‘N’wana a ranzekileko ni kutsumbeka Hosini’

TIMOTE i wa famba hi ndlela yi nga mu yisa kule ni le kaya kabye, na matihlo yakwe ma vekile kupima ka lezi zi nga hata. A vanghana vakwe va lo khoma ndlela va tsemakanya hi lomu ka masimu lawa Timote a nga ma tiva khwatsi. Pfhukanyana wutsongwani kuya nzhako kabye ku wa hi doropa ga Listra, legi gi nga hi lahehla ka xitsunga xo koma xi nga hi laha nkoveni. Timote i wa kari a nwayitela laha a nga alakanyela mamani wakwe ni kokwani wakwe, na va tizwa matshanza ni ku fihla mihloti yabye laha va nga mu wona na a famba. Xana i wa ta hunzuluka a va tlakusela mandla hi khati go gumesa?

Ka khati legi ni ka manwani, mupostoli Paule i wa ta cuwuka Timote na nwayitela hi ndlela yo mu tiyisa. I wa zi tiva lezaku Timote i wa fanele kulwa ni tingana, kanilezi i wa tsaka nguvu hi ku wona kuhiseka ka jaha legi. Timote i wa ha hi muswa nguvu, niku kuzilava i wa hi kwalomo ka 20 wa malembe, niku i wa hi ni xichawo xa hombe hi Paule a tlhela a mu ranza. Makunu Timote i wa kari a lanzela a wanuna wo hiseka ni wa kukholwa, ka lipfhumba leli li nga wa ta mu tsawukanyisa nguvu ni le kaya kakwe. Ka lipfhumba labye va wa ta famba hi milenge ni xitimela xa mati, na va kumana ni timhango ta tshanza-vahlayi lomu ndleleni. Timote i wa nga zi tivi ku i ta tshuka a tlhela kaya kutani ahihi.

Xini xi mahileko jaha legi gi hlawula wutomi lego? Mabhinzu muni a nga wa ta ma kuma hi kota ya wutomi lego? Niku xana a kukholwa ka Timote ku nga khumbisa kuyini a kukholwa ka hina?

A hi tlheleni ka malembe manharu nzhako, hi tlhela hi zi mahisa ku khwatsi Listra ku wa hi doropa legi Timote a nga hanya ka gona, kota lezi zi wonekisako lezo. Xi wa hi xidoropana xi nga hi kulana ni doropa ga hombe, xa nkova wu nga tshama wu hi ni mati. A vanhu va kona va wa xi zwisisa xiGreki, kanilezi va wa simama va wulawula a lirimi la lomu xipanzeni, ku nga xiLikaonia. Ka siku go kari, a xidoropana lexo xo rula xi wa hi ka pfilupfilu ya hombe. A varumiwa vambiri va maKristu, mupostoli Paule ni loyi a nga enza naye, ku nga Barnabasi, va lo chikela hi le Ikoniume, ku nga hi doropa ga hombe ga laha kusuhani. Laha va nga kari va xumayela kubaseni, Paule i lo wona wanuna wa xilema loyi a nga kombisa kukholwa ka lisine. Makunu Paule i lo maha xihlamaliso, a hanyisa wanuna loye! — Mitiro 14:5-10.

Zi wonekisa ku khwatsi a kutala ka vanhu va le Listra, va wa kholwa ka mitsheketo ya lezaku a kale a vanungungulu va wa woneka ka vanhu a ku khwatsi vonawu vanhu. Hikwalaho, a vanhu lavo va lo alakanya lezaku Paule hi Merkure, zonake Barnabasi vaku hi Jupiteri! A maKristu lawa ya mambiri yo ti koramisa ma lo va tsimbetela lezaku va nga va phahleli. — Mitiro 14:11-18.

Hambulezo, ka vaListra vo kari, a ximaho lexo xi wa nga hi xa ku enzelwa hi vanungungulu va mawunwa; ku wa hi zilo za lisine ni zo hlamalisa. Hi xikombiso, Eunike, a wasati wa muJuda a nga chadile ni wanuna a nga kholwiko wa muGreki,a zinwe ni mamani wakwe Loisi, va lo ingisela Paule na Barnabasi hi kukhatala ni litsako la hombe. Laho va nga hi kona, hi wutsongwani ga kona ku wa hi ni mahungu lawa a vaJuda vontlhe vo tsumbeka va nga ma xuva — Messia i wa tile a tlhela a tatisa a ziprofeto zo tala zi nga tsalilwe xungetano hi yena lomu ka Mitsalo!

Ehleketa hi lezi a lienzo la Paule li nga mu khumbisa zona Timote. Timote i wa gonzisilwe “kusukela wuhlangini” lezaku a ranza Mitsalo yo basa ya xiHeberu. (2 Timote 3:15) A ku fana ni mamani wakwe ni kokwani wakwe, i wa zi wona lezaku Paule na Barnabasi va wa wulawula lisine xungetano hi Messia. Niku ehleketa hi wanuna wa xilema loyi Paule a mu hanyisileko. Kusukela wunwananeni gakwe kuzilava Timote i wa wonile a wanuna loye hi makhati ya tsanza-vahlayi lomu maruweni ya Listra. Makunu Timote i wa wona wanuna loye na a famba hi khati go sangula wutomini gakwe! A zi hlamalisi lezi Eunike na Loisi va nga maha maKristu, khwatsi hi lezi Timote yenawu a mahileko. Inyamutlha, a vakokwani ni vapswali va nga gonza zo tala ka Loisi na Eunike. Xana u nga gonzisa vaswa lezaku va maha za zi nene hi xikombiso xa wena?

Handle ko kanakana lava va mahileko maKristu le Listra va tsakile nguvu hi ku tiva a kutsumba loku a valanzeli va Kristu va nga hi nako. Kanilezi va tivile kambe lezaku kasi ku maha mupizani zi lava kutikarata ka hombe. A vakaneti vo nonoha va vaJuda va le Ikoniume ni le Antiokia va lota doropeni, va ta maha woyonga ka vahanyi va le Listra, va tlhela va kucetela vanhu lezaku va vukela Paule na Barnabasi. Na zi nga seya kule, Paule i lo telwa hi xidlemo xi nga zangarile nguvu, xi ta mu gandla hi maribye. Laha va nga mu gandla hi kuphindaphinda, i lowa lahasi. A xidlemo lexo xi lo mu kokovisela, xi mu humesa lomu doropeni xi mu siya na a hi kusuhani ni kufa. — Mitiro 14:19.

Hambulezo, a vapizani va le Listra va loya ka Paule va ya mu ranzela. Hi nga alakanyela lezi va nga tiyisiswa zona laha a nga sangula ku ti henyahenya a vuka, a gumesa a tlhela Listra na a nga chavi nchumu! Hi manziko wa kona, yena na Barnabasi va loya doropeni ga Derbe kasi ku ya simama ni ntiro wabye wo xumayela. Anzhako ka kuva va mahile vapizani vaswa seyo, va lo tiya-hlana va tlhela Listra hambu lezi zi nga hi ni mhango. Kasi ku ya maha yini? A matimu ma hi byela lezi: Va lo ya “tiyisa a mihefemulo ya vapizani, va va khongotela ku tiyisela kukholweni.” Hi nga alakanyela jaha Timote na a ingisela hi kuhlamala, laha Paule na Barnabasi va nga kari va gonzisa a maKristu lawo lezaku va wa ta wona nchachazelo wa kutsumba kabye ko saseka hi kutikarata kabye ka xikhati lexo. Va lo wula lezi: “Hi yimelwe hi ku enghena mufunweni wa Nungungulu hi zikarato zo tala.” — Mitiro 14:20-22.

Timote i wa wonile Paule na a hanya hi kuyelana ni magezu lawo, a yimisana ni tixanisa na a nga chavi kasi a xumayela vanwani mahungu yo saseka. Hikwalaho, Timote i wa zi tiva lezaku loku a pimanyisa xikombiso xa Paule, a vanhu va le Listra va wa ta mu kaneta yenawu; a ku patsa ni papai wakwe. Kanilezi Timote i wa nga ta tsika zikarato lezo zi khumba xiboho xakwe xa lezi a nga lava ku mu tirelisa zona Nungungulu. Inyamutlha, ku na ni vaswa vo tala vo fana na Timote. Hi wutlhari, va hlota vanghana va nga ni kukholwa ko tiya, lava va to va kuca ni ku va tiyisa. Niku a va tsiki ku kanetiwa ku va hambukisa ndleleni yo tirela Nungungulu wa lisine!

Kota lezi zi kombisilweko kusanguleni, a lienzo li nga lanzela la Paule kuzilava li mahekile anzhako ka malembe mambiri kutani manharu. Hi nga ehleketa hi litsako leli a ngango wa Timote wu vileko nalo a xikhati lexi Paule a nga chikela, ka khati legi na a hi na Silasi! Handle ko kanakana, lexo xive xikhati xa ku tsakisa ka Paule yenawu. I wa ta yi wona ha yece a mihanzu ya lisine leli a nga byalile le Listra. Ku wa hi na Loisi, ni n’wana wakwe Eunike, lava makunu va nga hi vavasati vo tsumbeka va maKristu, va nga tele hi ‘kukholwa ku nga xengeteliko’ loku Paule a ku hlameleko nguvu. (2 Timote 1:5) Ahati a jaha Timote ke?

Paule i lo tiva lezaku a jaha lego gi wa buvile hi ndlela yo hlamalisa kusukela ka lienzo lakwe lo sangula. Timote “i wa khesiwa hi vamakabye,” na ku nga hi le Listra ntsena kanilezi ni le Ikoniume, ku nga hi pfhuka wa 32 wa tikilometro kuya nwalungu. (Mitiro 16:2) I yi kumisile kuyini a ndhuma leyo ya yi nene?

A “Mitsalo yo basa” leyi Timote a nga gonzisilwe “kusukela wuhlangini” hi mamani wakwe ni kokwani wakwe yi wa patsa wusungukati gi vunako ka vaswa. (2 Timote 3:15) A xikombiso xinwe hi lexi: “Alakanya Muvangi wa wena masikwini ya wuswa ga wena.” (Mutshawuteli 12:1) A magezu lawa ma vile ni lisima la hombe nguvu ka Timote anzhako ka kuva a mahile muKristu. I wonile lezaku a ndlela ya yi nene ya ku alakanya a Muvangi wakwe wa Hombe yi wa patsa ku xumayela vanwani a mahungu yo saseka xungetano hi Kristu, a N’wana wa Nungungulu. Hi kutsongwani-kutsongwani i lo zi kota ku hlula ni tihi tingana ta mabeleko a nga hi nato kasi a xumayela vanwani a mahungu yo saseka xungetano hi Jesu Kristu na a nga chavi.

A vavanuna lava va nga rangela mabandla va lo wona kukula ka Timote hi tlhelo ga moya. Handle ko kanakana va khumbekile nguvu hi ku wona lezi Timote a nga kucisa zona vanwani ni ku va tiyisa. Hambulezo, a xa lisima nguvu hi lezaku Jehova i wa mu wona Timote. Nungungulu i lo maha lezaku ku profetiwa zo kari xungetano hi yena — kuzilava na zi wulawula hi ntiro lowu a nga wa ta mahela mabandla yo tala. Laha Paule a nga va enzela, i lo wona lezaku Timote i wa tava muvuneteli mu nene ka tipfhumba tabye ta wurumiwa. A vamakabye va le Listra va lo vumela. Va lo mu tlhateka mandla, ku nga hi xikombiso xa kuva a nyikilwe lungelo go hlawuleka ntirweni wa Jehova Nungungulu. — 1 Timote 1:18; 4:14.

Za zwisiseka loku hi alakanya lezaku Timote, i dzukile nguvu hi xikombiso lexo xa ku tsumbiwa ni ntiro lowo wa hombe. Kanilezi, i wa longile ku famba.b Hambulezo, xana i ti zwisile kuyini a papai wa Timote loyi a nga kala a nga kholwi, laha a ngazwa lezaku a n’wana wakwe makunu muxumayeli a fambafambako wa muKristu? Kuzilava i alakanyele zilo zo tala hi wumanziko ga n’wana wakwe. Ahati a mamani wa Timote ni kokwani wakwe ke? Xana va kombisile ku nwayitela ni ku tizwa matshanza, na va zama ku fihla kukarateka kabye hi kuhlayiseka ka jaha gabye? Zi wa fanela.

Lexi hi xi tivako hi lezaku Timote i fambile. Ka mixo yi tlhamuselweko kusanguleni ka nzima leyi, i lo sangula wutomi go hanya hi ku fambafamba na mupostoli Paule. Laha a nga kari a hunza Listra, khati ni khati a nga kari a tlakusa nenge a kanzihela rukwani kutani byanyi, zi wa wula ku engetela zambo aya ka wutshamu a nga gi tiviko ga le kule ni kaya kakwe. Anzhako ka siku gontlhe na va famba, a vavanuna lavo va vanharu va lo chikela Ikoniume. Zonake Timote i lo sangula ku wona lezi Paule na Silasi va nga nyikelisa zona zileletelo za ziswa zi ngata hi ka hubye yi fumako ya le Jerusalema ni lezi va nga tiyisisa zona a kukholwa ka maKristu ya le Ikoniume. (Mitiro 16:4, 5) Kanilezi lezo a zova masangulo ntsena.

Anzhako ka kuva va enzele mabandla ya le Galatia, a varumiwa lavo va lo tsika ruwa ga hombe, ni maruwa yo bambatelwa ya Roma, va tsemakanya zitsunga za Frigia va kongoma nwalungu, va gumesa vaya mupela-gambo. Na va kari va lanzela a kongomiso wa moya wa ku basa wa Nungungulu, va loya Troasi, va ya nghena xitimela vaya Makedonia. (Mitiro 16:6-12) Ka xikhati lexo, Paule i lo wona lezi Timote a nga va vunisa zona. Paule i lo tsika Timote na Silasi le Berea. (Mitiro 17:14) I lo tlhela a rumela jaha lego goce le Tesalonika. Na a hi seyo, Timote i lo pimanyisa xikombiso xa vavanuna lavo lexi a nga kari a xi dokolokela, a tlhela a tiyisa kukholwa ka maKristu ya kwaseyo. — 1 Va Le Tesalonika 3:1-3.

Hi nzhako ka xikhati Paule i lo tsala lezi hi Timote: “A nzi na munwani a nga ni mbilu yo kota yakwe, loyi a ta nga ti karata timhakeni ta nwina.” (Va Le Filipi 2:20) A ndhuma leyo a yi no halahala yi humelela. Timote i lo ti karata nguvu kasi aza a yi kuma, hi ntiro wo ti koramisa, ni ku timisela kukholweni laha a nga kumana ni zikarato. Hi nga wona xikombiso lexi xa sasekela ga cima ka vaswa inyamutlha! U nga tshuki u rivala lezaku u ti mahela ndhuma ha wece. Loku ku hi lezaku u muswa, u na ni lungelo ga ku ti mahela ndhuma hi ku rangisa Nungungulu wutomini ga wena ni ku khoma vanwani hi xichawo ni ku va kombisa wunene.

Kwalomo ko hunza 14 wa malembe, Timote i mbhetile xikhati xo tala na a tira ni munghana wakwe, mupostoli Paule. I wa xaniseka naye ka timhango leti Paule a nga kumana nato ntirweni wakwe, niku i wa tlhela a tsaka naye ntirweni lowo. (2 Va Le Korinte 11:24-27) Ka khati go kari, Timote i zile a valelwa hi kota ya kukholwa kakwe. (Maheberu 13:23) I lo karateka zinwe na Paule hi maKristu-kulori a tlhela a ma ranza a ku fana naye. Hikwalaho, Paule i lo mu tsalela lezi: “Nzi alakanya a mihloti ya wena.” (2 Timote 1:4) A ku fana na Paule, zi wonekisa ku khwatsi Timote i gonzile ku “rila ni lava va rilako,” na a tirisa mihloti leyo kasi ku va tiyisa ni ku va chavelela khwatsi. (Va Le Roma 12:15) Ngha munwe ni munwani wa hina a gonza ku maha lezo!

A zi hlamalisi lezi Timote a nga gumesa a maha muwoneleli wo hlamalisa wa muKristu. Paule a nga mu nyikangi ntiro wo enzela mabandla kasi a ma tiyisa ni ku ma kuca ntsena, kanilezi i tlhelile a mu nyika ntiro wo yimisa a vavanuna lava va nga ringanelwa hi ku maha madota ya bandla ni malanza ya wutireli. — 1 Timote 5:22.

Paule i wa mu ranza nguvu Timote, a mu nyika wusungukati gi vunako ga wuraru ka n’wana wa jaha. I lo kuca Timote lezaku aya mahlweni a zi tirisa khwatsi a zinyikiwo zakwe za moya, a simama a kula. (1 Timote 4:15, 16) I lo tlhela a mu kuca lezaku a nga vumeleli a wujaha gakwe — niku kuzilava tingana to kari ta mabeleko — zi mu maha a chava ku yimela lezi zi lulamileko loku zi laveka. (1 Timote 1:3; 4:6, 7, 11, 12) Paule i lo tlhela a nyika Timote a wusungukati ga lezi a nga fanele ku yimisanisa zona ni kubabyababya kakwe, kuzilava ku nga hi wubabyi ga lomu nzeni. — 1 Timote 5:23.

Ku lo chikela xikhati lexi Paule a nga wona lezaku i wa hi kusuhani ni kufa; zi wonekisa ku khwatsi a tsayiselelo wa kudawa kakwe wu wa hi kusuhani. Hi ku pimiselwa hi Nungungulu i lo rumela papilo gakwe go gumesa ka Timote. Gi patsa magezu lawa yo khumba: “Hatlisa uta ka mina lokuloku.” (2 Timote 4:9) Paule i wa mu ranza nguvu Timote; i lo mu vitana ku i “nwananga a ranzekileko ni ku tsumbeka Hosini.” (1 Va Le Korinte 4:17) A zi hlamalisi lezi a nga lava munghana wakwe laha a kufa kakwe ku nga tshinela! Ngha munwe ni munwani wa hina a ti wutisa lezi: ‘Xana a vanwani va nzi hlota kota xibuka xa ku va chavelela loku va kumana ni zikarato?’

Xana Timote i zi kotile ku chikela hi xikhati ka Paule? A hi zi tive. Lexi hi xi tivako ku xontlhe xikhati i wa maha zontlhe a nga zi kota kasi ku tiyisa ni ku chavelela Paule ni vanhu vanwani vo tala. I hanyile hi kuyelana ni tlhamuselo wa vito Timote, gi wulako ku, “Loyi a dumisako Nungungulu.” Niku i vekile xikombiso xa xi nene xa kukholwa, ka hina hontlheni, a vaswa ni vahombe, kasi hi xi pimanyisa.