Cindikani Yehova mwa Kuŵa Ŵanchindi
“Yazura na ulemu na nchindi milimo [ya Yehova].”—SAL. 111:3.
1, 2. (a) Kasi mungalongosora wuli lizgu lakuti “ulemu”? (b) Ni mafumbo wuli agho tidumbiskanenge mu nkhani iyi?
APO Madison uyo wali na vilimika 10 wakafumbika kuti walongosore ng’anamuro la mazgu ghakuti “kucindikika,” iyo wakazgora kuti “nkhuvwara makora.” Ico kasungwana aka kakwenera kuti kakacimanyanga yayi nchakuti Baibolo likuyowoya kuti Ciuta wali ‘kuvwalikika na ulemu’ panji kuti nchindi. (Sal. 104:1) Ku taŵanthu, kuŵa ŵanchindi nyengo zinyake kukusazgapo kuvwara makora. Mwaciyelezgero, mpositole Paulosi wakakhumbanga kuti ŵanakazi awo Mbakhristu “ŵajitozgenge na kavwaliro kakwenelera, pamoza na soni na kuziza; na sisi lakuluka cara, nesi golide na zingale, panji na malaya gha mtengo wa patali.” (1 Tim. 2:9) Kweni nkharo yiwemi iyo yikulongora kuti munthu wakuzirwiska “ulemu na nchindi” za Yehova yikusazgapo vinandi.—Sal. 111:3.
2 Lizgu la Cihebere ilo mu Tumbuka Bible liri kung’anamulika kuti “ulemu,” lingang’anamulikaso kuti “ukuru,” “ufumunkhuru,” “ucindami” na “nchindi.” Dikishonare yinyake yikuti lizgu lakuti “ulemu” ili, likugwira nchito pa “munthu uyo ngwakwenelera nchindi, panji uyo ŵanthu ŵakumuzirwiska.” Ndipo palije munyake uyo ngwakwenelera nchindi zikuru kuluska Yehova. Antheura, pakuti tili ŵateŵeti ŵake awo ŵali kujipeleka kwa iyo, ivyo tikuyowoya na kucita vikwenera kulongora nchindi. Kweni kasi cifukwa wuli ŵanthu ŵangaŵa ŵanchindi? Ni vinthu wuli ivyo vikulongora ucindami na ukuru wa Yehova? Kasi ise tikwenera kukhwaskika wuli na ucindami wa Ciuta? Kasi Yesu Khristu wangatisambizgaci pa nkhani ya kulongora nchindi? Ndipo tingalongora wuli kuti tikucindika Ciuta?
Cifukwa Ico Tingaŵira Ŵanchindi
3, 4. (a) Kasi tikwenera kucita wuli cifukwa cakuti Ciuta waticindika? (b) Kasi ucimi uwo wuli pa Salmo 8:5-9 ukuyowoya za njani? (Wonani mazgu ghamusi.) (c) Kasi kumanyuma uku Yehova wakacindika anjani?
3 Cifukwa cakuti ŵali kulengeka mu cikozgo ca Ciuta, ŵanthu wose ŵangaŵa ŵanchindi. Yehova wakacindika munthu wakwamba mwa kumusankha kuti walaŵilirenge caru cose. (Gen. 1:26, 27) Nanga mphamanyuma pakuti munthu ŵananga, Yehova wakayowoyaso udindo wa munthu mu caru. Ici cikulongora kuti Ciuta wacali kucindika ŵanthu. (Ŵazgani Salmo 8:5-9.)a Nchindi izo Ciuta wali kutipa zikwenera kutipangiska kuti nase tiŵenge ŵanchindi. Tilumbenge zina likuru la Yehova na kumucindika.
4 Comene Yehova wakucindika ŵanthu awo ŵakumucitira uteŵeti wakupatulika. Ciuta wakacindika Abelu mwa kupokelera sembe yake, na kukana iyo wakapeleka mukuru wake, Kayini. (Gen. 4:4, 5) Mozesi wakaphalirika kuti ‘waŵike ulemu’ pa Joshua, munthu uyo wakatora malo ghake gha kulongozga Ŵaisrayeli. (Maŵa. 27:20) Pakuyowoya za mwana wa Davide, Solomoni, Baibolo likuti: “Yehova wakamukuzga Solomon comene pamaso pa Israyeli yose, wakamupa ufumunkhuru weneuwo kuti ukaŵapo na kale cara pa fumu yiliyose mwa Israyeli.” (1 Mid. 29:25) Ciuta wakupeleka nchindi zapadera ku Ŵakhristu ŵakuphakazgika awo ŵakuwuskika, ŵeneawo ŵapharazga mwakugomezgeka “ucindami wa mazaza gha ufumu” wake. (Sal. 145:11-13) Pakuti zikulumba Yehova, “mberere zinyake” za Yesu izo zikusazgikirasazgikira nazo zili na mulimo wakutumbikika ndiposo wakucindikika.—Yoh. 10:16.
Ucindami na Ukuru wa Yehova Vikuwonekerathu
5. Kasi ucindami wa Yehova ngukuru wuli?
5 Mu sumu iyo yikupambaniska pakati pa ukuru wa Ciuta na ucoko wa munthu, wamasalmo Davide wakati: “A Yehova, Yehova withu; nako nkhuluska kwa zina linu mu caru cose! Imwe ucindami winu wapacanyacanya.” (Sal. 8:1) Kufuma waka apo “mtambo na caru” vikaŵa kuti vindalengeke mpaka pa nyengo iyo khumbo la Ciuta lakuti caru capasi ciŵe paradiso lizamufiskikira, apo wazamuzgora ŵanthu kuŵa ŵarunji, mpaka ku muyirayira wose, Yehova Ciuta ndiyo ni Fumu yikuru ndipo ndiyo ngwakucindikika comene mu cilengiwa cose.—Gen. 1:1; 1 Kor. 15:24-28; Civ. 21:1-5.
6. Cifukwa wuli wamasalmo wakayowoya kuti Yehova wali kuvwalikika na ulemu?
6 Wamasalmo, uyo wakawopanga comene Ciuta, wakwenera kuti wakakhwaskika comene apo wakawonanga nyenyezi zinandi ndiposo zakutowa izo zili kucanya. Cifukwa ca kuzizwa na umo Ciuta wali ‘kutandikira mitambo nga ndi hema,’ wamasalmo wakalongosora kuti Yehova wavwalikika na ulemu cifukwa ca luso lwake lukuru lwa kulenga. (Ŵazgani Salmo 104:1, 2.) Ucindami na ukuru wa Mlengi wankhongonozose ndiposo wambura kuwoneka, vikuwoneka kwizira mu vinthu ivyo wali kulenga.
7, 8. Kasi vinthu vya kucanya vikulongora ukaboni wuli wakuti Yehova ni mukuru ndiposo wakucindikika?
7 Mwaciyelezgero, ghanaghanirani za cipingausiku ico cikucemeka kuti Milky Way. Mu cipingausiku ici, ico cili na nyenyezi zambura mapendeko, mapulaneti, na zuŵa, Caru cithu cikuwoneka cicoko comene nga nkhaburunga kamoza ka mcenga ako kali pakati pa vimucenga vinandi ivyo vili mumphepete mwa nyanja yambura kugota. Cipingausiku cimoza pera ici cili na nyenyezi zakujumpha 100 biliyoni. Para pa sekondi yiliyose munthu wangapendanga nyenyezi yimoza kwambura kuleka muhanya na usiku, wangamara vilimika 3,000 kuti wakwaniske kupenda nyenyezi 100 biliyoni.
8 Usange cipingausiku ca Milky Way pera cili na nyenyezi zakukwana 100 biliyoni, wuli vipingausiku vyose? Awo ŵakusanda vya mu mlengalenga ŵakusacizga kuti cipingausiku ca Milky Way nchimoza mwa vipinga usiku 50 biliyoni panji 125 biliyoni. Ipo kasi ni nyenyezi zilinga izo zili kucanya? Ni zinandi comene mwakuti munthu wangazimanya yayi. Kweni Yehova “wakupenda nyenyezi, unandi wawo, na kuzipa zose mazina ghawo.” (Sal. 147:4) Pakuti tamanya ucindami na ukuru wa Yehova, kasi ici cikutipangiska yayi kuti tithuwuskenge zina lake likuru?
9, 10. Kasi cingwa cikutipangiska wuli kuti tithuwuskenge Mlengi withu cifukwa ca vinjeru vyake?
9 Tiyeni sono tiwukeko ku vinthu vyakucanya, na kudumbiskana cinthu ico tose tikucimanya makora. Cinthu ici ni cingwa. Yehova “wakalenga mtambo na caru” pera yayi, kweniso “wakumupa mumiji mbuto na cingwa ca kurya.” (Sal. 146:6, 7; 2 Kor. 9:10) Ucindami na ukuru wa Ciuta vikuwoneka kwizira mu milimo yake yikuru, kusazgapo kupeleka vyakumera ivyo kukufuma cingwa. (Ŵazgani Salmo 111:1-5.) Yesu wakasambizga ŵalondezgi ŵake kulomba kuti: “Mutipe lero kurya kwithu kwa lero.” (Mat. 6:11) Lizgu la Cigiriki ilo Yesu wakagwiliskira nchito pa lemba ili likung’anamura “cingwa.” Wakati, “mutipe lero cingwa cithu ca lero.” Cingwa ndico cikaŵa cakurya ico ŵanthu ŵanandi ŵakagomezganga mu nyengo yakale, kusazgapo Ŵaisrayeli. Nangauli cingwa cikuwoneka kuti nchambura kusuzga kuphika, kweni ivyo vikucitika kuti vinthu vyakuphikira cingwa vizgoke cingwa cakunowa ni vipusu yayi.
10 Pa nyengo iyo Baibolo likalembekeranga, Ŵaisrayeli ŵakagwiliskiranga nchito ufu wa tirigu panji wa balere na maji kuti ŵaphike cingwa. Nyengo zinyake pakuphika cingwa ŵakagwiliskiranga nchito yisiti. Para vinthu ivi vyasazgika pamoza vikupanga vinthu vyakuzizwiska. Vinthu vyakuzizwiska ivyo vikupangika ni vyakuti munthu wangavipulikiska yayi. Cinthu cinyakeso cakuzizwiska ni umo cingwa cikugayikira mu thupi la munthu. Nchakuzizwiska yayi kuti wamasalmo wakimba kuti: “A Yehova, nawo mbunandi wa nchito zinu! mulikuzicita zose na vinjeru vinu.” (Sal. 104:24) Kasi ici namwe cikumupangiskani kuti muthuwuske Yehova?
Kasi Mukukhwaskika Wuli na Ucindami Ndiposo Ukuru wa Ciuta?
11, 12. Kasi kulanguruka pa milimo ya Ciuta kungatovwira wuli?
11 Tikukhumbikwira kuŵa ŵanthu ŵakusanda vya mu mlengalenga yayi nesi ŵasayansi kuti tikondwe na cingwa. Kweni kuti timanye ukuru wa Mlengi withu, tikwenera kuŵa na nyengo ya kughanaghanira milimo yake. Kasi kucita nthena kungatovwira wuli? Kungatovwira mwakuyana waka na umo kulanguruka pa milimo yinyake ya Yehova kungatovwilira.
12 Pakuyowoya za milimo yikuru iyo Yehova wakacitira ŵanthu ŵake, Davide wakimba kuti: “Ine ndilangurukenge na ucindami wa kuwusa kwinu na milimo yinu yakuzukumiska.” (Sal. 145:5) Tikulongora kuti tikughanaghanira milimo iyi mwa kuŵazga Baibolo na kuŵa na nyengo ya kughanaghanirapo ivyo tikuŵazga. Kasi kucita nthena kungatovwira wuli? Timanyenge comene ucindami na ukuru wa Ciuta ndiposo kumuwonga. Nchakuwonekerathu kuti nase tilumbenge Yehova nga ni umo wakacitira Davide kuti: “Ine tindithuwuske ukuru winu.” (Sal. 145:6) Kulanguruka pa milimo yakuzizwiska ya Yehova kukwenera kukhozga ubwezi withu na Iyo na kutipangiska kuti tiphalirenge ŵanji za Iyo mwankhongono ndiposo mwakusimikizga. Kasi mukupharazga makani ghawemi mwankhongono na kovwira ŵanthu kuti ŵamanye ucindami, ukuru, na ufumunkhuru wa Yehova Ciuta?
Yesu Wakalongora Makora Ucindami wa Ciuta
13. (a) Kuyana na lemba la Daniel 7:13, 14, kasi Yehova wali kumupa vici Mwana wake? (b) Pakuŵa Fumu, kasi Yesu wakucita wuli na awo wakuŵawusa?
13 Yesu Khristu, uyo ni Mwana wa Ciuta, wakapharazganga makani ghawemi mwamwamphu, ndipo wakacindikanga Awiske ŵakucanya. Yehova wakapa Mwana wake yumoza pera nchindi zapadera mwa kumupa ‘kuwusa na ufumu.’ (Ŵazgani Daniel 7:13, 14.) Ndipouli Yesu ngwakujikuzga yayi nesi kusura ŵanji. Kweni ni Muwusi walusungu uyo wakumanya ivyo awo wakuŵawusa ŵakutondeka kufiska ndipo wakuŵacindika mwakwenelera. Wonani ciyelezgero cimoza cakulongora umo Yesu wakacitiranga na ŵanthu awo wakakumananga nawo apo wakaŵa Fumu Yakusorekerathu, comenecomene awo ŵakaŵa ŵambura kukhumbikwa ndiposo ŵambura kutemweka na ŵanji.
14. Kasi Ŵaisrayeli ŵakaŵawonanga wuli ŵanthu ŵavyoni?
14 Ŵanthu awo ŵakalwaranga vyoni mu nyengo yakale ŵakafwanga nyifwa yakuŵinya comene. Pacoko na pacoko nthenda iyi yikambukiranga ku viŵaro vinyake. Kucizga munthu wa vyoni kukawonekanga kwakusuzga comene nga nkhuwuska munthu ku ŵakufwa. (Maŵa. 12:12; 2 Mathe. 5:7, 14) Ŵanthu ŵa vyoni ŵakaŵa ŵakufipirwa ndipo ŵakatinkhikanga na kucimbizgika mu cikaya. Para ŵakwiza kufupi na ŵanthu, ŵakeneranga kucemerazga kuti: “Ndafipirwa! Ndafipirwa!” (Lev. 13:43-46) Munthu wavyoni wakaŵanga nga ngwakufwa. Kuyana na ivyo ŵakalemba ŵarabi, munthu wavyoni wakeneranga kutalikirana na ŵanthu mamita 1.7 kuya munthazi. Kukuyowoyeka kuti para munthu wavyoni wakwiza kufupi na mulongozgi munyake wa cisopa, mulongozgi uyu wakamuswanga na malibwe mwakuti wakhale kutali.
15. Kasi Yesu wakacita wuli na wavyoni munyake?
15 Kweni Yesu wakacita cinthu capadera comene apo wavyoni wakiza kwa iyo na kumulomba kuti wamucizge. (Ŵazgani Marko 1:40-42.) M’malo mwa kucimbizga wavyoni uyu, Yesu wakalongora lusungu ndiposo nchindi ku munthu uyu, uyo ŵanthu ŵanandi ŵakamugeganga. Yesu wakacita citima na munthu uyu ndipo wakawona kuti wakukhumbikwira wovwiri. Cifukwa ca kukhwaskika na munthu uyu, Yesu wakacitapo kanthu mwaluŵiro. Wakatamphuska woko lake, wakamukhwaska na kumucizga.
16. Kasi mwasambiraci ku umo Yesu wakacitiranga vinthu na ŵanji?
16 Pakuŵa ŵalondezgi ŵa Yesu, kasi tingalondezga wuli umo iyo wakalongolera nchindi za Awiske? Nthowa yimoza njakuti timanyenge kuti ŵanthu wose, mwambura kupwelerako kanthu za umo ŵaliri, umoyo wawo, panji msinkhu wawo, ŵakukhumbikwira kuŵacindika. (1 Pet. 2:17) Ŵanthu awo ŵali na mulimo wa ulaŵiliri, nga mbafumu, ŵapapi, na ŵalara Ŵacikhristu, ndiwo ŵakwenera kuti ŵacindikenge comene ŵanthu awo ŵakuŵalaŵilira na kuleka kuŵalengeska. Baibolo likulongosora cinthu ico Mkhristu waliyose wakwenera kucita. Likuti: “Pa kuŵatemwa ŵabali, muŵe ŵakutemwana na ciwuravi; mu nchindi muŵe ŵakulumbana.”—Rom. 12:10.
Kulongora Nchindi Pakusopa
17. Kasi tingasambira vici mu Malemba vyakukhwaskana na kulongora nchindi pakusopa Yehova?
17 Tikwenera kulongora nchindi comene pakusopa Yehova. Lemba la Mupharazgi 5:1 likuti: “Enda makora para ukuya ku nyumba ya Ciuta.” Mozesi na Joshua ŵakalangurika kuti ŵavure skapato zawo apo ŵakaŵa pa malo ghatuŵa. (Ex. 3:5; Josh. 5:15) Ŵakeneranga kucita nthena kuti ŵalongore nchindi na kujilambika. Ŵapristi ŵa mu nyengo ya Israyeli ŵakaphalirika kuti ŵavwarenge vyakuvwara vya bafuta “kubisa nkhuli yawo.” (Ex. 28:42, 43) Ici cikawovwiranga kuti ŵaleke kukhala nkhuli para ŵakuteŵetera pa jochero. Munthu waliyose wa mu mbumba ya mupristi wakeneranga kulondezga dango la Ciuta lakukhwaskana na nchindi.
18. Kasi tikulongora wuli nchindi pakusopa Yehova?
18 Ntheura kulongora nchindi pakusopa kukusazgapo kujilambika. Kuti ŵanthu ŵaticindikenge, nase tikwenera kuŵacindika. Nchindi izo tikulongora zikwenera kuŵa za pamaso waka yayi, nesi za kujiwoneska waka. Zikwenera kuŵa zakufumira pasi pa mtima, uwo Ciuta wakuwuwona. (1 Sam. 16:7; Zinth. 21:2) Nyengo zose tiŵenge ŵanchindi mu kakhaliro ndiposo kacitiro kithu na ŵanthu. Tileke kulindizga nchindi zapadera kufuma ku ŵanyithu. Enya, nyengo zose tikwenera kulongora nchindi mu kayowoyero na kacitiro. Pa nkhani ya nkharo yithu, kuvwara na kujipwelelera, tikukumbukira mazgu gha mpositole Paulosi ghakuti: “Tikuŵika cikhuŵazgo mu kanthu na kamo kose cara, mwakuti uteŵeti withu uleke kususkika; kweni mu kanthu kose tikujilumba tekha, nga mbateŵeti ŵa Ciuta.” (2 Kor. 6:3, 4) ‘Mu vinthu vyose tikucindika usambizgi wa Ciuta Mponoski withu.’—Tito 2:10.
Lutilirani Kulongora Ucindami wa Ciuta
19, 20. (a) Kasi nthowa yiwemi ya kucindikira ŵanji njakuti wuli? (b) Pa nkhani ya kulongora nchindi, kasi tikwenera kusimikizga mtima kucitaci?
19 Nchindi zikulongoreka na Ŵakhristu ŵakuphakazgika awo ni “nkharamba mu malo gha Khristu.” (2 Kor. 5:20) “Mberere zinyake” izo zikuŵawovwira mwakugomezgeka nazo zikuyowoya m’malo mwa Ufumu wakuwusika na Mesiya. Nkharamba panji mwimiliri wakuyowoya m’malo mwa boma lake mwacikanga ndiposo mwanchindi. Antheura, tikwenera kuyowoya mwanchindi ndiposo mwacikanga apo tikukhozgera boma la Ciuta, ilo ni Ufumu wake. (Efe. 6:19, 20) Kweniso para tikupharazgira ŵanji “makani ghawemi gha vinthu viweme,” kasi ndikuti tikuŵalongora nchindi yayi?—Yes. 52:7.
20 Tikwenera kusimikizga mtima kuti tilumbenge Ciuta mwa kumupa nchindi izo zikumwenelera. (1 Pet. 2:12) Tiyeni nyengo zose tilongorenge nchindi kwa Ciuta, pakusopa, ndiposo ku ŵasopi ŵanyithu. Tiyeni tikondweske Yehova, uyo wali kuvwalikika ulemu na nchindi, mwa kulongora nchindi pakumusopa.
[Mazgu ghamusi]
a Mazgu agho Davide wakayowoya mu Salmo 8 ghakaŵaso ucimi wakuyowoya za munthu murunji Yesu Khristu.—Heb. 2:5-9.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi kumanya ukuru wa Yehova kukwenera kutikhwaska wuli?
• Kasi tingasambiraci vyakukhwaskana na nchindi kwizira mu ivyo Yesu wakacitira wavyoni munyake?
• Kasi tingacindika wuli Yehova?
[Cithuzithuzi pa peji 12]
Kasi Yehova wakacindika wuli Abelu?
[Cithuzithuzi pa peji 14]
Milimo yikuru ya Yehova yikuwoneka nanga mphakutipa cingwa
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Kasi mwasambiraci vyakukhwaskana na kulongora nchindi kwizira mu ivyo Yesu wakacitira munthu munyake wavyoni?
[Cithuzithuzi pa peji 16]
Kulongora nchindi pakusopa kukusazgapo kujilambika kwa Yehova