Jehu Wakakhozgera Kusopa Kwaunenesko
JEHU wakakhozgera mwamwamphu kusopa kwaunenesko. Wakacitanga uteŵeti wake mwankhongono, mwambura cizita, mwamwamphu, ndiposo mwacikanga. Jehu wakalongora mikhaliro iyo tikwenera kutolerako.
Jehu wakapika mulimo pa nyengo iyo mtundu wa Israyeli ukacitanga vinthu viheni. Caru cikaŵa pasi pa muwuso wa Yezebeli, cokoro ca Ahabu, anyina ŵa themba Joramu. Yezebeli wakakhuŵilizganga kusopa Baala m’malo mwa Yehova, ndipo wakakoma nchimi za Yehova, na kupuluska ŵanthu na “uleŵi” na “ufwiti” wake. (2 Mathe. 9:22; 1 Mathe. 18:4, 13) Yehova wakalangura kuti ŵamunyumba ya Ahabu wose ŵakomeke pamoza na Joramu kweniso Yezebeli. Jehu ndiyo wakeneranga kudangilira pa mulimo uwu.
Pakwamba kulongosora za Jehu, Malemba ghakuti wakakhala pamoza na ŵalongozgi ŵa ŵasilikari apo Ŵaisrayeli ŵakarwanga nkhondo na Ŵasiriya ku Ramoti-giliyadi. Jehu wakwenera kuti ndiyo wakaŵa mulongozgi mulara wa gulu la nkhondo la Israyeli. Elisha wakatuma yumoza wa ŵana ŵa zinchimi kuti wakaphakazge Jehu kuŵa themba, na kumuphalira kuti wakakome ŵanalume wose ŵakugaluka ŵamunyumba ya Ahabu.—2 Mathe. 8:28; 9:1-10.
Ŵasilikari ŵanyake ŵakati ŵamufumba Jehu kuti walongosore za mulendo uyu, Jehu wakakhumba yayi kuŵaphalira unenesko. Kweni apo ŵakakosera, wakayowoya unenesko, ndipo iyo pamoza na awo wakaŵa nawo ŵakapangana kucitira ciŵembu Joramu. (2 Mathe. 9:11-14) Vikuwoneka kuti ŵasilikari ŵanji ŵakasuskanga ivyo Ahabu na Yezebeli ŵakacitanga nangauli ŵakalongoranga pakweru yayi. Ndipouli, Jehu wakasanda nthowa yiwemi iyo wangacitira makora mulimo wake.
Themba Joramu likapwetekeka ku nkhondo ndipo likawelera ku Jezreeli kuti likasange wovwiri. Jehu wakamanya kuti pulani yake yingafiskika makora usange muzi wa Jezreeli ungaleka kupulika kalikose. Jehu wakati: “Paŵavye yumoza wafume panji kucimbira mu muzi kuti walute, wakaphare ici ku Jezreel.” (2 Mathe. 9:14, 15) Panji wakaghanaghananga kuti ŵasilikari ŵanji awo ŵakaŵa ŵakugomezgeka kwa Joramu, ŵakoleranenge nayo yayi. Jehu wakakhumbanga kuwoneseska kuti paŵavye wakumususka.
WAKENDESKA MWALUŴIRO COMENE
Jehu wakendeska galeta mwaluŵiro comene pa mtunda wa makilomita 72 kufuma ku Ramoti-giliyadi kufika ku Jezreeli na cilato cakuti wacite mulimo uwu mwakubucizga. Apo wakaŵa pafupi kufika ku Jezreeli, mulinda uyo wakaŵa pa cigongwe “wakawona wumba wa Jehu.” (2 Mathe. 9:17) Jehu wakwenera kuti wakaluta na ŵankhondo ŵanandiko kuti wafiske mulimo wake.
Mulinda wakati wawona kuti Jehu uyo wakaŵa munthu wa cikanga wali pa gulu ili, wakati: “Wakwendeska mu luŵiro.” (2 Mathe. 9:20) Nyengo zose Jehu wakendeskanga galeta mwaluŵiro, kweni pa nyengo iyi wakwenera kuti wakendeska mwaluŵiro comene.
Wati wakana kuyowoya cilicose na mathenga ghaŵiri agho ghakatumika, Jehu wakakumana na Themba Joramu na mubwezi wake Ahaziya, themba la Yuda, ndipo waliyose wakaŵa mu galeta lake. Joramu wakafumba kuti: “Nchimango kasi Jehu?” Jehu wakazgora mwaukali kuti: “Cimango cingaŵapo wuli apa uleŵi wa ŵanyoko na ufwiti wawo ni vinandi ntheura?” Wati wapulika zgoro la Jehu, Joramu wakazgoka na kucimbira. Jehu wakamuskera, ndipo wakakweŵa uta na kumulasa nawo pa mtima, ndipo Joramu wakawira mu galeta lake na kufwira papo. Nangauli Ahaziya wakacimbira, kweni pamasinda Jehu wakamulondezga ndipo nayo wakakomeka.—2 Mathe. 9:22-24, 27.
Fumukazi Yezebeli wakaŵa yumoza wa ŵamunyumba ya Ahabu uyoso wakeneranga kukomeka. Jehu wakati Yezebeli ni mwanakazi “wakutembeka.” Jehu wakati wafika ku Jezreeli, wakawona Yezebeli wakulingizga pa windo. Mwaluŵiro Jehu wakalangura awo ŵakateŵeteranga mu nyumba yacifumu kuti ŵamuponye pasi Yezebeli. Wati waponyeka pasi, Jehu wakamukanda na ŵakavalo ŵake, cifukwa wakapuluska Israyeli yose. Kufuma apo, Jehu wakalutilira kukoma ŵanji ŵamunyumba ya Ahabu, themba liheni.—2 Mathe. 9:30-34; 10:1-14.
Nangauli kuthiska ndopa nkhwambura kukondweska, kweni tikwenera kukumbuka kuti mu mazuŵa agho, iyi ndiyo yikaŵa nthowa iyo Yehova wakapelekeranga ceruzgo. Malemba ghakuti: “Pharaniko la Ahaziya likaŵa la Ciuta cifukwa ca kwiza kukawona Joramu. Pakuti, wakati wiza, wakafuma pamoza na Joramu kuyambana na Jehu mwana wa Nimshi, uyo Yehova wakamwimika na kumuphakazga kuti waparanye nyumba ya Ahabu.” (2 Mid. 22:7) Apo Jehu wakalanguranga kuti thupi la Joramu liponyeke pasi kufuma mu galeta, wakamanya kuti layizgo la Yehova lafiskika lakuti Ahabu walangikenge cifukwa ca kukoma Naboti. Kweniso, Jehu wakatumika kuti ‘wawezgere nduzga ndopa za ŵateŵeti ŵa Ciuta’ izo Yezebeli wakathiska.—2 Mathe. 9:7, 25, 26; 1 Mathe. 21:17-19.
Mazuŵa ghano, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakucita nkhondo na awo ŵakususka kusopa kwaunenesko yayi. Ciuta wakuti: “Nduzga ni zane.” (Heb. 10:30) Kweni kuti ŵalara ŵawuskemo nkharo ziheni mu mpingo, ŵangakhumbikwira kucita mwacikanga nga ni Jehu. (1 Kor. 5:9-13) Ndipo waliyose mu mpingo wakwenera cara kwendezgana na ŵakusezgeka.—2 Yoh. 9-11.
JEHU WAKAŴA WAMWAMPHU
Cilato ca Jehu pakucita mulimo wake cikawoneka mu ivyo wakaphalira Jehonadabu munthu wakugomezgeka kuti: “Tiye na ine ukawone mwamphu wane kwa Yehova.” Jehonadabu wakapokelera nchemo iyi, ndipo wakakwera mu galeta la Jehu na kulutilira lumoza ku Samariya. Wakati wafika ku Samariya, Jehu “wakacita ici mu uryarya mwakuti waparanye ŵasopi ŵa Baala.”—2 Mathe. 10:15-17, 19.
Jehu wakapharazga kuti wakukhumba kumucitira “sembe yikuru” Baala. (2 Mathe. 10:18, 19) Munthu munyake wakati mazgu gha Jehu agha nganjomba. Nangauli mazgu ghakuti “sembe yikuru” kanandi ghakung’anamura sembe yanadi, kweni ghakung’anamuraso kukoma ŵakugaluka. Pakuti Jehu wakakhumbanga kuti wose awo ŵakusopa Baala ŵaŵepo pa cakucitika ici, wakaŵawunganya wose mu nyumba ya Baala ndipo wakati ŵavware vyakuvwara vyapadera. “Ndipo kukati, wakati wamara kupeleka sembe yakocha,” Jehu wakaphalira ŵanalume ŵake 80 kuti ŵakome ŵasopi ŵa Baala. Wakabwangandura nyumba ya Baala, ndipo yikaŵa yambura kwenelera kusoperamo.—2 Mathe. 10:20-27.
Mbunenesko kuti Jehu wakathiska ndopa zinandi. Kweni Malemba ghakumulongosora kuti wakaŵa mwanalume wacikanga uyo wakawombora Israyeli mu mawoko gha Yezebeli pamoza na mbumba yake. Mulongozgi uyo wakeneranga kuthaska Ŵaisrayeli, wakeneranga kuŵa wacikanga na wamwamphu. Dikishonare linyake la Baibolo, likuti: “Ukaŵa mulimo unonono ndipo ukacitika na citatata. Kwambura mwamphu mphanyi kusopa Baala kukamara yayi mu Israyeli.”
Ŵakhristu mazuŵa ghano, ŵakukhumbikwira kuŵa na mikhaliro ya nga ya Jehu. Mwaciyelezgero, kasi tikwenera kucita wuli usange tikuyezgeka kuti ticite vinthu ivyo Yehova wakutinkha? Tikwenera kukana mwaluŵiro, mwacikanga, ndiposo mwankhongono. Kuti tilongore kuti ndise ŵakujipeleka kwa Yehova, tikwenera kukana kucita cilicose ico wakutinkha.
YENDANI MWAKUYANA NA DANGO LA YEHOVA
Kuumaliro wa nkhani iyi kuli cenjezgo. Jehu wakaleka cara kulondezga ŵana ŵa ng’ombe ŵa golide awo ŵakaŵa mu Beteli, na Dani. (2 Mathe. 10:28, 29) Cifukwa wuli Jehu wakalekelera kusopa ŵana ŵa ng’ombe aŵa apo iyo wakaŵa munthu wamwamphu pakusopa kwaunenesko?
Jehu wakwenera kuti wakaghanaghananga kuti ufumu wa mafuko khumi wa Israyeli ngwakwima pawekha, ntheura ukweneraso kuŵa na nthowa yake yakusopera. Nga umo mathemba ghakumasinda gha Israyeli ghakacitiranga, Jehu wakalekelera kusopa tholi. Ivi vikalongora kuti wakaŵavya cipulikano mwa Yehova uyo wakamwimika kuŵa themba.
Yehova wakalumba Jehu cifukwa ca ‘kucita makora pakufiska ico nchakunyoloka mu maso gha Ciuta.’ Ndipouli, Jehu “wakapwelera kwenda mu dango la Yehova, Ciuta wa Israyeli, na mtima wake wose cara.” (2 Mathe. 10:30, 31) Para mukughanaghanira vyose ivyo Jehu wakacita, fundo iyi yingamuzizikani na kumupani citima. Ndipouli, yikutisambizga fundo yakuzirwa. Ubwezi withu na Yehova tingautoranga mwakupepuka yayi. Zuŵa lililose tikwenera kulongora kugomezgeka kwa Ciuta mwa kuŵazga Mazgu ghake, kulanguruka, na kumulomba kufumira pasi pa mtima. Ntheura, tiyeni tiyezgeyezge kwenda mwakupwelelera uku tikusungilira malango gha Yehova na mtima withu wose.—1 Kor. 10:12.
[Bokosi pa peji 4]
Ukaboni Unyake Wakukhwaskana na Jehu
Ŵanji ŵakukayikira usange ŵanthu awo ŵakuzunulika mu Baibolo ŵakaŵako nadi. Kasi padera pa Baibolo, ulipo ukaboni unyake wakukhwaskana na Jehu?
Pali vinthu vinyake vitatu vya ku Asiriya ivyo pali kulembeka zina la Jehu, themba la Israyeli. Cinyake mwa vinthu ivi cikulongora kuti Jehu, panji thenga lake lasindama panthazi pa Themba Shalmaneser III la Asiriya na kupeleka vyawanangwa. Ndipo pa cinthu ici pali mazgu ghakuti: ‘Vyawanangwa ivyo nkhapokera kwa Jehu (Ia-ú-a), mwana wa Omri (Hu-um-ri) ni siliva, golide, sapulu (bakule panji kapu) wa golide, cakuŵikamo maluŵa ca golide, matambulara gha golide, cithini ca golide, cithini, ndodo ya themba, (na) cakuŵaja cinyake [puruhtu, ico ng’anamuro lake likumanyikwa yayi].’ Jehu wakaŵa mwana wa Omri yayi, apa wakucemeka kuti mwana wa Omri cifukwa cakuti ndiyo wakatora uthemba pamasinda pa Omri uyo wakaŵa wakumanyikwa comene kweniso uyo wakazenga Samariya, msumba wa Israyeli.
Vyawanangwa ivyo themba la Asiriya likuti likapokera kwa Jehu tingavilongosora yayi. Nangauli vili nthena, ilo likazunura Jehu katatu, (1) pa ico pafuma mazgu gha pacanya apa, (2) pa cikozgo ca Shalmaneser, (3) mu vyakulembapo vinyake vya mathemba gha Asiriya. Vinthu ivi vikupeleka ukaboni wakuti ŵanthu awo ŵakuzunulika mu Baibolo ŵakaŵako nadi.