Cikristu Caunenesko Cikuruska!
“Mazgu gha Fumu [Yehova, NW] ghakakulanga na nkongono, ndipo ghakaruskanga.”—MILIMO 19:20.
1. Longosorani umo Cikristu cikathandazgikira mu handiredi lakwamba.
PAMANYUMA pakuti ŵapokera nkongono ya mzimu utuŵa, Ŵakristu ŵakutendekera ŵakapharazga mazgu gha Ciuta na mwampu wambura kuwelera nyuma. Muntu munyake wakulemba mdauko wakati: “Cikristu cikathandazgika mwaluŵiro mu caru cose ca Roma. Kuzakafika mu caka ca 100 kukuwoneka kuti Cikristu cikathandazgika mu vigaŵa vyose vya mu mpete mwa nyanja ya Meditereniyani.”
2. Kasi Satana wakacita wuli kuti wawezgere nyuma ncito ya kupharazga makani ghaweme, ndipo ici cikayowoyekerathu mwauli?
2 Satana Diabolosi wakatenge walekeskenge cara Ŵakristu ŵakutendekera ŵara. Mu malo mwake, kuti wawezgere nyuma ncito ya kupharazga makani ghaweme, iye wakacita pulani linyake—ucigaruka. Yesu mu ntharika yake ya tirigu na duru, wakayowoyerathu kuti kuntazi kuzamuŵa ŵantu ŵacigaruka. (Mateyu 13:24-30, 36-43) Mpostole Petros nayo wakacenjezgaso kuti mu mpingo muzamuwuka ŵasambizgi ŵatesi, awo ŵazamupanga tumagulu twakuparanya. (2 Petros 2:1-3) Mwakuyana waka, mpostole Paulos wakacenjezgerathu kuti ucigaruka uzamwamba kucitika pambere zuŵa la Yehova lindize.—2 Ŵatesalonika 2:1-3.
3. Ncivici cikacitika pamanyuma pakuti ŵapostole ŵafwa?
3 Pamanyuma pakuti ŵapostole ŵafwa, visambizgo na mafilosofe gha ŵamitundu vikafipiska makani ghaweme. Nga ni umo kukayowoyekerathu, ŵasambizgi ŵatesi ŵakakazuzga na kubendezga uthenga uweme wa unenesko. Nyengo yikati yajumpapo, Visopo vya Cikristu vikacepeska kuzirwa kwa Cikristu caunenesko. Kagulu ka ŵalongozgi ŵa visopo kakamba kukanizga ŵantu-bweka kuŵazga Baibolo. Nangauli ciŵerengero ca awo ŵakajithya Ŵakristu cikakula, kweni kasopero kawo kakaŵa katuŵa yayi. Visopo vya Cikristu vikathandazgika mu vyaru vinandi, comene-comene mu vyaru vya ku manjiliro gha dazi, kweni ndipouli, vikaŵavye vitumbiko na mzimu wa Ciuta.
4. Ncifukwa wuli ucenjezi wa Satana ukagota wakuti walekeske khumbo la Ciuta?
4 Nyengo yikati yajumpapo, ucenjezi wa Satana ukagota wakuti walekeske khumbo la Yehova. Nanga mungaŵa mu nyengo ya ucigaruka wazanimuwone, Cikristu caunenesko cikakhalirira ndipera mu ŵantu ŵanyake. Ŵantu awo ŵakalemba Baibolo ŵakafwilirapo kuti ŵalirembe mwakupwererera. Ndico cifukwa cake Baibolo liriko mupaka sono nangauli uthenga wake unyake ukang’anamurika makora yayi na ŵantu awo ŵakajithya kuti mbasambizgi. Mahandiredi ghanandi ghakati ghajumpapo, pakazakaŵa ŵantu ŵamasambiro ghapacanya nga ni Jerome na Tyndale, awo ŵakang’anamura na kuthandazga Mazgu gha Ciuta. Ŵantu ŵanandi ŵakamba kusambira Baibolo na kutemwa Cikristu, nangauli Cikristu cawo cikaŵa cakubendera-bendera.
5. Ncivici ico ncimi Daniel yikayowoyerathu pakuyowoya za “mahara”?
5 Nyengo yikati yajumpapo, nga ni umo buku la Daniel likayowoyerathu, ‘mahara ghakamba kwandana.’ Ici cacitika mu “nyengo ya umaliro”—nyengo iyi tikukhalamo. (Daniel 12:4) Pacaru cose capasi, mzimu utuŵa wacitiska awo ŵakutemwa unenesko kuti ŵaŵe na cimanyisko cakufikapo ca Ciuta waunenesko na khumbo lake. Nangauli visambizgo vya ucigaruka vyaŵapo nyengo yitali, kweni ndipouli, mazgu gha Ciuta gharuska. Panyengo yasono, mazgu gha Ciuta ghakupharazgika palipose, kupereka ku ŵantu cilindizga cakukondweska ca caru cipya. (Salmo 37:11) Tiyeni sono tiwone umo mazgu gha Ciuta ghakulira mu nyengo yino.
Umo Mazgu gha Ciuta Ghakulira Lero
6. Mu 1914, kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakapulikiska unenesko wuli?
6 Ku umaliro wa vyaka vya handiredi la 19, unenesko wa Baibolo ukakula mu kagulu kacoko ka Ŵasambiri ŵa Baibolo awo sono ŵakucemeka Ŵakaboni ŵa Yehova. Kuzakafika mu 1914, iwo ŵakalimanya makora comene Baibolo. Ŵakapulikiska makora unenesko wakuyowoya za khumbo la Ciuta. Ŵakatoreka mtima comene na citemwa ca Yehova pakutuma Mwana wake pacaru capasi, kujura ntowa yakusangira umoyo wamuyirayira. Ŵakamba kumanya na kutemwa zina la Yehova na mukhaliro wake. Nyengo yikati yajumpapo, ŵakamanya kuti “nyengo za Ŵamitundu” zilikumara kale, ndipo kuti boma la Ufumu wa Ciuta liripafupi kuzakapereka vitumbiko pa ŵantu. (Luka 21:24) Mwee, nawo ni makani ghaweme! Mazgu gha unenesko agha ghakeneranga kupharazgika ku muntu waliyose, na pamalo ghalighose cifukwa umoyo ukaŵa pangozi.
7. Kasi unenesko wa Baibolo watonda wuli mu nyengo yasono?
7 Yehova wakatumbika Ŵakristu ŵacoko ŵakuphakazgika ŵara. Lero, ciŵerengero ca awo ŵali mu Cikristu caunenesko cajumpa pa mamiliyoni ghankondi na limoza. Mazgu gha Ciuta ghathandazgikaso mu vyaru vinandi, cifukwa Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakusangika mu vyaru 235. Mwakusazgirapo, unenesko wa Baibolo waŵa na nkongono ya kutonda vyakujandizga vinandi, vya visopo na vinyake vyanteura. Ncito ya kupharazga pacaru cose yikusimikizgira nkanira nadi kuti Yesu walipo mu nkongono ya Ufumu.—Mateyu 24:3, 14.
8. Kasi ŵantu ŵanyake ŵakuyowoyapo vici umo ciŵerengero ca Ŵakaboni ŵa Yehova cikukulira?
8 Nga ni umo ŵakulemba mdauko ŵakayowoyerapo mweneumo Cikristu cikakulira mu vyaka vya handiredi lakwamba, ŵantu ŵakusambira ŵanandi nawo ŵayowoyapo za kukula kwa ciŵerengero ca ŵantu ŵa Yehova mu nyengo yithu. Mu United States, ŵantu ŵakusambira ŵaŵiri, ŵakalemba mazgu agha: “Mu vyaka 75 ivyo vyajumpa, . . . ciŵerengero ca Ŵakaboni ŵa Yehova casazgikira comene pacaru cose capasi.” Magazini yinyake ya ku East Africa yikati Ŵakaboni “mbantu awo ŵakusazgikira-sazgikira ndipo mbakutumbikika comene, mbakumanyikwa pacaru cose cifukwa cakuti ŵakurondezga visambizgo vya Baibolo.” Mwakusazgirapo, magazini yinyakeso ya Ŵakatolika, iyo yikapharazgika mu Europe, yikati “ciŵerengero ca Ŵakaboni ŵa Yehova cikukwelera-kwelera.” Ncivici capangiska kuti ciŵerengero cikulenge ntena?
Ncito ya Mzimu Utuŵa Lero
9. (a) Ncifukwa wuli comene-comene mazgu gha Ciuta ghakuruska lero? (b) Kasi Yehova wakucema wuli ŵantu kuti ŵize kwa iye?
9 Cifukwa cikuru ico mazgu gha Ciuta ghakuruskira lero ncakuti mzimu wa Yehova ukugwira ncito mwankongono, nga ni umo kukaŵira mu vyaka vya handiredi lakwamba. Yesu wakati: “Palive muntu wakumanya kwiza kwa ine, kwambura kuti Ŵadada aŵo ŵakandituma ŵamuguze.” (Yohane 6:44) Mazgu agha ghakung’anamura kuti Ciuta ndiyo wakuguza ŵantu pacoko na pacoko awo mbaweme mtima. Kwizira mu ncito ya kupharazga ya Ŵakaboni, Yehova wakucema ŵantu ŵakuzika, ŵa nga mberere awo ni “vyuma . . . vya mitundu yose” kwiza kwa iye kuti ŵamuteŵetere.—Hagai 2:6, 7.
10. Kasi mbantu ŵa mtundu wuli awo ŵakutegherezga mazgu gha Ciuta?
10 Mzimu utuŵa wakhozga ŵantu ŵa Ciuta kuti ŵapharazge mazgu gha Ciuta mupaka uko caru cikugota pera cara, kweniso, wakhuŵirizga ŵantu ŵa mitundu yose kuti ŵategherezge makani ghaweme. Inya nadi, awo ŵakutegherezga mazgu gha Ciuta, mbantu ŵakufumira “mu fuko lose, na lulimi, na ŵantu, na mtundu.” (Civumbuzi 5:9; 7:9, 10) Iwo ŵali pakati pa ŵantu ŵasambazi na ŵakavu, ŵakusambira na ŵambura kusambira. Ŵanji ŵasambira unenesko mu nyengo ya nkondo na ya kuzikizgika, penepapo ŵanyake ŵasambira unenesko mu nyengo ya mtende. Kwambura kupwerererako kantu za boma ilo likuŵawusa, fuko lawo, kwali ŵakukhala mu misasa yakutambuzgirako ŵantu panji mu nyumba za mafumu, ŵanarumi na ŵanakazi ŵapokelera makani ghaweme na mtima wose.
11. Kasi mzimu utuŵa ukugwira wuli ncito pakati pa ŵateŵeti ŵa Ciuta, ndipo ni mpambano wuli iyo yilipo?
11 Nanga ciŵerengero ca ŵantu ŵa Ciuta cikule wuli, kweni wose ŵakukhala mwakukolerana yumoza na munyake. (Salmo 133:1-3) Ici ncimanyikwiro cakuti mzimu utuŵa ukugwira ncito pakati pa ŵateŵeti ŵa Ciuta. Mzimu wake wuli na nkongono ya kuciska ŵateŵeti ŵake kucita vintu viweme, kurongora citemwa, cimwemwe, mtende, wezi, na mikhaliro yinyake yakukondweska. (Ŵagalatiya 5:22, 23) Lero, tikuwona makoraghene kukwaniriskika kwa mazgu agho ncimi Malaki wakayowoyerathu nyengo yakale kuti: ‘Mwamkumanya kupatura pakati pa ŵakunyoroka na ŵaheni, pakati pa uyo wakuteŵetera Ciuta na uyo kuti wakumuteŵetera cara.’—Malaki 3:18.
Ŵapharazgi Ŵamwampu Ŵakuruska
12. Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakucita wuli ncito ya kupharazga, ndipo ncivici ico iwo ŵakumanya kuti ciŵacitikirenge cifukwa ca mulimo wawo wa kupharazga?
12 Ŵakaboni ŵa Yehova mbantu ŵatulo yayi lero. Ŵakufwilirapo pa ncito ya kupharazga. Nga ni umo ŵakacitira Ŵakristu ŵakutendekera, iwo ŵakujipereka na mtima wose kucita khumbo la Ciuta, kovwira ŵanyawo kuti ŵasambire za malayizgano gha Ufumu wa Yehova. Iwo mbancito ŵamoza na Ciuta, ŵeneawo mwakukolerana na mzimu utuŵa, ŵakucema ŵanyawo kuti ŵateŵetere Yehova. Para iwo ŵakucita ici, ŵakurongora lusungu lwa Yehova na citemwa cake kurazga ku ŵantu ŵambura kumumanya iye. Iwo ŵakupwererako cara nanga ŵangasuskika, kunyozeka na kusuzgika cifukwa ca unenesko. Yesu wakaŵaphalirathu ŵalondezgi ŵake mweneumo ŵantu ŵazamucitira na makani ghaweme. Wakati: “Muzga kuti ndi mukuru wakuruska fumu yake cara. Usange ŵakandizikizga ine, imwe namwe ŵamkumuzikizgani; usange ŵakasungirira mazgu ghane, ŵamkusungirira na ghinu wuwo.”—Yohane 15:20.
13. Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova ŵali na vici vyeneivyo Visopo vya Cikristu vilije?
13 Tingaŵa ŵakukondwa nadi kuwona kuyana pakati pa Ŵakaboni ŵa Yehova lero na Ŵakristu ŵaunenesko mu vyaka vya handiredi lakwamba. Mazuŵa ghano, pali mpambano yikuru comene pakati pa Ŵakaboni ŵa Yehova na Visopo vya Cikristu. Pamanyuma pa kulemba umo Ŵakristu ŵakutendekera ŵakaŵira na mwampu, muntu munyake wamasambiro ghapacanya wakadandaula kuti: “Usange sono ntena tikuleka kusinta kendeskero ka tcharitchi lithu kwakuti Mkristu wakubapatizika waliyose waleke kuwona kupharazga nga ni ncito waka, ndiposo usange mikhaliro yithu yikuyana waka na ya muntu wambura cipulikano, mbwenu tingaruta pantazi yayi.” Vyose ivyo Visopo vya Cikristu vilije, mu Ŵakaboni ŵa Yehova nvinandi. Iwo ŵali na cipulikano camoyo, cipulikano ceneco, cipulikano cakuzikika pa unenesko wa Baibolo ico cikuŵatuma kuti ŵaphalireko ŵanyawo.—1 Timote 2:3, 4.
14. Kasi Yesu wakawuwona wuli uteŵeti wake, ndipo ŵasambiri ŵake nawo ŵakurongora mtima wuli?
14 Yesu wakautemwa comene uteŵeti wake, ndipo wakawuwona kuŵa cintu cakwamba mu umoyo wake. Pakuzgora Pilato, iye wakati: “Ceneici ndico nkababikira, ndipo ndico nkizira mu caru, mwakuti ndipanikizge na unenesko.” (Yohane 18:37) Ŵantu ŵa Ciuta nawo ŵakujipulika nga ni umo Yesu wakacitira. Cifukwa cakuti ŵakumanya unenesko wa Baibolo, iwo ŵakuyezgera umu na umu kuti ŵasange ntowa zakuti ŵapharazgire ŵantu ŵanandi. Zinyake mwa ntowa izi zikurongora kuti ŵantu aŵa mbaluso nkanira.
15. Ni mwauli umo ŵanji ŵarongolera luso mu ncito ya kupharazga makani ghaweme?
15 Mu caru cinyake ca ku South America, Ŵakaboni ŵakaruta kusika kwa dambo ilo likuthira mu Mronga wa Amazon mwakuti ŵakapharazgire ŵantu unenesko. Apo nkondo ya ŵenecaru yikamba mu 1995, boma la caru ico likakanizga kwenda na maboti mu dambo ili. Cifukwa cakuti ŵakatemweseska kupereka magazini ghakulongosora Baibolo kwa ŵakukondweskeka, Ŵakaboni awo ŵakaghanaghana kutuma uthenga pa maji. Iwo ŵakalemba makalata agho ŵakaghaŵika mu mabotolo gha pulasitiki pamoza na magazini gha Gongwe la Mulinda na Galamukani! Pamanyuma pake, mabotolo agho ŵakaghaponyanga pa maji. Kacitiro aka kakarutilira mupaka vyaka vitatu na hafu kufikira boma likazomerezga kuti ŵantu ŵambe kwenda mu dambo ilo. Ŵantu wose awo ŵakukhala mu mpepete mwa dambo ili ŵakawonga Ŵakaboni cifukwa ca kutuma magazini. Nchembere yimoza iyo yikasambiranga Baibolo kumanyuma, yikasekelera comene kuwonanaso na Ŵakaboni ndipo yikayowoya kuti: “Nkatenge panyake tizamuwonanaso yayi. Kweni apo nkhamba kupokera magazini ghinu mu mabotolo, nkhamanya kuti mucali kunikumbuka nipera.” Ŵanyake awo ŵakakhalanga mu mpepete mwa dambo leneliri ŵakayowoya kuti ŵakaŵazga magazini mwakuwerezga-werezga. Ŵanandi awo ŵakakhalanga mu mpepete mwa dambo ili ŵakaŵa na “malo ghakutolerapo katundu” uyo wakayenjamanga pa maji. Mpha malo gheneghagha apo ŵakukondwelera nyengo na nyengo ŵakazakawonangapo “makalata” ghawo kufuma kunena kwa dambo.
16. Ni mwauli umo kujipereka na mtima wose nyengo zinyake kukupereka mwaŵi wakuti tipange ŵasambiri?
16 Yehova Ciuta pamoza na ŵangelo ŵake ndiwo ŵakurongozga ncito ya kupharazga makani ghaweme. (Civumbuzi 14:6) Para tikujipereka na mtima wose mupata wa kupanga ŵasambiri ukwiza wekha. Mu msumba wa Nairobi, ku Kenya, ŵadumbu ŵaŵiri ŵakakwaniska kupharazga mu cigaŵa ico ŵakapika. Apo iwo ŵakaweranga, mwanakazi munyake wakaŵacimbilira ŵadumbu aŵa na kuyowoya nawo mwacimwemwe kuti: “Napemperanga sono-sono apa kuti nikumane na muntu yumoza wa nga ndimwe.” Wakapempa Ŵakaboni aŵa kuti ŵarute ku nyumba yake nyengo yeneyiyo kukadumbiskana nayo, ndipo pa zuŵa leneliro, sambiro la Baibolo likambika. Cifukwa wuli mwanakazi yura wakacimbilira ŵadumbu ŵaŵiri ŵara? Cifukwa ncakuti mwana wake wakatayika ndipo pakajumpa pafupifupi masabata ghaŵiri. Mwanteura zuŵa linyake apo wakawona musepuka wakolera trakiti lakuti Kasi Pali Cilindizga Wuli kwa Ŵakutemweka Awo Ŵali Kufwa? wakalidokera nkanira ndipo wakapempa musepuka uyo kuti wamupe. Musepuka wakakana, mu malo mwake wakamuphalira mwanakazi uyo kuti Ŵakaboni ndiwo ŵakamupa trakiti ili. Mwanakazi yura mwaluŵiro cimanyisko cake cauzimu cikakula ndipo pacoko na pacoko citima cikamba kumara.
Citemwa ca Ciuta Cikuruska
17-19. Ncitemwa wuli ico Yehova warongora ku mtundu wa ŵantu kwizira mu sembe yakuwombora?
17 Kuthandazgika kwa mazgu gha Ciuta pacaru cose pasi kukukolerana comene na sembe yakuwombora ya Yesu Kristu. Nga ni umo yiliri sembe yakuwombora, ncito ya kupharazga yikurongora citemwa ca Yehova pa ŵantu wose. Mpostole Yohane wakalemba kuti: “Ciuta wakamanca kucitemwa caru, rekani wakapereka Kananda wake, mwakuti yose uyo wakupulikana nayo wareke kutayika, kweni waŵenge na umoyo wa muyirayira.”—Yohane 3:16.
18 Aghanaghanani za citemwa ico Yehova warongora pakupereka sembe iyi. Yehova wakaŵa pamoza na Kananda wake wakutemweka kufuma ku nyengo zambura mapendeko, iye wakucemeka ‘Jando la cilengiwa ca Ciuta.’ (Civumbuzi 3:14) Yesu wakuŵatemwa fikepo Ŵadada ŵake, ndipo Yehova wakamutemwa Mwana wake pambere ‘caru cikaŵa cindazikike.’ (Yohane 14:31; 17:24) Kweni ndipouli, Yehova wakazomerezga kuti Mwana wake wakutemweka wafwe mwakuti ŵantu ŵapokere umoyo wamuyirayira. Mwee, naco ncitemwa cambura mayowoyeko kurazga ku mtundu wa ŵantu!
19 Pa Yohane 3:17 pakuti: “Ciuta wakatuma Mwana wake kweruzga caru cara; kweni kuti caru ciponoskeke mwa iyo.” Enya, Yehova wakatuma Mwana wake kuzakawombola ŵantu, kupereka ceruzgo cara. Ici cikukolerana na mazgu gha Petros ghakuti: ‘[ Yehova] wakukhumba cara kuti ŵanji ŵaparanyike, kweni wakukhumba kuti ŵose ŵafikeko ku cing’anamuka mu mtima.’—2 Petros 3:9.
20. Kasi ciponosko na ncito ya kupharazga makani ghaweme vikukolerana wuli?
20 Cifukwa cakuti kupereka lufula lwa ciponosko kukamutayiska vinandi comene, Yehova wakukhumba ŵantu ŵanandi comene kuti ŵacitepo kantu. Mpostole Paulos wakalemba kuti: “‘Yose uyo wati wacemenge zina la Fumu [ Yehova] wizamkuponoskeka.’ Kweni ŵati ŵamucemenge uli mweneuyo ŵalive kupulikana nayo? ndipo ŵati ŵapulikanenge nayo uli mweneuyo ŵalive kupulika? ndipo ŵati ŵapulikenge uli kwambura mpharazgi?”—Ŵaroma 10:13, 14.
21. Kasi tikwenera kuwuwona wuli mwaŵi wa kupharazgira ŵanyithu?
21 Mwee, nawo ni mwaŵi wapadera wakuti tinjizgikemo mu ncito ya pacaru cose ya kupharazga na kusambizga! Ni ncito yipusu yayi, kweni ndipouli, Yehova wakukondwa para wakuwona ŵantu ŵake ŵakukhalirira mu unenesko na kupharazgira ŵanyawo makani ghaweme. Cifukwa ca ici muli mose umo vingaŵira, mzimu wa Ciuta na citemwa ico muli naco vimuciskani kuti mucite ncito iyi. Ndipo kumbukani kuti ivyo tikuviwona vikucitika pacaru cose vikupereka ukaboni wakuti Yehova Ciuta sono-sono apa, watinjizgenge mu “macanya ghapya na caru cipya mwenemumo mukukhala urunji.”—2 Petros 3:13.
Kasi Mukukumbuka?
• Ncifukwa wuli ucigaruka ukatenge ulekeskenge cara awo ŵakapharazganga makani ghaweme?
• Kasi mazgu gha Ciuta gharuska wuli mu nyengo yithu iyi?
• Kasi lero mzimu wa Ciuta ukovwira mu ntowa wuli?
• Kasi sembe yakuwombola yikukolerana wuli na ncito ya kupharazga makani ghaweme?
[Cithuzithuzi pa peji 26]
(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)
Kukula kwa ciŵerengero ca ŵapharazgi ŵa Ufumu mu vyaka vya handiredi la 20
Avileji ya Ŵapharazgi (mu mamiliyoni)
6.0
5.5
5.0
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000
[Vithuzithuzi pa peji 25]
JEROME
TYNDALE
GUTTENBERG
HUS
[Kulongosora Cithuzithuzi]
Gutenberg na Hus: Kufuma mu buku lakuti The Story of Liberty, 1878
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Ŵasambiri ŵa Baibolo awo ŵakapharazganga makani ghaweme ca mu ma 1920
[Vithuzithuzi pa peji 26, 27]
Ŵantu ŵakutegherezga makani ghaweme pacaru cose capasi
[Cithuzithuzi pa peji 28]
Nga ni umo yiliri sembe yakuwombola ya Yesu Kristu, ncito ya kupharazga yikurongora citemwa ca Ciuta