Kupumulira Apo Mphakwenelera

PARA tikuyowoya, kupumulira kuweme nkhwakuzirwa. Kupumulira uku nkhwakwenelera para mukuyowoya nkani panji para mukuyowoya na munyinu. Para mukupumulira yayi pakuyowoya, mbwenu ivyo mungayowoya vingaŵa vyambura kupulikikwa makora. Kupumulira kwakwenelera kukovwira kuti ivyo mukuyowoya viŵe vyakupulikikwa makoraghene. Kupumulira kuweme kukucitiska fundo zinu izo mwayowoya kuti zileke kuluwika.

Kasi mungamanya wuli malo agho ngakwenelera kupumulira? Kasi kupumulira kwanteura uku kukwenera kuŵa kwa utali wuli?

Kupumulira Apo Pali Vimanyikwiro vya Kalembero. Vimanyikwiro vya kalembero nvyakuzirwa comene pakulemba. Vimanyikwiro ivi vingarongora apo pakumalira sentensi, panji apo pali fumbo. Mu viyowoyero vinyake, vimanyikwiro vya kalembero vikulembeka kuti vipature mazgu agho ghali na makoteshoni maliki. Ndiposo vimanyikwiro vinyake vya kalembero vikurongora kukolerana uko kulipo pakati pa cigaŵa cimoza ca sentensi na vigaŵa vinyake. Muntu uyo wakujiŵazgira iyemwene wangawona vimanyikwiro vya kalembero. Kweni para wakuŵazga mwakukwezga kuti ŵanyake ŵapulike ivyo wakuŵazga, mazgu ghake ghakwenera kurongora apo pali vimanyikwiro vyose vya kalembero ivyo vili mu nkani iyo wakuŵazga. (Kuti muŵe na cimanyisko cakusazgikira, wonani Sambiro 1, la mutu wakuti “Kuŵazga Mwakurondora.”) Kuleka kupumulira pa malo apo pali vimanyikwiro vya kalembero kungapangiska ŵanyinu kuti ŵaleke kupulikiska makora ivyo mwaŵazga. Mwakusazgirapo, kungasinta ng’anamuro la sentensi iyo yikuŵazgika.

Kusazgirapo pa vimanyikwiro vya kalembero, ntowa iyo fundo zalembekera mu sentensi yikovwira kumanya malo yakwenelera apo mukwenera kupumulira. Wakwimba sumu munyake wakumanyikwa comene wakayowoya kuti: “Para nkhwimba nkurondezga yayi vimanyikwiro vya kimbiro ka sumu nga ndi umo ŵanyane awo ŵakwimbira piyano ŵakucitira. Kweni kupumulira apo pali vimanyikwiro vya kimbiro ka sumu ndipo pagona unkhwanta.” Ici cikuyanaso waka na kuyowoya. Kupumulira para mukuyowoya kukupangiska kuti nkani yinu yipulikikwe makora nkanira.

Para mukunozgekera kukaŵazga pawumba, cingaŵa ciweme kuti mulembemo vimanyikwiro mu nkani yinu. Gwarani muzere wakwimilira apo muzamupumulira pacoko waka. Gwarani mizere yiŵiri yakwimilira apo muzamupumulira kwa nyengo yikuru. Usange umo sentensi yalembekera yikumupangiskani kuti mupumulire pa malo ghambura kwenelera, ipo gwarani muzere kusi kwa mazgu ghose agho ghakumusuzgani kuŵazga. Pamanyuma pake ŵazgani mazgu agho mwagwara muzere kusi kwake kufuma pakwamba mupaka kuumaliro kwake. Ŵayowoyi ŵanandi awo sono mbamanyi ndimo ŵakucitira nteura.

Kupumulira para mukuyowoya kuti nkhwakusuzga yayi cifukwa cakuti mukumanya ivyo mukukhumba kuyowoya. Kweni ndipouli, usange muli na cizgoŵi cakupumulira mu malo ghambura kwenelera, mbwenu mazgu ghinu ghapulikikwenge makora yayi. Masacizgo gha umo mungamazgira suzgo ili ghali mu Sambiro 4, la mutu wakuti “Kuyowoya Mwambura Kugota-gota.”

Kupumulira Kuti Musinte Fundo. Para mukusinta fundo kuruta pa yinyake, kupumulira kungawovwira ŵategherezgi ŵinu kuti ŵaranguruke pa ivyo mwayowoya, kuti ŵawone kuzirwa kwa ivyo mwayowoya, kuti ŵawone kuti sono mukuruta pa fundo yinyake, ndiposo kuti ŵapulikiske makora fundo yakurondezgapo iyo muyowoyenge. Ncakuzirwa kuti mupumulirenge para mukusinta fundo kuruta pa yinyake, ici tingaciyerezgera na para mwakwera njinga. Para muli pa njinga mukwenera kucepeskako sipidi para pantazi pali kona, panjiso para mutorenge ntowa yinyake kuleka iyo mwendangamo.

Cifukwa cimoza ico ŵayowoyi ŵanyake ŵakuyowoyera mwaluŵiroluŵiro ncakuti ŵakukhumba kuyowoya fundo zinandi. Kweni ndipera, ŵanyake ŵakuyowoya luŵiro-luŵiro cifukwa ncakuti ndimo ŵakuyowoyera ntena. Panyake ndimo ŵakuyowoyera ŵantu wose awo mukukhala nawo. Kweni kayowoyero aka nkakovwira cara pakusambizga. Usange muli na cintu cinyake cakuzirwa cakuti muciyowoye ndipo mukukhumba kuti cikumbukirike, ipo mbwenu zikirani pakuyowoya kuti cintu ico cipulikikwe makoraghene. Manyani kuti, kupumulira pakuyowoya nkhwakuzirwa kuti fundo izo zikuyowoyeka zipulikikwe makora comene.

Usange mwamuyowoya nkani ya autilayini, ipo mukwenera kuyilinganizga makora kuti mukapumulirenge para mwafika pa fundo zikuru. Para mwamuyowoya nkani yakucita kuŵazga, gwaranimo muzere mu malo umo mwamusinta kuyowoya fundo, kufuma pa fundo yikuru kuruta pa yinyakeso.

Kanandi kupumulira uko kukucitika cifukwa ca kusinta kwa fundo kukuŵa kukuru kuruska kupumulira uko kukucitika apo pali cimanyikwiro ca kalembero. Kweni ndipouli, kupumulira uku kungaŵanga kukuru comene yayi cifukwa kungapangiska kuti nkani yileke kupulikikwa makora. Usange mwapumulira kwa nyengo yitali, ici cikupereka ghanoghano lakuti mundanozgekere makora, ndipo para mwati cete cingarongora kuti mukupenja mazgu ghakuti muyowoye.

Kupumulira Kuti Mudidimizge Fundo. Kupumulira kuti mudidimizge fundo kanandi kukuŵa kwakukondweska, ici ncifukwa cakuti mukuzunura mazgu ghakurondezgapo mwankongono, kwali ni sitetimenti waka panji fumbo. Kupumulira kwanteura uku kukupereka mwaŵi ku ŵategherezgi kuti ŵaranguruke pa ivyo vyayowoyeka, ndiposo kukupangiska ŵategherezgi kuti ŵaghanaghanire ico ciyowoyekenge. Kweni mpambano yilipo pa fundo izo zayowoyeka apa. Anteura, wonani ntowa iyo njakwenelera yakuti muyigwiriskire ncito. Kweni manyani kuti, kupumulira kwakuti mudidimizge fundo kukwenera kucitika kwekha pa mazgu agho ngakuzirwa mu sentensi. Para mungadidimizga mazgu ghambura kwenelera, mbwenu fundo yikuru yingamanyikwa yayi.

Panyengo iyo Yesu wakaŵazga Malemba mu sunagoge ya ku Nazarete, iye wakaŵazga na kupumulira makora comene. Cakudanga wakaŵazga lemba ilo likayowoyanga za ncito yake mu mupukutu wa mprofeti Yesaya. Ndipouli, pambere wakaŵa wandayowoye umo cimanyisko ico wakaŵazga cingagwiriskikira ncito, wakazinga mupukutu uwo na kuwuperekaso kwa muteŵeti, ndipo wakakhala pasi. Peneapo ŵantu awo ŵakaŵa mu sunagoge ŵakamudodoliskanga, iye wakayowoya kuti: “Muhanya uno Malembo agha ghafiskika mu makutu ghinu.”—Luka 4:16-21.

Kupumulira Cifukwa ca Umo Ukhaliro Uliri. Vintu vyakutimbanizga navyoso vingacitiska kuti mupumulire para mukuyowoya. Para muli mu uteŵeti wa m’munda, congo ca galimoto panji kulira kwa mwana kungapangiska kuti muleke danka kuyowoya. Para congo ncikuru comene yayi apo mwaungana, mbwenu yowoyani mwakukwezga. Kweni usange congo ncikuru comene ndipo cikurutilira, mbwenu pumulirani danka. Para mungarutilizga kuyowoya uku congo cicali cikuru, mbwenu ŵategherezgi ŵinu ŵatondekenge kupulika. Anteura, pumulirani makoraghene kuti muwovwire ŵategherezgi ŵinu kuti ŵasange candulo kufuma ku ivyo mukuŵaphalira.

Kupumulira Kuti Mulindizge Zgoro. Nangauli muyowoyenge nkani yakuti ŵategherezgi ŵayowoyengepo yayi, kweni ncakuzirwa kuŵapa mwaŵi ŵategherezgi ŵinu kuti ŵazgore mu mtima mwawo. Para mukufumba mafumbo ghakuti ghapangiske ŵategherezgi ŵinu kuranguruka, mbwenu mungatondekanga cara kuŵapa mupata wakurangurukira, cifukwa para mundaŵape mupata, mbwenu mafumbo ghinu ghaŵevyenge candulo.

Mwanadi, ncakuzirwa kupumulira para mukuyowoya nkani pa pulatifomu, kweniso mukwenera kupumulira pakuyowoya para mukupharazga. Ŵantu ŵanyake ŵakupumulira yayi pakuyowoya. Usange muli na cakumara-mahara canteura ici, yezgayezgani comene kuti muyambe kupumulira pakuyowoya. Kacitiro aka kazamum’pangiskani kuti muyowoyenge makora ku ŵanyinu ndiposo para muli mu uteŵeti wa m’munda. Kupumulira pakuyowoya panji pakuŵazga nkuweme, kukovwira kudidimizga fundo, kukupangiska kuti yunji waŵikepo pwererero pa ivyo viyowoyekenge, ndiposo kukupumuzga makutu.

Pa cidumbirano cilicose pakuŵa kusintana maghanoghano. Ŵantu ŵanyake ŵakutegherezga makora kwekha usange imwe mukutegherezga ivyo ŵakuyowoya na kurongora kukondweskeka navyo. Ici cikung’anamura kuti imwe mukwenera kutegherezga para munyinu wakuyowoya.

Para tili mu uteŵeti wa m’munda, upharazgi withu ukuŵa uweme comene usange ukucitika mu ntowa ya kudumbirana. Pamanyuma pakutauzgana, Ŵakaboni ŵanandi ŵawona kuti nciweme kuyowoya cilato cawo kwa mweneko nyumba ndipo pamanyuma pake ŵakufumba mafumbo. Iwo ŵakulekezga kuyowoya kuti ŵapereke mwaŵi kwa muntu uyo ŵakuyowoya naye kuti wazgore fumbo ilo lafumbika. Pamanyuma pake ŵakuwonga zgoro ilo mweneko nyumba wapereka. Mukati mu cidumbirano cawo, Ŵakaboni ŵanyake ŵakupereka mwaŵi yinandi kuti mweneko nyumba wayowoyepo maghanoghano ghake. Ŵakumanya kuti ŵangamovwira comene muntu uyo ŵakudumbirana nayo usange ŵamanya maghanoghano ghake pa nkani iyo ŵakudumbirana.—Zinth. 20:5.

Mwanadi, ni waliyose yayi uyo wazamuzgora makora mafumbo agho mwafumba. Kweni ici kuti cikapangiska Yesu kuti waleke kupereka mwaŵi kwa awo ŵakamususkanga yayi kuti ŵayowoyepo. (Mrk. 3:1-5) Kupereka mwaŵi wakuti munyinu wayowoyepo kukupangiska muntu uyo kuti waghaneghane, ndipo nyengo zinyake cifukwa cakucita nteura, wangarongosora ivyo vili mu mtima wake. Mwanadi, cimoza mwa vilato vithu vya uteŵeti withu ndico kufika mitima ya ŵantu awo tikuŵapharazgira Mazgu gha Ciuta, ndipo iwo ŵakwenera kupanga cakusanka mwakukolerana na mazgu gheneagha.—Heb. 4:12.

Kupumulira para tikuyowoya mu uteŵeti ni luso luweme comene. Para mukupumulira makoraghene pakuyowoya, fundo zikupulikikwa makora comene ndipo kanandi zikuruwika yayi.