Zgoro la Lurombo Lwakufumira Pasi pa Mtima

“Ŵamanye nadi kuti Imwe pera, mwaŵeneimwe zina linu ndi Yehova, ndimwe Wapacanyapose mu vyaru vyose.”—SAL. 83:18.

1, 2. Kasi ŵanthu ŵanandi ŵamanya fundo wuli, ndipo ni mafumbo wuli agho ghangafumbika?

MU VILIMIKA ivyo vyajumpha, mama munyake wakakweŵeka comene na soka ilo likacitika uko wakakhalanga. Wakababikira mu mbumba iyo yikusopa mu chalichi la Roma Katolika, ntheura wakaluta kwa mupristi wa kukwawo kuti wamovwire, kweni mupristi wakakana kuyowoya nayo. Ntheura wakalomba kwa Ciuta kuti: “Nkhumumanyani yayi . . . , kweni nkhumanya kuti muliko. Conde novwirani kuti nimumanyani.” Pakati pajumpha nyengo yicoko waka, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakamwendera ndipo ŵakamupembuzga na kumuphalira ivyo wakakhumbanga kumanya. Cimoza mwa vinthu ivyo ŵakamusambizga nchakuti Ciuta wali na zina. Zina lake ni Yehova. Wakakondwa comene kumanya ici. Iyo wakati: “Uyu ni Ciuta uyo nkhakhumbanga kumanya kwamba pa wanici!”

² Mbanthu ŵanandi awo ŵakajipulika nthena ŵakati ŵamanya zina la Ciuta. Ŵanandi ŵakamba kuwona zina lakuti Yehova ŵakati ŵaŵazga Salmo 83:18 mu Baibolo. Mu Tumbuka Bible, vesi ili likuti: “Ŵamanye nadi kuti imwe pera, mwaŵeneimwe zina linu ndi Yehova, ndimwe Wapacanyapose mu vyaru vyose.” Kweni kasi mukumanya cifukwa ico Salmo 83 likalembekera? Ni vyakucitika wuli ivyo vingakhorweska waliyose kuzomera kuti Yehova ndiyo yekha Ciuta waunenesko? Kasi tikusambiraci mu Salmo ili mazuŵa ghano? Tizgorenge mafumbo agha mu nkhani iyi.a

Ŵakacitira Ciŵembu Ŵanthu ŵa Yehova

3, 4. Kasi ni njani wakata Salmo 83, ndipo wakanenanga nkhani nji?

³ Mu Cihebere cakwambilira, mazgu gha pacanya pa Salmo 83 ghakuti iyi “ni sumu ya Asafu.” Uyo wakata salmo ili wakwenera kuti wakaŵa wa mphapu ya Mulevi Asafu, munthu uyo wakaŵa wakumanyikwa na kwimba sumu apo Davide wakaŵa themba. Mu salmo ili, mulembi uyu wakulomba Yehova kuti wacitepo kanthu kuti wathuwuske muwuso Wake ndiposo kuti ŵanthu ŵamanye zina Lake. Salmo ili likwenera kuti likalembeka Solomoni wakati wafwa. Tikumanya wuli? Apo Davide na Solomoni ŵakawusanga, themba la Tyre (panji Ture) likaŵacitiranga nkhaza yayi Ŵaisrayeli. Kweni apo Salmo 83 likalembekanga, ŵanthu ŵa Tyre ŵakazgokera Israyeli na kubatikana na ŵalwani ŵake.

⁴ Mulembi wa salmo ili wakazunura mitundu khumi iyo yikanozganga ciŵembu kuti yiparanye ŵanthu ŵa Ciuta. Ŵalwani aŵa ŵakaŵa ŵa vyaru vyakuzingilira Israyeli ivi: “Mahema gha Edomu, na Ŵaishmael; Ŵamoabu na ŵina Hagara, Gebal, na Ammon, na Amaleki, Ŵafilisiti pamo na ŵaku Tyre; Assyria nayeso wabatikana nawo.” (Sal. 83:6-8) Ni nkhani nji iyo mulembi wa salmo ili wakunena apa? Ŵanyake ŵakusacizga kuti wakanenanga apo Ŵaamoni, Ŵamoabu, na awo ŵakakhalanga mu Lupiri lwa Seiri ŵakawukira Israyeli mu nyengo ya Yehoshafati. (2 Mid. 20:1-26) Ŵanji ŵakugomezga kuti likuyowoya za nkhaza zose izo ŵazengezgani ŵa Ŵaisrayeli ŵakaŵacitiranga kufuma pakwamba.

 5. Kasi Ŵakhristu ŵakovwirika wuli na Salmo 83 mazuŵa ghano?

⁵ Kwali ivyo ŵanthu ŵakusacizga ndimo viliri nadi panji yayi, pali ukaboni wakuti Yehova Ciuta ndiyo wakacitiska kuti sumu ya kulomba iyi yilembeke apo mtundu wake ukaŵa mu suzgo. Kweniso salmo ili likukhozga ŵateŵeti ŵa Ciuta lero, awo umo kuli kuŵira, ŵalwani, awo ŵakukhumba kuŵaparanya ŵandalekepo kuŵawukira. Ni apo pera yayi, salmo ili likhozgenge na ise wuwo sonosono apa, peneapo Gogi wa Magogi wawunganyenge ŵankhondo ŵake kuti wayezge kaumaliro kuparanya awo ŵakusopa Ciuta mu mzimu na unenesko.—Ŵazgani Ezekiel 38:2, 8, 9, 16.

Ico Wakafipiranga Mtima Comene

6, 7. (a) Kasi mulembi wa Salmo 83 wakalomba vici mu mazgu ghakwambilira? (b) Kasi uyo wakalemba salmo ili wakafipiranga mtima vici comene?

⁶ Tegherezgani apo mulembi uyu wakufwatura vyakusingo mu lurombo: “A Ciuta, mungakhalanga cete; lekani kukhala cete, A Ciuta; mungakhalanga cimuku! Pakuti wonani, ŵalwani ŵinu ŵacita civulupi; awo ŵakumutinkhani ŵinuska mitu yawo. Ŵapangana wupu wa uryarya kuwukira ŵanthu ŵinu . . . Enya, ŵakhala wupu na mtima umoza; ŵakucita phangano kwimikana namwe.”—Sal. 83:1-3, 5.

⁷ Kasi mulembi wa salmo ili wakafipiranga mtima vici comene? Mbunenesko kuti wakafipanga mtima kuti ciheni cingamuwira pamoza na mbumba yake. Kweni fundo yikuru mu lurombo lwake yikaŵa yakuti ŵalwani ŵakayowoyeranga viheni zina la Yehova na kufingira mtundu uwo ukacemekanga na zina ili. Mphanyi nase talutilira kuwona vinthu mwakwenelera apo tikuzizipizga mu mazuŵa ghaumaliro gha caru cakale ici.—Ŵazgani Mateyu 6:9, 10.

 8. Cifukwa wuli mitundu yikapangana kucitira ciŵembu Israyeli?

⁸ Wamasalmo uyu wakawerezgapo mazgu gha ŵalwani ŵa Israyeli awo ŵakati: “Zani tiŵadumule, ŵaleke kuŵaso mtundu wa ŵanthu; zina la Israyeli lileke kukumbukikaso!” (Sal. 83:4) Mitundu iyi yikaŵatinkha comene ŵanthu ŵakusoleka ŵa Ciuta! Kweni pakaŵa cifukwa cinyake ico ŵakacitira ciŵembu. Iwo ŵakawunukira caru ca Israyeli, ndipo ŵakathumbwa, ŵakati: “Tiyeni, tijitolere tekha maluhari gha Ciuta, ghaŵenge ghithu.” (Sal. 83:12) Kasi vinthu vyantheura vikucitika lero? Nkhanira kwali!

“Malo Ghinu Ghatuŵa”

9, 10. (a) Kasi kale malo ghatuŵa ghakukhalamo Ciuta ghakaŵa nga? (b) Kasi ŵakuphakazgika awo ŵacalipo na ŵa “mberere zinyake” ŵatumbikika wuli lero?

⁹ Mu nyengo yakale, Caru ca Layizgano cikacemekanga malo ghatuŵa ghakukhalamo Ciuta. Kumbukani sumu ya kutonda iyo Ŵaisrayeli ŵakimba ŵakati ŵathaskika ku Ŵaeguputo: “Imwe mu lusungu lwinu mwalongozga ŵanthu aŵa mwaŵawombora, mwaŵadangilira mu nkhongono zinu kuya ku malo ghinu ghatuŵa.” (Ex. 15:13) Pamanyuma pake, mu “malo ghatuŵa” agha mukaŵa tempele na ŵasofi na msumba ukuru wa Yerusalemu, ndipo mathemba ghakufuma mu mphapu ya Davide ghakakhalanga pa citengo ca uthemba wa Yehova. (1 Mid. 29:23) Lekani Yesu wakacema Yerusalemu kuti “msumba wa Karonga Mukuru.”—Mat. 5:35.

¹⁰ Mazuŵa ghano ke? Mu 33 C.E., mtundu uphya wa “Ŵaisrayeli ŵa Ciuta” ukababika. (Gal. 6:16) Uwu ni mtundu wa ŵabali ŵa Yesu Khristu ŵakuphakazgika na mzimu, ndipo ukacita nchito iyo Ŵaisrayeli ŵakuthupi ŵakatondeka kufiska, nchito ya kukhalira ukaboni zina la Ciuta. (Yes. 43:10; 1 Pet. 2:9) Aŵa, Yehova wakaŵalayizga mazgu ghakuyana waka na agho wakalayizga Ŵaisrayeli ŵakale kuti: “Ndiŵenge Ciuta wawo, ndipo iwo ŵati ŵaŵenge ŵanthu ŵane.” (2 Kor. 6:16; Lev. 26:12) Mu 1919, Yehova wakaŵakwezga ŵakukhalako ŵa “Ŵaisrayeli ŵa Ciuta,” ndipo nyengo iyo, ŵakatora “caru,” ndiko kuti malo ghauzimu, umo ŵakucitira mulimo wawo ndipo ŵakusangwa na paradiso wauzimu. (Yes. 66:8) Kwamba m’ma 1930, ŵa “mberere zinyake” ŵakukwana mamiliyoni, ŵathilimukira kwa iwo. (Yoh. 10:16) Pakuti Ŵakhristu ŵa mazuŵa ghano mbacimwemwe ndipo ŵakukura mwauzimu, cikulongora pakweru kuti Yehova ndiyo ngwakwenelera kuwusa. (Ŵazgani Salmo 91:1, 2.) Pa cifukwa ici, Satana wakwenera kuti wakutukutwa comene!

11. Kasi cilato ceneko ca ŵalwani ŵa ŵanthu ŵa Ciuta nchivici?

¹¹ Mu nyengo yose yaumaliro iyi, Satana watuma ŵanthu awo ŵakucita khumbo lake pano pasi kuti ŵimikane na ŵakuphakazgika awo ŵacalipo na ŵanyawo ŵa mberere zinyake. Ndivyo vikacitika mu vyaru vya kuzambwe kwa Europe mu nyengo ya ŵa Nazi na kuvuma kwa Europe pasi pa boma la Soviet Union. Kweniso vyacitika mu vyaru vinyake vinandi, ndipo vilutilirenge kucitika, comenecomene apo Gogi wa Magogi waukirenge kaumaliro. Apo ivi vizamucitikira, ŵalwani ŵangazakapoka katundu wa ŵanthu ŵa Yehova umo ŵakucitira kale. Kweni nyengo zose cilato ceneko ca Satana nchakuti waparanye ŵanthu wose ŵa Ciuta mwakuti zina ilo Ciuta waŵapa lileke kukumbukika. Kasi Yehova wakucita wuli para wakuwona kuti muwuso wake ukususkika? Wonaniso mazgu gha wamasalmo.

Yehova Wakutonda Nyengo Zose

12-14. Kasi wamasalmo wakakumbuka nkhondo wuli zakumanyikwa izo Ŵaisrayeli ŵakatonda kufupi na msumba wa Megido?

¹² Wonani cipulikano cikuru ico mulembi wa salmo ili wakaŵa naco cakuti Yehova wangatimbanizga fundo za mitundu yilwani. Wakuyowoya za nkhondo ziŵiri izo Israyeli wakatonda pakurwa na ŵalwani ŵake pafupi na msumba wakale wa Megido, uwo ukaŵa mu cidika cakucemeka na zina leneliri. Mu cihanya, Mlonga wambura maji wa Kishon ukuwoneka makora mu cidika ici. Kweni para vula yalokwa, maji gha mlonga uwu ghakufuluka mu cidika cose. Panji lekani mlonga uwu ukucemekaso kuti “maji gha ku Megido.”—Ŵeru. 4:13; 5:19.

¹³ Makilomita 15 kufuma pa Megido, kusirya linyake la cidika kuli lupiri lwa More, uko mu mazuŵa gha Mweruzgi Gidiyoni, ŵankhondo ŵa Midiyani, Amaleki, na ŵanthu ŵakufuma ku mafumiro gha dazi ŵakawungana kuti ŵarwe nkhondo. (Ŵeru. 7:1, 12) Ŵasilikari ŵa Gidiyoni awo ŵakaŵapo ŵacoko nakale ŵakacepa mpaka ŵakakwana 300 pera, kweni mwakovwirika na Yehova, ŵakathereska ŵalwani ŵanandi. Kasi ŵakaŵathereska wuli? Ŵakalondezga ivyo Ciuta wakaŵaphalira. Ŵakazingirizga msasa wa ŵalwani usiku uku ŵakolera viŵiya ivyo ŵakabisamo vyenje vya moto. Gidiyoni wakapeleka cimanyikwiro, ndipo ŵanalume awo wakaŵa nawo ŵakaswa viŵiya, ntheura vyenje vya moto vikawoneka nyengo yeneyiyo. Penepapo ŵakalizga mbata zawo na kucemerezga kuti: “Lupanga lwa Yehova na lwa Gideon!” Ŵalwani ŵakatimbanizgika, ndipo ŵakamba kukomana ŵekha. Awo ŵakapona ŵakacimbilira kusirya kwa Mlonga wa Yorodani. Pa nyengo iyi, Ŵaisrayeli ŵanandi ŵakizanga kovwirana na ŵanyawo kucimbizga ŵalwani. Wose pamoza, ŵasilikari ŵa ŵalwani awo ŵakakomeka ŵakakwana 120,000.—Ŵeru. 7:19-25; 8:10.

¹⁴ Pafupifupi makilomita 6 kuseri kwa lupiri lwa More kuthyana na Megido, kuli Lupiri lwa Tabor. Ku malo agha, nyengo yinyake Mweruzgi Baraki wakawunganya ŵasilikari 10,000 ŵa Israyeli kuti ŵarwe na ŵasilikari ŵa Yabini, themba la Ŵakanani la ku Hazor. Mulara wa ŵasilikari aŵa wakaŵa Sisera. Ŵasilikari ŵa ku Kanani aŵa ŵakaŵa na magaleta ghankhondo 900 agho ku vingelengele vyake kukaŵa mivwi yitali na yakofya. Ŵasilikari ŵa Israyeli awo ŵakaŵavya vilwero vyakukwana ŵakawungana pa Lupiri lwa Tabor, ndipo ŵasilikari ŵa Sisera ŵakaguzika kwiza mu cidika. Kufuma apo, “Yehova wakang’ondoska Sisera na magaleta ghake ghose na nkhondo yake yose.” Kukwenera kuti kukalokwa vula iyo yikacitiska kuti magaleta ghaphatire mu mathipa cifukwa cakuti Mlonga wa Kishon ukafuluka. Ŵasilikari wose ŵara ŵakakomeka na Ŵaisrayeli.—Ŵeru. 4:13-16; 5:19-21.

15. (a) Kasi mulembi wa salmo ili wakalomba kuti Yehova wacite vici? (b) Kasi zina la nkhondo yaumaliro ya Ciuta likutikumbuska vici?

¹⁵ Mulembi wa salmo ili wakalomba Yehova kuti wacite ntheura na mitundu iyo yikakhumbanga kumara Ŵaisrayeli nyengo iyo. Wakalomba kuti: “Citani nawo umo kukacitikira Midiyani, na Sisera, na Jabini, pa mlonga Kishon, ŵara ŵakaparanyika pa Endor, ŵakazgoka nga ndi ulongwe wa caru.” (Sal. 83:9, 10) Wonani kuti nkhondo yaumaliro ya Ciuta apo wazamwimikana na caru ca Satana yikucemeka Haramagedoni (kung’anamura “Lupiri lwa Megido”). Zina ili likutikumbuska nkhondo zakofya izo zikacitikira pafupi na Megido. Tikukhorwa kuti pa nkhondo ya Haramagedoni Yehova wazamutonda, cifukwa tikuwona umo wakatondera nkhondo zakale izi.—Civ. 16:13-16.

Lombani Kuti Muwuso wa Yehova Uthuwuskike

16. Kasi visko vya ŵalwani ‘vyazura wuli na soni’ mazuŵa ghano?

¹⁶ “Mu mazuŵa gha ku umaliro” agha, Yehova wajandizga vyose ivyo ŵalwani ŵayezga kucita kuti ŵamare ŵanthu ŵake. (2 Tim. 3:1) Lekani ŵalwani ŵakhozgeka soni. Salmo 83:16 likayowoyerathu ivi, likati: “Zuzgani visko vyawo na soni, mwakuti ŵapenje zina linu, A Yehova.” Mu vyaru na vyaru, ŵalwani ŵatondekerathu kucetamiska Ŵakaboni ŵa Yehova. Mu vyaru ivi, kungangamika na kuzizipizga kwa ŵasopi ŵa Ciuta yekha pera waunenesko, waŵa ukaboni ku ŵanthu ŵa mitima yiwemi, ndipo ŵanandi ‘ŵapenja zina la Yehova.’ Mu vyaru vinandi umo Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakatambuzgika, sono muli vikwi na vikwi vya ŵanthu awo ŵakulumba Yehova mwakukondwa. Yehova watonda nadi! Ŵalwani ŵake ŵakhozgeka soni!—Ŵazgani Yeremiya 1:19.

17. Kasi ni suzgo wuli iyo yisangenge ŵanthu sonosono, ndipo tizamukumbuka mazgu wuli?

¹⁷ Kweni tikumanya kuti nkhondo yicali waka. Ndipo tikulutilira kupharazga makani ghawemi nanga kuŵe ku ŵanthu ŵakususka. (Mat. 24:14, 21) Ndipouli, mwaŵi uwo wajulikira ŵakususka aŵa kuti ŵang’anamuke na kupona umalenge sonosono. Nangauli nchakukhumbikwa kuti ŵanthu ŵathaskike, kweni cakuzirwa comene nchakuti zina la Yehova lituŵiskike. (Ŵazgani Ezekiel 38:23.) Para mitundu ya caru cose capasi yawungana pamoza umo kukayowoyekera kale kuti yiparanye ŵanthu ŵa Ciuta, tizamukumbuka lurombo lwa wamasalmo ulu: “Ŵalengeskeke na kukhozgeka soni muyirayira; ŵamalizgike mu soni zikuru.”—Sal. 83:17.

18, 19. (a) Kasi nchivici cikuŵalindilira awo ŵakulimbana na muwuso wa Yehova? (b) Kasi imwe mukukhwaskika wuli pakuti sonosono apa muwuso wa Yehova uthuwuskikenge?

¹⁸ Ŵanthu awo ŵakulimbana na muwuso wa Yehova ŵakhozgekenge soni. Mazgu gha Ciuta ghakuti awo “ŵakuleka kupulikira ivangeli” ŵazamulangika pa Haramagedoni, ndipo lawo ni “pharaniko lamuyirayira.” (2 Tes. 1:7-9) Pharaniko lawo na kupona kwa awo ŵakusopa Yehova mu unenesko, uzamuŵa ukaboni wakukhorweska wakuti Yehova pera ndiyo ni Ciuta waunenesko. Mu caru ciphya, ŵanthu ŵazamuluwa yayi za kutonda uku. Awo ŵazamuŵaso ŵamoyo mu nyengo ya “ciwuka ca ŵarunji na ŵambura urunji,” ŵazamupulika za mulimo ukuru wa Yehova uwu. (Mil. 24:15) Mu caru ciphya, ŵazamuwona kuti ni vinjeru nadi kuzomera kuwusika na Yehova. Ndipo ŵakuzika pakati pawo ŵazamuwona ŵekha kuti Yehova pera ndiyo ni Ciuta waunenesko.

¹⁹ Yehova, Dada withu wakucanya mweneuyo wakutitemwa, waŵanozgera vinthu viwemi comene ŵasopi ŵake ŵakugomezgeka. Apa taciskika kuti tilombenge kwa Yehova kuti wacitepo kanthu mwaluŵiro kuzgora kaumaliro lurombo lwa mulembi wa salmo lwakuti: “[Ŵalwani ŵinu] ŵalengeskeke na kukhozgeka soni muyirayira; ŵamalizgike mu soni zikuru. Ŵamanye nadi kuti imwe pera, mwaŵeneimwe zina linu ndi Yehova, ndimwe Wapacanyapose mu vyaru vyose.” Ni nthena yayi?—Sal. 83:17, 18.

[Mazgu ghamusi]

Kasi Mungalongosora?

• Kasi vinthu vikaŵa wuli mu Israyeli apo Salmo 83 likalembekanga?

• Kasi uyo wakalemba Salmo 83 wakafipiranga mtima vici comene?

• Kasi mbanjani awo ŵakutinkhika comene na Satana lero?

• Kasi Yehova wazamuzgora wuli kaumaliro lurombo ulo lukuyowoyeka mu Salmo 83:18?

[Mapu pa peji 15]

(Mu magazini yakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)

Kasi nkhondo izo zikacitika kufupi na Megido zikukolerana wuli na ivyo tikulindilira munthazi?

Mlonga wa Kishon

Harosheta

Lupiri lwa Karmel

Cidika ca Jezreel

Megido

Tanak

Lupiri lwa Gilboa

Cisimi ca Harod

More

Endor

Lupiri lwa Tabor

Nyanja ya Galileya

Mlonga wa Yorodani

[Cithuzithuzi pa peji 12]

Nchivici cikamutuma uyo wakalemba Salmo 83 kuti wayowoye lurombo lwakufumira pasi pa mtima ulu?