Mazgu gha Yehova Ngamoyo
Fundo Zikuru za m’Buku la Mupharazgi
“MUNTHU wakubabika na mwanakazi mazuŵa ghake ngacoko waka na kuzura visuzgo,” ndimo wakawonera Yobu. (Job 14:1) Ipo nchakuzirwa kuti tileke kunangira umoyo withu ufupi uwu pa vinthu vyawakawaka! Kasi ni vinthu wuli ivyo tikwenera kumalirapo nyengo, nkhongono, na cuma? Ni vinthu wuli ivyo tikwenera kuvigega? Mazgu ghavinjeru agho ghali mu buku la Mupharazgi ghali na ulongozgi uwemi comene pa nkhani iyi. Uthenga uwo ghali nawo, ‘ngupusu kuvumbula maghanoghano na madazgo gha mtima’ ndipo ungatovwira kuŵa na umoyo uwemi.—Ŵahebere 4:12.
Buku la Mupharazgi ilo likalembeka na Fumu Solomoni, munthu wakumanyikwa comene cifukwa ca vinjeru vyake, liri na ulongozgi uwemi pa nkhani ya ivyo ni vyakukhumbikwa nadi mu umoyo na vyambura kukhumbikwa. Pakuti Solomoni wakuyowoya za mulimo wa kuzenga uwo wakacita, wakwenera kuti wakalemba buku la Mupharazgi pamanyuma pa kumalizga mulimo uwu ndiposo pambere wandagaluke pa kusopa kwaunenesko. (Nehemiya 13:26) Ntheura, wakwenera kuti wakalemba pambere cilimika ca 1000 B.C. E. cindafike, ca kuumaliro wa vilimika 40 vya kuwusa kwake.
KASI NI VINTHU WULI IVYO NI VYAWAKAWAKA YAYI?
“Vyose ni vyawakawaka!” ndimo wakayowoyera mupharazgi uyo wakafumba kuti: “Kasi ndi candulo wuli ico munthu wali naco pa milimo yake yose iyo wakufukafuka nayo pano pasi?” (Mupharazgi 1:2, 3) Mazgu ghakuti “vyawakawaka” na “pano pasi” ghakusangika mwakuwerezgawerezga mu buku la Mupharazgi. Lizgu la Cihebere ilo liri kung’anamulika kuti “vyawakawaka” likung’anamura “mvuci” panji “mphepo” ndipo likulongora kuti cinthu nchambura kuzirwa, nchamuyirayira yayi, panji nchambura kukhaliska. Mwantheura, vyose ivyo munthu wakutangwanika navyo usange wakusurako khumbo la Ciuta, ni vyawakawaka.
Solomoni wakati: “Enda makora para ukuya ku nyumba ya Ciuta kusendelera kuti upulike.” (Mupharazgi 5:1) Kusopa kwaunenesko, uko nkhusopa Yehova Ciuta kuti nkhwawaka cara. Nakuti, kupwelelera comene ubwezi withu na iyo ni nthowa yiwemi yakuŵira na umoyo uwemi.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
1:4-10—Ni mwauli umo kendero ka cilengiwa ‘kakuvuskira’? Mupharazgi wazunura vinthu vitatu pera vyakukhumbikwa ivyo vikupangiska kuti umoyo uŵeko nga ni zuŵa, mphepo, na maji. Ni vinandi ivyo vikucitika mu cilengiwa ndipo ni vyakusuzga kuvipulikiska. Munthu wangasambira za kendero ka cilengiwa kwa umoyo wake wose, ndipouli, wangakapulikiska yayi. Kucita ntheura kungaŵa nadi ‘kwakuvuska.’ Kweniso nchakukwenyerezga kuyaniska umoyo withu ufupi na kendero ka cilengiwa ako kakumara yayi. Nanga nkhumanya vinthu viphya vinyake nako nkhwakuvuska. Nakuti, vinthu viphya ivyo ŵanthu ŵakupanga, ŵakutolera pa malango agho Ciuta wali kuŵika kale mu cilengiwa.
2:1, 2—Cifukwa wuli kuseka kukuyowoyeka kuti ‘nkhufuntha’? Kuseka kungatovwira kuluwa masuzgo ghithu kwa nyengo yicoko waka ndipo kukondwa kungaticitiska kuwona masuzgo ghithu mwakupepuka. Ndipouli, kuseka kuti kukumazga masuzgo ghithu yayi. Ndico cifukwa kupenja cimwemwe kwizira mu kuseka kwayowoyeka kuti ‘nkhufuntha.’
3:11—Ni vithu wuli ivyo Ciuta wacita “vyakutowa mu nyengo yake”? Vinthu vinyake ivyo Yehova Ciuta wacita “vyakutowa,” panji vyakwenelera na viwemi pa nyengo yake ni kulenga Adamu na Heva, phangano la ciŵingavura, phangano ilo wakapangana na Abrahamu, phangano ilo wakapangana na Davide, kwiza kwa Mesiya, na kwimika Yesu Khristu kuŵa Themba la Ufumu wa Ciuta. Ndipouli, paliso cinthu cinyake ‘cakutowa’ ico Yehova wacitenge munthazi sonosono. Tingaŵa na cigomezgo kuti caru ciphya caurunji cizamuŵako nadi pa nyengo yake.—2 Petros 3:13.
5:9—Ni mwauli umo ‘candulo ca caru ciliri ca wose’? Wose awo ŵakukhala mu caru ŵakugomezga “candulo ca caru,” kung’anamura ivyo vikumera mu caru. Na fumu wuwo kuti yiŵe na mbuto mu munda wake, ŵateŵeti ŵake ŵakwenera kulima.
Ivyo Tikusambirapo:
1:15. Nkhwawaka kumalira nyengo na nkhongono zithu kunozga masuzgo agho tikughawona lero. Ni Ufumu wa Ciuta wekha uwo ungamazga uheni wose.—Daniel 2:44.
2:4-11. Vyakucita nga ni vyakuzengazenga, kulima, na sumu, ndiposo kukhala na umoyo wapacanya ni “suzgo ya mtima” cifukwa cakuti vikwiziska umoyo weneco yayi nesi cimwemwe.
2:12-16. Vinjeru ni viwemi kuluska ucindere cifukwa vingawovwira kumazga masuzgo. Pakuyowoya za nyifwa, vinjeru vingayimazga yayi. Nanga munthu munyake wangaŵa wakumanyikwa comene cifukwa ca vinjeru, kwa nyengo yicoko waka wakuluwika.
2:24; 3:12, 13, 22. Kusangwa na mulimo wa mawoko ghithu nkhubuda yayi.
2:26. Vinjeru vyakufuma kwa Ciuta, ivyo vikwiziska cimwemwe, vikupelekeka kwa ‘munthu uyo ni muwemi pa maso pake.’ Nchambura macitiko kusanga vinjeru ivi usange mulije ubwezi uwemi na Ciuta.
3:16, 17. Tingalindiliranga kuti vinthu vyose vyendenge mwaurunji cara. M’malo mwa kwenjerwa na ivyo vikucitika mazuŵa ghano, tikwenera kulindilira Yehova kuti wanozge vinthu.
4:4. Kucita mulimo mwankhongono kungaŵa kwakukhorweska. Ndipouli, kucita mulimo mwankhongono na cilato ca kuluska ŵanji, kukukhuŵirizga mtima wa kuphalizgana ndiposo wa sanji. Mulimo withu uwo tikucita mu uteŵeti wa Cikhristu ticitenge na cilato ciwemi.
4:7-12. Ubwezi withu na ŵanthu ngwakuzirwa comene kuluska cuma, ntheura tikwenera kuwusinthiska na cuma yayi.
4:13. Nyengo zose munthu wangacindikika cifukwa ca udindo panji vilimika ivyo wali navyo yayi. Wose awo ŵali na maudindo ŵakwenera kucita vinthu mwamahara.
4:15, 16. “Pungwe . . . mweneuyo tiwanjire mu malo ghake,” kung’anamura muhaliri wa fumu, pakwamba wangatemweka na ‘awo ŵakwiza panyuma pake’ kweni para nyengo yajumphapo ‘ŵakukondwera mwa iyo cara.’ Nadi pano, kumanyikwa nkhwa nyengo yicoko waka.
5:2. Tikwenera kughanaghanirapo ivyo tilombenge ndipo tilombenge mwanchindi, nakuti malurombo ghithu ghaleke kuŵa ghatali comene.
5:3-7. Kujipenjera cuma panji katundu kungacitiska kuti mukhalirenge kughanaghanira ivyo mukukhumba pera. Kungacitiskaso munthu kutondeka kupumura, ndipo usiku wangatondeka kugona. Mazgu ghanandi ghangacitiska munthu kuwoneka cindere kwa ŵanji ndiposo ghangamucitiska kulapa cilapo mwaluŵiro kwa Ciuta. ‘Kopa Ciuta waunenesko’ kukutivikilira kuti tileke kucita vinthu ivi.
6:1-9. Kasi usambazi, ucindami, umoyo utali, na mbumba yikuru vingaŵa viwemi wuli usange mikhaliro yikutitondeska kusangwa navyo? “Kulaŵiska kwa maso nkhuwemi,” panji kuwona vinthu umo viliri kuluska “kuyingayinga kwa mzimu,” uko nkhupenja vinthu ivyo tingakhorwa navyo yayi. Ipo nthowa yiwemi yakuŵira na umoyo njakuti tikhorwenge pakuti tili na “vyakurya na vyakuvwara” uku tikusangwa na vinthu viwemi mu umoyo na kulutilira kukhozga ubwezi withu na Yehova.—1 Timote 6:8.
ULONGOZGI KU ŴAMAHARA
Kasi tingavikilira wuli zina lithu liwemi, panji lumbiri lwithu? Kasi ŵamazaza tikwenera kuŵawona wuli kusazgapo vinthu vyambura urunji ivyo tingaviwona? Pakuti ŵakufwa ŵakumanya kanthu yayi, ni mwauli umo tikwenera kucitira na umoyo withu sono? Ni mwauli umo ŵawukirano ŵangacitira na nyengo yawo ndiposo nkhongono zawo mwamahara? Ulongozgi uwemi wa mupharazgi pa nkhani izi, ukusangika mu cipaturo 7 mpaka 12 ca Mupharazgi.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
7:19—Ni mwauli umo vinjeru viliri vyankhongono kwakuluska “ŵaciloro khumi”? Mu Baibolo, nambara 10 yikwimira vinthu ivyo ni vyakukwana makora. Solomoni wakuti umo vinjeru vikuvikililira munthu vikuluska ŵanalume ŵankhongono awo ŵakulinda msumba.
10:2—Kasi cikung’anamuraci kuti mtima wa munthu wuli “ku woko la malyero” panji “ku mazere”? Pakuti woko la malyero likwimira ucizi, munthu uyo mtima wake wuli ku woko la malyero cikung’anamura kuti ukumuciska kucita ico nchiwemi. Usange mtima ukuciska munthu kucita uheni, ukuyowoyeka kuti wuli ku woko la mazere.
10:15—Ni mwauli umo ‘mulimo wa cindere ukumuvuskira’? Usange yunji wakutondeka kughanaghana makora, mulimo wake ukutondeka kupasa vinthu vyakuzirwa. Ndiposo wakukhorwa navyo yayi. Vinthu vyanthena ivi vikumuvuska waka.
11:7, 8—Kasi mazgu ghakuti: “kungweruka nkhuwemi, ndipo nkhwakukondwereska ku maso kulaŵiska dazi” ghakung’anamuraci? Kungweruka na dazi ni vinthu vyakukondweska ku ŵamoyo. Apa Solomoni wakuti nkhuwemi kuŵa wamoyo nakutiso ‘tisekelerenge’ pambere mazuŵa gha cisi, panji ucekuru, vindatipoke nkhongono.
11:10—Cifukwa wuli “wanici na uphya” ni vyawaka? Usange vikugwiliskirika nchito makora yayi, ni vinthu vyawakawaka cifukwa, nga ni mphepo, nkhongono za uwukirano zikumara.
Ivyo Tikusambirapo:
7:6. Kuseka pa nyengo yambura kwenelera nkhwakukwenyerezga ndiposo nkhwawakawaka nga nkhuthetheka kwa minga kusi kwa mphika. Tikwenera kugega kucita nthena.
7:21, 22. Tikwenera kughanaghanira comene yayi ivyo ŵanji ŵakuyowoya.
8:2, 3; 10:4. Para tikususkika panji kupika ulongozgi na bwana uyo wali kutilemba nchito, nchamahara kukhala cete. Kucita nthena nkhuwemi kuluska ‘kucimbilira’ kuleka nchito.
8:8; 9:5-10, 12. Umoyo withu ungamara mwamabuci nga ni para somba zakoleka mu cilepa panji tuyuni twakoleka mu cipingo. Nakuti palije uyo wangakanizga nyifwa, panji ivyo yingacita ku ŵanthu. Mwantheura, tileke kunanga nyengo. Yehova wakukhumba kuti ise tisangwe na umoyo mu nthowa yakukondweska. Kuti ticite ivi, tikwenera kuŵika uteŵeti withu kwa Yehova pa malo ghakwamba mu umoyo.
8:16, 17. Tingapulikiska mwakufikapo yayi vilivyose ivyo Ciuta wacita na kuzomerezga kuti vicitikire ŵanthu, nanga tingatondeka kugona tulo cifukwa ca kughanaghanirapo. Kwenjerwa na viheni vyose ivyo vikucitika kungatipoka waka cimwemwe mu umoyo.
9:16-18. Tikwenera kuzirwiska vinjeru nanga ni para ŵanthu ŵakulongora kuwonga yayi. Nchiwemi kupulikira mazgu ghakuzikitizga gha munthu wavinjeru kuluska mazgu ghakujiŵikamo gha muzereza.
10:1. Tikwenera kuŵa maso na kayowoyero ndiposo vyakucita vithu. Kunanga kucoko waka, nga ni ukali, kumwa moŵa, panji kucita ivyo vikusazgapo nkharo yambura kwenelera ya uzaghali, ni vyakukwana kunanga lumbiri luwemi lwa munthu.
10:5-11. Munthu uyo wali pamalo ghapacanya ndipo wakutondeka mulimo wake, mungamucitiranga sanji yayi. Kutondeka kucita vinthu vicoko waka kungacema suzgo. M’malo mwake, ‘kucita makora na vinjeru’ nkhuwemi comene. Ipo nchakuzirwa comene kuti tilimbikirenge nchito ya kupharazga Ufumu ndiposo kupanga ŵasambiri!
11:1, 2. Tikwenera kuŵa na mtima wa kupa. Ndipo ŵanji nawo waŵenge nawo.—Luka 6:38.
11:3-6. Nangauli umoyo ngwambura kugomezgeka, kweni ici cileke kutitondeska kunozgekera vya munthazi.
11:9; 12:1-7. Ŵawukirano ŵazamufumbika na Yehova. Ntheura, ŵakwenera kumalira nyengo yawo ndiposo nkhongono zawo mu uteŵeti wa Yehova pambere ucekuru undaŵapoke nkhongono.
“MAZGU GHA ŴAVINJERU” GHAKUTI GHATILONGOZGE
Ni mwauli umo tikwenera kuwonera “mazgu ghakukondwereska” agho mupharazgi wakapenjanga na kughalemba? Mwakupambana na “mabuku ghanandi” gha vinjeru vya ŵanthu, “mazgu gha ŵavinjeru ghali nga ndi vyakuconthera, ndiposo nga ndi mizumali yakukhomeka ghali mazgu ghakuwunjiskika ghakufumira ku muliska yumoza.” (Mupharazgi 12:10-12) Mazgu ghavinjeru ghakufuma kwa “muliska yumoza,” Yehova, ghakukhozga comene umoyo withu.
Kulondezga ulongozgi uwo ukusangika mu buku la Mupharazgi kungatovwira kuŵa na umoyo uwemi na wakukondweska. Nakuti tikugomezga kuti: “Kuŵenge kuwemi kwa awo ŵakumopa Ciuta.” Ntheura, tiyeni tisimikizge mtima “kumopa Ciuta na kusunga malango ghake.”—Mupharazgi 8:12; 12:13.
[Vithuzithuzi pa peji 31]
Umoza mwa milimo ya mawoko gha Ciuta uwo ngwakutowa comene uzamuwoneka pa nyengo yake
[Vithuzithuzi pa peji 32]
Vyawanangwa vya Ciuta vikusazgapo cakurya, cakumwa, na kuwona viwemi cifukwa ca mulimo withu