghisa mubedo ni mixo, kambe swi pfuneta swinene eku hlayiseni ka ndyangu wu hlelekile. Kavula, minkarhi yin’wana swa endleka leswaku swilonyana swo karhi swi nga tshami hi ndlela yo hleleka, kambe hinkwenu mi nga khomisana ku hlayisa kaya ri basile hi ndlela leyi faneleke, swin’we ni ku basisa loko mi heta ku dya. Vulolo, vutianakanyi ni moya wa ku sihalala ni wo kokela endzhaku swi nga vavisa van’wana. (Swivuriso 26:14-16) Hi hala tlhelo, moya wa ku tsaka, wa ku tiyimisela ku tirha wu endla vutomi bya ndyangu byi tsakisa. “Xikwembu xi rhandza loyi a nyikaka a tsakile.”—2 Vakorinto 9:7.

 9, 10. (a) Hi wihi ndzhwalo lowu hakanyingi wu langutanaka ni wansati wa ndyangu, naswona xana wu nga vevukisiwa hi ndlela yihi? (b) Hi rihi langutelo leri ringaniseriweke ra ntirho wa le kaya leri ringanyetiwaka?

⁹ Ku anakanyelana ni rirhandzu swi ta pfuna ku sivela xiyimo lexi xi nga xiphiqo lexikulu eka makaya man’wana. Vamanana hi ntolovelo hi vona tiphuphu evuton’wini bya ndyangu. Va khathalela vana, va basisa makaya, va hlantswa swiambalo swa ndyangu, va xava ni ku sweka swakudya. Ematikweni man’wana, vavasati hi ntolovelo a va rima masimu, va xavisa leswi va swi tshoveleke etimakete, kumbe va hoxa xandla hi tindlela tin’wana eka mali ya ndyangu. Hambi ku ri laha leswi a swi nga endliwi khale, xilaveko xi bohe timiliyoni ta vavasati lava tekiweke leswaku va lava ntirho ehandle ka le kaya. Nsati ni manana la tirhaka hi matimba etindhawini leti to hambana-hambana u faneriwa hi ku bumabumeriwa. Ku fana ni “wansati loyi a nga ni vuswikoti” la hlamuseriweke eBibeleni, u ni migingiriko. “Xinkwa xa vulolo a nga dyi.” (Swivuriso 31:10, 27, NW) Kambe, leswi a swi vuli swona leswaku wansati hi yena ntsena a faneleke a tirha ekaya. Endzhaku ka loko nuna ni nsati va tirhe hi matimba ehandle ka le kaya, xana nsati u fanele a endla ntirho hinkwawo wa le kaya a ri yexe, ivi nuna ni lavan’wana hinkwavo endyangwini va tshama ehansi va wisa? A swi tano nikatsongo. (Ringanisa 2 Vakorinto 8:13, 14.) Hi xikombiso, loko manana a lunghisa swakudya, a nga ha swi tlangela swinene loko swirho leswin’wana swa ndyangu swo pfuneta eka malunghiselelo wolawo hi ku lunghisa tafula, swi ya swi ya xava swixavaxavana kumbe swi basisanyana laha ndlwini. Ina, hinkwavo va nga pfuneta eka vutihlamuleri lebyi.—Ringanisa Vagalatiya 6:2.

¹⁰ Van’wana va nga ha ku: “Laha ndzi tshamaka kona wanuna a nga swi endli swilo swo tano.” Wolowo wu nga va wu ri ntiyiso, kambexana a swi nge vi swinene ku anakanyanyana hi mhaka leyi? Loko Yehovha Xikwembu a sungule ndyangu, a nga vulanga leswaku ntirho wo karhi wu ta endliwa hi vavasati ntsena. Eka xiendlakalo xin’wana, loko wanuna wo tshembeka Abrahama a endzeriwe hi varhumiwa vo hlawuleka vo huma eka Yehovha, u ve ni xandla hi xiviri eku lunghiseleleni ni le ku phameleni ka vaendzi va yena swakudya. (Genesa 18:1-8) Bibele ya tsundzuxa: “Vavanuna na vona va fanele ku rhandza vasati va vona, hilaha va rhandzaka miri wa vona hakona.” (Vaefesa 5:28) Loko, eku heleni ka siku, nuna a titwa a karhele naswona a lava ku wisa, xana a hi ntiyiso leswaku na yena nsati u titwa hi ndlela leyi fanaka, kumbexana ku tlula yena? (1 Petro 3:7) Kutani, xana swi ta va swi nga fanelanga naswona ku nga ri ku kombisa rirhandzu leswaku nuna a pfuneta endyangwini?—Vafilipiya 2:3, 4.

11. Xana Yesu u veke xikombiso lexinene eka xirho xin’wana ni xin’wana xa ndyangu hi ndlela yihi?

¹¹ Yesu i xikombiso lexinene xa munhu loyi a tsakiseke Xikwembu ni ku tsakisa lava a a ri na vona. Hambileswi a nga kalangiki a byi nghenela vukati, Yesu i xikombiso lexinene eka vavanuna, swin’we ni le ka vavasati ni vana. U vule leswi malunghana na yena n’wini: “N’wana-wa-Munhu a nga telanga ku tirheriwa, kambe ku tirhela van’wana,” hi leswaku, ku pfuna van’wana. (Matewu 20:28) Mawaku ku tsakisa ka mindyangu leyi eka yona swirho hinkwaswo swi hlakulelaka langutelo ro tano!

KU BASA—HA YINI KU RI KA NKOKA SWONGHASI?

12. Xana Yehovha u langutele yini eka lava va n’wi tirhelaka?

¹² Nsinya wun’wana wa nawu wa Bibele lowu nga pfunaka eku languteleni ka ndyangu wu kumeka eka 2 Vakorinto 7:1. Kwalaho ha hlaya: “Hi fanele ku tibasisa, hi susa thyaka hinkwaro ra miri ni ra moya.” Lava va yingisaka marito lawa lama huhuteriweke va amukeleka eka Yehovha, loyi a lavaka “vukhongeri lebyi tengeke, lebyi nga solekiki.” (Yakobo 1:27) Naswona mindyangu ya vona yi kuma mikateko hikwalaho ka sweswo.

13. Xana ha yini ku basa ku ri ka nkoka eku hlayiseni ka ndyangu?

¹³ Hi xikombiso, Bibele ya hi tiyisekisa leswaku siku ra ta leri swifo ni vuvabyi swi nga ta va swi nga ha ri kona. Hi nkarhi wolowo, “a ku nge he vi na muaki la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” (Esaya 33:24, NW; Nhlavutelo 21:4, 5) Hambi swi ri tano, ku kondza ku fika nkarhi wolowo, ndyangu wun’wana ni wun’wana wu fanele wu langutana ni swifo nkarhi na nkarhi. Hambi ku ri Pawulo na Timotiya va vabyile. (Vagalatiya 4:13; 1 Timotiya 5:23) Hambiswiritano, vativi va ta vutshunguri va vula leswaku mavabyi yo tala ma nga siveleka. Mindyangu leyi tlhariheke ya pona eka vuvabyi lebyi sivelekaka loko yi papalata xiyimo xa nyama ni xa moya lexi nga tengangiki. A hi voneni ndlela ya kona.—Ringanisa Swivuriso 22:3.

14. Xana ku basa emahanyelweni ku nga wu sirhelela njhani ndyangu evuvabyini?

¹⁴ Ku basa ka moya ku katsa ku basa ka mahanyelo. Hi laha swi tivekaka ha kona, Bibele yi khutaza mimpimanyeto leyi tlakukeke ya mahanyelo naswona yi yirisa muxaka wihi na wihi wa vuxaka bya rimbewu bya le handle ka vukati. “Loko ti ri timbhisa, . . . ni vaoswi, ni vavanuna lava endlaka swa tingana ni vavanuna-kulobye, . . . va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.” (1 Vakorinto 6:9, 10) Ku hlayisa mimpimanyeto leyi ya le henhla i swa nkoka swinene eka Vakreste lava hanyaka emisaveni ya namuntlha yo pfumala mahanyelo. Naswona ku endla tano swi tsakisa Xikwembu, naswona swi tlhela swi pfuna ku sirhelela ndyangu eka vuvabyi lebyi tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu byo tanihi AIDS, thusula, chovhela ni chlamydia.—Swivuriso 7:10-23.

15. Nyika xikombiso xa thyaka ra le mirini leri nga vangaka ku vabya loku nga fanelangiki.

¹⁵ ‘Ku tibasisa eka thyaka hinkwaro ra miri’ swi sirhelela ndyangu eka mavabyi man’wana. Swifo swo tala swi vangiwa hi thyaka ra le mirini. Xikombiso lexikulu i mukhuva wo dzaha. Ku dzaha a ku thyakisi mahahu, swiambalo ni moya ntsena kambe ku tlhela ku endla vanhu va vabya. Timiliyoni ta vanhu ta fa lembe na lembe hi mhaka ya leswi ti dzaheke fole. Ehleketa; lembe na lembe timiliyoni ta vanhu a ti ta va ti nga vabyanga ni ku fa nkarhi wu nga si fika loko a ti lo papalata ‘nthyakiso wolowo wa miri’!

16, 17. (a) Hi wihi nawu lowu nyikeriweke hi Yehovha lowu sirheleleke Vaisrayele eka vuvabyi byo karhi? (b) Xana nsinya wa nawu lowu nga eka Deteronoma 23:12, 13 wu nga tirhisiwa njhani hi swirho hinkwaswo swa ndyangu?

¹⁶ Xiya xikombiso xin’wana. Kwalomu ka malembe ya 3 500 lama hundzeke, Xikwembu xi nyike tiko ra Israyele Nawu wa xona leswaku ri ta hlela vugandzeri bya rona ni vutomi bya rona bya siku na siku hi mpimo wo karhi. Nawu wolowo wu sirhelete tiko eka vuvabyi hi ku simeka swinawana swo karhi swa xisekelo swa nsivela-mavabyi. Nawu wun’wana wo tano a wu khumba ku cukumetiwa ka thyaka ra munhu, leri a ri fanele ri celeriwa kahle ekule ni kampa, leswaku ndhawu leyi vanhu va tshamaka eka yona yi nga thyaki. (Deteronoma 23:12, 13) Nawu wolowo wa khale wa ha ri xitsundzuxo lexinene. Hambi ku ri namuntlha vanhu va vabya ni ku fa hikwalaho ka ku ka va nga wu landzeleli.a

¹⁷ Hi ku pfumelelana ni nsinya wa nawu lowu nga enawini wa Vaisrayele, vuhlambelo ni xihambukelo swa le ndyangwini—hambi swi le ndzeni ka yindlu kumbe ehandle—swi fanele swi hlayisiwa swi basile ni ku cheriwa swidlaya-switsongwatsongwana. Loko xihambukelo xi nga hlayisiwi xi basile naswona xi nga pfariwi, tinhongana ti ta hlengeletana kwalaho ivi ti yisa switsongwatsongwana etindhawini tin’wana ta laha kaya—ni le swakudyeni leswi hi swi dyaka! Ku tlula kwalaho, vana ni vanhu lavakulu va fanele va hlamba mavoko ya vona loko va vuya exihambukelweni. Loko swingaritano, va ta vuya ni switsongwatsongwana enhlongeni ya vona. Hi ku ya hi dokodela wa Mufurwa, ku hlamba mavoko “ka ha ri xitiyisekiso lexikulu xo sivela ku khomiwa hi vuvabyi lebyi tlulelaka bya nchuluko, vuvabyi bya ku hefemula ni bya nhlonge.”

18, 19. Hi swihi swiringanyeto leswi nyikeriwaka malunghana ni ku hlayisa yindlu yi basile hambi ku ri endhawini leyi nge vuswetini?

¹⁸ Ina, ku basa a swi olovi etindhawini leti nga evuswetini. Loyi a tolovelaneke ni tindhawu to tano u te: “Maxelo lama hisaka swinene ma endla ntirho wo basisa wu tika swinene. Swidzedze leswi nga ni ritshuri swi tata yindlu hinkwayo hi ritshuri ra buraweni. . . . Ku andza ka vanhu emadorobeni lamakulu, swin’we ni le tindhawini tin’wana ta le makaya, na swona swi veka rihanyo ekhombyeni. Fambiselo ra nkululo lowu pfulekeke, tinhulu ta thyaka leri nga susiwiki, swihambukelo swa mani na mani leswi thyakeke, makondlo lama rhwalaka mavabyi, ni tinhongana, swi kumeka hinkwako.”

¹⁹ Ku tshama u basile eka swiyimo leswi a swi olovi. Hambiswiritano, matshalatshala ma laveka. Xisibi ni mati ni ntirhonyana lowu engetelekeke a swi durhi loko swi pimanisiwa ni ku xava mirhi ni ku hakela timali ta le xibedlhele. Loko u tshama endhawini yo tano, loko swi koteka hlayisa yindlu ni rivala ra wena swi basile, swi ri hava vulongo bya swifuwo. Loko ndlela leyi nghenaka ekaya ra wena yi tala ku va ni ndzhope hi minkarhi ya timpfula, xana swi nga koteka leswaku u chela swiribyana ni maribye leswaku ndzhope wu nga nghenisiwi endlwini? Loko ku tirhisiwa tintangu kumbe timphaxana, xana loyi a swi ambaleke a nga swi susa a nga si nghena endlwini? Nakambe, mi fanele mi tiyiseka leswaku mati ya n’wina a ma ngheniwi hi switsongwatsongwana laha ma nga kona. Ku ringanyetiwa leswaku kwalomu ka mafu ya timiliyoni timbirhi hi lembe ma vangiwa hi vuvabyi lebyi fambisanaka ni mati lama thyakeke ni swihambukelo leswi thyakeke.

20. Loko yindlu yi ta basa, i vamani lava faneleke va avelana vutihlamuleri?

²⁰ Kaya leri baseke ri titshege hi vanhu hinkwavo—manana, tatana, vana ni vaendzi. Manana un’wana la nga ni vana va nhungu le Kenya u te: “Hinkwavo se va dyondzile ku hetisisa xiphemu xa vona.” Kaya leri baseke, leri hlelekeke ri endla ndyangu hinkwawo wu xiximeka. Xivuriso xa Xipaniya xi ri: “Vusweti ni ku basa a swi lwisani.” Hambi munhu u tshama endlwini leyikulu ya manyunyu, efuletini, eximutanini lexi nga nyawuriki, kumbe emukhukhwini, ku basa i xilotlelo xo va ni ndyangu lowu nga ni rihanyo lerinene.

XIKHUTHAZO XI HI ENDLA HI HUMELELA

21. Hi ku ya hi Swivuriso 31:28, i yini lexi nga pfunaka ku tisa ntsako endyangwini?

²¹ Loko yi hlamusela wansati la nga ni vuswikoti, buku ya Swivuriso yi ri: “Vana va yena va xinuna va pfuka va n’wi vula la katekeke; nwini wa yena wa pfuka, kutani a n’wi dzunisa.” (Swivuriso 31:28, NW) Xana u hetelele rini ku bumabumela xirho xa ndyangu wa wena? Ina, hi fana ni swimilana hi nkarhi wa ximun’wana, leswi swi lulameleke ku hluka loko swi kuma ku kufumela ni ndzhongo. Hina, ho lava ku kufumela ka xibumabumelo. Swa pfuna eka wansati ku tiva leswaku nuna wa yena wa ku tlangela ku tirha ka yena hi matimba ni nkhathalelo wakwe wa rirhandzu, ni leswaku a nga n’wi languteli ehansi. (Swivuriso 15:23; 25:11) Naswona swa tsakisa loko wansati a nkhensa nuna wakwe hi ntirho lowu a wu endlaka ehandle ni le ndzeni ka muti. Vana na vona va tsaka loko vatswari va vona va va nkhensa hi matshalatshala lawa va ma endlaka ekaya, exikolweni kumbe evandlheni ra Vukreste. Naswona maritonyana yo nkhensa ma endla swilo leswikulu swinene! Xana swi durha mali muni ku vula u ku: “Inkomu”? A swi durhi, kambe vuyelo bya kona endyangwini byi nga va byikulu.

22. I yini lexi lavekaka leswaku ndyangu wu “simekiwa wu tiya,” naswona leswi swi nga endlisiwa ku yini?

²² Swi tele swivangelo leswi endlaka ku hlayisa kaya swi nga olovi. Hambiswiritano, swi nga endliwa hi laha ku humelelaka. Xivuriso xa Bibele xi ri: “Yindlu yi akiwa hi v̌utlhari, yi tiyisiwa hi ku twisisa.” (Swivuriso 24:3) Vutlharhi ni ku twisisa swi nga va kona loko hinkwavo endyangwini va lwela ku dyondza ku rhandza ka Xikwembu ni ku ku tirhisa evuton’wini bya vona. Hakunene, swa fanela ku tikarhatela ku va ni ndyangu lowu tsakeke!

[Nhlamuselo ya le hansi]

XANA MISINYA LEYI YA MILAWU YA BIBELE YI NGA WU PFUNA NJHANI . . . NDYANGU KU HLAYISA YINDLU YA WONA?

I vutlharhi ku eneriseka hi swilaveko swa vutomi.—1 Timotiya 6:7, 8.

Yehovha a nge va cukumeti lava va n’wi tirhelaka.—Vaheveru 13:5, 6.

Ku rhandza van’wana i mfanelo leyikulu ya Vukreste.—Matewu 22:39.

Vakreste va tihlayisa va basile emirini ni le moyeni.—2 Vakorinto 7:1.

[Bokisi leri nga eka tluka 45]

MATI LAMA BASEKE, RIHANYO LERINENE

World Health Organization yi nyikela swiringanyeto leswi pfunaka eka vanhu lava tshamaka ematikweni lawa eka wona mati yo basa swi nga ha tikaka ku ma kuma ni laha fambiselo ra nkululo ri nga riki kona.

“Kelelani mati yo nwa ivi mi ma veka eka swibya leswi baseke. Swibya leswi a swi tshame swi pfariwile naswona mi nga tshuki mi pfumelela vana kumbe swifuwo swi ma nwa. . . . Kanani mati hi ndzheko lowu nga ni xikhomo xo leha ntsena, lowu tirhiseriwaka ku ka mati ntsena. Halata mati lama nga exibyeni lexi, siku na siku, ivi u xi hlantswa.

“Virisa mati lawa ma nga ta tirhiseriwa ku endlela vana swakudya ni swonwa. . . . Mati ma fanele ma virisiwa tisekeni ti nga ri tingani ntsena.”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 42]

Ku hlayisa swilo swi basile swa antswa ku tlula ku xava mirhi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 47]

Ku hlayisa ndyangu i ntirho wa ndyangu hinkwawo