Ha Yini Hi Fanele Hi Xixima Vulawuri?

1, 2. (a) Hi wihi ntlhontlho lowu hi langutaneke na wona loko swi ta emhakeni ya ku xixima vulawuri? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi tlhuvutsa?

XANA u tshama u vona leswi n’wana a swi endlaka loko a byeriwa ku endla leswi a nga laviki ku swi endla? Hi ku n’wi languta enghoheni ntsena u namba u swi vona leswaku timhaka ti bihile. Wa swi twa leswi vatswari va yena va n’wi lerisaka swona naswona wa swi tiva leswaku u fanele a va xixima. Kambe hi nkarhi wolowo u va a nga swi lavi ku va yingisa. Xiyimo lexi a langutaneke na xona xi kombisa leswi na hina hi pfaka hi langutana na swona.

² Mhaka ya ku xixima vulawuri a yi titeli hi ku olova eka hina. Xana minkarhi yin’wana u kuma swi ku tikela ku xixima lava ku ungameleke? Loko swi ri tano, a wu wexe. Hi hanya enkarhini lowu ku nga ha riki na munhu la lavaka ku xixima vulawuri. Nilokoswiritano, Bibele yi vula leswaku hi fanele hi xixima lava hi ungameleke. (Swivuriso 24:21) Entiyisweni, i swa nkoka leswaku hi endla tano loko hi lava ku tshama hi ri lava rhandzekaka eka Xikwembu. Hi ntolovelo ku pfa ku tlakuka swivutiso swo karhi. Ha yini swi hi tikela swonghasi ku xixima vulawuri? Ha yini Yehovha a lava leswaku hi byi xixima naswona i yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi endla tano? Xo hetelela, hi nga byi xixima hi tindlela tihi vulawuri?

3, 4. Xana swi tise ku yini leswaku ku va ni xidyoho ni ku nga hetiseki naswona ha yini ku tswaleriwa ka hina evudyohweni ku hoxa xandla leswaku hi nga swi koti ku xixima vulawuri?

³ A hi kambisiseni swivangelo swimbirhi hi ku komisa, leswi endlaka leswaku swi tika swonghasi ku xixima valawuri. Xo sungula, a hi hetisekanga; xa vumbirhi na vona valawuri a va hetisekanga. Timhaka ti onhake le ntangeni wa Edeni loko Adamu na Evha va xandzukela vulawuri bya Xikwembu, kutani ku sukela kwalaho vanhu va hanya exidyohweni naswona a va hetisekanga. Kutani ku xandzuka ku vange xidyoho. Ku xandzuka ku ve engatini ku ta fikela namuntlha.—Genesa 2:15-17; 3:1-7; Pisalema 51:5; Varhoma 5:12.

⁴ Hikwalaho ka leswi hi tswaleriweke exidyohweni, a swi sukeli kule leswaku vo tala va hina hi tikukumuxa, kasi ku titsongahata hi yona mfanelo leyi a yi fanele yi titela hi ku olova. Hambiloko ku hundze malembe yo tala hi ri karhi hi tirhela Xikwembu, hi nga tikuma hi ri lava sihalalaka ni ku tikukumuxa. Hi xikombiso, anakanya hi Kora loyi a tshameke a tshembekile exikarhi ka vanhu va Yehovha emaxangwini yo tala. Hambiswiritano, u lave ku va ni xikhundlha lexi tlakukeke kutani a kanya xivindzi a pfukela Muxe, wanuna loyi hi nkarhi wolowo a ku nga ri na munhu wo rhula ku fana na yena. (Tinhlayo 12:3; 16:1-3) Nakambe, anakanya hi Hosi Uzhiya, loyi hikwalaho ko tikukumuxa a ngheneke etempeleni ya Yehovha kutani a endla ntirho wo kwetsima lowu a wu endliwa hi vaprista ntsena. (2 Tikronika 26:16-21) Ku xandzuka ka vavanuna lava ku va yise endzhongweni. Kambe, xikombiso xa vona xo biha xa hi lemukisa hinkwerhu. Hi fanele hi lwisana ni ku tikukumuxa loku endlaka leswaku swi hi tikela ku xixima vulawuri.

 5. Xana vanhu lava nga hetisekangiki va byi tirhise hi ndlela yihi yo biha vulawuri bya vona?

⁵ Hi hala tlhelo, vanhu lava nga hetisekangiki lava nga ni matimba yo lawula, va hoxe xandla swinene leswaku vulavuri byi nga xiximiwi. Vo tala va ni tihanyi, va ni rigombo naswona va khahla vanhu kumbe va va khoma hi voko ra nsimbi. Entiyisweni, matimu ya vanhu ma tele hi ta ku khomiwa ka vanhu hi ndlela yo biha. (Hlaya Eklesiasta 8:9.) Hi xikombiso, Sawulo a a ri munhu lonene, la titsongahataka loko Yehovha a n’wi hlawula ku va hosi. Kambe u sungule ku tikukumuxa ni ku va ni mavondzo; hiloko a xanisa Davhida munhu wo tshembeka. (1 Samuwele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Hi ku famba ka nkarhi, Davhida u ve hosi leyinene ngopfu ya tiko ra Israyele, nilokoswiritano, u tirhise vulawuri bya yena hi ndlela yo biha hi ku yiva nsati wa Uriya lowa Muheti kutani a rhumela wanuna yoloye la nga riki na nandzu leswaku a yimisiwa laha nyimpi yi hisaka kona kutani a dlayiwa. (2 Samuwele 11:1-17) Ina, ku nga hetiseki ku endla leswaku vanhu va nga swi koti ku tirhisa vulawuri bya vona hi ndlela leyi faneleke. Kutani loko lava nga ni matimba yo lawula va nga n’wi xiximi Yehovha, va namba va nyanyisa swilo. Endzhaku ka loko murhangeri un’wana wa le Britain a hlamusele ndlela leyi vapapa va Makhatoliki va hlohloteleke ha yona leswaku vanhu va xanisiwa etindhawini to tala, u tsale a ku: “Loko munhu a lawula u tala ku onha naswona loko vulawuri bya yena byi nga ri na swipimelo u onha ngopfu.” Leswi se hi voneke leswi matimu ya vanhu ma swi paluxaka hi ku tirhisa vulawuri, a hi anakanyisiseni hi xivutiso lexi nge: Ha yini hi fanele hi xixima vulawuri?

6, 7. (a) Xana rirhandzu leri hi rhandzaka Yehovha ha rona ri hi susumetela ku endla yini naswona ha yini? (b) Hi yihi mfanelo leyi lavekaka leswaku hi kota ku titsongahata naswona hi nga ku kombisa hi ndlela yihi?

⁶ Rirhandzu hi xona xivangelo xa nkoka xa leswaku hi xixima vulawuri—ku nga ku rhandza Yehovha, vanhu-kulorhi na hina vini. Leswi hi rhandzaka Yehovha ku tlula swilo hinkwaswo, hi lava ku n’wi tsakisa. (Hlaya Swivuriso 27:11; Marka 12:29, 30.) Ha swi tiva leswaku ku sukela loko ku ve ni ku xandzuka le Edeni, vuhosi bya yena ni mfanelo ya yena yo fuma vuako-hinkwabyo swi tlhontlhiwile emisaveni naswona vanhu vo tala va seketela Sathana kutani va ala ku fumiwa hi Yehovha. Ha tsaka leswi hi seketelaka vuhosi bya Yehovha. Loko hi hlaya marito ya ntshima swinene lama kumekaka eka Nhlavutelo 4:11, hi susumeteleka ku pfumelelana na wona. A hi kanakani nikatsongo leswaku Yehovha i Mufumi la fanelekaka wa vuako-hinkwabyo! Hi seketela vuhosi bya Yehovha hi tlhela hi amukela mfumo wa yena siku ni siku.

⁷ Ku xixima ko tano ku vula ku yingisa ni le ka swiyimo leswi nga hi oloveliki ku endla tano. Hi yingisa Yehovha hi ku swi rhandza hikwalaho ka leswi hi n’wi rhandzaka. Hambiswiritano, ku ta va ni minkarhi leyi swi nga ta hi tikela ku yingisa. Hi minkarhi yoleyo, hi fanele hi dyondza ku titsongahata hilaha n’wana loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni ka ndzima leyi a faneleke a endla hakona. Ha tsundzuka leswaku Yesu u titsongahatele ku endla ku rhandza ka Tata wakwe hambileswi a swi vonaka onge a swi olovi. U byele Tata wakwe a ku: “Ku nga endleki ku rhandza ka mina, kambe a ku endleke ka wena.”—Luka 22:42.

 8. (a) Namuntlha ku titsongahatela vulawuri bya Yehovha swi katsa yini naswona sweswo swi fana ni yini eka Yena? (b) I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi yingisa ndzayo ni ku yi amukela? (Vona “Yingisa Xitsundzuxo U Tlhela U Amukela Ndzayo.”)

⁸ I ntiyiso leswaku Yehovha a nga vulavuli na hina hi ku kongoma namuntlha; u tirhisa Rito ra yena ni vanhu lava a va hlawuleke laha misaveni. Kutani minkarhi yo tala hi titsongahatela vulawuri bya Yehovha hi ku xixima vanhu lava a va hlawuleke kumbe lava a va byarhiseke vutihlamuleri byo hi ungamela. Loko ho va xandzukela—hi xikombiso, hi ala ku amukela ndzayo ya Matsalwa kumbe nkongomiso wa vona lowu va hi nyikaka wona—hi ta hlundzukisa Xikwembu xa hina. Loko Vaisrayele va gungula ni ku xandzukela Muxe, sweswo eka Yehovha a swi fana niloko va gungula ni ku xandzukela yena.—Tinhlayo 14:26, 27.

 9. Ha yini rirhandzu leri hi rhandzaka vanhu-kulorhi ha rona ri hi susumeta leswaku hi xixima vulawuri? Kombisa.

⁹ Xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku hi xixima vulawuri hileswi hi rhandzaka vanhu-kulorhi. Njhani? A hi nge u socha enyimpini. Ku hlula ni ku pona ka vuthu ku nga titshega hi loko socha ha rin’we ri ri ni ntirhisano, ri yingisa ni ku xixima lava ri ungamelaka. Loko ku ri ni lava ri nga va xiximiki kutani ri xandzuka, vutomi bya masocha laman’wana hinkwawo byi nga va ekhombyeni. Ha swi tiva leswaku masocha ma onha swinene emisaveni namuntlha. Hambiswiritano, Yehovha u ni mavuthu lama endlaka leswinene ntsena. Ko tala Bibele yi vula leswaku Xikwembu i “Yehovha wa mavuthu.” (1 Samuwele 1:3) I Mukongomisi wa vuthu lerikulu ngopfu ra swivumbiwa swa moya. Minkarhi yin’wana Yehovha u fanisa malandza ya yena ya laha misaveni ni vuthu. (Pisalema 68:11; Ezekiyele 37:1-10) Loko ho xandzukela vanhu lava Yehovha a va vekeke leswaku va hi ungamela, hi ta va hi veka vutomi bya masocha-kulorhi ya moya ekhombyeni! Loko Mukreste a xandzukela vakulu lava vekiweke, swirho swin’wana evandlheni swi nga ha koka ku tika. (1 Vakorinto 12:14, 25, 26) Loko n’wana a xandzuka, ndyangu hinkwawo wa khumbeka. Kutani hi kombisa leswaku ha va rhandza vanhu-kulorhi hi ku hlakulela ku va ni moya wo xixima ni ku khomisana.

10, 11. Ku navela lokunene ka leswaku hi vuyeriwa hina vini ku nga hi susumeta hi ndlela yihi leswaku hi yingisa vulawuri?

¹⁰ Nakambe hi xixima vulawuri hileswi swi vuyerisaka hina vini. Hi xitalo loko Yehovha a vula leswaku hi fanele hi xixima vulawuri, u vula ni vuyelo lebyi hi nga ta byi kuma hi ku endla tano. Hi xikombiso, u byela vana leswaku va yingisa vatswari va vona leswaku va ta hanya nkarhi wo leha naswona va tiphina hi vutomi. (Deteronoma 5:16; Vaefesa 6:2, 3) U hi byela leswaku hi xixima vakulu evandlheni hikuva loko hi nga va xiximi vuxaka bya hina na Yehovha byi ta onhaka. (Vaheveru 13:7, 17) Nakambe u hi byela leswaku hi yingisa vafumi hikuva sweswo swi ta hi sirhelela.—Varhoma 13:4.

¹¹ Xana a wu pfumeli leswaku ku tiva xivangelo xo va Yehovha a lava leswaku hi n’wi yingisa swi hi pfuna leswaku hi xixima vulawuri? Kutani, a hi xiyeni ndlela leyi hi nga xiximaka vulawuri ha yona eka swiyenge swinharhu swa nkoka evuton’wini.

12. Hi byihi vutihlamuleri lebyi Yehovha a byi byarhiseke wanuna kumbe tatana endyangwini naswona wanuna a nga byi hetisisa njhani?

¹² Yehovha hi yena musunguri wa lunghiselelo ra ndyangu. Leswi a nga Xikwembu lexi hlelekeke u hlele ndyangu hi ndlela ya leswaku swilo swi famba kahle. (1 Vakorinto 14:33) U nyike wanuna kumbe tatana vulawuri bya ku va nhloko ya ndyangu. Wanuna u xixima vulawuri bya Nhloko ya yena ku nga Kreste Yesu, hi ku tekelela ndlela leyi Yesu a byi tirhisaka ha yona vunhloko bya yena evandlheni. (Vaefesa 5:23) Kutani, wanuna a nga fanelanga a honisa vutihlamuleri bya yena, kambe u fanele a byi tamela xinuna; a nga fanelanga a va chovolo kumbe a va ni tihanyi kambe u fanele a va ni rirhandzu, a anakanyela naswona a va ni musa. U fanele a tshama a ri karhi a tsundzuka leswaku vulawuri bya yena byi ni swipimelo—byi ta tshama byi ri ehansi ka bya Yehovha.

13. Xana wansati kumbe manana a nga byi hetisisa njhani vutihlamuleri bya yena endyangwini hi ndlela leyi tsakisaka Yehovha?

¹³ Wansati kumbe manana u fanele a va mupfuni wa nuna wa yena kumbe muhetisisi. Na yena u byarhisiwe vulawuri endyangwini hikuva Bibele yi vulavula hi “nawu wa mana wa wena.” (Swivuriso 1:8) Kambe vulawuri bya yena a byi ringani ni bya nuna wa yena. Wansati la nga Mukreste u xixima vulawuri bya nuna wa yena hi ku n’wi pfuna leswaku a endla ntirho wa yena tanihi nhloko ya ndyangu. A nga n’wi tekeli ehansi, a n’wi lawula kumbe a n’wi tekela xikhundlha xa yena. Kambe wa n’wi seketela naswona u khomisana na yena. Loko a nga swi rhandzi swiboho leswi endliweke hi nuna wa yena, a nga ha vula ndlela leyi a titwaka ha yona hi moya wo titsongahata, kambe a nga xandzukeli nuna wa yena. Loko nuna wa yena a nga ri mupfumeri, a nga ha langutana ni swiyimo leswi ringaka, nilokoswiritano ku titsongahata ka yena ku nga ha susumeta nuna wa yena leswaku a lava ku tirhela Yehovha.—Hlaya 1 Petro 3:1.

14. Xana vana va nga va tsakisa njhani vatswari va vona na Yehovha?

¹⁴ Vana va tsakisa Yehovha loko va yingisa tatana ni mana wa vona. Nakambe va tisa ku dzuneka ni ntsako eka vatswari va vona. (Swivuriso 10:1) Emindyangwini ya mutswari la nga yexe nawu lowu fanaka wa ku yingisa wa tirha eka vana, va fanele va tsundzuka leswaku mutswari wa vona la nga yexe a nga ha lava nseketelo wa vona swinene ni ntirhisano wa vona. Emindyangwini leyi swirho hinkwaswo swi hetisisaka vutihlamuleri lebyi Xikwembu xi swi byarhiseke byona, ku va ni ku rhula ni ntsako lowukulu. Sweswo swi tisa ku dzuneka eka Yehovha Xikwembu tanihi Musunguri wa mindyangu hinkwayo.—Vaefesa 3:14, 15.

15. (a) Xana hi nga kombisa hi ndlela yihi leswaku ha byi xixima vulawuri bya Yehovha evandlheni? (b) Hi wihi nawu lowu kongomisaka lowu nga hi pfunaka leswaku hi yingisa lava hi rhangelaka? (Vona “Yingisani Lava Rhangelaka.”)

¹⁵ Yehovha u hlawule N’wana wa yena leswaku a Fuma vandlha ra Vukreste. (Vakolosa 1:13) Kasi Yesu u avele “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” leswaku ri pfuna vanhu va Xikwembu laha misaveni va va ni vuxaka lebyi tiyeke na xona. (Matewu 24:45-47) Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehovha yi yimela hlonga ro tshembeka. Hilaha a swi ri hakona emavandlheni ya Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, vakulu namuntlha va kuma swiletelo ni ndzayo leswi humaka eka Huvo leyi Fumaka hi ku kongoma kumbe hi ku tirhisa vayimeri va yona vo kota valanguteri va swifundzha ni va miganga.. Loko hina hi xixima vulawuri bya vakulu lava nga Vakreste, hi va hi yingisa Yehovha.—Hlaya 1 Vatesalonika 5:12; Vaheveru 13:17.

16. Xana vakulu va hlawuriwa hi moya lowo kwetsima hi ndlela yihi?

¹⁶ Vakulu ni malandza ya vutirheli a va hetisekanga. Va endla swihoxo ku fana na hina. Hambiswiritano, vakulu i “tinyiko leti nga vanhu,” leti vandlha ri nyikiweke tona leswaku vuxaka bya rona na Yehovha byi tshama byi tiyile. (Vaefesa 4:8) Vakulu va hlawuriwa hi moya lowo kwetsima. (Mintirho 20:28) Hi ndlela yihi? Phela vavanuna lava va fanele va rhanga hi ku fikelela timfanelo leti tsariweke eRitweni ra Xikwembu leri huhuteriweke. (1 Timotiya 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Nakambe, vakulu lava kambisisaka loko makwerhu loyi va n’wi bumabumelaka a hanya hi ku pfumelelana ni timfanelo teto, va endla xikhongelo lexi humaka embilwini, va kombela nkongomiso wa moya lowo kwetsima wa Yehovha.

17. Ha yini minkarhi yin’wana vavasati lava nga Vakreste va fanele va funengeta nhloko loko va endla mintirho ya vandlha?

¹⁷ Evandlheni minkarhi yin’wana swi nga endleka leswaku vakulu ni malandza ya vutirheli va nga vi kona leswaku va ta endla mintirho leyi hi ntolovelo yi endliwaka hi vona, yo tanihi ku fambisa minhlangano ya ntirho wa nsimu. Loko swi te tano, mintirho yoleyo yi nga endliwa hi vamakwerhu van’wana lava khuvuriweke. Loko vamakwerhu lava khuvuriweke va nga ri kona, minhlangano yoleyo yi nga fambisiwa hi vamakwerhu va xisati lava nga Vakreste. Hambiswiritano, loko wansati a endla ntirho lowu hi ntolovelo wu endliwaka hi makwerhu wa xinuna la khuvuriweke, u fanele a funengeta nhloko.a (1 Vakorinto 11:3-10) Xilaveko lexi a xi tsongahati vavasati. Kambe, xi va pfulela lunghelo ro xixima lunghiselelo ra Yehovha ra vunhloko, endyangwini ni le vandlheni.

18, 19. (a) Xana u nga yi hlamusela njhani milawu leyi kongomisaka leyi hlamuseriweke eka Varhoma 13:1-7? (b) Xana hi va xixima hi ndlela yihi vafumi?

¹⁸ Vakreste va ntiyiso va yi xixima hi vukheta milawu leyi kongomisaka leyi vuriweke eka Varhoma 13:1-7. (Hlaya.) Loko u ri karhi u hlaya tindzimana teto, u ta swi vona leswaku “valawuri lava tlakukeke” lava ku vulavuriwaka ha vona kwalaho i mimfumo. Loko ntsena Yehovha a ha yi pfumelerile, yi endla mintirho ya nkoka, yi endla leswaku ku va ni ku hleleka naswona yi pfuna hi mintirho leyi lavekaka. Hi yi xixima hi ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu leyi yi yi vekeke. Hi hakela swibalo hinkwaswo leswi yi swi lavaka, hi ti tata kahle tifomo leti mfumo wu ti lavaka hi tlhela hi pfumelelana ni milawu hinkwayo leyi hi khumbaka endyangwini, ebindzwini ni leyi khumbaka rifuwo ra hina. Hambiswiritano, a hi yi yingisi loko yi lava leswaku hi tlula milawu ya Xikwembu. Ku ri na sweswo, hi hlamula hilaha vaapostola va khale va hlamuleke hakona va ku: “Hi fanele ku yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.”—Mintirho 5:28, 29; Vona bokisi leri nge, “Xana Ndzi Fanele Ndzi Yingisa Vulawuri Bya Mani?”

¹⁹ Nakambe hi xixima vafumi hi ndlela leyi hi tirhisanaka na vona ha yona. Minkarhi yin’wana hi nga ha tirhisana hi ku kongoma ni mutirhela-mfumo wo karhi. Muapostola Pawulo u vulavurisane ni vafumi vo kota Hosi Heroda Agripa na Ndhuna-nkulu Festo. Mahanyelo ya vavanuna lava a ma nga basanga nikatsongo kambe Pawulo u va vitane hi xichavo. (Mintirho 26:2, 25) Hi tekelela xikombiso xa Pawulo ku nga khathariseki leswaku mutirhela-mfumo loyi hi vulavulaka na yena u ni xikhundlha lexi tlakukeke kumbe wo va phorisa. Exikolweni, vantshwa lava nga Vakreste va tikarhatela ku xixima vadyondzisi va vona ni vakongomisi va xikolo swin’we ni vatirhi. I ntiyiso leswaku a hi xiximi ntsena lava amukelaka vukhongeri bya hina; hi tlhela hi xixima ni lava va vengaka Timbhoni ta Yehovha. Entiyisweni, vanhu lava nga riki vapfumeri va nga ha xiya xichavo lexi hi va kombaka xona.—Hlaya Varhoma 12:17, 18; 1 Petro 3:15.

20, 21. Hi yihi mikateko yin’wana leyi tisiwaka hi ku xixima vulawuri?

²⁰ Hi nga hlawuli ndluwa hi siya hove loko swi ta emhakeni ya ku xixima. Muapostola Petro u tsale a ku: “Xiximani vanhu va mixaka hinkwayo.” (1 Petro 2:17) Loko vanhu va swi vona leswaku hi va xixima swi huma embilwini, va ta tsaka swinene. Tsundzuka leswaku vunyingi bya vanhu a va swi lavi ku xixima. Kutani loko hi xixima, ku ta va ku ri ndlela yin’wana yo yingisa xileriso xa Yesu lexi nge: “Ku voninga ka n’wina a ku vonakale emahlweni ka vanhu, leswaku va ta vona mintirho ya n’wina leyinene kutani va vangamisa Tata wa n’wina la nge matilweni.”—Matewu 5:16.

²¹ Emisaveni leyi nga le munyameni, vanhu va timbilu letinene va kokeleka eku vonakaleni ka moya. Kutani loko hi xixima endyangwini, evandlheni ni ku xixima vafumi, van’wana va ta swi xiya sweswo kutani va ta famba na hina eku vonakaleni. Sweswo swi ta tsakisa swonghasi! Kambe, hambiloko swi nga vi tano, ku ni nchumu wun’we lowu nga taka wu nga hundzuki. Yehovha Xikwembu wa tsaka loko hi xixima vanhu naswona u ta hi pfuna leswaku hi tshama hi ri lava rhandzekaka eka yena. A yi kona hakelo leyi nga pimanisiwaka ni yoleyo!