Uyo Wakucitiska Viheni Wavumbukwa!

MU NYENGO yakale, Ŵayuda ŵanandi ŵakalindiliranga kuti kwizenge Mesiya uyo wakayowoyekerathu. (Yohane 6:14) Yesu wakati wiza, wakaŵapembuzga na kuŵawovwira kupulikiska mazgu gha Ciuta. Wakacizga ŵalwari, kulyeska ŵanjara, kuzikiska cimphepo, nanga nkhuwuska ŵakufwa. (Mateyu 8:26; 14:14-21; 15:30, 31; Marko 5:38-43) Kweniso wakayowoya mazgu gha Yehova na kupharazga layizgo la umoyo wamuyirayira. (Yohane 3:34) Kwizira mu ivyo wakayowoya na kucita, Yesu wakalongora makora kuti wakaŵa Mesiya, uyo wakeneranga kuwombora ŵanthu ku kwananga na kuwuskapo viheni vyose ivyo vikiza cifukwa ca kwananga.

Ŵalongozgi ŵa cisopa ca Ciyuda ndiwo ŵakeneranga kuŵa panthazi kupokelera Yesu, kumutegherezga, na kulondezga ulongozgi wake. Kweni ndimo ŵakacitira yayi. M’malo mwake ŵakamutinkha, kumuyuzga, na kumwendera mphiska kuti ŵamukome.—Marko 14:1; 15:1-3, 10-15.

Pakaŵa pake kuti Yesu wacenye ŵanthu ŵaheni aŵa. (Mateyu 23:33-35) Ndipouli, wakamanya kuti pakaŵa munyake uyo wakacitiskanga kuti mu mitima yawo muŵenge viheni. Wakaŵaphalira kuti: “Imwe wiskemwe ndi Satana, ndipo makhumbiro gha wiskemwe mukukhumba kucita. Wakaŵa mbanda kufuma ku mtendeko, ndipo kuti wakwimilira mu unenesko cara, pakuti mwa iyo mulive unenesko. Para wakuyowoya utesi, wakuyowoya uto nthwake: pakuti ndi mutesi, ndipo ndi wiske wa utesi.” (Yohane 8:44) Nangauli Yesu wakamanyanga kuti ŵanthu pa iwo ŵekha ŵangacita viheni, kweni wakalongora uyo comene wakucitiska vinthu ivi. Wakati ni Satana Dyabulosi.

Apo Yesu wakati Satana “wakwimilira mu unenesko cara,” wakavumbura kuti cilengiwa cauzimu ici, pakwamba cikateŵeteranga Ciuta mwakugomezgeka, kweni cikagaruka. Cifukwa wuli Satana wakagalukira Yehova? Wakalekelera maghanoghano gha kujikuzga mpaka wakamba kudokera kuti vilengiwa visopenge iyo m’malo mwa Ciuta.a—Mateyu 4:8, 9.

Kugaruka kwa Satana kukawonekera mu munda wa Edeni, apo wakapusika Heva kuti warye cipambi cakukanizgika. Mwakuyowoya utesi wakwamba na kususka Yehova, Satana wakajizgora yekha kuŵa “wiske wa utesi.” Kweniso, mwa kupusika Adamu na Heva kuti ŵaleke kupulikira, wakapangiska kuti kwananga kucitenge ufumu pa iwo, na kuŵalongozgera ku nyifwa pamoza na ŵana awo ŵakeneranga kubaba. Mwakucita ntheura, Satana wakajizgoraso “cikozi,” cigeŵenga cakuluska vigeŵenga vyose.—Genesis 3:1-6; Ŵaroma 5:12.

Maghanoghano ghaheni gha Satana ghakakhwaska nanga ni vilengiwa vyauzimu wuwo. Ndipo wakapusika ŵangelo ŵanji kuti nawo ŵagaruke. (2 Petros 2:4) Nga ni Satana, ŵangelo ŵaheni aŵa ŵakaŵa na khumbiro liheni kulazga ku ŵanthu. Ico cikaziyamo ŵangelo ŵaheni aŵa likaŵa khumbo la kugonana lambura kwenelera.

Viheni Vyazara mu Caru

Baibolo likutiphalira kuti: “Para ŵanthu ŵakamba kwandana . . . na ŵana ŵanakazi ŵakababika kwa iwo, ŵana ŵanalume ŵa Ciuta ŵakalaŵiska ŵana ŵanakazi ŵa ŵanthu kuti mbakutowa; ndipo ŵakajitolera ŵawoli mwa wose awo ŵakasorapo.” (Genesis 6:1, 2) Kasi “ŵana ŵanalume ŵa Ciuta” ŵakaŵa anjani? Ŵakaŵa ŵanthu yayi, kweni vilengiwa vyauzimu. (Job 1:6; 2:1) Tikumanya wuli? Cifukwa cimoza nchakuti kwa vilimika 1,500 ŵanthu ŵakaŵa kuti ŵakutorana kale, ntheura pakaŵavya cifukwa cakuwonera nthengwa ya ŵanthu kuŵa yambura kwenelera. Pakuyowoya za kutora “ŵana ŵanakazi ŵa ŵanthu” uko “ŵana ŵanalume ŵa Ciuta” ŵakacita apo ŵakavwara mathupi gha ŵanthu, nkhani iyi yikulongora kuti ŵakacita cinthu camuziro.

Mtundu wa ŵana awo ŵakababika ukulongora kuti nthengwa iyi yikaŵa nadi yamuziro. Ŵana aŵa ŵakacemekanga kuti Ŵanefilimu, ŵakaŵa ŵanthu ŵankhongono. Ŵakaŵaso ŵankhaza comene. Nakuti zina lakuti “Nefilimu” likung’anamura “Ŵakulikha” panji “awo ŵakulikha ŵanthu.” Ŵanefilumu ŵakulongosoreka kuti “ŵakaŵa ŵanthu ŵankhongono ŵakale, ŵanthu ŵa lumbiri.”—Genesis 6:4.

Ŵanefilimu pamoza na ŵawiskewo ŵakaluska kucita vinthu viheni. Lemba la Genesis 6:11 likuti: ‘Caru cikanangika pamaso pa Ciuta, cikazura na citimbaheti nkhaza.’ Inya nadi, ŵanthu ŵakatolera nkhaza na nkharo ziheni za ŵanthu ŵacilendo aŵa.

Nimwauli umo Ŵanefilimu pamoza na ŵawiskewo ŵakakhuŵilizgira ŵanthu kucita viheni? Ŵakasongerezga maghanoghano gha ŵanthu kuti ŵacitenge vinthu viheni. Kasi nchivici cikacitika? ‘Ŵanthu wose ŵakanangiska mendero ghawo pa caru.’ Paumaliro, Yehova wakaparanya caru cira na Ciwowota, na kuponoska munthu murunji Nowa na mbumba yake. (Genesis 6:5, 12-22) Ŵangelo ŵakugaruka ŵara ŵakawelera kucanya, kweni Ciuta wakaŵapokelera yayi. Ŵakazgoka viŵanda, ndipo ŵakalutilira kususka Ciuta na ŵangelo ŵake ŵakugomezgeka. Cikuwoneka kuti kufuma pa nyengo yira, Ciuta wakuŵazomerezga yayi ŵangelo ŵaheni aŵa kuti ŵavwarenge mathupi gha ŵanthu. (Yuda 6) Ndipouli, iwo ŵacali na nkhongono pa ŵanthu.

Muheni Wavumbukwirathu

Ukuru wa nkhongono za Satana wavumbulika pa lemba la 1 Yohane 5:19, apo pakuti: “Caru cose cikugona mu nkhongono za muheni.” Dyabulosi wakukhuŵirizga ŵanthu kuti ŵacitenge comene nkhaza. Nakuti sono waŵikapo mtima comene pa kucita nkhaza. Cifukwa wuli? Cifukwa iyo pamoza na viŵanda ŵakacimbizgika kucanya pamasinda pakuti Ufumu wa Ciuta wakhazikiskika mu 1914. Pakuyowoya za kucimbizgika uku, Baibolo likutiphalira kuti: “Soka ku caru ca pasi . . . cifukwa Satana wali kwikhira kwa imwe, wakuŵa na ukali ukuru, uku wakumanya kuti nyengo yake njicoko waka.” (Civumbuzi 12:7-12) Kasi nimwauli umo mazuŵa ghano Satana wakusongera ŵanthu kuti ŵamulondezgenge?

Cakwamba, Satana wakukhuŵirizga mzimu uwo ukulongozga kaghanaghaniro ka ŵanthu na umo ŵakucitira vinthu. Mwakwenelera, lemba la Ŵaefeso 2:2, likuti Dyabulosi ni “fumu ya mazaza gha mudera, mzimu [uwo wazara comene] weneuwo ukucita sono mu ŵana ŵa mtafu.” M’malo mwa kukhuŵirizga ŵanthu kopa Ciuta na kucita viwemi, “mzimu” wa uciŵanda uwu ukukhuŵirizga ŵanthu kugarukira Ciuta na malango ghake. Antheura, Satana na viŵanda vyake ŵakukhozgera viheni ivyo ŵanthu ŵakucita kuti vihenipirethu.

“Vikilira Mtima Wako”

Ukaboni unyake wa “mzimu” uwu ukuwoneka kwizira mu vithuzithuzi vyakulongora ŵanthu ŵambura kuvwara, ivyo vikuwuska khumbo la kugonana lambura kwenelera, kweniso kuti ŵanthu ŵawonenge vinthu viheni kuŵa viwemi. (1 Ŵatesalonika 4:3-5) Vithuzithuzi ivi vikulongora ŵanthu ŵakugona ŵanyawo mwakucicizga, mwankhaza, kugona mwanakazi yumoza mwakupokerana, kugona vinyama, na kugona ŵana ŵacokoŵacoko. Nangauli vithuzithuzi ivi vingawoneka nga ni viheni viŵi yayi kwa awo ŵakuviwonelera, kweni uheni wake ngwakuti awo ŵakuviwonelera panji kuviŵazga ŵakuŵa na cizgoŵi cakuti nyengo zose ŵaviwonenge. Ndipo cizgoŵi ici cikucitiska munthu kuti ŵatemwenge kulingizga ŵanji para ŵandavware.b Uwu mbuheni uwo ukunanga ubwezi pakati pa ŵanthu kweniso ubwezi wawo na Ciuta. Vithuzithuzi vya ŵanthu ŵambura kuvwara vikulongora maghanoghano ghaheni gha viŵanda gha kukhumba kugonana agho ghakamba mu nyengo ya Nowa pambere Ciwowota cindize.

Pa cifukwa ciwemi, munthu wavinjeru Solomon wakati: “Vikilira mtima wako kwakuluska vyose; cifukwa mkati mwake muli cisimi ca umoyo.” (Zintharika 4:23) Kuti muvikilire mtima winu, mungakhumbikwira kuti mujarenge TV panji kompyuta usange pakulongoreka vithuzithuzi ivyo vikuwuska khumbo la kugonana, ndipo nchakuzirwa kucitapo kanthu mwaluŵiro. Muŵe nga ndimwe msilikari ndipo mukuŵekha mpholopolo iyo yikukhumba kulasa pa mtima winu. Satana wakukhumba kulasa mtima winu wakuyelezgera, uwo nchisimi ca ivyo mukughanaghana na kukhumba kucita. Ndipo wakukhumba waunange.

Mukukhumbikwiraso kuvikilira mtima winu kuti uleke kutemwa nkhaza, cifukwa Satana wakumanya kuti Yehova ‘wakutinkha uyo wakutemwa nkhaza.’ (Salmo 11:5) Satana wangamupangiskani kuti mucite kuthiska ndopa yayi kuti muŵe mulwani wa Ciuta, m’malo mwake, iyo wakukhumba kuti mu maghanoghano ghinu wapandemo waka kutemwa nkhaza. Nchakuzizika yayi kuti vyakucita vyankhaza na vyauciŵanda, ndivyo vyazara comene mu manyuzipepara, pa wayilesi na TV. Mazuŵa ghano kulije Ŵanefilimu, kweni makhumbiro na nkharo yawo vyazara comene. Kasi vyakusanguluska ivyo mukusankha vikulongora kuti mukukana mauryarya gha Satana?—2 Ŵakorinte 2:11.

Umo Tingimikirana na Nkhongono za Satana

Cingawoneka kuŵa cakusuzga kwimikana na nkhongono za Satana. Baibolo likuti padera pa kulimbana na wunthu wawo, awo ŵakukhumba kukondweska Ciuta ‘ŵakulimbana na vita vya mizimu yiheni.’ Kuti tiluske pakulimbana uku, kweniso kuti Ciuta watitemwe tikwenera kugwiliskira nchito mahomwa ghose agho wapeleka.—Ŵaefeso 6:12; Ŵaroma 7:21-25.

Mahomwa agha ghakusazgapo mzimu utuŵa wa Ciuta, uwo ngwankhongono kuluska vyose. Mpositole Paulosi wakalembera Ŵakhristu ŵakwambilira kuti: “Tikapokera mzimu wa caru cara, kweni mzimu uwo ngwa Ciuta.” (1 Ŵakorinte 2:12) Awo ŵakulongozgeka na mzimu wa Ciuta ŵakutemwa comene ivyo Ciuta wakutemwa na kutinkha ivyo wakutinkha. (Amosi 5:15) Kasi munthu wangapokera wuli mzimu utuŵa? Cakwamba, wakwenera kulomba, kusambira Baibolo, cifukwa Baibolo liri kulembeka mwakukhuŵirizgika na mzimu utuŵa. Kweniso wakwenera kwendezgana na ŵanthu awo ŵakutemwa nadi Ciuta.—Luka 11:13; 2 Timote 3:16; Ŵahebere 10:24, 25.

Para mukugwiliskira nchito makora mahomwa agha, ndikuti mwambapo kuvwara “mahomwa ghose gha Ciuta,” agho ghangamovwirani nadi kwimikana na “mauryarya gha Satana.” (Ŵaefeso 6:11-18) Kugwiliskira nchito mahomwa agha nkhwakukhumbikwa comene pa nyengo yasono kuluska kale. Cifukwa wuli?

Viheni Vili Pafupi Kumara

Wamasalmo wakati: “Nanga ŵaheni ŵaphuke nga mbutheka, nanga ŵakwananga ŵakusakata, umaliro wawo ndi pharaniko muyirayira.” (Salmo 92:7) Enya, nga umo vikaŵira mu mazuŵa gha Nowa, kusazgikirasazgikira kwa viheni mbukaboni wakuti Ciuta wali pafupi kweruzga ŵanthu ŵaheni. Kweniso wazamweruzga Satana na viŵanda vyake mwa kuŵaponya mu cizongwe ndipo ŵazamucitaso kanthu kalikose yayi mpaka apo nyengo iyo ŵazamuparanyikira yizamukwana. (2 Timote 3:1-5; Civumbuzi 20:1-3, 7-10) Kasi Ciuta watumenge njani kuzakeruzga? Watumenge Yesu Khristu, ndipo za iyo tikuŵazga kuti: “Ceneici ndico cifukwa Mwana wa Ciuta wakavumbukwira, mwakuti waparanye milimo ya Satana.”—1 Yohane 3:8.

Kasi mukunweka kuti viheni vimare? Usange ni nthena, ipo mungapembuzgika na vilayizgo ivyo vili mu Baibolo. Ni Baibolo pera ilo likuvumbura uyo wakucitiska viheni kuti ni Satana, ndipo likulongoraso umo iyo pamoza na milimo yake ŵazamuparanyikira. Tikumuciskani kuti musambirenge Baibolo na kulipulikiska mwakuti mujivikilire ku nkhongono ziheni za Satana, kweniso kuŵa na cilindizga ca kuzakakhala kwamuyirayira mu caru cambura viheni.—Salmo 37:9, 10.

[Mazgu ghamusi]

[Bokosi\Cithuzithuzi pa peji 6]

Vidokoni Ivyo Kaunenesko Kalimo

Vidokoni vyakuyowoya za ŵanthu awo ŵakatorekanga nga mbaciuta, ŵanthu awo ŵakaŵa vinkhara, kweniso vyakuyowoya za ciwowota vikusangika mu mabuku ghanandi gha vidokoni pa caru cose. Mwaciyelezgero, cidokoni ca Ŵababulone ico cikuyowoya za Gilgamesh, cikuzunura za ciwowota, cisitima, na ŵanthu ŵakupona. Gilgamesh wakulongosoreka kuti wakaŵa muzaghali comene, wankhaza, panji uyo kulwande linyake wakaŵa ciuta, linyake munthu. Cidokoni ca Ŵaaziteki cikulongosora za caru cakale ico mukaŵa vinkhara kweniso mukazakacitika ciwowota. Cidokoni ca ŵanthu ŵa ku Scandinavia cikulongosora za mtundu wa ŵanthu awo ŵakaŵa vinkhara, na munthu wavinjeru zina lake Bergelmir uyo wakapanga ciboti cikuru ndipo wakajiponoska pamoza na muwoli wake. Vidokoni vyose ivi mbukaboni wakuti ŵanthu wose ŵali kufuma ku ŵanthu awo ŵakapona ciwowota ico cikaparanya caru ciheni nga umo Baibolo likuyowoyera.

[Cithuzithuzi]

Cibenthuka ico pali cidokoni ca Gilgamesh

[Kulongosora Cithuzithuzi]

The University Museum, University of Pennsylvania (neg. # 22065)

[Cithuzithuzi pa peji 5]

Mazuŵa ghano ŵanthu ŵakulongora nkharo ya Ŵanefilimu

[Cithuzithuzi pa peji 7]

Kusambira Baibolo na kulipulikiska kungativikilira ku nkhongono ziheni