Citani nga ni Paulosi Kuti Mukure Mwauzimu
“Ndili kulimba nkhondo yiwemi, ndili kumalizga cipharizgano cane, ndili kusungilira cipulikano.”—2 TIM. 4:7.
1, 2. Kasi Saulosi wa ku Tarso wakasintha vici pa umoyo wake, ndipo wakamba kucita mulimo wuli wakuzirwa?
WAKAŴA munthu wamahara comene. Ndipouli, pakwamba ‘wakendanga mu makhumbiro gha thupi lake.’ (Efe. 2:3) Pamasinda wakajiyowoya yekha kuti wakaŵa “wakutuka, na wakuzikizga, na wa msinjiro.” (1 Tim. 1:13) Munthu uyo wakuyowoyeka apa ni Saulosi wa ku Tarso.
2 Pakati pajumpha nyengo, Saulosi wakasintha comene. Wakaleka nkharo iyo wakaŵa nayo pakwamba, ndipo wakayezgayezga kuleka ‘kupenja wanduzi wa iyo mwene, kweni wa ŵanandi.’ (1 Kor. 10:33) Wakamba kujiyuyura ndiposo kutemwa ŵanthu awo pakwamba wakaŵacitiranga nkhaza. (Ŵazgani 1 Ŵatesalonika 2:7, 8.) Iyo wakalemba kuti: “Nkhazgoka mteŵeti wake . . . Cawanangwa ici cikaninkhika kwa ine, nda mucoko ku ŵacoko comene ŵa wose ŵatuŵa, cakuti ndipharazge ku Ŵamitundu usambazi wambura mapenjeko wa Khristu.”—Efe. 3:7, 8.
3. Kasi kusambira makalata gha Paulosi ndiposo nkhani zakuyowoya za uteŵeti wake kungatovwira wuli?
3 Saulosi, uyo wakacemekangaso kuti Paulosi, wakamba kukura mwauzimu. (Mil. 13:9) Nthowa yimoza iyo yingatovwira kuti tikure mwauzimu nkhusambira makalata gha Paulosi, ndiposo nkhani zakukhwaskana na uteŵeti wake na kucita nga umo wakacitiranga. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 11:1; Ŵahebere 13:7.) Tiyeni tiwone umo kucita nthena kungatikhuŵilizgira kuti tiŵe na cizgoŵi ca kusambira patekha, kuti titemwenge nadi ŵanthu ndiposo kuti tijiwonenge mwakwenelera.
Paulosi Wakatemwanga Kusambira
4, 5. Kasi kusambira Malemba kukamovwira wuli Paulosi?
4 Pakuti Paulosi wakaŵa Mufarisi uyo wakasambizgika ‘pa malundi gha Gamaliyeli, na kulangika na lwana mu Malango,’ wakwenera kuti wakamanyanga kale vinyake vya mu Malemba. (Mil. 22:1-3; Fil. 3:4-6) Wakati wabapatizika waka, wakaluta “ku Arabiya,” mutepanji ku cipalamba ca Siriya, panji ku malo gha bata gha kufupi na nyanja, agho ghakaŵa ghawemi kulangulukirako. (Gal. 1:17) Paulosi wakwenera kuti wakakalangurukanga pa Malemba agho ghakupeleka ukaboni wakuti Yesu ni Mesiya nadi. Nakuti wakakhumbanga kunozgekera mulimo uwo wakapika. (Ŵazgani Milimo 9:15, 16, 20, 22.) Paulosi wakatora nyengo yitali kughanaghanira pa vinthu vyauzimu.
5 Vinthu ivyo Paulosi wakasambira mu Malemba vikamovwira kuti wasambizgenge unenesko mwaluso. Mwaciyelezgero, apo wakaŵa ku Antiyoke ku Pisidiya, wakagwiliskira nchito Malemba gha Cihebere ghankhondi mwakuti wapanikizgire kuti Yesu wakaŵa nadi Mesiya. Kanandi wakatemwangaso kuyowoya nkhani za mu Malemba ghakupatulika. Maukaboni ghakufuma mu Baibolo agho wakayowoya ghakaŵa ghakucontha mtima comene, mwakuti “ŵanandi ŵa Ŵayuda na ŵakozi ŵakusopa [awo ŵakaphendukira ku Ciyuda] ŵakaŵalondora Paulosi na Barnaba” mwakuti ŵasambire vinandi. (Mil. 13:14-44) Apo Ŵayuda awo ŵakakhalanga ku Roma ŵakiza kuzakamuwona, Paulosi wakaŵalongosolera vinthu mwa “kupanikizga vya Ufumu wa Ciuta, na kuŵakopa na vya Yesu, vyakufuma mu Malango gha Mozesi na Ŵaprofeti.”—Mil. 28:17, 22, 23.
6. Nchivici cikawovwira Paulosi kulutilira kuŵa wakukhora mwauzimu para wakumana na viyezgo?
6 Para wakumana na viyezgo, Paulosi wakalutiliranga kuwona ivyo Malemba ghakuyowoya, ndipo uthenga wake ukamupanga nkhongono. (Heb. 4:12) Apo wakaŵa ku Roma, pambere wandakomeke, Paulosi wakaphalira Timote kuti wize “na mabuku” ndiposo “vikumba.” (2 Tim. 4:13) Mabuku ndiposo vikumba ivi vikwenera kuti vikaŵa vigaŵa vya Malemba gha Cihebere agho wakaŵazganga pakucita sambiro. Kumanya ivyo Malemba ghakuyowoya mwa kusambira Baibolo nyengo zose kukaŵa kwakuzirwa comene kwa Paulosi, mwakuti walutilire kuŵa wakukhora mwauzimu.
7. Yowoyani vyandulo ivyo mungasanga cifukwa ca kuŵazga Baibolo nyengo zose.
7 Kuŵazga Baibolo nyengo zose na kughanaghanirapo kutovwirenge kuti tikule mwauzimu. (Heb. 5:12-14) Pakuyowoya za candulo ico cili mu Mazgu gha Ciuta, wamasalmo wakati: “Dango la mlomo winu ndiwemi kwa ine kwakuluska vikwi vya golide na siliva. Dango linu likundipa vinjeru kwakuluska vya ŵalwani ŵane, pakuti liri nane zuŵa na zuŵa. Nkhukanizga malundi ghane ku nthowa zose ziheni mwakuti ndendengemo mu mazgu ghinu.” (Sal. 119:72, 98, 101) Kasi mukuŵazga Baibolo nyengo zose? Kasi mukuŵazga Baibolo zuŵa lililose ndiposo kughanaghanira pa ivyo mukuŵazga mwakuti munozgekere uteŵeti unyake mu gulu la Yehova?
Saulosi Wakamba Kutemwa Ŵanthu
8. Kasi Saulosi wakaŵacitiranga wuli ŵanthu ŵa visopa vinyake?
8 Pambere wandaŵe Mkhristu, Saulosi wakaŵa na mwamphu pa cisopa cake ca Ciyuda, kweni wakatemwanga viŵi yayi ŵanthu ŵa visopa vinyake. (Mil. 26:4, 5) Apo Ŵayuda ŵanji ŵakakomanga Stefano mwa kumudinya na malibwe, Saulosi wakakolerana nawo. Cifukwa ca kuwona kukomeka kwa Stefano, Saulosi wakwenera kuti wakawonanga nga ni para kuyuzga Ŵakhristu kukaŵa kwakwenelera. Panji wakawonanga nga ni para cikaŵa cakwenelera kukoma Stefano. (Mil. 6:8-14; 7:54–8:1) Baibolo likuti: “Saulosi wakapofyanga Ekeleziya, wakanjiranga mu nyumba na nyumba, wakaguzanga ŵanalume na ŵanakazi, na kuŵapeleka mu nyumba ya vikondo.” (Mil. 8:3) Iyo ‘wakaŵazikizganga kuya kafika na ku vikaya viyeni wuwo.’—Mil. 26:11.
9. Nchivici cikacitikira Saulosi, ico cikamupangiska kusintha umo wakacitiranga vinthu ku ŵanji?
9 Apo Saulosi wakalutanga ku Damaseko kuti wakayuzge ŵasambiri ŵa Khristu, Fumu Yesu yikamuwonekera. Maso gha Saulosi ghakafwa cifukwa ca ungweru unandi uwo ukafuma kwa Mwana wa Ciuta, ndipo pa nyengo iyi wakakhumbikwiranga wovwiri wa ŵanji. Apo Yehova wakatuma Hananiya kuti wamovwire, Saulosi wakamba kuwona ŵanthu mwakupambanako, ndipo uku kukaŵa kusintha kwa umoyo wake wose. (Mil. 9:1-30) Wati wazgoka mulondezgi wa Khristu, wakayezgayezga comene kucitira ŵanthu nga umo Yesu wakacitiranga. Kusintha uku kukasazgapo kuleka nkhaza na kwamba kuŵa pa “mtende na ŵanthu wose.”—Ŵazgani Ŵaroma 12:17-21.
10, 11. Kasi Paulosi wakalongora wuli kuti wakatemwanga nadi ŵanthu?
10 Kuŵa waka pa mtende na ŵanthu kukamukhorweska yayi Paulosi. Wakakhumbanga kuŵalongora kuti wakuŵatemwa nadi, ndipo mulimo wa kupharazga makani ghawemi ukamupa mwaŵi wakulongolera citemwa cantheura. Paulendo wake wakwamba wa umishonale, wakapharazga ku Asiya Mina. Nangauli ŵanthu ŵakaŵasuskanga comene, kweni Paulosi ndiposo awo wakaŵa nawo ŵakafwilirapo kovwira ŵanthu ŵakujiyuyura kuti ŵaŵe Ŵakhristu. Ŵakalutaso ku Lustra na ku Ikoniya, mwambura kupwelerako kuti ŵanthu ŵakakhumbanga kukoma Paulosi.—Mil. 13:1-3; 14:1-7, 19-23.
11 Pamasinda, Paulosi lumoza na ŵanyake ŵakapenjerezga ŵanthu ŵakwenelera mu msumba wa Filipu uwo ukaŵa ku Makedoniya. Lidiya, uyo wakazgokera ku Ciyuda, wakategherezga makani ghawemi na kuzgoka Mkhristu. Ŵalara ŵa boma ŵakatimba Paulosi na Sila na kuŵajalira mu jere. Kweni Paulosi wakapharazgira mulara wa jere, ndipo munthu uyu lumoza na mbumba yake ŵakamba kusopa Yehova.—Mil. 16:11-34.
12. Nchivici cikacitiska Saulosi, uyo pakwamba wakaŵa wamsinjiro, kuzgoka mpositole wacitemwa wa Yesu Khristu?
12 Nchivici cikacitiska Saulosi kwamba cisopa ca ŵanthu awo pakwamba wakaŵacitiranga nkhaza? Nchivici cikakhuŵilizga Saulosi, uyo wakaŵa wamsinjiro, kuti waŵe walusungu, wacitemwa, ndiposo wakunweka kufwira ŵanthu cifukwa ca kukhumba kovwira ŵanji kuti ŵamanye unenesko wakukhwaskana na Ciuta ndiposo Khristu? Paulosi mweneco wakalongosora kuti: “Kukamukondweska Ciuta kuvumbula Mwana wake mwa ine.” (Gal. 1:15, 16) Paulosi wakalembera Timote kuti: “Nkhalengekera lusungu, cakuti mwa ine nda ciŵinda Yesu Khristu walongoleremo kuzizipizga kwake kose, nga ndi cilongolero ca awo mu nyengo yikwiza ŵati ŵapulikanenge nayo kuya kafika ku Umoyo wa muyirayira.” (1 Tim. 1:16) Yehova wakagowokera Paulosi, ndipo cifukwa ca kuwona lusungu ulo Ciuta wakamulongora, Paulosi wakaciskika kulongora citemwa ku ŵanji mwa kuŵapharazgira makani ghawemi.
13. Nchivici cikwenera kutituma kuti titemwenge ŵanyithu, ndipo tingaŵalongora wuli citemwa?
13 Mwakuyana waka, Yehova wakutigowokera para tabuda. (Sal. 103:8-14) Wamasalmo wakafumba kuti: “Usange Imwe, A Yehova, muŵanikenge maubendezi, kasi ndinjani wangima, Fumu?” (Sal. 130:3) Ciuta waŵavyenge lusungu mphanyi palije uyo wakumuteŵetera, ndiposo mphanyi kulije cilindizga ca umoyo wamuyirayira. Ciuta walongora lusungu lukuru comene kwa tose. Antheura, nga ni Paulosi, tikwenera kukhumbisiska kulongora citemwa ku ŵanyithu mwa kuŵapharazgira makani ghawemi ndiposo kukhozga Ŵakhristu ŵanyithu.—Ŵazgani Milimo 14:21-23.
14. Tingacita wuli kuti tipharazgenge comene?
14 Paulosi wakakhumbanga kucita vinandi pa mulimo wa kupharazga makani ghawemi, ndipo ciyelezgero ca Yesu cikamukhwaska comene. Kupharazga makani ghawemi yikaŵa yimoza mwa nthowa izo Mwana wa Ciuta wakalongolera kuti wakutemwa comene ŵanthu. Yesu wakati: “Vuna ndiyo njikuru, kweni ŵanchito mbacoko. Ntheura ŵeyelerani Mweneco wa vuna kuti wakanchizgire ŵanchito ŵaye ku Vuna yake.” (Mat. 9:35-38) Paulosi wakacita mwakuyana na ivyo wakalombanga, vyakuti paŵe ŵanchito ŵanandi. Wakacita nthena mwa kuŵa wanchito wamwamphu. Kasi namwe mungacita yayi nthena? Kasi munganyololera yayi maluso gha kapharazgiro? Kasi mungasazgirako yayi nyengo iyo mukumalira mu upharazgi, panji nanga nkhucita upayiniya? Tiyeni tilongore kuti tikutemwa nadi ŵanji mwa kuŵawovwira kuti ŵakoreske “Mazgu gha umoyo.”—Fil. 2:16.
Umo Paulosi wakajiwoneranga
15. Kasi Paulosi wakajiwonanga wuli pakujiyaniska na Ŵakhristu ŵanyake?
15 Pakuŵa Mkhristu, Paulosi wali kutilekera ciyelezgero cinyake cakuti tilondezge. Nangauli wakaŵa na mauteŵeti ghanandi mu mpingo Wacikhristu, wakamanyanga kuti mwaŵi uwu kuti wakawusanga cifukwa ca maluso agho wakaŵa nagho yayi. Wakamanya kuti mwaŵi uwu wakawusanga cifukwa ca lusungu lwa Ciuta. Wakamanyanga kuti Ŵakhristu ŵanyake nawo ŵakaŵa na maluso pa kupharazga makani ghawemi. Nangauli wakaŵa na mwaŵi wa kucita mauteŵeti ghakupambanapambana mu mpingo wa Ciuta, wakalutilira kuŵa wa kujiyuyura.—Ŵazgani 1 Ŵakorinte 15:9-11.
16. Pa nkhani ya ukotoli, kasi Paulosi wakalongora wuli kuti wakaŵa wakujiyuyura?
16 Wonani umo Paulosi wakacitira na suzgo ilo likaŵa ku Antiyoke, msumba wa ku Siriya. Mpingo wa ku malo agha ukapambana maghanoghano pa nkhani ya ukotoli. (Mil. 14:26–15:2) Pakuti Paulosi ndiyo wakasoreka kuti walongozgenge pa mulimo wa kupharazgira ŵanthu ŵa mitundu ŵambura kukotoleka, panji mphanyi wakaghanaghana kuti iyo ndiyo wakaŵa wakwenelera kumazga nkhani iyi pa iyo yekha. (Ŵazgani Ŵagalatiya 2:8, 9.) Kweni pamasinda pa kuwona kuti ivyo wakayezgayezga kucita vikamazga yayi suzgo ili, Paulosi wakajiyuyura, ndipo wakaleka nkhani iyi mu mawoko gha wupu wakulongozga uwo ukaŵa ku Yerusalemu mwakuti udumbiskane. Paulosi wakakolerana na fundo izo wupu uwu ukakaka ukati wapulika nkhani iyi, ndipo wakazomera apo wupu uwu ukamutuma kuti wakamanyiske ŵabali mu mipingo za ivyo ŵakadumbirana. (Mil. 15:22-31) Mwakucita nthena, Paulosi wakalongora ciyelezgero ciwemi comene pa nkhani ya kucindika Ŵakhristu ŵanyake.—Rom. 12:10.
17, 18. (a) Kasi Paulosi wakaŵawonanga wuli ŵabali na ŵadumbu? (b) Kasi ivyo ŵalara ŵa ku Efeso ŵakacita apo Paulosi wakalayirananga nawo vikulongora kuti wakaŵa munthu wa mtundu wuli?
17 Paulosi wakajipaturanga yayi ku ŵabali na ŵadumbu. M’malo mwake, wakaŵanga nawo pafupi comene. Paumaliro wa kalata yake yakuluta ku Ŵaroma, wakatawuzga ŵanthu ŵakukwana 20 mwakucita kuŵazunura mazina. Ŵanandi mwa ŵanthu aŵa ŵakuzunurika yayi mu vigaŵa vinyake vya Baibolo ndipo mbacoko comene awo ŵakaŵa na maudindo mu mpingo. Kweni ŵakaŵa ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yehova, ndipo Paulosi wakaŵatemwanga comene.—Rom. 16:1-16.
18 Mpingo ukakhozgeka cifukwa ca kujiyuyura kwa Paulosi. Apo wakakumana na ŵalara ŵa ku Efeso kaumaliro “ŵakamuwira Paulosi pa singo ŵakamufyofyontha, comenecomene ŵakaŵa na citima na mazgu agho wakanena, ghakuti ŵawoneso cisko cake cara.” Paulosi waŵenge wakujitemwa ndiposo wakujipatula, mphanyi ŵalara aŵa ŵakacita nga umo ŵakacitira apa yayi.—Mil. 20:37, 38.
19. Pakucita vinthu na Ŵakhristu ŵanyithu, kasi tingalongora wuli kuti ndise ŵakujiyuyura?
19 Awo ŵakukhumba kukura mwauzimu ŵakwenera kuŵa ŵakujiyuyura nga umo Paulosi wakaŵira. Wakaciska Ŵakhristu ŵanyake kuti ŵaŵe “ŵambura kucita kanthu mu mphindano panji mu kujikuzga, kweni na mtima wa kujiyuyura munthu yose wapime munyake ndi mukuru wakuluska mwene.” (Fil. 2:3) Kasi tingalondezga wuli ulongozgi uwu? Nthowa yimoza nkhukolerana na ŵalara ŵa mpingo, kulondezga ulongozgi uwo ŵangatipa ndiposo kukhozgera cilicose ico ŵangadumura. (Ŵazgani Ŵahebere 13:17.) Nthowa yinyake nkhucindika Ŵakhristu ŵanyithu. Mpingo wa ŵanthu ŵa Yehova wuli na ŵanthu ŵakupambana vyaru ivyo ŵakufumira, mitheto, ndiposo mtundu. Cingaŵa ciwemi comene kuyezgayezga kucita na ŵabali wose mwambura kutemwera ndiposo mwacitemwa nga umo wakacitira Paulosi. (Mil. 17:26; Rom. 12:10) Mazgu gha Ciuta ghakuticiska kuti: “Mupokeleranenge, nga ndi umo Khristu nayo wakamupokelerani imwe, mwakuti Ciuta wacindikike.”—Rom. 15:7.
“Ticimbire mu Uzizipizgo” Ciphalizgano ca Umoyo
20, 21. Nchivici cingatovwira kuti titonde pa ciphalizgano ca kuzakasanga umoyo?
20 Umoyo wa Mkhristu tingawuyelezgera na ciphalizgano ca kucimbira kwa ulendo utali. Paulosi wakalemba kuti: “Ndili kumarizga cipharizgano cane, ndili kusungilira cipulikano: kufuma kuno ku lero, yili kundiŵikikira mphumphu ya urunji, iyo Fumu, Mweruzgi murunji, yiti yindipenge pa Zuŵa lira: ndipo kuti ndine pera cara, kweniso wose awo ŵakutemwa kuwonekaso kwake.”—2 Tim. 4:7, 8.
21 Kucita nga umo Paulosi wakacitira kutovwirenge kuti tiluske pa ciphalizgano ca kuzakasanga umoyo wamuyirayira. (Heb. 12:1) Antheura, mulimose umo vingaŵira, tiyeni tiyezgeyezge kukura mwauzimu mwa kuŵa na cizgoŵi ciwemi ca kusambira patekha, kutemwa comene ŵanthu ndiposo kulutilira kuŵa ŵakujiyuyura.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi Paulosi wakasanga candulo wuli cifukwa ca kuŵazga Malemba nyengo zose?
• Cifukwa wuli nchakukhumbikwa kuti Ŵakhristu ŵatemwenge comene ŵanthu?
• Kasi mukwenera kuŵa na mikhaliro wuli kuti mucitenge vinthu na ŵanji mwambura kutemwera?
• Kasi ivyo Paulosi wakacita vingamovwirani wuli kuti mukoleranenge na ŵalara mu mpingo?
[Cithuzithuzi pa peji 23]
Sangani nkhongono mu Malemba nga umo wakacitiranga Paulosi
[Cithuzithuzi pa peji 24]
Longorani citemwa mwa kuphalirako ŵanji makani ghawemi
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Kasi mukumanya ico cikacitiska Paulosi kuti watemwekenge na ŵabali ŵake?