Palije Uyo Wangateŵetera Ŵenenchito Ŵaŵiri

1-3. (a) Kasi ŵanthu ŵanandi ŵakukumana na masuzgo wuli, ndipo ŵanji ŵakucita wuli kuti ŵaghamazge? (Wonani cithuzithuzi cakwamba.) (b) Kasi ŵanji ŵakufipa mtima na vici pa nkhani ya kulera ŵana?

MARILYNa wakalongosora kuti: “Afumu ŵane, a James, ŵakaŵanga ŵakuvuka comene zuŵa lililose para ŵakuwera ku nchito. Kweni ŵakapokeranga ndalama zicoko izo zikakwananga kugulira waka ivyo tikakhumbikwiranga. Ntheura nkhakhumbanga kuŵapepuskako na kuŵawovwira kusanga ndalama zakugulira vinthu viwemi ivyo mwana withu, Jimmy, wakadokeranga ku ŵanyake.” Kweniso Marilyn wakakhumbanga kovwira ŵabali ŵawo na kusunga ndalama zakuti zizakaŵawovwire munthazi. Ŵabwezi ŵake ŵanandi ŵakaŵa kuti ŵaluta kale ku vyaru vinyake kuti ŵakasange ndalama zinandi. Kweni apo iyo wakakhumbanga kusama, wakaŵa na maghanoghano ghakugaŵikana. Cifukwa wuli?

² Marilyn wakakhumbanga yayi kuti waside mbumba yake yakutemweka ndiposo kuti waleke kucita vinthu vyauzimu mwakukhazikika. Ndipouli, wakaghanaghananga kuti, ŵanji ŵali kuluta ku caru cinyake ndipo pajumpha nyengo, kweni mbumba zawo zikuwoneka kuti zikucita makora mwauzimu. Kweni wakajifumbanga umo walelerenge Jimmy para waluta kutali. Kasi pa intaneti walerenge makora mwana wake ‘mu kulanga na kumusambizga maghanoghano gha Yehova’?—Efe. 6:4.

³ Marilyn wakapenja ulongozgi. Mfumu wake wakati wangamukanizga yayi, ndipouli wakakhumbanga yayi kuti Marilyn wafumepo. Ŵalara na ŵanji mu mpingo ŵakamupa ulongozgi wakuti waleke kuluta ku caru cinyake, kweni ŵadumbu ŵanandi ŵakamuciskanga kuti walute. Iwo ŵakatenge: “Usange ukuyitemwa mbumba yako, mbwenu ulutenge. Nga ulekenge kuteŵetera Yehova.” Nangauli Marilyn wakakayikanga, kweni wakalayira mfumu wake, James, na mwana wake, Jimmy, ndipo wakanyamuka kuluta ku caru cinyake kuti wakagwire nchito. Wakaŵalayizga kuti: “Namukhaliskako yayi.”

 4. Cifukwa wuli ŵanandi ŵakuluta ku caru cinyake, kweni kanandi mbanjani awo ŵakupwelelera ŵana ŵa ŵanthu aŵa?

⁴ Yehova wakukhumba yayi kuti ŵateŵeti ŵake ŵaŵenge ŵakavu, ndipo kwambira kale, ŵanthu ŵanandi ŵakusama kuti ŵamalane na ukavu. (Sal. 37:25; Zinth. 30:8) Kuti mbumba yake yileke kufwa na njara, Yakobe wakatuma ŵana ŵake ku Eguputo kuti ŵakagure vyakurya.b (Gen. 42:1, 2) Mazuŵa ghano, ŵanandi awo ŵakuluta ku caru cinyake, ŵakucita nthena cifukwa ca njara yayi. Kasi ŵakusamiraci? Ŵanandi ŵali na ngongoli zikuru. Ŵanji ŵangaŵa kuti ŵakukhala mu caru ico ndalama njakusuzga. Ntheura, kuti ŵaŵe na vinthu viwemiko ndiposo kuti ŵakhalenge umoyo uwemiko, ŵakusida mbumba zawo na kukagwira nchito kutali na mbumba zawo. Ŵana ŵawo ŵacokoŵacoko ŵangalekera mupapi yumoza, panji mwana wawo mulara, agogo, ŵabali ŵawo, panji ŵabwezi. Nangauli awo ŵakuluta ku caru cinyake ŵakudandawura kuti ŵasida muwoli panji mfumu wawo, kweni ŵanandi awo ŵakucita nthena ŵakuti ŵakasoŵa pakukora.

5, 6. (a) Kasi Yesu wakasambizga vici pa nkhani ya cimwemwe na civikiliro? (b) Kasi wakasambizga ŵalondezgi ŵake kuti ŵalombenge vinthu wuli vyakuthupi? (c) Kasi Yehova wakutitumbika wuli?

⁵ Mu nyengo ya Yesu, ŵanthu ŵanandi ŵakaŵa ŵakavu, ndipo panji ŵakaghanaghananga kuti ŵangaŵa ŵakukondwa para ŵangaŵa na ndalama zinandi. (Mrk. 14:7) Kweni Yesu wakakhumbanga kuti ŵanthu ŵagomezgenge comene Yehova, uyo ni Jando la usambazi wambura kumara. Mu Upharazgi wake wa pa Phiri, Yesu wakalongosora kuti munthu wakuŵa wakukondwa nadi kweniso wakuvikilirika cifukwa ca kuŵa na vinthu vinandi yayi, nesi cifukwa ca milimo yake, kweni cifukwa ca kuŵa paubwezi na Adada ŵithu ŵa kucanya.

⁶ Mu lurombo lwake lwakuwonerapo, Yesu wakatisambizga kuti tilombenge usambazi yayi, kweni “cakurya cithu ca zuŵa ili,” kung’anamura vyakukhumbikwa vya zuŵa na zuŵa. Wakaphalira ŵategherezgi ŵake kuti: “Leka kujiŵikira wamwene usambazi pa caru capasi . . . Kweni ujiŵikire wamwene usambazi kucanya.” (Mat. 6:9, 11, 19, 20) Tikwenera kugomezga kuti Yehova watitumbikenge nga umo wakulayizgira. Ciuta wakukondwa nase ndipo watipenge ivyo tikukhumbikwira. Nadi, nthowa yimoza pera yakusangira cimwemwe ceneko na civikiliro, nkhugomezga Adada ŵithu ŵacitemwa, ndalama yayi.—Ŵazgani Mateyu 6:24, 25, 31-34.

 7. (a) Kasi Yehova wali kupeleka kwa njani mulimo wa kulera ŵana? (b) Cifukwa wuli ŵapapi wose ŵakwenera kuŵapo pakulera ŵana?

⁷ Munthu uyo ‘wakupenja dankha urunji wa Ciuta,’ wakuwona milimo ya mu mbumba umo Yehova wakuyiwonera. Dango la Mozesi lili na fundo iyo yikugwiraso nchito ku Ŵakhristu, yakuti ŵapapi ŵakwenera kusambizga ŵana ŵawo vinthu vyauzimu. (Ŵazgani Duteronome 6:6, 7.) Ciuta wali kupeleka mulimo uwu kwa dada na mama, kwa agogo yayi nesi kwa munthu munyake waliyose. Themba Solomoni likati: “Mwana wane, pulika cisambizgo ca ŵawuso, ungasidanga dango la ŵanyoko.” (Zinth. 1:8) Apa fundo ya Yehova yikaŵa yakuti ŵapapi wose ŵaŵiri ŵaŵengepo kuti ŵawovwiranenge pakulongozga na kusambizga ŵana ŵawo. (Zinth. 31:10, 27, 28) Para ŵana ŵakupulika ŵapapi ŵawo ŵakudumbiskana vya Yehova na kuwona ivyo ŵapapi ŵawo ŵakucita pakumuteŵetera zuŵa lililose, nawoso ŵangacita mwakuyana waka.

8, 9. (a) Kasi kanandi vinthu vikuŵa wuli para mupapi wasama? (b) Kasi ni masuzgo wuli ghakukhwaskana na maghanoghano na nkharo agho ghakuŵapo para mupapi wakukhala ku caru cinyake?

⁸ Pambere ŵandalute ku caru cinyake, ŵanthu ŵanandi ŵakughanaghanirapo masuzgo agho ghangaŵapo. Kweni mbacoko comene awo ŵakusanda vyose ivyo vingacitika para ŵasida mbumba zawo. (Zinth. 22:3)c Marilyn wakati waluta waka, wakamba kuwona kuti wandacite makora kusida mbumba yake. Mfumu na mwana wake, nawo ŵakamba kudandawura. Kanandi Jimmy wakafumbanga anyina kuti, “Cifukwa wuli muli kunileka?” Marilyn wakalayizga mbumba yake kuti wamukhalako myezi yicoko waka. Kweni wakakhalako vyaka vinandi, ndipo wakamba kuwona kuti vinthu vyamba kusintha mu mbumba yake. Jimmy wakakhumbanga yayi kuyowoya na anyina ndipo wakaŵatemwanga viŵi yayi. Marilyn wakayowoya mwakudandawura, wakati, “Mwana wane wakaleka kunitemwa.”

⁹ Para ŵapapi na ŵana ŵakukhala pamoza yayi, ŵangasuzgika maghanoghano ndipo nkharo yawo nayo yinganangika.d Suzgo likuŵa likuru comene para ŵana mbacokoŵacoko kweniso para uyo wafumapo wakhalako nyengo yitali. Marilyn wakalongosolera Jimmy kuti iyo wakasama na cilato cakuti Jimmy waleke kusuzgika. Kweni Jimmy wakaghanaghananga kuti anyina ŵamusida. Apo anyina ŵakafumangapo, wakaŵakwiyira. Kweni ŵakati ŵawera, wakaŵakwiyiraso comene. Nga umo vikuŵira na ŵana ŵanandi awo ŵasidika na ŵapapi ŵawo, Jimmy wakawonanga kuti anyina mbambura kwenelera kuŵapulikira na kuŵatemwa.—Ŵazgani Zintharika 29:15.

10. (a) Kasi ŵana ŵangakhwaskika wuli para mupapi wakutumizga waka ndalama na vyawanangwa? (b) Kasi nchivici ico mupapi wangacita yayi para wakulera ŵana ŵake uku iyo wali kutali?

¹⁰ Nangauli Marilyn wakatumizganga ndalama na vyawanangwa kuti wacepeskeko suzgo lake, kweni wakawona kuti vikapangiskanga waka kuti mwana wake waleke kumutemwa. Ndipo kwambura kumanya wakasambizganga mwana wake kutemwa vinthu vyakuthupi m’malo mwa kutemwa vinthu vyauzimu na ŵapapi ŵake. (Zinth. 22:6) Jimmy wakaphaliranga anyina kuti, “Kwiza kuno ca! Munitumirenge waka vyawanangwa.” Marilyn wakamba kumanya kuti wangalera makora yayi mwana wake kwizira pa kalata, pa foni, panji pa Intaneti. Wakalongosora kuti: “Pa Intaneti, ungamukumbatira yayi mwana wako panji kumufyofyontha.”

11. (a) Kasi para mfumu na muwoli ŵakukhala kutali na kutali cifukwa ca nchito, nthengwa yawo yikukhwaskika wuli? (b) Kasi mudumbu munyake wakamanya wuli kuti wakakhumbikwiranga kuwelera ku mbumba yake?

¹¹ Ubwezi uwo ukaŵapo pakati pa Marilyn na Yehova kweniso na mfumu wake, ukamba kunangika. Ku maungano wakamba kulutako kamoza pa sabata, ndipo nyengo zinyake wakayangako yayi. Ku upharazgi nako wakalutangako viŵi yayi. Kweniso abwana ŵake ŵakamukhumbanga. Pakuti Marilyn na mfumu wake, James, ŵakaŵa kutali na kutali, waliyose wakamba kucezga comene na ŵanji ndipo ŵakakhala pacoko waka kuti ŵacite uleŵi. Marilyn wakawona kuti nangauli iyo na mfumu wake ŵakacita uleŵi yayi, kweni apo ŵakakhalanga kutali na kutali ŵakalondezganga yayi ulongozgi wa mu Baibolo pa nkhani ya kugonana mu nthengwa na wakuti ŵawovwiranenge maghanoghano. Ŵakadumbiskananga yayi twakusingo, kudodoliskana mwacitemwa, panji kumwemwetera, kukorana mawoko, kukumbatirana, kulongorana ‘citemwa,’ panji kupeleka ‘ico cikwenera’ kupelekeka mu nthengwa. (Sum. 1:2; 1 Kor. 7:3, 5) Kweniso ŵakatondekanga kusopa Yehova lumoza na mwana wawo. Marilyn wakati: “Nkhati napulika pa ungano wa cigaŵa kuti kuŵa na Nyengo Yakusopera ya Mbumba nyengo zose nkhwakuzirwa kuti tizakapone pa zuŵa likuru la Yehova, nkhamanya kuti nkhakhumbikwiranga kuwera. Nkhakhumbikwiranga kunozga umoyo wane wauzimu na mbumba yane.”

12. Kasi ni ulongozgi wuli wa mu Malemba uwo ukwenera kupelekeka ku awo ŵakukhala kutali na mbumba zawo?

¹² Apo Marilyn wakakhumbanga kuwelera kukaya, wakapokera ulongozgi uwemi na uheni. Ŵalara ŵa mu mpingo uwo wakaŵa, ŵakamulumba cifukwa ca cipulikano na cikanga ivyo wakalongora. Kweni ŵanji awo nawo ŵakasida mbumba zawo, ŵakamulumba yayi. M’malo mwa kucita nga ndiyo, iwo ŵakamba kumugongoweska. Ŵakatenge: “Sonosono apa utisangengeso kuno. Kukaya wamuyisanga nkhu ndalama ya sopo?” Ŵakhristu ŵakwenera kucita nthena yayi. M’malo mwake “ŵakumbuskenge nchembere kutemwa ŵafumu ŵawo, kutemwa ŵana ŵawo,” kweniso kuti “ŵacitenge milimo pa nyumba,” panji kupwelelera mbumba zawo. Para ŵacita nthena, ‘mazgu gha Ciuta ghangayowoyereka uheni cara.’—Ŵazgani Tito 2:3-5.

13, 14. Cifukwa wuli pakukhumbikwa cipulikano kuti munthu wapulikire Yehova m’malo mwa ŵabali ŵake? Yowoyani ciyelezgero.

¹³ Ŵanandi awo ŵakuluta ku caru cinyake, ŵali kukulira uko munthu wakwenera kupulikira comene dango la cikaya na ŵabali ŵake, comenecomene ŵapapi ŵake. Ntheura, Mkhristu uyo wakususka ŵabali ŵake panji ŵapapi ŵake na cilato cakuti wakondweske Yehova, ndikuti wali na cipulikano cakukhora.

¹⁴ Ghanaghanirani vya Carin, uyo wakati: “Ine na afumu ŵane tikagwiranga nchito ku caru cinyake apo mwana withu, Don, wakababikanga. Ine nkhaŵa kuti namba waka kusambira Baibolo. Ŵabali ŵane wose ŵakakhazganga kuti Don nimutumenge kukaya kuti wakalerekenge na ŵapapi ŵane mpaka apo tisangirenge ndalama zinandi.” Apo Carin wakaŵaphalira kuti mwana wake wamulerenge yekha, ŵabali ŵake ndiposo mfumu wake ŵakamunena kuti ni mukata ndipo ŵakamuseka comene. Carin wakati: “Kuyowoya unenesko, nanga ndine nkhapulikiskanga yayi suzgo ilo lingaŵapo usange Don ningamupeleka ku ŵapapi ŵane kwa vyaka vicoko waka. Kweni nkhamanyanga kuti mulimo wa kulera mwana, Yehova wali kupa ise, taŵapapi ŵake.” Apo Carin wakatoraso nthumbo, mfumu wake, uyo wakaŵa wambura kugomezga, wakamuphalira kuti wayifumiske. Ivyo Carin wakasankha pakwamba vikamovwira kuti waŵe na cipulikano cakukhora, ntheura apa napo wakagomezgeka kwa Yehova. Pa nyengo yasono, iyo, mfumu wake, na ŵana ŵawo, mbakukondwa comene cifukwa cakuti ŵalutilira kukhala lumoza. Carin watumenge ŵana ŵake kukaya, mphanyi vinthu vili nthena yayi.

15, 16. (a) Longosorani ivyo vikacitikira mudumbu munyake apo wakaŵa mwanici. (b) Cifukwa wuli iyo wakakana kuti mwana wake wakalereke na anyina?

¹⁵ Kaboni munyake, zina lake Vicky, wakati: “Nkhalereka na abuya kwa vyaka vicoko waka apo ŵapapi ŵane ŵakaleranga munung’una wane. Pa nyengo iyo nkhambiraso kukhala na ŵapapi ŵane, nkhaŵatemwanga comene yayi. Munung’una wane wakafwatukanga kuyowoya nawo, kuŵakumbatira na kuŵa nawo pafupi. Ine nkhafwatukanga nawo yayi, ndipo nanga ni apo nkhaŵa mulara, nkhatondekanga kuŵaphalira vyakusingo. Ine na munung’una wane, tili kuŵasimikizgira ŵapapi ŵithu kuti tiŵapwelelerenge para ŵacekura. Kweni ine nicitenge ivi mwakucicizgika waka, apo munung’una wane wacitenge ivi cifukwa ca citemwa.

¹⁶ Vicky wakati: “Amama ŵakakhumbanga kuti niŵatumire mwana wane kuti ŵakanilelere nga umo iwo ŵakanitumira kwa abuya. Kweni nili kuŵakanira mwanchindi. Ine na afumu ŵane tikukhumba kuti mwana withu timulere mwakuyana na fundo za Yehova. Kweniso nkhukhumba yayi kuti ninange ubwezi uwo ulipo pakati pa ine na mwana wane.” Vicky wawona kuti cinthu ciwemi comene nkhupulikira Yehova na kulondezga fundo zake m’malo mwakuthemba ndalama panji kupulikira ŵabali ŵake. Yesu wakati: “Palije uyo wangateŵetera nga ni muzga wa ŵeneco ŵaŵiri,” Ciuta na Usambazi.—Mat. 6:24; Ex. 23:2.

17, 18. (a) Kasi Ŵakhristu ŵakwenera kusankha ŵekha cakucita pa nkhani wuli? (b) Kasi nkhani yakulondezgapo yizgorenge mafumbo wuli?

¹⁷ Adada ŵithu, a Yehova, ŵalayizga kuti ŵatovwirenge kusanga vinthu ivyo vikukhumbikwa nadi usange tikuŵika Ufumu na urunji wawo pakwamba mu umoyo withu. (Mat. 6:33) Ntheura, nyengo zose Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakwenera kusankha ŵekha ico ŵacitenge, kwali kudangizga Ufumu panji yayi. Yehova wakulayizga kuti wapelekenge “nthowa yakufumiramo” mu ciyezgo cilicose, cikure citi wuli. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 10:13.) Para Yehova ‘tikumulindilira na kuzika,’ kweniso para ‘tikumugomezga’ mwa kulomba vinjeru na ulongozgi kwa iyo, ndiposo para tikulondezga malango na fundo zake, “iyo tiwacitenge” m’malo mwa ise. (Sal. 37:5, 7) Watitumbikenge para tikufwilirapo kuteŵetera iyo pera pakuŵa Mwenenchito waunenesko. Para tikudangizga iyo, watovwirenge kuti vinthu ‘vyende makoraghene’ pa umoyo withu.—Yaniskani na Genesis 39:3.

¹⁸ Kasi nchivici ico cingawovwira kuti masuzgo agho ghaŵapo cifukwa ca kukhala kutali na mbumba ghamare? Kasi tingapwelelera wuli mbumba yithu kwambura kuluta ku caru cinyake? Kasi tingacita wuli kuti tovwire ŵanji kuti ŵasankhenge vinthu mwavinjeru pa nkhani iyi? Nkhani yakulondezgapo yizgorenge mafumbo agha.