Biblia — A Bhuku Gi Tako Hi Ka Nungungulu

1, 2. Xana a Biblia xinyikiwo xo tsakisa xi tako hi ka Nungungulu hi tindlela muni?

WA ALAKANYA a xikhati xo kari laha u nga amukela a xinyikiwo xa lisima hi ka munghana a ranzekako? Kuzilava, a ku amukela a xinyikiwo lexo a ku ku khumbangi mbilu ntsena kanilezi ku ku tsakisile nguvu. Hakunene, a xinyikiwo xi ku byela zo kari xungetano hi munyiki wa xona — lezaku yena wa nyika lisima a wunghana ga nwina. A zi kanakanisi lezaku u kombisile kubonga hi kota ya xinyikiwo lexi munghana wa wena a ku nyikileko hi mbilu yontlhe.

² A Biblia xinyikiwo xi tako hi ka Nungungulu, lexi hakunene hi zi kotako ku xi bonga. A bhuku lego go hambana ni wontlhe gi komba zilo za ku cima hi wa nga ta zi tiva ka ginwani wutshamu. Hi xikombiso, gona gi hi byela hi kuvangiwa ka matilo ma teleko hi tinyeleti, misava, ni wanuna zinwe ni wasati vo sangula. A Biblia gi na ni matshinya ya milayo yo tsumbeka lawa ma hi vunako a ku lwisana ni zikarato zinwe ni kukarateka ka wutomi. Gi tlhamusela lezi Nungungulu a to tatisisa zona a khungo gakwe ni ku neha a matshamela ma nene misaveni. A Biblia xinyikiwo xo tsakisa nguvu!

 3. Zini lezi a xinyikiwo xa Biblia xi hi byelako xungetano hi Jehova, niku hikuyini zi tsakisako lezo?

³ A Biblia kambe xinyikiwo xo tsakisa, hilezaku gi hi komba zo kari xungetano hi Munyiki wa gona, Jehova Nungungulu. A kuva a hi nyikile a bhuku lego xiseketelo xa ku i lava lezaku hi mu tiva khwatsi. Hakunene, a Biblia ga zi kota ku ku vuna a ku tshinela ka Jehova.

 4. Xini xi ku hlamalisako hikwalaho ka kuhumesiwa ka Biblia?

⁴ Loku u hi ni Biblia, a hi wena wece u nga nago. Gona gontlhe kutani hi xipanze, gi humesilwe hi tirimi to hunza 2.300 niku a ku hunza a 90 wa tipursento ta vanhu va misava va zi kota ku gi kuma. Kwalomo ko hunza a miliyoni yinwe ya maBiblia ma humesiwa viki ni viki! Kala lezi ku humesilwe a tibiliyoni ta maBiblia ku ngava gona gontlhe kutani hi xipanze. Hakunene, a ku na ginwani bhuku gi fanako ni Biblia.

 5. Xana a Biblia gi ‘pimisilwe hi Nungungulu’ hi ndlela muni?

⁵ A ku hunza lezo, a Biblia gi ‘pimisilwe hi Nungungulu.’ (2 Timote 3:16) Hi ndlela muni? A Biblia ha goce ga hlamula: “Vanhu na va susumetilwe hi Moya wa ku Basa va lo kanela lezi zi nyikilweko vona hi Nungungulu.” (2 Pedro 1:21) Kasi ku kombisa: A kokwani wo kari a nga ha kombela n’wana wakwe lezaku a mu tsalela papilo. A papilo lego gi na ni maalakanyo ni zileletelo za kokwani loye. Hikwalaho, a papilo lego hakunene gakwe, a hi ga n’wana wakwe. Hi ndlela yo fana, a Biblia gi na ni mahungu ya Nungungulu, na ku nga hi ya vavanuna lava va gi tsalileko. Makunu, a Biblia gontlhe i “mhaka ya Nungungulu.” — 1 Va Le Tesalonika 2:13.

6, 7. Hikuyini a kuzwanana ka mahungu ma nga lomu ka Biblia ku hlamalisako?

⁶ A Biblia gi tsalilwe nzeni ka 1.600 wa malembe. A vatsali va gona va hanyile ka zikhati zo hambana niku va tile hi ka matshamu ni ziyimo zo hambanahambana. Vo kari va wa hi varimi, vakukuti, ni varisi. Vanwani va wa hi vaprofeti, valamuli, ni tihosi. Luka, mutsali wa Ivangeli, i wa hi dokodela. Hambulezi a vatsali va gona va nga huma hi ka matshamu ni ziyimo zo hambanahambana, a Biblia ga zwanana kusukela kusanguleni kala magumo.a

⁷ A bhuku go sangula ga Biblia gi hi byela lezi a zikarato za vanhu zi nga sangulisa zona. A bhuku go gumesa gi komba lezaku a misava yontlhe yi tava paradise, kutani simu go saseka. A zipanze zontlhe zo hambanahambana za lomu ka Biblia zi eneta matimu ya makume ya mazana ya malembe niku zona zi yelana hi ndlela yo kari ni lezi a khungo ga Nungungulu gi to tatisekisa zona. A kuzwanana ka Biblia ka hlamalisa, kanilezi hi zalezo hi nga wa fanele ku zi rinzela hi ka bhuku gi tako hi ka Nungungulu.

 8. Nyika zikombiso lezi zi kombako lezaku a Biblia gi wula lisine loku gi wulawula hi za siensia.

⁸ A Biblia gi wulawula lisine xungetano hi za siensia. Gona kambe gi na ni mahungu ma nga anzile nguvu a ku hunza lezi zi nga tiveka xikhatini lexi ma tsalilweko ha xona. Hi xikombiso, a bhuku ga Levi gi wa hi ni milayo yi nga tirela Israeli wa kale xungetano hi ku hambanyisa a munhu ni vanwani loku a hi ni mababyi ma thapelako zinwe ni ya kubasa ka miri, kuveni a matiko lawa ma nga va ranzele ma wa nga tivi nchumu maringano ni zilo lezo. Ka xikhati xo kari laha ku nga hi ni maalakanyo ya hava xungetano hi xiwumbeko xa misava, a Biblia gi wulile lezaku yona yi wa hi ranzani, kutani xirenzelekwani. (Isaya 40:22) A Biblia gi wulile lisine a xikhati gi ngaku a misava yi ‘hayekilwe laha ndengelengeni.’ (Joba 26:7) Lisine a ku a Biblia a hi bhuku ga siensia. Kanilezi loku gi wulawula hi za siensia, gi wulawula lisine. A hi zona lezo hi nga wa ta zi rinzela hi ka bhuku legi gi tako hi ka Nungungulu?

 9. (a) Xana a Biblia gi ti komba a ku gi wula lisine niku gi tsumbekile hi tlhelo ga matimu hi tindlela muni? (b) Zini lezi a kutsumbeka ka vatsali va gona ku ku byelako xungetano hi Biblia?

⁹ A Biblia kambe gi wula lisine niku gi tsumbekile hi tlhelo ga matimu. Gi na ni mitlhatlhambuto yo kongoma. Gi na ni mavito ya vanhu ni ya vakokwani vabye.b A kuhambana ni vatsali va matimu va tiko, lava zikhati zo tala va nga tsaliko a kuhlulwa ka vanhu va tiko gabye, a vatsali va Biblia va wa tsumbekile, laha ko kala va tsala a zihoxo za vona venyi ni lezi za vanhu va tiko gabye. Hi xikombiso, a ka bhuku ga Mitsengo, mutsali Mosi i vumela a xihoxo xakwe xa hombe lexi xi nga mu maha a kawukiwa nguvu. (Mitsengo 20:2-12) A kutsumbeka loko ka kala lomu ka mitlhatlhambuto yinwani ya matimu kanilezi yi kumeka ka Biblia hakuva gona i bhuku gi tako hi ka Nungungulu.

10. Hikuyini hi nga faneliko ku hlamala hi lezi a Biblia gi nga bhuku legi gi vunako?

¹⁰ Kota lezi a Biblia gi pimisilweko hi Nungungulu, ga “vuna kugonziseni, ni kukawukeni, ni kululekeni.” (2 Timote 3:16) Ina, a Biblia i bhuku gi vunako. Gona gi kombisa a kueta ka kuzwisiseka ka matshamela ya vanhu. A zi hlamalisi lezaku a Mutumbuluxi wa gona, Jehova Nungungulu, hi yena Muvangi! Yena wa tiva khwatsi a kupima ni kutizwa ka hina a ku hunza hina venyi. A ku hunza lezo, Jehova wa tiva lezi hi zi lavako kasi kuva ni kutsaka. Kambe wa tiva a mahanyela lawa hi faneleko ku ma potsa.

11, 12. (a) Hi tihi a timhaka leti Jesu a nga wulawula hi tona ka Kanelo wakwe wa le Xitsungeni? (b) Hi tihi tinwani timhaka ti vunako leti ku wulawulwako ha tona lomu ka Biblia, niku hikuyini a wusungukati ga gona gi tirako tinguveni tontlhe?

¹¹ Ehleketa hi kanelo wa Jesu wu vitwako Kanelo wa le Xitsungeni, wu tsalilweko ka bhuku ga Mateu zipimo 5 kala 7. A kugonziseni loko ko hlamalisa, Jesu i wulawulile hi timhaka to hlaya, a kupatsa ni ndlela ya ku kuma a litsako la lisine, a ya ku lulamisa a kuphikizana, a ya makhongelela, ni ya mawonela ma nene xungetano hi titshomba. A magezu ya Jesu ma ha hi ni ntamu niku ma ha vuna ni nyamutlha a kufana ni xikhati lexi a nga ma wula ha xona.

¹² A matshinya yo kari ya milayo ya Biblia ma wulawula hi wutomi ga ngango, matirela, ni kuzwanana ni vanwani. A matshinya ya milayo ya Biblia ma tira ka vanhu vontlhe, niku a wusungukati ga wona ga vuna xontlhe xikhati. A wutlhari gi kumekako lomu ka Biblia gi tlhamuselwa hi ndlela yo koma hi magezu lawa Nungungulu a nga ma wula hi ku tirisa muprofeti Isaya: “Hi mina Jehova, Nungungulu wa wena, loyi a ku gonzisako lezi zi ku vunako.” — Isaya 48:17.

13. Mitlhamuselo muni leyi Jehova a yi pimiseleko muprofeti Isaya lezaku a yi tsala xungetano hi Babuloni?

¹³ A Biblia gi na ni ziprofeto zo hlaya, a wunyingi ga zona zi nga lezi zi tatisekileko. Wona a xikombiso xinwe xa zona. Hi ku tirisa muprofeti Isaya, loyi a hanyileko ka zana ga malembe ga wuntlhanu ni manharu Mahlweni ka Nguva ya Hina, Jehova i wulile na ka ha hi mahlweni lezaku a doropa ga Babuloni gi wa ta loviswa. (Isaya 13:19; 14:22, 23) Ku nyikilwe mitlhamuselo yo kongoma kasi ku komba lezi xi nga wa ta humelelisa zona a ximaho lexo. A mabutho ya vavukeli ma wa ta pswhisa a congo wa Babuloni ma nghena lomu doropeni na ku nga lwiwangi. A hi lezo ntsena. A xiprofeto xa Isaya xi tlhelile xi wula a vito ga hosi leyi yi nga wa ta khozisa Babuloni — Kurusi. — Isaya 44:27–45:2.

14, 15. Xana a mitlhatlhambuto yo kari ya xiprofeto xa Isaya xungetano hi Babuloni yi tatisekisile kuyini?

¹⁴ Loku ku hunzile a xipimo xa 200 wa malembe — ka wusiku ga 5/6 wa Outubro, hi 539 Mahlweni ka Nguva ya Hina — a butho go kari gi lo gova kusuhani ni Babuloni. Himani a nga hi murangeli wa gona? Ku wa hi hosi ya muPersia yi vitwako Kurusi. Zalezo ku vululwe ndlela ya kutatiseka ka xiprofeto xo hlamalisa. Xana a butho ga Kurusi gi wa ta nghena Babuloni na ku nga lwiwangi, kota lezi ku wulilweko na ka ha hi mahlweni?

¹⁵ A vaBabuloni va wa hi mubuzweni ka wusiku lego niku va wa tizwa na va vikelwe hi makhurisi yo anama nguvu ya doropa. Na zi kari zi maheka lezo, Kurusi hi wutlhari i lo djikisa a mati ya congo lowu wu nga kari wu hunza hi laha doropeni. Hi kuhatlisa a mati ma lopswha laha ka ku a vavanuna vakwe va zi kota ku tlhatuka a congo va tshinelela makhurisi ya doropa. Kanilezi a butho ga Kurusi gi wa ta zi kotisa kuyini a ku tsemakanya a makhurisi ya Babuloni? Hi xigelo xo kari, ka wusiku lego a tivati ta doropa ti wa tsikilwe na ti no ha!

16. (a) Zini lezi Isaya a wulileko na ka ha hi mahlweni xungetano hi magumo ya Babuloni? (b) Xana a xiprofeto xa Isaya xungetano hi kulova ka Babuloni xi tatisekile kala kwihi?

¹⁶ Na ka ha hi mahlweni, ku wulilwe lezi ha Babuloni: “Cima gi nga ta ha vuxiwa kambe, vanhu va nga ta ha aka kona zizukulwaneni zontlhe; ge hambu a muArabia a nga ta gwimba a tenda gakwe lomo; ni varisi va nga ta govela kona ni mitlhambi yabye.” (Isaya 13:20) A xiprofeto lexi xi mahile zo hunza a ku tivisa a kuwa ka doropa lego na ka ha hi mahlweni. Xona xi kombile lezaku Babuloni gi wa ta lova gi tshamisa zalezo. Wa zi kota ku wona a xikombiso xa kutatiseka ka magezu lawo. A wutshamu legi gi nga rumbi ga Babuloni wa kale — gi kumekako ka pfhuka wa xipimo xa 80 wa tikilometro kusukela Bagdad, le Iraque, kuya dzongeni — ​xiseketelo xa lezaku lezi Jehova a zi wulileko hi ku tirisa Isaya zi tatisekile: “Nzi ta gi swiyela hi swiyelo wa kulobyiswa.” — Isaya 14:22, 23.c

17. Hikuyini a kutatiseka ka ziprofeto za Biblia ku tiyisako a kukholwa?

¹⁷ A ku kambisisa lezaku a Biblia i bhuku ga ziprofeto zi tiyisa a kukholwa, a hi zona ke? Hakunene, loku Jehova a tatisile a zitsumbiso zakwe za xikhati xi hunzileko, hina hi na ni xigelo xa kuva hi tiyiseka lezaku yena kambe i ta tatisa a zitsumbiso zakwe xungetano hi paradise misaveni. (Mitsengo 23:19) Hi lisine, ha “tsumba a wutomi ga pinzukelwa, legi Nungungulu loyi a nga hembiko a nga gi tsumbisa hi kaleloko ka matiko.” — Titusi 1:2.d

18. Magezu muni ya ntamu lawa Paule, mupostoli wa muKristu, a ma wulako xungetano hi “mhaka ya Nungungulu”?

¹⁸ Hi ka lezi hi wulawulileko hi zona lomu ka xipimo lexi, zi te dlunya lezaku a Biblia hakunene i bhuku legi gi nga fananiko ni manwani. Hambulezo, a lisima la gona li hunza a kuzwanana loku ku nga nzeni ka gona, ni lisine leli gi li wulako hi tlhelo ga siensia ni ga matimu, ni wutlhari gi vunako, ni ziprofeto zo tsumbeka. Paule, mupostoli wa muKristu, i tsalile lezi: “A mhaka ya Nungungulu ya hanya, yi na ni ntamu, ya kariha ku hunza supado ya wutlha gimbiri, yi tlhava yi kala yi hambanyisa a muhefemulo ni moya, ni mahlakala ni mongo; yi hlola a maalakanyo ni mixuvo ya mbilu.” — Maheberu 4:12.

19, 20. (a) Xana a Biblia gi nga ku vunisa kuyini a ku ti kambisisa? (b) U nga komba hi ndlela muni a kubonga ka wena hi Biblia, legi gi nga xinyikiwo xa Nungungulu lexi xi nga fananiko ni xinwani?

¹⁹ A ku gonza a “mhaka,” kutani mahungu ya Nungungulu, lomu ka Biblia ku nga cica a wutomi ga hina. Yona yi nga hi vuna a kuva hi ti kambisisa. Za koteka ku hi ti wula a ku ha ranza Nungungulu, kanilezi a ndlela leyi hi hlamulako ha yona lezi a Mhaka yakwe, a Biblia, yi zi gonzisako yi ta komba a kupima ka hina ka lisine, hambu ni mixuvo ya lisine ya mbilu.

²⁰ A Biblia hakunene i bhuku gi tako hi ka Nungungulu. I bhuku legi gi faneleko ku leriwa, ku gonziwa, ni ku ranziwa. Komba kubonga ka wena hi kota ya xinyikiwo lexi xi tako hi ka Nungungulu hi kuya mahlweni u kambisisa lezi zi nga nzeni ka gona. A xikhati lexi u mahako lezo, u ta kuma a kuzwisisa ko eta ka khungo ga Nungungulu hi vanhu. A ku i khungo muni lego ni ku gi ta tatisekisa kuyini hi ta wulawula hi zona ka xipimo lexi xi lanzelako.