Yehova Wakuphara “vya Umaliro Kwamba ku Mtendeko”
“Nkhupharazga vya umaliro kwamba ku mtendeko ndipo na vyapakwamba kuya na ku ivyo vindacitike.”—YESAYA 46:10.
1, 2. Kasi cakuzizika nchivici pa ivyo vikacitika pa kupasuka kwa Babulone, ndipo fundo iyi yikutiphaliraci vya Yehova?
NAUSIKU pakati, ŵalwani ŵakasendeleranga pacokopacoko mu Mronga wa Yufurate kulazga ku msumba wankhongono wa Babulone. Ŵakati ŵafika pafupi na pakunjilira mu msumba, ŵakazizwa na ivyo ŵakawona. Vijaro vyose viŵiri vya msumba wa Babulone vikaŵa mwazi. Ŵakafuma mu mronga, na kunjira mu msumba kwece. Nakalinga msumba ukathereskeka. Nyengo yeneyiyo, Sayirasi mulongozgi wa ŵalwani ŵala ndiyo wakamba kuwusa caru ico ŵakapoka ndipo pamanyuma pake wakalangura kuti ŵazga awo Mbaisrayeli ŵafwatulike. Ŵazga ŵanandi ŵakawelera kukwawo kuti ŵakambeso kusopa Yehova mu Yerusalemu.—2 Midauko 36:22, 23; Ezra 1:1-4.
2 Ŵakulemba midauko nawo ŵakuzomerezga kuti vinthu ivi vikacitika nadi mu 539-537 B.C.E. Cakuzizika nchakuti vinthu ivi vikamanyikwirathu vilimika 200 pambere vindacitike. Mwa mzimu wake, Yehova wakaphalira nchimi yake Yesaya kuyowoyerathu umo Babulone wazamupasukira. (Yesaya 44:24–45:7) Padera pa kuvumbura umo vinthu vizamuŵira para Babulone wazamupasuka, Ciuta wakayowoyaso zina la mulongozgi uyo wazamupasula.a Pakuyowoya kwa Ŵaisrayeli, awo pa nyengo iyo ŵakaŵa ŵakaboni ŵake, Yehova wakati: “Kumbukani vinthu vyakudanga, vya kalekale; cifukwa ndine Ciuta, kulije munyake; ndine Ciuta, kulije munyake wakukozgana nane, nkhupharazga vya umaliro kwamba ku mtendeko ndipo na vyapakwamba kuya na ku ivyo vindacitike.” (Yesaya 46:9, 10a) Nadi, Yehova ni Ciuta uyo wangamanyirathu ivyo vicitikenge.
3. Kasi sono tiwonenge mazgoro gha mafumbo wuli?
3 Kasi Ciuta wakumanya vinthu vilinga vyamunthazi? Kasi Yehova wakumanyirathu ivyo waliyose wa ise wazamucita? Nakuti kasi ivyo vizamutiwira munthazi vili kulembekerathu? Mu nkhani yino na yapanthazi tiwonenge umo Baibolo likuzgolera mafumbo agha na ghanyake.
Yehova Ciuta Wakucima
4. Kasi maucimi agho ghali kulembeka mu Baibolo ghali kufuma kwa njani?
4 Cifukwa ca kumanyirathu vya munthazi, Yehova wakaphalira ŵateŵeti ŵake mu nyengo yakale kulemba maucimi ghanandi agho ghakutovwira kumanya ivyo Iyo wakukhumba kucita. Yehova wakati: “Vinthu vyakale vyawoneka vyacitika, ndi vinthu viphya sono ivyo nkhupharazga; vicali vindabulike nkhuyowoya namwe.” (Yesaya 42:9) Ŵanthu ŵa Ciuta ŵali na mwaŵi nadi!
5. Kasi ni mulimo wuli uwo ukuŵapo cifukwa ca kumanyirathu ivyo Yehova wacitenge?
5 Nchimi Amosi yikutipanikizgira kuti: “Nadi Yehova kuti wakucita kanthu cara, kwambura kuti wavumbulire cakuubende cake ku ŵateŵeti ŵake zinchimi.” Pakuti wakamanya fundo iyi wakenera kucitapo kanthu. Wonani ciyelezgero ico Amosi wakayowoya: “Nkharamu yabangura, ndi njani waleke kopa?” Umo ŵanthu na vinyama ŵakopera pakupulika kubangura kwa nkharamu, ntheura pera nchimi Amosi wakamba kupharazga mazgu gha Yehova mwaluŵiro. “Yehova Ciuta wayowoya, ndi njani waleke kucima?”—Amosi 3:7, 8.
“Mazgu” gha Yehova ‘Ghakusakata’
6. Kasi “fundo” ya Yehova yikafiskika wuli pa kuwa kwa Babulone?
6 Kwizira mwa nchimi yake Yesaya, Yehova wakati: “Fundo yane tiyimilirenge, tindifiskenge vyose ivyo nkhuca navyo.” (Yesaya 46:10b) “Fundo” ya Ciuta, ndiko kuti khumbo lake pa Babulone, likaŵa lakuti waceme Sayirasi kufuma ku Peresiya kuzakathereska Babulone na kumubwangandulira pasi. Yehova wakayowoyerathu khumbo ili nyengo yitali pambere lindacitike. Umo tawonera kale, khumbo ili likafiskika nadi mu cilimika ca 539 B.C.E.
7. Kasi tingagomezga wuli kuti “mazgu” gha Yehova ghakufiskika nyengo zose?
7 Pafupifupi vilimika 400 pambere Sayirasi wandathereske Babulone, Fumu Yehoshafati ya Yuda yikafuma kukarwa nkhondo na Ŵaamoni na Moabu pamoza. Yehoshafati wakalomba na cigomezgo cose kuti: “A Yehova Ciuta wa ŵasekuru ŵithu, kasi Imwe kuti ndimwe Ciuta wa kucanya cara? Kasi kuti mukuwusa cara pa mafuko ghose gha ŵamitundu? ndipo mu woko linu kasi mulije nkhongono na unkhara, kuti palije yumoza wakumanya kwimikana namwe?” (2 Midauko 20:6) Yesaya nayo wakalongora cigomezgo cakuyana waka apo wakati: “Yehova wa mipingo wimika fundo, kasi ndi njani tiwayigongoweske? Woko lake lanyoroskeka, kasi ndi njani tiwalikhwinyatiske?” (Yesaya 14:27) Vifusi vikati vyamumalira, Nebukadinezara Themba la Babulone mwakujiyuyura wakati: “Kulije yumoza wangakanizga woko [la Ciuta], panji kunena kwa Iye, ‘Ukucitaci?’” (Daniel 4:35) Inya, Yehova wakupanikizgira ŵanthu ŵake kuti: “Mazgu ghane . . . ntha ghawelerenge waka kwa Ine, kweni tighafiske ico nkhuca naco, na kusakata mu ico ndaghatumira.” (Yesaya 55:11) Tili na cigomezgo cose kuti “mazgu” gha Yehova ghakufiskika nyengo zose. Khumbo la Ciuta likutondeka cara.
‘Khumbo la Muyirayira’ la Ciuta
8. Kasi ‘khumbo la muyirayira’ la Ciuta ndakuti wuli?
8 Mu kalata yake ku Ŵakhristu ŵa ku Efeso, mpositole Paulosi wakati Ciuta wali na “dazgo la zinyengo” panji khumbo la muyirayira. (Ŵaefeso 3:11) Agha kuti ni maghanoghano waka gha umo wacitirenge vinthu yayi, nga ni para Ciuta wakalemba umo wacitirenge vinthu vyake. Kweni cikulongora kuti Yehova waŵikapo mtima kuti wafiske ivyo wakakhumbiranga ŵanthu na caru pakudanga. (Genesis 1:28) Kuti timanye kuti khumbo lake likutondeka cara, wonani ucimi wakwamba uwo uli kulembeka mu Baibolo.
9. Kasi lemba la Genesis 3:15 likukolerana wuli na khumbo la Ciuta?
9 Layizgo la pa Genesis 3:15 likulongora kuti Adamu na Heva ŵakati ŵananga waka, Yehova wakanozga kuti mwanakazi wake wakuyelezgera wazakababe mphapu, panji mwana musepuka. Kweniso Yehova wakawonerathu ivyo vizamucitika cifukwa ca ulwani pakati pa mwanakazi na Satana kweniso pakati pa mphapu zawo. Nangauli Yehova wakenera kuzakazomerezga Mphapu ya mwanakazi wake kulumika pa citende, mu nyengo yake, Mphapu yikenera kuzakabwanya mutu wa njoka, panji Satana Dyabulosi. Mu nyengo yose iyi, khumbo la Yehova likafiskikanga kwambura kutondeka kwizira mu muwiro wakusoreka mpaka apo Yesu wakawonekera na kumanyikwa kuti ni Mesiya uyo wakalayizgika.—Luka 3:15, 23-38; Ŵagalatiya 4:4.
Ivyo Yehova Wakwimikirathu
10. Kasi Yehova wakanozgerathu kufuma pakwamba kuti Adamu na Heva ŵazamunanga? Longosorani.
10 Pakuyowoya za nchito ya Yesu pakufiska khumbo la Ciuta, mpositole Petrosi wakalemba kuti: “Mweneuyo [Yesu] wakamanyikwira nkhanira nadi caru cikaŵa cindazikike, kweni wakalongoreka pa umaliro wa zinyengo cifukwa ca imwe.” (1 Petros 1:20) Kasi Yehova wakanozgerathu kufuma pakwamba kuti Adamu na Heva ŵazamunanga nakuti pazamukhumbikwira sembe yakuwombora yakupelekeka na Yesu Khristu? Yayi. Lizgu lakuti ‘kuzikika’ liri kung’anamurika kufuma ku lizgu la Cigiriki ilo comene likuyowoya za “kuzika [mbuto].” Kasi pambere Adamu na Heva ŵandanange ‘ŵakazikapo mbuto,’ panji kubaba ŵana? Yayi. Adamu na Heva ŵakababa ŵana pamanyuma pakuti ŵananga. (Genesis 4:1) Ntheura pamanyuma pakuti Adamu na Heva ŵagaluka, kweni pambere ŵandambe kubaba ŵana, Yehova wakimikirathu kuti pazamuŵa “mphapu.” Nyifwa ya Yesu na kuwuka kwake yikaŵa nthowa yacitemwa yakupelekera ciwombolero, iyo yizamufumyapo kwananga uko tili kuhara, na milimo yose ya Satana.—Mateyu 20:28; Ŵahebere 2:14; 1 Yohane 3:8.
11. Kasi nchinthu wuli ico Yehova wakimikira nkhanira kuti wafiske khumbo lake?
11 Yehova wakimikirathu cinthu cinyake kuti wafiske khumbo lake. Cinthu ici cikulongoreka mu ivyo Paulosi wakalembera Ŵaefeso, kuti Ciuta ‘wawunganyengeso vinthu vyose mwa Khristu, vinthu vya mu macanya na vinthu vya pa caru.’ Ndipo pakulongosora “vinthu vya mu macanya,” ivyo ni awo ŵali kusoreka kukawusa pamoza na Khristu, Paulosi wakalutizga kuti: “Tikimikikira nkhanira kwakuyana na katemero ka Uyo wakucita vyose kwakuyana na fundo ya khumbo lake.” (Ŵaefeso 1:10, 11) Inya, Yehova wakanozgerathu kuti ŵanthu ŵacoko waka ŵazamupanga cigaŵa caciŵiri ca mphapu ya mwanakazi wa Ciuta ndipo ŵazamovwirana na Khristu kupeleka vyandulo vya ciwombolero. (Ŵaroma 8:28-30) Mpositole Petrosi wakuti ŵanthu aŵa ni “mtundu utuŵa.” (1 Petros 2:9) Mpositole Yohane wakaŵa na mwaŵi wa kumanya unandi wa awo ŵazamuŵa ŵahaliri ŵamoza na Khristu kwizira mu mboniwoni kuti ŵalipo 144,000. (Civumbuzi 7:4-8; 14:1, 3) Mwakukolerana na Khristu Fumu, iwo ŵakuteŵetera “katamikiro ka ucindami [wa Ciuta].”—Ŵaefeso 1:12-14.
12. Kasi tikumanya wuli kuti ŵanthu awo ŵali mu gulu la 144,000 ŵakalembekerathu yayi?
12 Nangauli ŵanthu 144,000 ŵakimikikirathu, kweni cikung’anamura kuti ŵanthu ŵanyake ŵakalembekerathu kuti ŵazamuteŵetera Ciuta mwakugomezgeka mu nthowa iyi yayi. Nakuti fundo izo zili kulembeka mu Cipangano Ciphya, comene zikalembekera kulongozga na kukhozga ŵakuphakazgika kuti ŵagomezgekenge kweniso kuti ŵajisungilire ŵakwenelera kacemekero kawo ka kucanya. (Ŵafilipi 2:12; 2 Ŵatesalonika 1:5, 11; 2 Petros 1:10, 11) Yehova wakumanyirathu kuti ŵanthu ŵakukwana 144,000 ŵazamukwaniska kucita khumbo lake. Kweni umaliro wawo ukuthemba pa umo waliyose wakucitira na umoyo wake, cinthu ico waliyose wa iwo wakwenera kusankha yekha.—Mateyu 24:13.
Ivyo Yehova Wakumanyirathu
13, 14. Kasi umo Yehova wakucitira na luso lwake lwa kumanyirathu vikukolerana na vici, ndipo cifukwa wuli?
13 Pakuti Yehova Ciuta wakucima kweniso wali na khumbo, kasi wakucita wuli na luso lwake lwa kumanyirathu? Cakwamba, Malemba ghakutipanikizgira kuti nthowa zose za Ciuta ni zaunenesko, zaurunji, na zacitemwa. Pakulembera Ŵakhristu Ŵacihebere mu 51 C.E., mpositole Paulosi wakakhozgera kuti cilapo ca Ciuta na layizgano lake vikupanga “vinthu viŵiri vyambura kupindinguka [kusintha], mu vyeneivyo nkhwambura macitiko kuti Ciuta watete.” (Ŵahebere 6:17, 18) Mu kalata yake kwa musambiri Tito, Paulosi wakayowoyaso fundo iyi, apo wakalemba kuti Ciuta “walive kumanya kuteta.”—Tito 1:2.
14 Kweniso, nangauli Yehova wali na khongono zinandi, wakucita vinthu mwambura urunji yayi. Mozesi wakamulongosora Yehova kuŵa “Ciuta wa nenesko na wambura kwananga, Iye ndi urunji ndipo ngwakunyoroka.” (Duteronome 32:4) Cilicose ico Yehova wakucita cikukolerana na wunthu wake wapadera wa citemwa, vinjeru, urunji, na nkhongono.
15, 16. Kasi Yehova wakapeleka mwaŵi wuli kuti Adamu wasankhe mu munda wa Edeni?
15 Wonani umo wunthu uwu ukulongolekera na ivyo vikacitika mu munda wa Edeni. Pakuŵa Dada wacitemwa, Yehova wakaŵapa ŵanthu vyose ivyo ŵakakhumbikwiranga. Wakamupa Adamu nkhongono ya kughanaghana, kulanguruka pa cinthu, na kumanya cakucita. Mwakupambana na vinyama ivyo vikucita vinthu mwa ciwuluwulu, Adamu wakaŵa na luso lwa kusankha vinthu. Wakati wamara kulenga, Ciuta wakalaŵiska pasi kufuma pa cizumbe cake kucanya ndipo wakawona “vyose ivyo wakavilenga, ndipo wonani, vikaŵa viwemi comene.”—Genesis 1:26-31; 2 Petros 2:12.
16 Apo Yehova wakapeleka dango kwa Adamu kuti waleke kurya “vya khuni la kumanyiska uwemi na uheni,” wakamuphalira vinthu vyakukwana mwakuti Adamu waghanaghane cakucita. Wakamuzomerezga Adamu kurya “vya makuni ghose gha mu munda” kulekapo khuni limoza. Ndipo wakamusoka za uheni wa kurya vipambi vya khuni lakukanizgika. (Genesis 2:16, 17) Wakamuphalira Adamu njombe ya vyakucita vyake. Kasi Adamu wacitengeci?
17. Cifukwa wuli tingati Yehova wakusankha ivyo wakukhumba kumanyirathu?
17 Yehova wakwenera kuti wakasankha kuleka kuwonerathu ivyo Adamu kweniso Heva ŵacitenge, nangauli wali na luso lwa kumanyirathu cilicose. Ntheura fundo njakuti nangauli Yehova wangawonerathu vyamunthazi, kweni wakucita kusankha ivyo wakukhumba kumanyirathu. Kweniso tikumanya kuti Yehova uyo ni Ciuta wacitemwa, wakanozgerathu yayi kuti cigaruka cila pamoza na viheni vyose viŵeko. (Mateyu 7:11; 1 Yohane 4:8) Ntheura, Yehova wakucita kusankha vinthu ivyo wakukhumba kumanyirathu.
18. Pakuti Yehova wakusankha ivyo wakukhumba kumanyirathu, cifukwa wuli ici cikulongora kuti ngwakupeleŵera yayi?
18 Pakuti Yehova wakusankha ivyo wakukhumba kumanyirathu, kasi cikung’anamura kuti ngwakupeleŵera? Yayi. Mozesi wakati Yehova ni “Jarawe,” ndipo wakasazgirapo kuti: “Mulimo wake ngwakufikapo.” Iyo wakaŵavya mulandu pa njombe ya kwananga kwa ŵanthu. Viheni vyose ivyo tose tikukomwa navyo lero vikamba cifukwa ca cigaruka. Mpositole Paulosi wakalongosora makora comene kuti ‘kwananga kukanjira mu caru na munthu yumoza, ndipo mu kwananga mukizira nyifwa; ndipo ntheura nyifwa yikambukira ku ŵanthu wose, cifukwa wose ŵakananga.’—Duteronome 32:4, 5; Ŵaroma 5:12; Yeremiya 10:23.
19. Kasi mu nkhani yapanthazi tizamuwona mafumbo wuli?
19 Ivyo tadumbiskana kufika pano vyatovwira kumanya kuti mulije ubendezi mwa Yehova. (Salmo 33:5) Kweni maluso gha Yehova, wunthu, na nthowa zake vikukolerana na khumbo lake. (Ŵaroma 8:28) Pakuŵa Ciuta uyo wakucima, Yehova wakuphara “vya umaliro kwamba ku mtendeko ndipo na vyapakwamba kuya na ku ivyo vindacitike.” (Yesaya 46:9, 10) Kweniso tawona kuti Yehova wakusankha ivyo wakukhumba kumanyirathu. Ipo ise vikutikhwaska wuli? Kasi tingacita wuli kuti ivyo tikughanaghana kuti ticite vikolerane na khumbo lacitemwa la Ciuta? Ndipo ni vitumbiko wuli ivyo tisangenge para tacita nthena? Nkhani yapanthazi yizamuzgora mafumbo agha.
[Mazgu ghamusi]
a Wonani burosha lakuti Buku la Anthu Onse, pa peji 28, lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
Kasi Mungalongosora?
• Kasi ni nkhani wuli zakale izo zikulongora kuti “mazgu” gha Ciuta ‘ghakusakata’ nyengo zose?
• Kasi Yehova wali kwimikirathu vici mwakukolerana na ‘khumbo lake lamuyirayira’?
• Kasi Yehova wakucita wuli na luso lwake lwa kumanyirathu vinthu?
[Cithuzithuzi pa peji 20]
Yehoshafati wakagomezga Yehova
[Cithuzithuzi pa peji 21]
Ciuta wakayowoyerathu kuti Yesu wazamufwa na kuwuka
[Cithuzithuzi pa peji 22]
Kasi Yehova wakimikirathu ivyo Adamu na Heva ŵazamucita?