Loku A Xiro Xa Ngango Xi Babya

1, 2. Xana Satani i tirisisile kuyini a makhombo ni kubabya lezaku a zama ku tshova a kutsumbeka ka Joba?

A WANUNA Joba hakunene i fanele ku hlayiwa xikari ka lava va vileko ni wutomi ga ngango go tsakisa. A Biblia gi mu vitana kota munhu “wa hombe ka vontlhe vanhu va le tikweni ga Mutsuwuka-gambo.” I wa hi ni ntlhanu wa vafana ni vambiri ni vanhanyana vanharu, lava va nga wumba a khume ga vana. Yena kambe i wa hi ni makotela yo wundla khwatsi a ngango wakwe. A xa lisima nguvu hi lezaku i wa rangela mitiro ya moya niku i wa khatalela a xiyimo xa vana vakwe mahlweni ka Jehova. Zontlhe lezo zi mahile lezaku kuva ni kubohana ko tiya ni ko tsakisa ka ngango. — Joba 1:1-5.

² A matshamela ya Joba ma wa woniwa hi Satani, a nala wa Jehova Nungungulu wa hombe ka vontlhe. Satani, loyi a tshamako hi ku hlota tindlela ta ku tshova a kutsumbeka ka malanza ya Nungungulu, i lo vukela Joba hi ku hohlota a ngango wakwe wo tsaka. Anzhako ka lezo, i ‘loba Joba hi zidlayi zo bayisa, kusukela mikonzweni yakwe kala le hlokweni.’ Hizalezo, Satani i wa rinzela ku tirisa a makhombo lawo ni kubabya lezaku a tshova a kutsumbeka ka Joba. — Joba 2:6, 7.

 3. Xana ma wa hi wahi a matshamela ya mababyi ya Joba?

³ A Biblia a gi wuli lezi a mababyi ya Joba ma vitanisiwako zona hi titlhari ta ku chuma mababyi. Hambulezo, ga hi byela lezi ma nga ti kombisa zona. A nyama yakwe yi wa makanya ziwungwani, a dewu ga hlonge yakwe gi wa huma wukoko gi tlhela gi khayekela. A kuhefemula ka Joba ku wa nuha, niku a miri wakwe wu wa nuha nguvu. I wa xaniswa hi kubayisa. (Joba 7:5; 19:17; 30:17, 30) Na a hi kuxanisekeni ka hombe, Joba i lo tshama lomu khumeni a ti tshuvela hi xirengele. (Joba 2:8) Hakunene zi wa vanga wusiwana a ku mu wona!

 4. Zini lezi a mingango yontlhe yi yimisanako nazo hi zikhati zo kari?

⁴ Xana u wa taku yini loku ku wo khwatsi u wo khomiwa hi mababyi ya hombe yo fana ni lawo? Inyamutlha, Satani a nga xanisi malanza ya Nungungulu hi mababyi a ku khwatsi hi lezi a nga maha Joba. Hambulezo, hi kota ya kungambheleli ka munhu, a kukarateka ka kuhanya ka siku ni siku, ni matshamela yo biha lawa hi hanyako ka wona, ku fanele ku rinzelwa lezaku hi zikhati zo kari a ziro za ngango zi ta babya. Na ku nga khataliseki a tindlela ta ku ti vikela leti hi nga ha ti lanzelako, hina hontlheni ha anda ku babya, hambu lezi ku nga vatsongwani lava va to xaniseka a ku fana na Joba. A xikhati lexi a mababyi ma nghenelako a muti wa hina, zi ngava xikarato hakunene. Hikwalaho, a hi woneni lezi a Biblia gi hi vunisako zona a ku yimisana ni nala loyi wa vanhu a nga kona xikhati xontlhe. — Mutshawuteli 9:11; 2 Timote 3:16.

 5. Xana a kutala ka zikhati a ziro za ngango zi mahisa kuyini loku ku hi ni mababyi ya xikhatanyana?

⁵ A ku kavanyetiwa ka mafambela yo toloveleka ya wutomi, na ku nga khataliseki a xigelo, ku vanga xikarato zikhati zontlhe, niku lezo zi karata nguvu loku a kukavanyetwa loko ku vangiwa hi mababyi yo teka xikhati. Hambu a mababyi ya xikhatanyana ma maha lezaku kuva ni xilaveko xa kucica, kuvumelela, ni ku ti tsona zo kari. A ziro za ngango lezi zi hanyako khwatsi zi nga ha rula kasi loyi a babyako a zi kota ku humula. Zi nga ha tsika ku maha mitiro yo kari. Hambulezo, ka mingango yo tala hambu a vanana va vatsongwani va zwela wusiwana a makabye kutani mupswali wabye a babyako, hambu lezi ka zikhati zo kari va nga ha lavako ku alakanyiswa lezaku va alakanyela hi mhaka leyo. (Va Le Kolosi 3:12) Loku ku hi ni mababyi ya xikhatanyana, a kutala ka zikhati a ngango wu tshama na wu longile ku maha lezi zi lavekako. Ahandle ka lezo, a xiro xinwe ni xinwani xa ngango xi wa ta rinzela a kukhatalelwa ko fana ni loko loku xonawu xi babya. — Mateu 7:12.

 6. Zini zi mahekako a zikhati zo kari loku a xiro xa ngango xi khonwa hi mababyi ya hombe, ma tekako xikhati?

⁶ Hambulezo, xana ku nga humelela yini loku a mababyi lawo ma hi ya hombe ni loku a kukavanyetwa ka zilo ku hi ka hombe na ku teka xikhati? Hi xikombiso, ku nga maheka yini loku a wo kari laha ngangweni afa tlhelo, a reriwa hi mababyi ya Alzheimer, kutani a reriwa hi wubabyi ginwani? Kutani ku nga humelela yini loku a xiro xa ngango xi xaniswa hi wubabyi ga ku nga pimisi khwatsi, go kota esquizofrenia? Lezi zi humelelako hi kutoloveleka wusiwana — ku nga kukarateka hi kota ya lezi a ranzekako wo kari a xanisekako nguvu. Hambulezo, a wusiwana gi nga ha lanzelwa hi mahlamulela manwani. A xikhati lexi a ziro za ngango zi ti wonako na zi khumbiwa nguvu hi matshamela lawo ni loku a kutlhatlheka ka zona ku hunguliwa hi kota ya mababyi ya munhu munwe, za koteka lezaku zi khonwa hi xiviti. Zona zi nga ha ti wutisa: “Hikuyini a zilo lezi zi humelelako mina?”

 7. Xana a sati wa Joba i hlamulisile kuyini ka mababyi ya nuna wakwe, niku xini lexi xi wonekako a ku i wa xi rivele?

⁷ A zilo zo fana ni lezo zi woneka ku khwatsi zi alakanyilwe hi sati wa Joba. Alakanya lezaku i wa sina a felwe hi vana vakwe. A xikhati lexi a makhombo lawo ma nga kari ma maheka, handle ko kanakana i loya mahlweni a xaniseka nguvu. Hi kugumesa, laha a nga wona a nuna wakwe wa kutiya ni wa ntamu na a xanisiwa hi mababyi yo bayisa ni yo nyenyeza, zi ti komba ku khwatsi i lo rivala a mhaka ya lisima yi nga hunza nguvu a makhombo wontlhe lawo — a kuzwanana loku yena ni nuna wakwe va nga hi nako na Nungungulu. A Biblia gi ngalo: “Zonake a sati [wa Joba] aku kakwe: Wa ha simamisile kululameni ka wena ke? Rukatela Nungungulu, ufa!” — Joba 2:9.

 8. Loku a xiro xa ngango xi babya nguvu, hi wihi a mutsalo lowu wu to vuna a ziro lezi zinwani za ngango a ku hlayisa mawonela ma faneleko?

⁸ A vo tala va khunguvanyeka, hambu ku zangara, a xikhati lexi a wutomi gabye gi cicako nguvu hi kota ya mababyi ya munhu munwani. Hambulezo, a muKristu loyi a alakanyelako hi mhaka leyo i fanele ku wona lezaku hi kugumesa lezo zi mu nyika xikhati xa ku kombisa a kumbhelela ka liranzo lakwe. A liranzo la lisine “li na ni lihlaza-mbilu, li nene; . . . a li ti laveli za lona . . . Li nonoka ku zwata zilo zontlhe, li kholwa zilo zontlhe, li tsumba zilo zontlhe, li timisela zilo zontlhe.” (1 Va Le Korinte 13:4-7) A wutshanwini ga ku vumelela lezaku a kutizwa ka hava ku hi fumela, za lisima a kuva hi maha zontlhe hi zi kotako kasi ku ti khoma. — Mavingu 3:21.

 9. Hi xihi a xitiyisekiso xi zi kotako ku vuna a ngango hi tlhelo ga moya ni ga kutizwa loku a xiro xa ngango xi babya nguvu?

⁹ Ku nga mahiwa yini kasi ku hlayisa a kutshamiseka ku nene ka ngango hi tlhelo ga moya ni ga kutizwa loku a xinwe xa ziro za wona xi babya nguvu? Hakunene, a wubabyi ginwe ni ginwani gi lava a makhatalelwa ni machumelwa ya gona, niku zi wa nga ta fanela a ku nyika mawonela xungetano hi machumela ya xipitali kutani ya xilandi lomu ka bhuku legi. Hambulezo, hi ka tlhelo ga moya, Jehova wa “olola lava va koramisilweko.” (Tisimu 145:14) Hosi Davida i tsalile lezi: “I katekile loyi a zwelako lava va vumalako, Jehova i ta mu hlanguta hi siku ga khombo. Jehova i ta mu lonzowota a mu hanyisa. . . . Jehova i ta mu tiyiseta loku a hi sangweni ga kubabya.” (Tisimu 41:1-3) Jehova i ponisa malanza yakwe hi tlhelo ga moya, hambu loku ma ringiwa hi ndlela ya ku hunza a ntamu wabye. (2 Va Le Korinte 4:7) A ziro zo tala za mingango zi yimisanako ni mababyi ya hombe mitini ya zona zi phindaphinda a magezu lawa ya mutsali wa Tisimu: “Nza hlokiswa nguvu; Jehova, nzi hanyise kukotisa kuwula ka wena.” — Tisimu 119:107.

10, 11. (a) Xini xi nga xa lisima kasi a ngango wu yimisana ni mababyi hi kuhumelela? (b) Xana a wasati wo kari i yimisanisile kuyini ni wubabyi ga nuna wakwe?

¹⁰ “A moya wa munhu wa mu tiyiseta gomeni gakwe,” ku wula a vingu ga Biblia, “kanilezi himani a nga zi kotako ku rwala a moya wu tshovekileko ke?” (Mavingu 18:14) A kukarateka ka hombe ka zi kota ku xanisa a moya wa ngango a ku fana ni “moya wa munhu.” Kanilezi “a mbilu ya kurula yi nyika wutomi nyameni.” (Mavingu 14:30) A kuhumelela ni kungahumeleli ka ngango kuyimisaneni ni mababyi ku khegela nguvu ka mawonela, kutani moya wa ziro za wona. — Ringanisa Mavingu 17:22.

¹¹ A wasati wo kari wa muKristu i lo boheka ku timisela ku wona a nuna wakwe na a reriwa hi mababyi ya kufa tlhelo anzhako ka ntlhanu wa malembe ni ginwe ntsena na va chadile. I lo alakanya lezi: “A mababyi ma lo khumba nguvu a kuwulawula ka nuna wa mina, niku zi wa karata nguvu a ku bhula naye. A kutikarata ka mapimo ka ku zama a ku zwisisa lezi a nga lwela ku zi wula ku wa hi ka hombe nguvu.” Alakanyela kambe hi kubayisa ka hombe ni kutsanzeka loku a nuna wakwe a nga kuzwa. Xana a patswa lowu wu mahile yini? Hambu lezi va nga hanya kule ni bandla ga wuKristu, a makabye loyi wa xisati i mahile zontlhe lezi a nga zi kota kasi ku simama na a tiyile hi tlhelo ga moya hi ku nga hunziwi hi mahungu ya maswa ya hlengeletano a ku fana ni zakuga za moya zi nyikiwako xikhati xontlhe lomu ka marevista A Sentinela ni Despertai!. Lezo zi mu nyikile ntamu hi tlhelo ga moya wa ku hlayisa a nuna wakwe a ranzekako kala afa ka mune wa malembe anzhako ka lezo.

12. Kota lezi zi wonilweko mhakeni ya Joba, xivuno muni lexi loyi a babyako a xi nyikako zikhati zinwani?

¹² A mhakeni ya Joba, loyi a nga xaniseka hi yena a simamileko a tiyile. Yena i lo wutisa lezi a sati wakwe: “Hi ta amukela ntsena le’zo saseka hi canjeni ga Nungungulu, hi nga ha amukeli zo biha ke?” (Joba 2:10) A zi hlamalisi lezi mupizani Jakobe hi nzhako ka xikhati a nga kumbuka Joba kota xikombiso xa hombe xa lihlaza-mbilu ni kutimisela! Ka Jakobe 5:11 (NM) hi gonza lezi: ‘Mu zwile hi kutimisela ka Joba, mu wonile a kugumesa loku Jehova a nga mu nyika, hakuva Jehova i tele hi ku zwela wusiwana ni wuxinji.’ Hi kufanana inyamutlha, a kutala ka zikhati a kutiya-hlana ka xiro xa ngango lexi xi babyako ka vuna lava vanwani ngangweni lezaku va hlayisa a mawonela ma nene.

13. Hi kwihi a kuecanyisa loku ku nga faneliko ku mahiwa hi ngango lowu wu yimisanako ni wubabyi ga hombe?

¹³ A vo tala lava va nga boheka ku yimisana ni mababyi ngangweni va vumela lezaku a kusanguleni zi tolovelekile a kuva a ziro za ngango zi nonohelwa a ku yimisana ni lezi zi humelelako. Vona kambe va komba lezaku a ndlela leyi a munhu a xi wonako ha yona a xiyimo lexo nja lisima nguvu. A ku cica ni ku ti zwananisa ni mafambela ya wutomi ga ngango zi nga ha karata kusanguleni. Kanilezi loku a munhu a ti karata hi lisine, wa zi kota a ku ti zwananisa ni xiyimo lexo xa xiswa. A xikhati lexi hi mahako lezo, za lisima a ku nga ecanyisi a matshamela ya hina ni lawa ya vanwani lava va nga hiko ni mababyi mingangweni yabye, hi alakanya lezaku a wutomi gabye ga hehuka niku ‘lezo a zi lulamangi!’ Hi lisine, a nga kona a yi tivako khwatsi a minzhwalo leyi a vanwani va bohekako a ku yi rwala. A maKristu wontlhe ma kuma kuchavelelwa ka magezu lawa ya Jesu: “Tanani ka mina, nwina nwentlhe mu tirako ni ku binzwa, nzi ta mu humuta.” — Mateu 11:28.

14. Xana a zilo lezi zi faneleko zi nga rangisiswa kuyini?

¹⁴ A xikhati lexi a ngango wu yimisanako ni mababyi ya hombe, zi wa tava zi nene lezaku wu alakanya a magezu lawa ma pimisilweko: “A zikungo . . . za tiya hi kutala ka masungukati.” (Mavingu 15:22) Xana a ziro za ngango a zi nge tlhangani zi bhulisana hi xiyimo lexi xi vangilweko hi mababyi? Hakunene zi wa tava zi nene a ku maha lezo hi mukhongelo zi tlhela zi lava wurangeli ga Mhaka ya Nungungulu. (Tisimu 25:4) Ku fanele ku wulawuliwa hi yini kubhulisaneni loko? Ku na ni ziboho zi yelanako ni machumela, timali, ni ngango lezi zi faneleko ku mahiwa. Himani a tova muhlayisi-tshinya wa mubabyi? Xana a ziro za ngango zi nga tirisanisa kuyini kasi ku seketela a muhlayisi loye? Xana a ziboho lezi zi mahilweko zi ta khumbisa kuyini a xiro xinwe ni xinwani xa ngango? Zi ta khataleliswa kuyini a zilaveko za moya ni zinwani za muhlayisi-tshinya loye?

15. Xiseketelo muni lexi Jehova a nyikako a mingango leyi yi yimisanako ni mababyi ya hombe?

¹⁵ A ku khongelela a wurangeli ga Jehova hi mbilu yontlhe, a ku ehleketa hi Mhaka yakwe, ni ku lanzela a ndlela leyi yi kombiwako hi Biblia hi kutiya-hlana zi tala ku neha makatekwa yo hunza lawa hi ma rinzeleko. Za koteka a ku a wubabyi ga xiro xa ngango lexi xi babyako gi nga chukwati. Kanilezi a ku khomelela ka Jehova xikhati xontlhe zi yisa ka magumo ya ma nene nguvu ka xiyimo xihi ni xihi. (Tisimu 55:22) A mutsali wa Tisimu i tsalile lezi: “A wuxinji ga wena, Jehova, gi lo nzi seketela. Laha nzi nga karateka mbilwini, wena u tangalisile a muhefemulo wa mina.” — Tisimu 94:18, 19; wona kambe Tisimu 63:6-8.

16, 17. Timhaka muni leti ti zi kotako ku kumbukiwa a xikhati lexi mu bhulisanako ni vanana va tsongwani xungetano hi wubabyi ga makabye wabye?

¹⁶ A mababyi ya hombe ma zi kota ku vanga zikarato ka vanana laha ngangweni. Za lisima lezaku a vapswali va vuna vanana a ku zwisisa a zilaveko lezi zi humeleleko ni lezi va zi kotako ku maha kasi ku vunetela. Loku loyi a babyako a hi nwanana, a vamakabye vakwe va fanele ku vuniwa a ku zwisisa lezaku a kukhatala ni hlayiselelo wo hlawuleka lezi a mubabyi a zi kumako a zi wuli lezaku a vanana lava vanwani va ranziwa kutsongwani. Wutshanwini ga ku vumelela lezaku kuva ni xiviti kutani kubangana, a vapswali va nga vuna a vanana lava vanwani a ku aka kubohana ko tiya ni ku ranzana a xikhati lexi va tirisanako kuyimisaneni ni xiyimo lexi xi vangilweko hi mababyi.

¹⁷ A kutala ka zikhati a vanana va tsongwani va ta vumela hi xihatla loku a vapswali va khumba a kutizwa kabye a ku hunza ku va nyika mitlhamuselo yo leha ni yo karata xungetano hi xiyimo xa mubabyi. Hikwalaho, va fanele ntsena a ku byeliwa zo kari xungetano hi lezi a xiro xa ngango lexi xi babyako xi yimisanako nazo. Loku a vanana lava va hanyako khwatsi va wona lezi a wubabyi gi beletelisako zona a mubabyi a ku maha zilo zo tala lezi lava vanwani va zi wonako na zi hi zo hehuka, vona va anda ku ‘ranza a makabye’ wabye ni kuva “ni wuxinji.” — 1 Pedro 3:8.

18. Va nga vunisiwa kuyini a vanana lava va hombana a ku zwisisa a zikarato zi vangilweko hi mababyi, niku xana lezo zi ngava xivuno kabye hi ndlela muni?

¹⁸ A vanana lava va hombana va fanele ku vuniwa a ku tiva lezaku ku na ni xiyimo xo nonoha niku xi lava a ku a ziro zontlhe laha ngangweni zi ti tsona zo kari. Hi kota ya ku hakhela vadokodela ni mimuri, zi nga ha tsanza ka vapswali lezaku va nyika a vanana lava vanwani zontlhe lezi va nga wa ta zi lava. Xana a vanana va tava ni xiviti hi kota ya lezo na va alakanya lezaku va tsoniwa xo kari? Kutani va ta zwisisa a xiyimo lexo va tlhela va ti yimisela a ku ti tsona lezi zi lavekako? Zi khegela nguvu ka ndlela leyi a mhaka leyo yi wulawuliwako ha yona ni ka moya lowu wu kuciwako laha ngangweni. Hakunene, a mingangweni yo tala a kubabya ka xiro xa ngango ku vunile kugonziseni ka vana lezaku va lanzela a wusungukati ga Paule: “Mu nga mahi nchumu hi mubango ni kutikukumukisa, kanilezi ngha munwe ni munwani a ti koramisa a wula munwani aku i chukwana ku hunza yena. Ngha munwe ni munwani a nga khataleli a zakwe ntsena, kanilezi a khatalela ni za vanwani.” — Va Le Filipi 2:3, 4.

19, 20. (a) Hi gihi a wutihlamuleli legi a tihloko ta mingango ti nga nago a xikhati lexi a xiro xa ngango xi babyako? (b) Hambu lezi gi nga hiko bhuku ga machumela ya mababyi, xana a Biblia gi nyikisa kuyini a wurangeli ga ku yimisana ni mababyi?

¹⁹ A maKristu ma nga ni kuringanisela a ma ali a machumela ya mababyi loku ma nga lwisani ni nayo wa Nungungulu. A xikhati lexi a xiro xa ngango wabye xi babyako, a maKristu ma xuva nguvu a ku lava xivuno kasi ku hungula a kubayiseka ka loyi a xanisekako. Hambulezo, va nga ha nyikwa mawonela ma lwisanako hi titlhari ta ku chuma mababyi lawa ma faneleko ku alakanyelwa khwatsi. Ahandle ka lezo, ka malembana lawa ka humelela mababyi maswa hi ndlela yi nga rinzelwangiko, niku a wunyingi ga wona ma tala ku ngavi na machumela ma vumelelekako. Hambu a mapolela ya lisine ya mababyi lawo ma tshuka ma karata a ku ma kuma. Makunu, xana a muKristu i fanele ku maha yini?

²⁰ Hambu lezi a munwe wa vatsali va Biblia a nga hi n’anga kutani dokodela ni lezi mupostoli Paule a nyikileko a wusungukati ga machumela gi vunako ka munghana wakwe Timote, a Mitsalo yi nyika wurangeli ga mahanyela ni ga moya, a hi bhuku ga machumela ya mababyi. (Va Le Kolosi 4:14; 1 Timote 5:23) Hikwalaho, timhakeni ta machumela ya mababyi, a tihloko ta mingango ya maKristu ti fanele ku maha a ziboho za tona venyi zi ringaniselweko. Kuzilava ti nga ha wona lezaku ti na ni xilaveko xa ku kuma a mawonela yo hambanahambana ya machumela ya mababyi. (Ringanisa Mavingu 18:17.) Hi lisine ti ta lava xivuno xi yelanako khwatsi ni xiro xa ngango wabye xi babyako, niku a kutala ka tona ti xi lava ka vadokodela va le xipitali. A vo kari va tizwa khwatsi hi machumela ya xilandi. Lexi kambe xiboho xa yena nwinyi. Hambulezo, a xikhati lexi ma yimisanako ni mababyi, a maKristu a ma karali hi ku vumela ‘a mhaka ya Nungungulu kota kandiya mikonzweni yabye, ni kuwonekela le ndleleni yabye.’ (Tisimu 119:105) Ma simama ku lanzela a wurangeli legi gi nyikiwako lomu ka Biblia. (Isaya 55:8, 9) Hikwalaho, ma potsa a mapolela ya mababyi ma yelanako ni wungoma, ma tlhela ma potsa a machumela lawa ma tshovako a matshinya ya milayo ya Biblia. — Tisimu 36:9; Mitiro 15:28, 29; Kuvululelwa 21:8.

21, 22. Xana a wasati wo kari wa le Ásia i ehleketisile kuyini hi matshinya ya milayo ya Biblia, niku a xiboho lexi a nga xi maha xi ti kombisile kuyini a kuva xi lulamile?

²¹ Wona a xikombiso xa wasati wo kari a ha hiko muswa wa le Ásia. Anzhakunyana ka kuva a sangulile ku gonza a Biblia ni munwe wa Timboni ta Jehova, yena i lo pswala a xinwanana xa nhanyana na xi nga se chikelelwa hi masiku ya kona lexi xi nga kari xi binza a 1.470 wa tigrama ntsena. A wasati loye i lo khunguvanyeka nguvu a xikhati lexi a dokodela wo kari a nga mu byela lezaku a tipeni ta nwanana loye ti wa nga ta teka khwatsi niku cima i wa nga ta zi kota ku famba. Yena i lo kuca wasati loye lezaku a nyikela nwanana xipitali xa ku chuma vanhu va tipeni ti nga tekiko khwatsi. A nuna wakwe i wa nga xi tivi xa ku maha hi mhaka leyi. Xana a wasati loye i wa ta gi kuma kwihi wurangeli?

²² I ngalo: “Nzi alakanya a kuva nzi gonzile lomu ka Biblia lezaku ‘a vanana i tshomba ya Jehova, a mbanzu wa nyimba hi nchachazelo.’” (Tisimu 127:3) I lo boha ku teka a “tshomba” leyo aya nayo kaya kasi ku ya yi hlayisa ha yece. Zi wa karata kusanguleni, kanilezi hi ku vuniwa hi vanghana va maKristu va lomu bandleni gabye ga Timboni ta Jehova, a wasati loye i zi kotile a ku hlayisa a nwanana ni ku mu nyika xiseketelo xo hlawuleka lexi xi nga laveka. Anzhako ka khume ga malembe ni mambiri, a nwanana i wa kari a famba mitlhanganwini le Salawini ya Mufumo a tlhela a tsaka hi ku pangalatiwa hi vanana-kulobye kwaseyo. A mamani loye wa tlhamusela: “Nza bonga nguvu lezi a matshinya ya milayo ya Biblia ma nzi susumetileko lezaku nzi maha lezi zi lulamileko. A Biblia gi nzi vunile a ku hlayisa livalo li basileko mahlweni ka Jehova Nungungulu ni ku potsa a ku ti sola wutomini ga mina gontlhe.”

23. Hi kwihi a kuchavelela loku a Biblia gi nyikako lava va babyako ni lava va va hlayisako?

²³ A mababyi ma nga tava na hina kala kupinzuka. Muprofeti Isaya i lo komba mahlweni ka xikhati lexi ku to ngha ku hi hava ni “muaki ni munwe a ta ngaku: Nza babya!” (Isaya 33:24) A xitsumbiso lexo xi ta tatiseka misaveni yiswa yi tshinelako hi kuhatlisa. Hambulezo, kala xikhatini lexo, hi boheka ku yimisana ni mababyi ni kufa. Lexi xi tsakisako, a Mhaka ya Nungungulu ya hi nyika a wurangeli ni xivuno. A milayo-tshinya ya mahanyela leyi a Biblia gi yi nyikako nja simasima, niku yi hunza a mawonela ya vanhu va nga mbhelelangiko lawa ma tshamelako ku cicacica. Hikwalaho, a munhu a tlharihileko wa vumelelana ni mutsali wa Tisimu loyi a ngaku: “A nayo wa Jehova wu mbhelele, wu humuta muhefemulo; a wukustumunyu ga Jehova gi nene, gi tlharihisa xipumbu. . . . A kulamula ka Jehova ku nene, ku lulamile kontlhe. . . . Loyi a zi hlayisako i na ni nchachazelo wa hombe.” — Tisimu 19:7, 9, 11.